ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 15 : PALI ROMAN An.A. (manoratha.2)

                        4. Samacittavaggavannana
      [33] Catutthassa pathame asappurisabhumiti asappurisanam patitthanatthanam. 2-
Sappurisabhumiyampi eseva nayo. Akatannuti katam na janati. Akatavediti katam pakatam
katva na janati. Upannatanti vannitam thomitam pasattham. Yadidanti ya ayam.
Akatannuta akataveditati parena katassa upakarassa ajanananceva pakatam katva
ajanananca. Kevalati sakala. Sukkapakkhepi vuttanayeneva attho veditabbo.
@Footnote: 1 Si.,i. vipassanasamadhi  2 Ma. patitthanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

[34] Dutiye matu ca pitu cati janikamatu ca janakapitu ca. Ekena bhikkhave amsena mataram parihareyyati ekasmim amsakute thapetva mataram patijaggeyya. Ekena amsena pitaram parihareyyati ekasmim amsakute thapetva pitaram patijaggeyya. Vassasatayako vassasatajiviti vasasasatayakakale jato sakalam vassasatam jivanato. Idam vuttam hoti:- sace putto nama "matapitunam patikarissami"ti utthaya samutthaya dakkhine amsakute mataram, vame pitaram thapetva vassasatayuko sakalampi vassasatam jivamano parihareyya. So ca nesam ucchadanaparimaddananhapanasambahanenati so ca putto tesam matapitunam amsakutesu thitanamyeva duggandhapativinodanattham sugandhakaranena ucchadanena, parissamavinodanattham hatthaparimaddanena, situnhakale ca unhodakasitodakanhapanena, hatthapadadinam akaddhanaparikaddhanasankhatena sambahanena upatthanam kareyya. Te ca tatthevati te ca matapitaro tattheva tassa amsakutesu nisinnava muttakarisam cajeyyum. 1- Na tveva bhikkhave evampi na tveva matapitunam katam va hoti patikatam va. Issaradhipacce rajjeti cakkavattirajjam sandhayevamaha. Apadakati vaddhaka anupalaka. Putta hi matapituhi vaddhita ceva anupalita ca. Posakati hatthapade vaddhetva hadayalohitam payetva posaka. Putta hi matapituhi sutthu bhata 2- annapanadihi patijaggita. Imassa lokassa dassetaroti sace hi matapitaro jatadivaseyeva puttam pade gahetva aranne va nadiyam va papate va khipeyyum, imasmim loke itthanittharammanam na passeyya. Evam akatva apaditatta positatta esa imasmim loke itthanittharammanam matapitaro nissaya passatiti 3- tyassa imassa lokassa dassetaro nama honti. Samadapetiti ganhapeti. Imasmim sutte saddhasilacagapanna lokiyalokuttaramissaka kathita. Dhammasenapatisariputtattherasadisova bhikkhu tesu patitthapeti namati veditabbo. @Footnote: 1 Ma. khipeyyum 2 cha.Ma.,i. puttha, Ma. sutthu kata 3 i. passati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

[35] Tatiye tenupasankamiti so hi brahmano "samano kira gotamo kathitam vissajjeti, pucchayassa virajjanam nama natthi. Ahamassa aparajjanapanham 1- abhisankharissami"ti panitam bhojanam bhunjitva gabbhadvaram pidahitva nisinno cintetum arabhi. Athassa etadahosi "imasmim thane uccasaddamahasaddo vattati, cittam na ekaggam hoti, bhumigharam karessami"ti bhumigharam karetva tattha pavisitva "evam puttho evam kathessami"ti 2- ekam ganhitva ekam vissajjento sakaladivase 3- kinci passitum nasakkhi. Tassa iminava niharena cattaro masa vitivatta. So catunnam masanam accayena ubhatokotikapanham nama addasa. Evam kirassa ahosi "aham samanam gotamam upasankamitva `kimvadi bhavan'ti pucchissami. Sace `kiriyavadimhi'ti vakkhati, `sabbakusalanam nama tumhe kiriyam vadetha'ti nam nigganhissami, sace `akiriyavadimhi'ti vakkhati, `kusaladhammanam nama tumhe akiriyam vadetha'ti nam nigganhissami. Ubhatokotikapanham 4- puttho neva uggilitum sakkhissati na niggilitum. Evam mama jayo bhavissati, samanassa gotamassa parajayo"ti utthaya apphotetva 5- bhumighara nikkhamma "evarupam panham pucchantena na ekakena gantum vattati"ti nagare ghosanam karetva sakalanagarena 6- parivuto yena bhagava tenupasankami. Kimvaditi kimladdhiko. Kimakkhayiti kim nama savakanam patipadam akkhasiti 7- pucchi. Athassa bhagava catuhi masehi panham abhisankharitva "dittho me samanassa gotamassa parajayapanho"ti manam paggayha agatabhavam natva ekapadeneva tam panham bhindanto kiriyavadi caham brahmana akiriyavadi cati aha. Atha brahmano attano manam apanetva bhagavantam ayacanto yathakatham panatiadimaha. Sesamettha uttanamevati. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. virajjhanapanham 2 cha. evam puttho evam kathessati, evam puttho evam @kathessatiti 3 Si.,i. sakaladivasena, cha.Ma. sakaladivasam 4 cha.Ma. idanhi ubhatokotikam @panham, i. imam ubhato..... 5 Ma. ugghosetva 6 cha.Ma. sakalanagarehi @7 cha.Ma. akkhayiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

[36] Catutthe dakkhineyyati dakkhinati 1- vuccati danam, tassa patiggahanayutta kati puggalati pucchati. Sekhoti imina satta sekkhe dasseti. Ettha ca silavantaputhujjanopi sotapanneneva sangahito. Ahuneyya yajamananam hontiti danam dadantanam ahunassa araha danapatiggahaka nama hontiti attho. Khettanti vatthu patittham, 2- punnassa viruhanatthananti attho. [37] Pancame pubbarameti savatthito puratthimadisabhage arame. 3- Migaramatupasadeti visakhaya upasikaya pasade. Sa hi migarasetthina matutthane thapitattapi, sabbajetthakassa puttassa ayyakasetthino nama 4- samananamakattapi migaramatati vuccati. Taya karito sahassagabbho pasado migaramatupasado nama. Thero tasmim viharati. Tatra kho ayasma sariputtoti tasmim pasade viharanto dhammasenapati sariputtatthero. Bhikkhu amantesiti kasmim kale amantesi? kanici hi suttani purebhatte Bhasitani atthi, kanici pacchabhatte, kanici purimayame, kanici majjhimayame, kanici pacchimayame. Idam pana samacittapatipadasuttam pacchabhatte bhasitam. Tasma sayanhasamaye amantesi. Na kevalancetam thereneva bhasitam, tathagatenapi bhasitam. Kattha nisiditvati? Visakhaya ratanapasade nisiditva. Tathagato hi pathamabodhiyam visati vassani anibaddhavaso hutva yattha yattha phasukam hoti, tattha tattheva gantva vasi. Pathamam antovassanhi 5- isipatane dhammacakkam pavattetva attharasa mahabrahmakotiyo amatapanam payetva baranasim upanissaya isipatane vasi. Dutiyam antovassam rajagaham @Footnote: 1 cha.Ma.,i. dakkhina 2 cha.Ma. patittha 3 Si.,i. puratthimadisaya kate arame @4 cha.Ma.,i. ayyakasetthinova 5 Si. pathamakaantovassam hi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Upanissaya veluvane, tatiyacatutthanipi tattheva, pancamam antovassam vesalim upanissaya mahavane kutagarasalayam, chattham antovassam makulapabbate, 1- sattamam tavatimsabhavane, atthamam bhaggesu sumsumaragiram 2- nissaya bhesakalavane, navamam kosambiyam, dasamam palileyyakavanasande, 3- ekadasamam nalayam brahmanagame, dvadasamam veranjayam, terasamam caliyapabbate, cuddasamam jetavane, pancadasamam kapilavatthusmim, solasamam alavakam dametva caturasitipanasahassani amatapanam payetva alaviyam, sattarasamam rajagaheyeva, attharasamam caliyapabbateyeva, tatha ekunavisatimam, visatimam pana antovassam rajagahamyeva upanissaya vasi. Evam visati vassani anibaddhavaso hutva yattha yattha phasukam hoti, tattha tattheva vasi. 4- Tato patthaya pana dve senasanani dhuvaparibhogani akasi. Katarani dve? jetavananca pubbaramanca. Kasma? dvinnam kulanam gunamahantataya. Anathapindikassa hi visakhaya ca gunam sandhaya gunam paticca sattha tani senasanani dhuvaparibhogena paribhunji. Utuvassam carikam gantvapi 5- antovasse dvisuyeva senasanesu vasati. Evam vasanto pana jetavane rattim vasitva punadivase bhikkhusamghaparivuto dakkhinadvarena savatthim pindaya