ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
 
อ่านอรรถกถา 26 / 1อ่านอรรถกถา 26 / 214อรรถกถา เล่มที่ 26 ข้อ 215อ่านอรรถกถา 26 / 216อ่านอรรถกถา 26 / 474
อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรคาถา เอกกนิบาต วรรคที่ ๘
๘. เมณฑสิรเถรคาถา

               อรรถกถาเมณฑสิรเถรคาถา               
               คาถาของท่านพระเมณฑสิรเถระ เริ่มต้นว่า อเนกชาติสํสารํ.
               เรื่องราวของท่านเป็นอย่างไร?
               ได้ยินว่า แม้พระเถระนั้นก็มีอธิการอันกระทำไว้แล้วในพระพุทธเจ้าองค์ก่อนๆ กระทำบุญอันเป็นอุปนิสัยแห่งพระนิพพานไว้ในภพนั้นๆ เป็นอันมาก ในกัปที่ ๙๑ แต่ภัทรกัปนี้ บังเกิดในตระกูลพราหมณ์ เจริญวัยแล้ว ละกามวิสัย แล้วบวชเป็นดาบส อยู่ในป่าหิมวันต์พร้อมด้วยฤาษีหมู่ใหญ่ เห็นพระบรมศาสดาแล้วมีใจเลื่อมใส ยังหมู่ฤาษีให้นำดอกปทุมมาทำพุทธบูชาด้วยดอกไม้ สั่งสอนสาวกทั้งหลาย ในอัปปมาทปฏิปทา ทำกาละแล้วบังเกิดในเทวโลก ท่องเที่ยวไปๆ มาๆ เกิดในตระกูลคฤหบดี ในเมืองสาเกต ในพุทธุปบาทกาลนี้ ได้สมัญญานามว่า เมณฑสิระ ดังนี้แล เพราะความที่เขามีศีรษะคล้ายแกะ.
               เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ในอัญชนวนวิหาร ในเมืองสาเกต เขาเข้าไปเฝ้าพระบรมศาสดา ได้มีจิตศรัทธา บรรพชาแล้ว เจริญสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐานได้เป็นผู้มีอภิญญาหกแล้ว.
               สมดังคาถาประพันธ์ที่ท่านกล่าวไว้ในอปทานว่า
               ในที่ไม่ไกลจากภูเขาหิมวันต์ มีภูเขาชื่อว่าโคตมะ ดารดาษด้วยต้นไม้นานาพรรณ เป็นที่อยู่ของหมู่มหาภูต (ยักษ์) ในท่ามกลางภูเขานั้น มีอาศรมที่เราสร้างไว้ เราแวดล้อมด้วยหมู่ศิษย์ของตน อยู่ในอาศรม ได้สั่งศิษย์ทั้งหลายว่า คณะศิษย์ของเรา (เมื่อมาหาเรา) ขอจงนำเอาดอกบัวมาให้เรา เราจักทำพุทธบูชาแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ผู้จอมประชา ผู้คงที่.
               ศิษย์เหล่านั้นรับคำที่เราสั่งอย่างนี้แล้ว นำเอาดอกบัวมาให้เรา เรากระทำดอกบัวให้เป็นนิมิตอย่างนั้นแล้วบูชาพระพุทธเจ้า ในกาลนั้นเราประชุมศิษย์ทั้งหลายแล้ว พร่ำสอนด้วยดีว่า ท่านทั้งหลายอย่าประมาทนะ เพราะว่าความไม่ประมาทนำสุขมาให้
               ครั้นเราพร่ำสอนบรรดาศิษย์ของตนผู้อดทนต่อคำสอนอย่างนี้แล้ว ประกอบตนในคุณ คือความไม่ประมาท ได้ทำกาละ ในกาลนั้น ในกัปที่ ๙๑ แต่ภัทรกัปนี้ เราบูชาพระพุทธเจ้าด้วยดอกไม้ใด ด้วยการบูชานั้น เราไม่รู้จักทุคติเลย นี้เป็นผลแห่งพุทธบูชา.
               ในกัปที่ ๕๑ แต่ภัทรกัปนี้ เราได้เป็นพระเจ้าจักรพรรดิราชมีนามว่าชลุตตมะ สมบูรณ์ด้วยแก้ว ๗ ประการ มีพลมาก. เราเผากิเลสทั้งหลายแล้ว ฯลฯ คำสอนของพระพุทธเจ้า เรากระทำสำเร็จแล้ว ดังนี้.
               พระเถระ เมื่อระลึกถึงขันธบัญจกที่ตนเคยอาศัยมาในก่อนของตนได้กล่าวคาถาว่า
                         เมื่อเรายังไม่ได้ประสบญาณ ได้ท่องเที่ยวไปในสงสาร
                         สิ้นชาติมิใช่น้อย เรานั้นเกิดมาแล้วในกองทุกข์ กำจัด
                         กองทุกข์ได้แล้ว ดังนี้.

               บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า อเนกชาติ สํสารํ ความว่า สังสารวัฏนี้นับจำนวนตั้งแสนชาติมิใช่น้อย บทนี้เป็นทุติยาวิภัตติเอกวจนะ เพราะหมายถึงการเดินทางไกล.
               บทว่า สนฺธาวิสฺสํ แปลว่า แล่นไปแล้ว ได้แก่ หมุนไปแล้วไปๆ มาๆ ด้วยสามารถแห่งการจุติและอุปบัติ.
               บทว่า อนิพฺพิสํ ความว่า เมื่อไม่ประสบ คือไม่ได้ซึ่งญาณเป็นเครื่องหยุดวัฏฏะนั้น.
               บทว่า ตสฺส เม ความว่า แก่เราผู้ท่องเที่ยวไปอยู่อย่างนี้.
               บทว่า ทุกฺขชาตสฺส ได้แก่ ทุกข์ที่เกิดแล้วด้วยสามารถแห่งชาติเป็นต้น.
               อีกอย่างหนึ่ง ได้แก่ มีทุกข์เป็นสภาพด้วยสามารถแห่งความเป็นทุกข์ ๓ อย่าง.
               บทว่า ทุกฺขกฺขนฺโธ ได้แก่ กองแห่งทุกข์ต่างด้วยกรรมวัฏ กิเลสวัฎและวิปากวัฏ.
               บทว่า อปรทฺโธ ความว่า นับจำเดิมแต่ได้บรรลุพระอรหัตมรรค ก็จักไม่หมุนไป ไม่จุติ ไม่เกิด.
               อีกอย่างหนึ่ง ปาฐะว่า อปรฏฺโฐ ดังนี้ (ก็มี).
               อธิบายว่า ไม่ปราศจากความสำเร็จ คือไม่ไปปราศจากเหตุแห่งการถอนกิเลสขึ้น.
               ก็คำเป็นคาถานี้แหละได้เป็นการพยากรณ์พระอรหัตผลของพระเถระ.

               จบอรรถกถาเมณฑสิรเถรคาถา               
               -----------------------------------------------------               

.. อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรคาถา เอกกนิบาต วรรคที่ ๘ ๘. เมณฑสิรเถรคาถา จบ.
อ่านอรรถกถา 26 / 1อ่านอรรถกถา 26 / 214อรรถกถา เล่มที่ 26 ข้อ 215อ่านอรรถกถา 26 / 216อ่านอรรถกถา 26 / 474
อ่านเนื้อความในพระไตรปิฎก
https://84000.org/tipitaka/attha/v.php?B=26&A=5428&Z=5431
อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=32&A=5941
The Pali Atthakatha in Roman
https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=32&A=5941
- -- ---- ----------------------------------------------------------------------------
ดาวน์โหลด โปรแกรมพระไตรปิฎก
บันทึก  ๒๓  มกราคม  พ.ศ.  ๒๕๕๐
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :