ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 11 : PALI ROMAN Sam.A. (sarattha.1)

                           2. Upasakavagga
                      1. Kasibharadvajasuttavannana
    [197] Upasakavaggassa 1- pathame magadhesuti evamnamake janapade.
Dakkhinagirisminti rajagaham parivaretva thitassa girino dakkhinabhage janapado atthi,
tasmim janapade, tattha viharassapi tadeva namam. Ekanalayam brahmanagameti
ekanalati tassa gamassa namam. Brahmana pana tattha 2- sambahula pativasanti,
brahmanabhogoeva so. 3- Tasma "brahmanagamo"ti vuccati.
       Tena kho pana samayenati yam samayam bhagava magadharatthe ekanalam
brahmanagamam upanissaya dakkhinagirivihare brahmanassa indriyaparipakam
agamayamano viharati, tena samayena. Kasibharadvajassati so brahmano kasim
nissaya jivati, bharadvajoti cassa gottam. Pancamattaniti panca pamanani,
anunani anadhikani pancanangalasataniti vuttam hoti. Payuttaniti yojitani,
balibaddanam khandhesu thapetva yuge yottehi yojitaniti attho.
       Vappakaleti vappanakale vijanikkhepasamaye. Tattha dve vappani
kalalavappanca pamsuvappanca. Pamsuvappanca idha adhippetam, tanca kho pathamadivase
mangalavappitatthaya. 4- Tatthayam upakaranasampada:- tini balibaddasahassani
upatthapitani honti, sabbesam suvannamayani sinagani patimukkani, rajatamaya
khura, sabbe setamalahi ceva gandhapancangulihi ca alankata paripunnapancanga
sabbalakkhanasampanna, ekacce kala anjanavannaeva, 5- ekacce seta
@Footnote: 1 cha.Ma. dutiyavaggassa    2 cha.Ma. panettha   3 Ma.  brahmanabhogova heso
@4 cha.Ma., i. mangalavappam     5 Ma. ajinavanna

--------------------------------------------------------------------------------------------- page231.

Balahakavanna, 1- ekacce ratta pabalavanna, ekacce kammasa masaragallavanna. Evam pancasata kassakapurisa 2- sabbe ahatasetavatthamalalankata dakkhinaamsakutesu patitthitapupphacumbataka paritalamanosiladilanjanujjalagatta dasa dasa nangala ekekagumba hutva gacchanti. Nangalanam sisanca yuganca patoda ca suvannakhacita. Pathamanangale attha balibadda yutta, sesesu cattaro cattaro, avasesa kilantaparivattanattham anita. Ekekagumbe ekekavijasakatam ekeko kasati, ekeko vappati. Brahmano pana pageva massukammam karapetva nhatva 3- sugandhehi 4- vilitto pancasatagghanikam vattham nivasetva sahassagghanikam ekamsam karitva ekekissa anguliya dve dveti 5- visati angulimuddikayo kannesu sihakundalani sise brahmavethanam patimuncitva suvannamalam kantheva 6- katva brahmanaganaparivuto kammantam vosasati. Athassa brahmani anekasatabhajanesu payasam pacapetva mahasakatesu aropetva gandhodakena nhayitva sabbalanakarabhusita brahmaniganaparivuta kammantam agamasi. Gehampissa haritupalittam vippakinnalajam punnaghatakadali- dhajapatakahi alankatam gandhapupphadihi sukatabalikammam, khettanca tesu tesu thanesu samussitadhajapatakam ahosi. Parijanakammakarehi saddhim osataparisa addhateyyasahassa ahosi, sabbe ahatavattha, sabbesam payasabhojanameva patiyattam. Atha brahmano suvannacatim 7- dhovapetva payasassa puretva sappimadhuphanitehi abhisankharitva nangalabalikammam karapesi. Brahmani pancannam kassakasatanam suvannarajatakamsatambalohamayani bhajanani dapetva suvannakatacchum gahetva payasena parivisanti gacchati. Brahmano pana balikammam karetva rattabaddhakayo 8- upahanayo arohitva rattasuvannadandam gahetva "idha payasam detha, idha sappim detha, idha sakkharam detha"ti vosasamano vicarati. Ayam tava kammante pavatti. @Footnote: 1 Si. balakavanna, cha.Ma. phalikavanna 2 cha.Ma. kassaka 3 cha.Ma. nhayitva @4 cha.Ma. sugandhagandhehi 5 cha.Ma., i. dveti 6 cha.Ma., i. kanthe @7 cha.Ma., i. suvannapatim 8 cha.Ma., i. rattabandhikayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page232.

Vihare pana yattha yattha sambuddha vasanti, tattha tattha nesam devasikam panca kiccani bhavanti. Seyyathidam? purebhattakiccam pacchabhattakiccam purimayamakiccam majjhimayamakiccam pacchimayamakiccanti. Tatridam purebhattakiccam:- bhagavapi 1- patova utthaya upatthakanuggahattham sariraphasukatthanca mukhadhovanadisariraparikammam 2- katva yava bhikkhacaravela, tava vivittasane vitinametva bhikkhacaravelaya nivasetva kayabandhanam bandhitva civaram parupitva pattamadaya kadaci ekako, kadaci bhikkhusamghaparivuto gamam va nigamam va pindaya pavisati kadaci pakatiya, kadaci anekehi patihariyehi vattamanehi. Seyyathidam? pindaya pavisato lokanathassa purato 3- mudugatavata 4- pathavim sodhenti, Balahaka udakaphusitani muncanta magge renum vupasametva upari vitanam hutva titthanti, apare vata pupphani upari haritva 5- magge okiranti. Unnata bhumippadesa onamanti, onata unnamanti. Padanikkhepasamaye samava bhumi hoti, sukhasamphassani padumapupphani 6- pade sampaticchanti. Indakhilassa anto thapitamatte dakkhinapade sarira chabbannarasmiyo nikkhamitva suvannarasasincanani 7- viya citrapataparikkhittani viya ca pasadakutagaradini karontiyo 8- ito cito ca vidhavanti. Hatthiassavihangadayo sakasakatthanesu thitayeva madhurenakarena saddam karonti, tatha bherivinadini turiyani manussananca kayupagani abharanani. Tena sannanena manussa jananti "ajja bhagava idha pindaya pavittho"ti. Te sunivattha suparuta gandhapupphadini adaya ghara nikkhamitva antaravithim patipajjitva bhagavantam gandha pupphadihi sakkaccam pujetva vanditva "amhakam bhante dasa bhikkhu, amhakam visati, amhakam bhikkhusatam detha"ti yacitva bhagavatopi pattam gahetva asanam pannapetva sakkaccam pindapatena patimanenti. Bhagava katabhattakicco tesam santanani oloketva tatha dhammam deseti, yatha keci saranagamane patitthahanti, keci pancasu silesu, keci @Footnote: 1 cha.Ma., i.bhagava hi 2 cha.Ma., i. mukhadhovanadiparikammam @3 cha.Ma., i. purato purato gantva 4 cha.Ma. mudugatiyo vata @5 cha.Ma. upaharitva 6 cha.Ma. padumapupphani va @7 ka. suvannarasapinjarani 8 Ma. alankarontiyo, cha. alam karontiyo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page233.

Sotapattisakadagamianagamiphalanam annatarasmim, keci pabbajitva aggaphale arahatte patitthahanti 1- evam mahajanam anuggahetva utthayasana viharam gacchati. Tattha gandhamandalamale pannattapavarabuddhasane nisidati bhikkhunam bhattakiccapariyosanam agamayamano. Tato bhikkhunam bhattakiccapariyosane upatthako bhagavato nivedeti. Atha bhagava gandhakutim pavisati. Idam tava purebhattakiccam. Atha bhagava evam katapurebhattakicco gandhakutiya upatthane nisiditva pade pakkhaletva padapithe thatva bhikkhusamgham ovadati "bhikkhave appamadena samapadetha, dullabho buddhuppado lokasmim, dullabho manussattapatilabho, dullabha saddhasampatti, 2- dullabha pabbajja, dullabham saddhammassavanan"ti. Tattha keci bhagavantam kammatthanam pucchanti. Bhagava tesancariyanurupam kammatthanam deti. Tato sabbepi bhagavantam vanditva attano attano rattitthanadivatthanani gacchanti, keci arannam, keci rukkhamulam, keci pabbatadinam annataram, keci catummaha- rajikabhavanam .pe. Keci vasavattibhavananti. Tato bhagava gandhakutim pavisitva sace akankhati, dakkhinena passena sato sampajano muhuttam sihaseyyam kappeti. Atha samassasitakayo utthahitva dutiyabhage lokam oloketi. Tatiyabhage yam gamam va nigamam va upanissaya viharati, tattha mahajano purebhattam danam datva pacchabhattam sunivattho suparuto gandhapupphadini adaya vihare sannipati. 3- Tato bhagavata sampattaparisaya anurupena patihariyena gantva dhammasabhayam pannattapavarabuddhasane nisajja dhammam deseti kalayuttam samaye yuttam. Atha kalam viditva parisam uyyojeti, manussa bhagavantam vanditva pakkamanti. Idam pacchabhattakiccam. So evam nitthitapacchabhattakicco sace gattani osincitukamo hoti, buddhasana vutthaya nhanakotthakam pavisitva upatthakena patiyaditaudakena gattani utum gahapeti. Upatthakopi buddhasanam anetva papphotetva gandhakutiparivene pannayati. 4- Bhagava rattadupattam nivasetva kayabandhanam bandhitva uttarasangam @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Ma. saddhasampada, sampatti khanasampatti @su.vi. 1/4/46 brahmajalasutta: paribbajakathavannana (nava.) @3 cha.Ma., i. sannipatati 4 cha.Ma. pannapeti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page234.