pavisitva pacinadvarena nikkhamitva pubbarame divaviharam karoti. Pubbarame rattim vasitva punadivase pacinadvarena savatthim pindaya pavisitva dakkhinadvarena nikkhamitva jetavane divaviharam karoti. Tasmim pana divase sammasambuddho jetavaneyeva vasi. Yattha katthaci vasantassa 6- pancavidhakiccam avijahitameva hoti. Tam hettha vittharitameva. Tesu kiccesu pacchimayamakiccakale bhagava lokam olokento savatthivasinanca samantava 7- savatthiya gavutaaddha- yojanayojanaparame thane savatthinagare 8- appamananam 9- sattanam abhisamayabhavam addasa. @Footnote: 1 Si.,i. mankulapabbate 2 cha.Ma. bhagge susumaragiram 3 Si. parileyyake vanasande @4 Ma. vihasi 5 cha.Ma.,i. caritvapi hi 6 cha.Ma.,i. vasantassa cassa @7 cha.Ma.,i. samanta ca 8 cha.Ma. ayam patho na dissati 9 cha.Ma. aparimananam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

Tato "kasmim nu kho kale abhisamayo bhavissati"ti olokento "sayanhasamaye"ti disva "mayi nu kho kathente abhisamayo bhavissati, savake kathente bhavissati"ti "sariputtatthere kathente bhavissati"ti addasa. Tato "kattha nisiditva kathente bhavissati"ti olokento "visakhaya ratanapasade nisiditva"ti disva "buddhanam nama tayo savakasannipata honti, aggasavakanam eko. Tesu ajja dhammasena- patisariputtattherassa savakasannipato bhavissati"ti addasa. Disva patova sarirapatijagganam katva nivatthanivasano sugatacivaram parupitva selamayam pattam adaya bhikkhusamghaparivuto dakkhinadvarena nagaram pavisitva pindaya caranto bhikkhusamghassa sulabhapindapatam katva vatapahata viya nava patinivattitva dakkhinadvarena nikkhamitva bahidvare atthasi. Tato asitimahasavaka bhikkhuniparisa upasakaparisa upasikaparisati catasso parisa sattharam parivarayimsu. Sattha sariputtattheram amantesi "sariputta taya pubbaramam gantum vattati, tava ca parisam gahetva gacchahi"ti. "sadhu bhante"ti thero attano parivarehi pancahi bhikkhusatehi parivuto pubbaramam agamasi. Eteneva niyamena asitimahasavake pubbaramameva pesetva sayam ekena anandatthereneva saddhim jetavanam agamasi. Anandattheropi vihare satthu vattam katva vanditva "pubbaramam gacchami bhante"ti aha. Evam karohi anandati. Sattharam vanditva tattheva agamasi. Sattha ekakova jetavane ohiyati. 1- Tamdivasanhi catasso parisa therasseva dhammakatham sotukama ahesum. Kosala- maharajapi balanikayena parivuto pubbaramameva gato. Tatha pancasataupasaka- parivaro anathapindiko. Visakha pana mahaupasika dvihi janghasahassehi parivuta @Footnote: 1 cha.Ma.,i. ohino

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Agamasi. Sattapannasaya kulusabhasatasahassanam 1- vasanatthane savatthinagare gehapaladarake thapetva sesajano gandhacunnamaladini gahetva pubbaramameva agamasi. Catusu dvaragamesu 2- gavutaaddhayojanayojanaparamatthane sabbeyeva 3- manussa gandhacunnamaladini gahetva pubbaramam 4- agamamsu. Sakalaviharopi pupphehi abhikinno viya ahosi. Dhammasenapatisariputtattheropi kho viharam gantva viharaparivene anganatthane atthasi. Bhikkhu therassa asanam pannapayimsu. Thero tattha nisiditva upatthakattherena vatte kate bhikkhusamghassa ovadam datva 5- gandhakutim pavisitva samapattim appetva nisidi. So paricchinnakalavasena samapattito vutthaya aciravatim gantva rajojallam pavahetva patippassaddhadaratho otinnatittheneva uttaritva nivatthanivasano sanghatim parupitva atthasi. Bhikkhusamghopi sammukhatthanena otaritva sarirarajojallam pavahetva paccuttaritva theram parivareti. 