|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
 |
| |
    
ดูก่อนนางมุตตา เธอจงเปลื้องจิตจากกิเลสเครื่อง ประกอบทั้งหลาย เหมือนพระจันทร์ถูกราหูจับแล้วพ้น จากเครื่องเศร้าหมองฉะนั้น เธอมีจิตหลุดพ้นแล้ว จงเป็น ผู้ไม่มีหนี้บริโภคก้อนข้าวเถิด ดังนี้ เป็นคาถาสำหรับนางสิกขมานาชื่อมุตตา. นางมุตตานั้นได้สร้างสมบุญบารมีไว้ในพระพุทธเจ้าองค์ก่อนๆ สั่งสมกุศลที่เป็น ในพุทธุปปาทกาลนี้บังเกิดในตระกูลพราหมณ์มหาศาล ในกรุงสาวัตถี มีชื่อว่ามุตตา เพราะเป็นหญิงถึงพร้อมด้วยอุปนิสัย เวลามีอายุ ๒๐ ปี นางจึงบวชเป็นสิกขมานาในสำนักของพระมหาปชาบดีโคตมี ให้พระมหาปชาบดีโคตมี พระศาสดาประทับอยู่ที่พระคันธกุฎีมีกลิ่นหอมนั่นแหละ ทรงเปล่งพระรัศมีแสดงพระ ดูก่อนนางมุตตา เธอจงเปลื้องจิตจากกิเลส เครื่องประกอบทั้งหลาย เหมือนพระจันทร์ถูกราหูจับ แล้ว พ้นจากเครื่องเศร้าหมองฉะนั้น เธอมีจิตหลุด พ้นแล้ว จงเป็นผู้ไม่มีหนี้บริโภคก้อนข้าวเถิด. บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า มุตฺเต เป็นคำเรียกนางสิกขมานานั้น. บทว่า มุญฺจสฺสุ โยเคหิ ความว่า จงพ้นจากโยคะสี่มีกามโยคะเป็นต้น ด้วยมรรคปฏิบัติ คือจงเป็นผู้มีจิตพ้นจากโยคะเหล่านั้น. เหมือนอย่างอะไร. บทว่า จนฺโท ราหุคฺคหา อิว ความว่า เหมือนพระจันทร์ถูกอสุรินทราหูจับด้วยหัตถ์พ้นจากเครื่องเศร้าหมอง. บทว่า วิปฺปมุตฺเตน จิตฺเตน ได้แก่ ด้วยจิตที่พ้นด้วยดี ด้วยสมุจเฉทวิมุตติ ด้วยอริย ก็บทว่า วิปฺปมุตฺเตน จิตฺเตน นี้เป็นตติยาวิภัตติ ลงในลักษณะอิตถัมภูต (แปลว่ามี). บทว่า อนณา ภุญฺช ปิณฺฑกํ ความว่า จงเป็นผู้ไม่มีหนี้ เพราะละหนี้คือกิเลสเสียได้ พึงบริโภคก้อนข้าวของชาวแว่นแคว้น ด้วยว่า ผู้ใดไม่ละกิเลสทั้งหลาย บทว่า ปิณฺฑกํ เป็นหัวข้อเทศนาเท่านั้น ใจความคือปัจจัย ๔. บทว่า อภิณฺหํ โอวทติ ความว่า ชำระอุปกิเลสให้บริสุทธิ์ด้วยการ นางสิกขมานามุตตานั้นตั้งอยู่ในพระโอวาทนั้น ไม่นานนักก็บรรลุพระอรหัต. เพราะเหตุนั้น ท่านจึงกล่าวไว้ในอปทานว่า๑- เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าพระนามโกณฑัญญะ๒- ผู้เจริญที่สุดในโลก ผู้คงที่ ยังเหล่าสัตว์ให้ข้ามสังสารวัฏ เสด็จพุทธดำเนินอยู่ในถนน ข้าพเจ้าออกจากเรือนนอนคว่ำ พระโลกเชษฐ์ได้อนุเคราะห์เหยียบบนศีรษะแล้ว พระผู้นำโลกได้เสด็จไป ด้วยจิตเลื่อมใสนั้น ข้าพเจ้าได้ไปสู่ภพชั้นดุสิต ข้าพเจ้าเผากิเลสแล้ว ภพทั้งหมดข้าพเจ้าถอนได้แล้ว ข้าพเจ้าตัดเครื่องผูกพัน เป็นผู้ไม่มีอาสวะอยู่ ดังช้างพังตัดเชือกแล้ว การมาเฝ้าพระ ข้าพเจ้าได้บรรลุวิชชาสามตามลำดับ ข้าพเจ้าได้ปฏิบัติคำสอนของ ____________________________ ๑- ขุ. อ. เล่ม ๓๓/ข้อ ๑๔๔ สังกมนกาเถรีอปทาน ๒- ม. วิปสฺสิสฺส ครั้นบรรลุพระอรหัตแล้ว นางสิกขมานามุตตา นั้นได้เปล่งคาถานั้นแล. บทว่า สิกฺขมานา ได้แก่ ผู้มีสิกขาบริบูรณ์. ต่อมา นางได้กล่าวคาถานั้นแหละในเวลาปรินิพพานแล. จบอรรถกถามุตตาเถรีคาถาที่ ๒ ----------------------------------------------------- .. อรรถกถา ขุททกนิกาย เถรีคาถา เอกกนิบาต ๒. มุตตาเถรีคาถา จบ. |