Katva tattha agantva nisidati ekakova muhuttam patisallino. atha bhikkhu tato tato agamma bhagavato upatthanam gacchanti. Tattha ekacce panham pucchanti, ekacce kammatthanam, ekacce dhammassavanam yacanti. Bhagava tesam adhippayam sampadento purimayamam vitinameti. Idam purimayamakiccam. Purimayamakiccapariyosane pana bhikkhusu bhagavantam vanditva pakkantesu, sakaladasasahassilokadhatudevatayo okasam labhamana bhagavantam upasankamitva panham pucchanti yathabhisankhatam antamaso caturakkharampi. Bhagava tasam tasam devatanam panham vissajjento majjhimayamam vitinameti. Idam majjhimayamakiccam. Pacchimayamampana tayo kotthase katva purebhattato patthaya nisajjapilitassa sarirassa kilasubhavamocanattham ekakotthasam cankamena vitinameti. Dutiyakotthase gandhakutiyam pavisitva dakkhinena passena sato sampajano sihaseyyam kappeti. Tatiyakotthase paccupatthaya nisiditva purimabuddhanam santike danasiladivasena katadhikarapuggadassanattham buddhacakkhuna lokam oloketi. Idam pacchimayamakiccam. Tadapi evam olokento kasibharadvajabrahmanam arahattassa upanissayasampannam disva "tattha mayi gate katha pavattissati, kathavasane dhammadesanam sutva eso brahmano saputtadaro tisu saranesu patitthaya asitikotidhanam mama sasane vippakiritva aparabhage nikkhamma pabbajitva arahattam papunissati"ti natva tattha gantva katham samutthapetva dhammam desesi. Etamattham dassetum athakho bhagavatiadi vuttam. Tattha pubbanhasamayanti bhummatthe upayogavacanam, pubbanhasamayeti attho. Nivasetvati paridahitva. Viharacivaraparivattanavasena tam vuttam. Pattacivaramadayati pattam hatthehi, civaram kayena adiyitva, sampaticachitva dharetvati attho. Bhagavato kira pindaya pavisitukamassa bhamaro viya vikasitapadumadvayamajjham, indanilamanivannaselamayapatto hatthadvayamajjham agacchati. Tam evamagatam pattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page235.

Hatthehi sampaticchitva civaram 1- parimandalam parutam kayena dharetvati vuttam hoti. Tenupasankamiti yena maggena kammanto gantabbo, tena ekakova upasankami. Kasma pana nam bhikkhu nanubandhimsuti? yada hi bhagava ekakova katthaci gantukamo Hoti, yava bhikkhacaravelaya 2- dvaram pidahitva antogandhakutiyam nisidati. Bhikkhu taya sannaya jananti "ajja bhagava ekakova pindaya caritukamo, addha kancieva vinetabbam puggalam addasa"ti. Te attano pattacivaram gahetva gandhakutipadakkhinam katva vanditva bhikkhacaram gacchanti. Tada ca bhagava evamakasi. Tasma bhikkhu nanubandhimsuti. Parivesana vattatiti tesam suvannabhajanadini gahetva nisinnanam pancasatanam kassakanam parivesana 3- vippakata hoti. Ekamantam atthasiti yattha thitam brahmano passati, tatharupesu dassanupacaresu 4- kathasavanaphasuke uccatthane atthasi. Thatva ca rajatasuvannarasapinjaram candimasuriyanam pabham atirocamanam samantato sarirappabham munci, yaya ajjhotthatatta brahmanassa kammantasalabhitti- rukkhakasitamattikapindadayo suvannamaya viya ahesum. Atha manussa bhunjanta ca kasanta ca sabbakiccani pahaya asitianubyanjanaparivaram dvattimsamahapurisalakkhana- patimanditam sariram byamappabhaparikkhepavibhusitam bahuyugalam jangamam viya 5- padumasaram, rasmijalasamujjalitataraganamiva gaganatalam, vijjulatavinaddhamiva ca pavarakanakasikharam 6- siriya jalamanam sammasambuddham ekamantam thitam disva hatthapade dhovitva anjalim paggayha sampavaretva 7- atthamsu. Evam tehi parivaritam addasa kho kasibharadvajo brahmano bhagavantam pindaya thitam, disvana bhagavantam etadavoca aham kho samana kasami ca vapami cati. Kasma panayam evamaha, kim samantapasadike pasadaniye uttamadamathasamatha- manuppattepi tathagate appasadena, udahu addhatiyanam janasahassanam payasam patiyadetvapi katacchubhikkhaya maccherenati? ubhayathapi no, bhagavato panassa @Footnote: 1 cha.Ma., i. civaranca 2 cha.Ma. bhikkhacaravela 3 cha.Ma. parivisana @4 cha.Ma. tatharupe dassanupacare 5 Si. sassirikataradassanam jangamamiva @6 cha.Ma. kanakasikharam i. ca kanakagirisikharam 7 cha.Ma. samparivaretva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page236.