6- Antoviharepi therassa dhammasanam pannapayimsu. Catassopi parisa attano attano okasam natva maggam thapetva nisidimsu. Sariputtattheropi pancabhikkhusataparivaro dhammasabham agantva sihamatthakapatitthite samussitasetacchatte ratanapallanke cittavijanim gahetva puratthimabhimukho nisidi. Nisiditva parisam oloketva "mahati vatayam parisa, imissa na appamattaka 7- parittakadhammadesana anucchavika, kataradhammadesana nu kho anucchavika bhavissati"ti tini pitakani avajjamano imam samyojanapariyayadhammadesanam addasa. Evam dhammadesanam sallakkhetva tam desetukamo bhikkhu amantesi avuso bhikkhavoti. Avusoti avatva bhikkhavoti 8- vacanam buddhalapo nama hoti, ayam panayasma @Footnote: 1 cha.Ma.,i. kulasatasahassanam 2 Ma. gamadvaresu 3 Si. sabbasova manussa @4 cha.Ma.,i. gandhacunnamaladihattha pubbaramameva 5 cha.Ma. katva 6 cha.Ma. parivarayimsu @7 cha.Ma. appamattika, Si.,i. appamatta 8 cha.Ma. bhikkhaveti. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

"dasabalena samanam alapam 1- na karissami"ti satthugaravena savakalapam 2- karonto "avuso bhikkhavo"ti aha. Etadavocati etam "ajjhattasamyojananca avuso puggalam desessami bahiddhasamyojananca"ti dhammadesanapadam avoca. Tasmim pana ratanapasade adhivattho eko sotapanno devaputto atthi, so buddhehi va savakehi va desanaya araddhamattayayeva janati "ayam desana uttanika bhavissati, ayam gambhira, ayam jhananissita bhavissati, ayam vipassananissita, ayam magganissita, ayam phalanissita, ayam nibbananissita"ti. Sopi tasmim divase therena desanaya araddhamattayaeva annasi "yena niharena mayham ayyena dhammasenapatisariputtattherena desana araddha, ayam desana vipassanogadha 3- bhavissati, chahi mukhehi vipassanam kathessati, 4- desanapariyosane kotisahassadevata 5- arahattam ganhissanti, 6- sotapannadinam pana devamanussanam paricchedo na bhavissati, desananucchavikam katva mayham ayyassa sadhukaram dassami"ti devanubhavena mahantam saddam katva "sadhu sadhu ayya"ti aha. Devarajena sadhukare dinne parivarakapasadasahasse adhivattha devata sabbava sadhukaram adamsu. Tasam sadhukarasaddena pubbarame vasanadevata, tasam saddena gavutamatte devata, tato addhayojane yojaneti etenupayena ekacakkavale, dvisu cakkavalesu, tisu cakkavalesuti dasasahassacakkavale 7- devata sadhukaramadamsu. Tasam sadhukarasaddena pathavitthakanaga tava 8- akasatthakadevata ca. Tato abbhavalahaka, unhavalahaka, sitavalahaka, vassavalahaka, catummaharajika cattaro maharajano, tavatimsa, sakko devaraja, yamadevata, suyamo devaraja, @Footnote: 1 cha.Ma. alapanam 2 Ma. satthugaravavasena savakanam alapanam 3 cha.Ma.,i. vipassanagalha @4 Si.,i. vipassana kathiyissati 5 cha.Ma. kotisatasahassadevata 6 cha. papunissanti @7 cha.Ma....cakkavalesu 8 Ma. pathavihettha naga ca, cha.Ma.,i. pathavitthakanaga ca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Tusitadevata, santusito devaraja, nimmanaratidevata, nimmanarato 1- devaraja, vasavattidevata, vasavatti devaraja, brahmaparisajja, brahmapurohita, mahabrahmano, parittabha, appamanabha, abhassara, parittasubha, appamanasubha, subhakinha, vehapphala, aviha, atappa, sudassa, sudassi, akanittha devatati asanne ca arupavacarasatte ca thapetva sotayatanapavattitthane sabba devata sadhukaram adamsu. Tato khinasavamahabrahmano "maha vatayam sadhukarasaddo, pathavitalato patthaya yava akanitthalokam agato, kimattham nu kho eso"ti avajjenta "dhammasena- patisariputtatthero pubbarame visakhaya ratanapasade nisiditva samyojanapariyayadhammadesanam arabhi, amhehipi tattha kayasakkhihi bhavitum vattati"ti cintetva tattha agamamsu. 