Dassanena atittam nikkhittakammantam janam disva kammabhangam me katum agato"ti anattamanata ahosi, tasma evamaha. Bhagavato ca lakkhanasampattim disva "sacayam kammante apayojayissa, sakalajambudipe manussanam sise culamani viya abhavissa, ko namassa attho na sampajjissati, evameva alasataya kammante appayojetva vappamangaladisu pindaya carati"tipissa anattamanata ahosi. Tenaha "aham kho samana kasami ca vapami ca, kasitva ca vapitva ca bhunjami"ti. Ayam kirassa adhippayo:- mayhampi tava kammanta na byapajjanti, na camhi yatha tvam evam lakkhanasampanno, tvampi kasitva ca vapitva ca bhunjassu, ko te attho na sampajjeyya evam lakkhanasampannassati. Apicayam assosi "sakyarajakule kira kumaro uppanno, so cakkavattirajjam pahaya pabbajito"ti tasma idani "ayam so"ti natva "cakkavattirajjam pahaya kilantosi"ti uparambham aropento evamaha. Apica tikkhapanno esa brahmano, na bhagavantam apasadento bhanati, bhagavato pana rupasampattim disva punnasampattim sambhavayamano kathapavattanatthampi evamaha. Atha bhagava veneyyavasena sadevake loke aggakassakavappakabhavam attano dassento ahampi kho brahmanatiadimaha. Atha brahmano cintesi:- "ayam samano `ahampi kasami ca vapami ca'ti bhanati, na cassa olarikani yuganangaladini kasibhandani passami, kim nu kho musa bhanati"ti bhagavantam padatalato patthaya yava kesanta 1- olokayamano angavijjaya katadhikaratta dvattimsavaralakkhanasampattimassa natva "atthanametam, yam evarupo musa bhaneyya"ti sanjatabahumano bhagavati samanavadam pahaya gottena bhagavantam samudacaramano na kho pana mayam passama bhoto gotamassatiadimaha. Bhagava pana yasma pubbadhammasabhagataya katham 2- nama buddhanam anubhavo, tasma buddhanubhavam dipento saddha bijantiadimaha. Ka panettha pubbadhammasabhagata, nanu brahmanena bhagava nangaladikasi- sambharasamayogam puttho apucchitassa 3- bijassa sabhagataya aha "saddha bijan"ti, @Footnote: 1 cha.Ma., i. kesagga 2 cha.Ma., i. kathanam 3 Si. atha ca pana apucchitassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page237.

Evanca pana sati kathapi ananusandhika hoti. Na hi buddhanampi ananusandhikakatha nama atthi, napi pubbadhammassa asabhagataya kathenti. Evam panettha anusandhi veditabba:- brahmanena hi bhagava yuganangaladikasisambharavasena kasim pucchato, so tassa anukampaya "idam apucchitan"ti aparihapetva samulam saupakaram sasambharam saphalam kasim napetum 1- mulato patthaya dassento "saddha bijan"tiadimaha. Tattha bijam kasiya mulam tasmim sati kattabbato, asati akattabbato, tappamanena ca kattabbato. Bije hi sati kasim karonti, na asati. Bijappamaneneva 2- kusala kassaka khettam kasanti, na unam "ma no sassam parihayi"ti, na adhikam "ma no mogho vayamo ahosi"ti. Yasma ca bijameva mulam, tasma bhagava mulato patthaya kasisambharam dassento tassa brahmanassa kasiya pubbadhammabijassa sabhagataya attano kasiya pubbadhammam dassento aha "saddha bijan"ti. Evamettha pubbadhammasabhagatapi veditabba. Pucchitamyeva vatva apucchitam paccha kim na vuttanti ce? tassa Upakarabhavato ca dhammasambandhasamatthabhavato ca. Ayam hi brahmano pannava, micchaditthikule pana jatatta saddharahitova, saddharahito ca pannava paresam saddhaya attano avisaye appatipajjamano visesam nadhigacchati, kilesakalussiya- paramatthapi 3- sampasadamattalakkhanapi 4- cassa dubbala saddha balavatiya pannaya sahasa vattamana atthasiddhim na karoti hatthina saddhim ekadhure yutto gono viya. Itissa saddha upakarakati 5- tam brahmanam saddhaya patitthapentena pacchapi vattabbo ayamattho desanakusalataya pubbe vutto. Bijassa ca upakaraka vutthi, sa tadanantaramyeva vuccamana samattha hoti. Evam dhammasambandhasamatthabhavato pacchapi vattabbo ayamattho, annopi 6- evarupo isayottadi pubbe vuttoti veditabbo. @Footnote: 1 cha.Ma. pannapetum 2 cha.Ma. bijappamanena ca 3 ka. kilesakalussiyapagatamagta @4 cha.Ma. ayam patho na dissati 5 cha.Ma. upakarika, evamuparipi 6 cha.Ma. anno ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page238.

Tattha sampasadalakkhana saddha, okappanalakkhana va. Bijanti pancavidham bijam mulabijam khandhabijam phalubijam aggabijam bijabijameva pancamanti. Tam sabbampi viruhanatthena bijantveva 1- sankham gacchati. Tattha yatha brahmanassa kasiya mulabhutam bijam dve kiccani karoti, hettha mulena patitthati, upari ankuram utthapeti, evam bhagavato kasiya mulabhuta saddha hettha silamulena patitthati, upari samathavipassanankuram utthapeti. Yatha ca tam mulena pathavirasam aporasam gahetva nalena dhannaparipakagahanattham vaddhati, evamayam silamulena samathavipassanarasam gahetva ariyamagganalena ariyaphaladhannaparipakagahanattham vaddhati. Yatha ca tam subhumiyam patitthahitva mulankurapannanalakandapasavehi vuddhim virulhim vepullam patva khiram janetva anekasaliphalabharitam salisisam nipphadeti, evamesa cittasantane patitthahitva chahi visuddhihi vuddhim virulhim vepullam patva nanadassanavisuddhikhiram janetva anekapatisambhidananabharitam 2- arahattaphalam nipphadeti. Tena vuttam "saddha bijan"ti. Kasma pana annesu paropannasaya kusaladhammesu ekato uppajjamanesu saddhava "bijan"ti vuttati ce? bijakiccakaranato. Yatha hi tesu vinnanamyeva vijananakiccam karoti, evam saddha bijakiccam. Sa ca sabbakusalanam mulabhuta. Yathaha "saddhajato upasankamati, upasankamanto payirupasati .pe. Pannaya ca nam ativijjha passati"ti. 3- Akusaladhamme ceva kayanca tapatiti taPo. Indriyasamvaraviriyadhutangadukkarakarikanam etam adhivacanam, idha pana indriyasamvaro adhippeto. Vutthiti vassavutthi vatavutthitiadi anekavidha, idha vassavutthi adhippeta. Yatha hi brahmanassa vassavutthisamanuggahitam bijam bijamulakam ca sassam viruhati na milayati nipphattim gacchati, evam bhagavato indriyasamvarasamanuggahita saddha saddhamula ca siladayo dhamma viruhanti na milayanti nipphattim gacchanti. Tenaha "tapo vutthi"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. bijanteva 2 cha.Ma. anekapatisambhidabhinnabharitam @3 Ma.Ma. 13/183,432/158,420 kitagiri..., cankisutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page239.