2- Pubbaramo devatahi paripunno, samanta pubbaramassa gavutam, addhayojanam, yojananti sakalacakkavalam hettha pathavitale 3- tiriyam cakkavalapariyantena paricchinnam dasahi cakkavalasahassehi sannipatitahi devatahi nirantaramahosi, aragganitudanamatte 4- thane uparimakotiya satthi devata sukhumattabhave mapetva atthamsu. Athayasma sariputto "mahantam vatidam kolahalam, 5- kinnu kho etan"ti avajjento dasasahassacakkavale thitanam ekacakkavale sannipatitabhavam addasa. Athapica 6- yasma buddhanam adhitthanakiccam natthi, parisappamaneneva passanti ceva saddanca saventi. Savakanam pana adhitthanam vattati. Tasma thero samapattim samapajjitva samapattito vutthaya mahaggatacittena adhitthasi "cakkavalapariyanta parisa sabbapi mam passatu, dhammanca me desentassa saddam sunatu"ti. Adhitthitakalato patthaya dakkhinajanupasse ca cakkavalamukhavattiyanca nisiditva "dhammasenapatisariputtatthero nama kidiso @Footnote: 1 cha.Ma.,i. sunimmito 2 Ma. agamamsu 3 cha.Ma.,i. pathavitalena @4 Si.,i. aragganittuddanamatte 5 cha.,i. halahalam 6 cha.Ma.,i. atha yasma

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Digho rasso samo odato"ti vattabbakaranam nahosi, sabbesampi disasu 1- nisinnanam abhisammukheyeva pannayittha, nabhamajjhe thitacando viya ahosi. Dhammam desentassapissa dakkhinajanupasse ca cakkavalapamukhavattiyam ca sannisinna sabbe ekamseneva 2- saddam sunimsu. Evam adhitthahitva thero ajjhattasannojananca avusoti imam dhammadesanam arabhi. Tattha ajjhattanti kamabhavo. Bahiddhati ruparupabhavo. Kincapi hi satta kamabhave appam kalam vasanti kappassa catutthameva kotthasam, itaresu tisu kotthasesu kamabhavo sunno hoti tuccho, rupabhave bahum kalam vasanti, tathapi tesam yasma kamabhave cutipatisandhiyo bahuka honti, appaka ruparupabhavesu. Yattha ca cutipatisandhiyo bahuka, tattha alayopi patthanapi abhilasapi 3- bahu hoti. Yattha appo, 4- tattha apPo. Tasma kamabhavo ajjhattam nama jato, 5- ruparupabhava bahiddha namati. 6- Ajjhattasankhate 7- kamabhave chandarago ajjhattasamyojanannama, bahiddha sankhatesu ruparupabhavesu chandarago bahiddhasamyojanannama. Orambhagiyani va panca samyojanani ajjhattasamyojanannama, uddhambhagiyani panca bahiddhasamyojanannama. Tatrayam vacanattho:- oram vuccati kamadhatu, tattha uppattinipphadanato tam oram bhajantiti orambhagiyani. Uddham vuccati ruparupadhatu, tattha uppattinipphadanato tam uddham bhajantiti uddhambhagiyani. Evam vuttappabhedena ajjhattasamyojanena samyutto 8- puggalo ajjhattasamyojano, bahiddhasamyojanena samyutto puggalo bahiddhasamyojano. Ubhayampi cetam na lokiyassa vattanissitassa mahajanassa namam. Yesam pana bhavo dvedha paricchinno, tesam @Footnote: 1 cha.Ma. sabbadisasu 2 Si. ekaraseneva 3 ka. abhilapopi @4 cha.Ma.,i. appa 5 cha.Ma.,i. jatam 6 cha.Ma.,i. nama @7 cha.Ma.,i. iti ajjhatta..... 8 ka. payutto. evamuparipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Sotapannasakadagamianagaminam ariyasavakanam etannamam. Yatha hi mahaaranne khadiravanasalavanadini thambho tulasanghatoti namam na labhanti, khadiravanam salavananti namameva labhanti. Yada pana tato rukkha tinhaya 1- kuthariya chinditva thambhadi- santhanena tacchita honti, tada thambho tulasanghatoti namam labhanti. Evameva aparicchinnabhavo bahalakileso puthujjano etam namam na labhati, bhavam paricchinditva kilese tanuke katva thita sotapannadayova labhanti. Imassa ca panatthassa vibhavanattham idam vacchakasalopammam veditabbam:- vacchakasalam hi katva anto khanuke kottetva vacchake yottehi bandhitva tesu upanibandhanti, yottesu appahontesu kannesupi gahetva tattha vacchake pavesenti, antosalaya okase appahonte bahi khanuke kottetvapi evameva karonti. Tattha koci anto baddho vacchako bahi nipanno hoti, koci bahi baddho anto nipanno, koci anto baddho anto nipanno, koci bahi baddho bahireva 2- nipanno. Koci anto 3- abaddhova carati, bahipi abaddhova. Tattha anto baddhassa bahi nipannassa bandhanam digham hoti. So hi unhadihi pilito nikkhamitva bahi vacchakanam antare 4- nipajjati. Bahi baddhe anto nipannepi