Panna meti ettha vutto mesaddo purimapadesupi yojetabbo "saddha me bijam, tapo me vutthi"ti. Tena kim dipeti? yatha brahmana taya vapite khette sace vutthi atthi, iccetam kusalam. No ce atthi, udakampi tava databbam hoti. Tatha maya hiriise pannayuganangale manoyottena ekabaddhe kate viriyabalibadde yojetva satipacanena vijjhitva attano cittasantanakhettamhi saddhabije vapite vutthiya abhavo nama natthi 1- ayampana me niccakalam indriyasamvaratapo vutthiti. Pannati kamavacaradibhedato anekavidha, idha pana saha vipassanaya maggapanna adhippeta. Yuganangalanti yuganca nangalanca yuganangalam. Yatha hi brahmanassa yuganangalam, evam bhagavato duvidhapi vipassana panna ca 2- tattha yatha yugam isaya upanissayam hoti, purato 3- ca isabaddham hoti, yottanam nissayam hoti, balibaddanam ekato gamanam dhareti, 4- evam pannapi 5- hirippamukhanam dhammanam upanissaya hoti. Yathaha "pannuttara sabbe kusala dhamma"ti 6- ca, "panna hi settha kusala vadanti, nakkhattarajariva tarakanan"ti 7- ca. Kusalanam dhammanam pubbangamatthena purato ca hoti. Yathaha "silam siri capi 8- satanca dhammo, anugata 9- anvayika pannavato bhavanti"ti. Hirivippayogena anuppattito pana isabaddha hoti. Manosankhatassa samadhiyottassa nissayapaccayato yottanam nissayo 10- hoti. Accaraddhatilinabhavapatisedhanato viriyabalibaddanam ekato gamanam dhareti, 11- yatha ca nangalam phalayuttam kasanakale pathavighanam bhindati, mulasantanakani padaleti, evam satiyutta panna vipassanakale dhammanam santatisamuhakiccarammanaghanam bhindati, sabbakilesamulasantanakani padaleti. Sa ca kho lokuttarava, itara pana lokikapi siya. Tenaha "panna me yuganangalan"ti. @Footnote: 1 ka. atthi 3 ka. duvidha hi panna 3 Ma. dhurato 4 Ma. vareti 5 cha.Ma. panna @6 an. atthaka. 23/189/351 sativagga (sya), an. dasaka. 24/58/85 mulakasutta @7 khu. ja. cattalisa. 57/2468/541 sarabhangajataka (sya) 8 Si. hirincapi @9 cha.Ma. ayam patho na dissati 10 cha.Ma., i. nissaya 11 Ma., i. vareti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page240.

Hiriyati papakehi dhammehiti hiri. Taggahanena taya avippayuttam ottappampi gahitameva hoti. Isati yuganangalasandharika rukkhalatthi. Yatha hi brahmanassa isa yuganangalam dhareti, evam bhagavatopi hiri lokiyalokuttarapannasankhatam yuganangalam dhareti hiriabhavo pannaya abhavato. Yatha ca isapatibaddham yuganangalam kiccakaram hoti acalam asithilam, evam hiripatibaddhapi 1- panna kiccakari hoti acala asithila abbokinna ahirikena. Tenaha "hiri isa"ti. Munatiti mano, cittassetam namam. Idha pana manosisena tamsampayutto samadhi adhippeto. Yottanti rajjubandhanam. Tam tividham isaya saha yugassa bandhanam, yugena saha balibaddanam bandhanam, sarathina saha balibaddanam ekabandhananti. Tattha yatha brahmanassa yottam isayugabalibadde ekabaddhe katva sakakicce 2- patipadeti, evam bhagavato samadhi sabbeva te hiripannaviriyadhamme ekaramamane avikkhepasabhavena bandhitva sakakicce patipadeti. Tenaha "mano yottan"ti. Cirakatadimattham saratiti sati. Phaletiti phalo. Pajenti etenati pajanam. Tam idha "pacanan"ti vuttam. Patodassetam namam. Phalo ca pacananca phalapacanam. Yatha hi brahmanassa phalapacanam, evam bhagavato 3- vipassanayutta maggayutta ca 3- sati. Tattha yatha phalo nangalam anurakkhati, purato cassa gacchati, evam sati kusalanam 4- dhammanam gatiyo samanvesamana arammane va upatthapayamana pannanangalam rakkhati. Tenevesa "satarakkhena cetasa viharati"tiadisu 5- viya arakkhati vutta. Appamussanavasena cassa purato hoti. Satiparicite hi dhamme panna pajanati, no pamutthena. 6- Yatha ca pacanam balibaddanam vijjhanabhayam dassentam samsidanam 7- na deti, uppathagamanam vareti, evam sati viriyabalibaddanam apayabhayam dassenti kosajjasamsidanam na deti, kamagunasankhate agocare caram varetva 8- kammatthane niyojenti uppathagamanam vareti. Tenaha "sati me phalapacanan"ti. @Footnote: 1 cha.Ma. hiripatibaddha ca 2 i. sahakicce 3-3 cha.Ma. vipassanasampayutta @maggasampayutta ca 4 cha.Ma. kusalakusalanam 5 an. dasaka. 34/20/24 atthato samanam @6 cha.Ma., i. pamutathe 7 cha.Ma., i. samsiditum 8 cha.Ma., i. nivaretva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page241.

Kayaguttoti tividhena kayasucaritena gutto. Vaciguttoti catubbidhena vacisucaritena gutto. Ettavata ca 1- patimokkhasamvarasilam vuttam. Ahare udare yatoti ettha aharamukhena sabbapaccayanam sangahitatta 2- catubbidhepi paccaye yato samyato nirupakkilesoti attho. Imina ajivaparisuddhisilam vuttam. Udare yatoti udare yato samyato mitabhoji, ahare mattannuti vuttam hoti. Imina bhojane mattannutamukhena paccayapatisevanasilam vuttam. Tena kim dipeti? yatha tvam brahmana bijam vapitva sassaparipalanattham kanatkavatim va rukkhavatim va pakaraparikkhepam va karosi, tena te gomahimsamigagana pavesam alabhanta sassam na vilumpanti, evam mahantam 3- saddhabijam vapitva nanappakarakusalassaparipalanattham kayavaciaharaguttimayam tividham parikkhepam karomi, tena me ragadiakusaladhammagomahimsamigagana pavesam alabhanta nanappakarakam kusalasassam na vilumpantiti. Saccam karomi niddananti ettha dvihakarehi avisamvadanam saccam. Niddananti chedanam lunanam uppatanam. Karanatthe cetam upayogavacanam veditabbam. Ayam hettha attho "saccena karomi niddanan"ti. Idam 4- vuttam hoti:- yatha tvam bahiram kasim katva sassadusakanam tinanam hatthena va asitena va niddanam karosi, evam ahampi ajjhattikam kasim katva kusalasassadusakanam visamvadanatinanam saccena niddanam karomi. 5- Yathabhutananam va ettha saccanti veditabbam. Tena attasannadinam tinanam niddanam karomiti dasseti. Athava niddananti chedakam lavakam uppatakanti attho. Yatha tvam dasam va kammakaram va niddanam karosi, "niddehi tinani"ti tinanam chedakam lavakam uppatakam karosi, evamaham saccam karomiti dasseti, athava saccanti ditthisaccam. Tamaham niddanam karomi, chinditabbam lunitabbam uppatetabbam karomiti. Iti imesu dvisu vikappesu upayogenevattho yujjati. Soraccam me pamocananti ettha yantam "kayiko avitikkamo vacasiko avitikkamo"ti silameva "soraccan"ti vuttam, netam 6- adhippetam. "kayagutto"tiadina @Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati 2 cha.Ma., i. gahitatta 3 cha.Ma. evamahampitam @4 cha.Ma., i. kim 5 cha.Ma. karomiti 6 cha.Ma. na tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page242.

Hi tam vuttameva. Arahattaphalam pana adhippetam. Tam hi sundare nibbane ratatta "soraccan"ti vuccati. Pamocananti yogavissajjanam. Idam vuttam hoti:- yatha tava pamocanam punapi sayanhe va dutiyadivase va anagatasamvacchare va yojetabbato appamocanameva hoti, na mama evam. Na hi mama antara mocanam nama atthi. Aham hi dipankaradasabalakalato patthaya pannanangale viriyabalibadde yojetva kappasatasahassadhikani cattari asankheyyani mahakasim kasanto tava na muncim, yava na sammasambodhim abhisambujjhim. Yada ca me sabbakalam 1- khepetva bodhimule aparajitapallanke nisinnassa sabbagunaparivaram arahattaphalam udapadi, tada maya 2- tam sabbussukkapatippassaddhiya pamuttam, na idani puna yojetabbam bhavissatiti. Etamattham sandhayaha "soraccam me pamocanan"ti. Viriyam me dhuradhorayhanti ettha viriyanti kayikacetasiko viriyarambho. Dhuradhorayhanti dhuraya 3- dhorayham, dhuram vahantanti 4- attho. Yatha hi brahmanassa dhuraya dhorayhakaddhitam nangalam bhumighanam bhindati, mulasantanakani ca padaleti, evam bhagavato viriyakaddhitam pannanangalam yathavuttam ghanam bhindati, kilesasantanakani ca padaleti. Tenaha "viriyam me dhuradhorayhan"ti. Athava purimadhuravahatta dhura, muladhuravahatta dhorayha, dhura ca dhorayha ca dhuradhorayha. Iti yatha brahmanassa ekekasmim nangale catubalibaddappabhedam dhuradhorayham vahantam uppannuppannatinamulaghatanceva sassasampattinca sadheti, evam bhagavato catusammappadhanaviriyabhedam dhuradhorayham vahantam uppannuppannam akusalaghatanceva kusalasampattinca sadheti. Tenaha "viriyam me dhuradhorayhan"ti. Yogakkhemadhivahananti ettha yogehi khematta nibbanam yogakkhemam nama. Tam adhikicca vahiyati, abhimukham va vahiyatiti adhivahanam, yogakkhemassa adhivahanam yogakkhemadhivahanam. 5- Idam vuttam hoti:- yatha tava dhuradhorayham puratthimadisu annataradisabhimukham vahiyati, tatha mama dhuradhorayham nibbanabhimukham vahiyatiti. Evam @Footnote: 1 cha.Ma. sabbam tam kalam 2 Ma. mayham 3 cha.Ma. dhurayam, evamuparipi @4 cha.Ma. dhuravahanti, i. dhuram vahatiti 5 cha.Ma. yogakkhemadhivahananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page243.