eseva nayo. Yo pana anto baddho antova nipanno, tassa bandhanam rassam hoti. Bahi baddhe bahi nipannepi 6- eseva nayo. Ubhopi hi te divasam 5- khanukam anuparigantva tattheva 7- sayanti. Yo pana anto abaddho tattheva vacchakanam antare vicarati, ayam sayitavacchako kanne gahetva vacchakanam antare vissattho divasam annattha agantva tattheva carati. Bahiddha abaddhepi tattheva vicarantepi eseva nayo. Tattha vacchakasala viya tayo bhava veditabba. Vacchakasalaya khanuka viya @Footnote: 1 Ma. tikkhaya 2 cha.Ma.,i. bahiyeva 3 cha.Ma.,i. antopi @4 cha.Ma. abbhantare 5 cha.Ma.,i. divasampi @6 ka. vasanti 7 cha.Ma. silava vacchako, Si.,i. silakavacchako

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Avijja. 1- Khanuke 2- vacchakabandhanayottam viya dasasamyojanani. Vacchaka viya tisu bhavesu nibbattasatta. Anto baddho bahisayitavacchako viya ruparupabhavesu sotapanna- sakadagamino. Te hi kincapi tattheva vasanti, samyojanam pana tesam kamavacarupanibandha- meva. Kenatthena? appahinatthena. Ruparupabhavesu puthujjanopi ettheva 3- sangahito. Sopi hi kincapi tattha vasati, samyojanam panassa kamavacarupanibandhameva. Bahi baddho antosayitavacchako viya kamavacare anagami. So hi kincapi kamavacare vasati, samyojanam panassa ruparupabhavupanibandhameva. Anto baddho anto nipanno viya kamavacare sotapannasakadagamino. Te hi sayampi kamavacare vasanti, samyojanampi tesam kamavacarupanibandhameva. Bahi baddho bahi nipanno viya ruparupabhavesu anagami. So hi sayampi tattha vasati, samyojanampissa ruparupabhavupanibandhameva. Anto abaddho antovicaranavacchako viya kamavacare khinasavo. Bahi abaddho bahivicaranavacchako viya ruparupabhave khinasavo. Samyojanesu pana sakkayaditthi vicikiccha silabbataparamasoti imani tini gacchantam nivarenti, gatam patimanenti. Kamacchando byapadoti imani pana dve samyojanani samapattiya va avikkhambhetva maggena va asamucchinditva ruparupabhave nibbattitum na sakkoti. Katamo cavusoti idam thero yathapi nama puriso dve ratanapelapasse thapetva sampattaparisaya dve hatthe puretva sattavidharatanam bhajetva dadeyya, evam pathamaratanapelam datva 4- dutiyampi tatheva dadeyya. Evameva "ajjhattasamyojanam ca avuso puggalam desessami bahiddhasamyojananca"ti imani dve padani matikavasena pathamam 5- thapetva idani atthavidhaya parisaya bhajetva dassetum vittharakatham arabhi. @Footnote: 1 cha.Ma.,i. avijjakhanuko 2 cha.Ma.,i. ayam patho na dissati @3 cha.Ma.,i. eteheva 4 Ma. dalham datva 5 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Tattha idhati imasmim sasane. Silava hotiti catuparisuddhisilena sampanno 1- hoti. Iti thero ettavata 2- catuparisuddhisilam uddisitva "patimokkha- samvarasamvuto"ti imina tattha jetthakasilam vittharetva dassesiti dipaviharavasi sudhammatthero 3- aha. Antevasiko panassa tipitakaculanagatthero aha "ubhayathapi patimokkhasamvarova vutto. Patimokkhasamvaroyeva hi silam, itarani pana tini silanti vuttatthanam nama atthi"ti ananujananto uttarim aha:- indriyasamvaro nama chadvararakkhamattakameva, ajivaparisuddhi dhammena samena paccayuppattimattakam, paccayasannissitam patiladdhapaccaye "idamatthan"ti paccavekkhitva paribhunjanamattakam, nippariyayena pana patimokkhasamvarova silam. Yassa bhinno 4- ayam chinnasiso viya puriso hatthapade sesani rakkhissatiti na vattabbo. Yassa pana so arogo, ayam acchinnasiso viya puriso jivitam sesani puna pakatikani katva rakkhitum sakkoti. Tasma silavati imina patimokkhasamvaram niddisitva 5- tam vittharento "patimokkha- samvarasamvuto"tiadimahati. Tattha patimokkhasamvarasamvutoti patimokkhasamvarena samannagato. Acaragocara- sampannoti acarena ca gocarena ca sampanno. Anumattesuti appamattakesu. Vajjesuti akusalesu dhammesu. Bhayadassaviti bhayadasSi. Samadayati samma adiyitva. Sikkhati sikkhapadesuti tam tam sikkhapadam samadiyitva sikkhati. Apica samadaya sikkhati sikkhapadesuti yankinci sikkhapadesu sikkhakotthasesu sikkhitabbam kayikam va vacasikam va, tam sabbam samma adaya sikkhati. Ayamettha sankhepo, vittharato pana sabbanetani patimokkhasamvaradini padani visuddhimagge 6- vuttani, catuparisuddhisilam ca sabbakarena vibhajitva dassitam. Annataram devanikayanti chasu kamavacaradevaghatasu 7- annataram devaghatam. Agami hotiti hettha agami hoti. Aganta itthattanti @Footnote: 1 cha.Ma.,i....silehi silasampanno 2 cha.Ma.,i. ettavata ca kira @3 cha.Ma. summatthero 4 cha.Ma.,i. yassa so bhinno 5 cha.Ma.,i. uddisitva @6 visuddhi. 1/20 silaniddesa 7 Ma. kamavacaradevesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Itthattam manusakapancakkhandhabhavameva aganta hoti, tatrupapattiko va uparupapattiko va na hoti, puna hetthagamiyeva hotiti dasseti. Imina angena sukkhavipassakassa dhatukammatthanikabhikkhuno hetthimamaggadvayanceva phaladvayanca kathitam. Annataram santam cetovimuttinti atthasu samapattisu annataram catutthajjhana- samapattim. Sa hi paccanikakilesanam santatta santa, teheva ca kilesehi cetaso vimuttatta cetovimuttiti vuccati. Annataram devanikayanti pancasu suddhavasa- devanikayesu annataram. Anaganta itthattanti puna imam pancakkhandhabhavam anaganta, hetthupapattiko na hoti, uparupapattikova hoti tattheva va parinibbayiti dasseti. Imina angena samadhikammikassa bhikkhuno tayo magga tini ca phalani kathitani. Kamanamyeva nibbidayati duvidhanampi kamanam nibbindanatthaya ukkanthanatthaya. Viragayati virajjanatthaya. Nirodhayati appavattikaranatthaya. Patipanno hotiti patipattim patipanno hoti. Ettavata sotapannassa ca sakadagamino ca pancakamagunika- ragakkhayatthaya anagamimaggavipassana kathita hoti. Bhavanamyevati tinnam bhavanam. Imina anagamino bhavaragakkhayatthaya arahattamaggavipassana kathita hoti. Tanhakkhayaya patipanno hotiti iminapi sotapannasakadagaminamyeva pancakamagunikatanhaya khayakaranattham anagamimaggavipassana kathita. So lobhakkhayayati iminapi anagamino bhavalobhakkhayatthaya 1- arahattamaggavipassanava kathita. Annataram devanikayanti suddhavasesveva annataram devanikayam. Anaganta itthattanti imam khandhapancakabhavam anaganta, hetthupapattiko na hoti, uparupapattiko va hoti, tattheva va parinibbayati. @Footnote: 1 Si.,i. bhavalobhakkhayaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Iti pathamena angena sukkhavipassakassa dhatukammatthanikabhikkhuno hetthimani dve maggaphalani kathitani, dutiyena samadhikammikassa tini maggaphalani, "so kamanan"ti imina sotapannasakadagaminam pancakamagunikaragakkhayaya uparianagami- maggavipassana, "so bhavanamyeva"ti imina anagamissa upariarahattamaggavipassana, "so tanhakkhayaya"ti imina sotapannasakadagaminam pancakamagunikatanhakkhayaya uparianagamimaggavipassana, "so lobhakkhayaya"ti imina anagamino bhavalobhakkhayaya upariarahattamaggavipassana kathitati. Evam chahi mukhehi vipassanam kathetva desanam yathanusandhim papesi. Desanapariyosane kotisatasahassadevata 1- arahattam papunimsu, sotapannadinam paricchedova nahosi. Yatha ca imasmim samagame, evam mahasamayasutte mangalasutte cularahulovadasutte ca kotisatasahassadevata arahattam papunimsu, sotapannadinam devamanussanam paricchedo nahosi. Samacitta devatati cittassa sukhumabhavasamataya samacitta. Sabbapi hi ta attano attabhave sukhume cittasarikkhake 2- katva mapesum. Tena samacitta nama jata. Aparenapi karanena samacitta:- "therena samapatti tava kathita, samapattithamo pana na kathito, mayam dasabalam pakkositva samapattiya thamam