Vahiyamanam ca 1- gacchati anivattantam. Yatha tava nangalam vahantam dhuradhorayham khettakotim patva puna nivattati, evam anivattantam dipankarakalato patthaya gacchateva. Yasma va tena tena maggena pahina kilesa na punappunam pahatabba honti, yatha tava nangalena chinnani tinani puna aparasmim samaye chinditabbani honti, tasmapi evam pathamamaggavasena ditthekatthe kilese, dutiyavasena olarike, tatiyavasena anusahagate, catutthavasena sabbakilese pajahantam gacchati anivattantam. Athava gacchati anivattanti nivattanarahitam hutva gacchatiti attho. Tanti tam dhuradhorayham. Evamettha attho veditabbo. Evam gacchantanca yatha tava dhuradhorayham na tam thanam gacchati, yattha gantva kassako asoko virajo hutva na socati. Etam pana tam thanam gacchati, yattha gantva na socati. Yattha satipacanena etam viriyadhuradhorayham codento gantva madiso 2- kassako asoko virajo hutva na socati, tam sabbasokasallasamugghatabhutam nibbanam nama asankhatam thanam gacchati. 3- Imani nigamanam karonto evamesa kasiti gathamaha. Tassayam sankhepattho:- yassa 4- brahmana esa saddhabija tapovutthiya anuggahita kasipi 5- pannamayam yuganangalam hirimayanca isam manomayena yottena ekabaddham katva pannanangalena 6- satiphale 7- akotetva satipacanam gahetva kayavaciaharaguttiya gopetva saccam niddanam katva soraccappamocanam viriyadhuradhorayham yogakkhemabhimukham anivattantam vahantena kattha kasi kammapariyosanam catubbidham samannaphalam papita. 8- Sa hoti amatapphalati sa esa kasi amatapphala hoti. Amatam vuccati nibbanam, nibbananisamsa hotiti attho. Sa kho panesa kasi na mamevekassa amatapphala hoti, athakho yo koci khattiyo va brahmano va vesso va suddo va gahattho va pabbajito va etam kasim kasati, so sabbopi etam kasim kasitva sabbadukkha pamuccatiti. @Footnote: 1 cha.Ma. vahiyamanamva 2 Ma. tadiso, Si. yadi so 3 cha.Ma. gacchatiti 4 ka. passa @5 cha.Ma. kasi 6 Si. pannanangale 7 cha.Ma. satiphalam 8 Si., ka. vapita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page244.

Evam bhagava brahmanassa arahattanikutena nibbanapariyosanam katva desanam nitthapesi. Tato brahmano gambhirattham desanam sutva "mama kasiphalam bhunjitva punadivaseyeva 1- chato hoti, imassa pana kasi amatapphala, tassa phalam bhunjitva sabbadukkha pamuccati"ti natva pasanno pasannakaram karonto bhunjatu bhavam gotamotiadimaha. Tam sabbam tato paranca vuttatthamevati. Pathamam.


             The Pali Atthakatha in Roman Book 11 page 230-244. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5970&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=5970&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=671              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=5561              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4930              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4930              Contents of The Tipitaka Volume 15 http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]