kathapessama"ti sabbapi ekacitta ahesunti samacitta. Aparampi karanam:- "therena ekena pariyayena samapattipi samapattithamopi kathito, ko nu kho imam samagamam sampatto, ko na sampatto"ti olokayamana tathagatassa asampattabhavam disva "mayam tathagatam pakkositva parisam paripunnam karissama"ti sabba ekacitta ahesuntipi samacitta. Aparampi karanam:- anagate kocideva bhikkhu va bhikkhuni va devo va manusso va "ayam desana savakabhasita"ti agaravam kareyya, sammasambuddham pakkositva imam desanam sabbannubhasitam karissama. Evam anagate @Footnote: 1 ka. kotisahassadevata 2 Ma. cittasarikkhakeva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Garubhavaniya bhavissatiti sabbava ekacitta ahesuntipi samacitta. Aparampi karanam:- sabbapi hi ta ekasamapattilabhiniyo va ahesum ekarammanalabhiniyo va evampi samacitta. Hatthati tuttha 1- amodita pamodita. Sadhuti ayacanatthe nipato. Anukampam upadayati therassa 2- anukampam karunnam anudayam paticca, na ca imasmimpi thane therassa anukampitabbakiccam atthi. Yasminhi divase thero sukarakhatalenadvare bhagineyyassa dighanakhaparibbajakassa vedanakammatthane 3- kathiyamane talavantam gahetva sattharam vijamano thito parassa vaddhitabhojanam bhunjitva khudam vinodento viya parassa sajjitapasadhanam sise patimuncanto viya ca savakaparaminanassa nippadesato matthakam patto, tasmimyeva divase bhagavata anukampito nama. Avasesanam pana tam thanampi 4- pattanam devamanussanam anukampam upadaya gacchatu bhagavati bhagavantam yacimsu. Balava purisoti dubbalo hi khippam samminjanapasaranam katum na sakkoti, balavava sakkoti. Tenetam vuttam. Sammukhe 5- paturahositi sammukhatthane puratoyeva pakato ahosi. Bhagava etadavocati etam "idha sariputta"tiadina nayena attano agamanakaranam avoca. Evam kirassa ahosi "sace koci balo akatannu bhikkhu va bhikkhuni va upasako va upasika va evam cinteyya `sariputtatthero mahantam parisam alattha, sammasambuddho ettakam adhivasetum asakkonto ussuyaya parisam upatthapetum agato'ti. So imam mayi manopadosam katva apaye nibbatteyya"ti. Athattano agamanakaranam kathentoeva 6- "idha sariputta"tiadivacanam avoca. Evam attano agamanakaranam kathetva idani samapattiya thamam kathetum @Footnote: 1 cha.Ma.,i. tutthapahattha 2 cha.Ma. na therassa @3 Ma.Ma. 13/205/182 4 cha.Ma.,i. thanam @5 Si.,i. pamukhe 6 cha.Ma. kathento etam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Ta kho pana sariputta devata dasapi hutvatiadimaha. Tattha yasavasena va attham aharitum vattati samapattivasena va. Yasavasena tava mahesakkha 1- devata dasa dasa ekatthane atthamsu, tahi appesakkhatara visati visati ekatthane atthamsu, tahi 2- appesakkhatara .pe. Satthi satthi ekatthane atthamsu. Samapattivasena pana yahi panita samapatti bhavita, ta satthi satthi ekatthane atthamsu. Yahi tato hinatara samapatti bhavita ta pannasa pannasa .pe. Yahi tato hinatara samapatti bhavita .pe. Ta dasa dasa ekatthane atthamsu. Yahi va hina bhavita, ta dasa dasa ekatthane atthamsu. Yahi tato panitatara bhavita, ta visati visati. Yahi tato panitatara .pe. Ta satthi satthi ekatthane atthamsu. Araggakotinitudanamatteti araggakotiya patanamatte okase. Na ca annamannam byabadhentiti evam sambadhe thane titthantiyopi annamannam na byabadhenti na ghattenti, asampila asambadhava ahesum. "tava hattho mam badhati, tava pado mam badhati, tvam mam maddanti thita"ti vattabbakaranam nahosi. Tattha nunati tasmim bhave nuna. Tatha cittam bhavitanti tenakarena cittam bhavitam. Yena ta devatati yena tathabhavitena cittena ta devata dasapi hutva .pe. Titthanti, na ca annamannam byabadhenti. 3- Idheva khoti sasane va manussaloke va bhummam, imasmimyeva sasane imasmimyeva manussaloketi attho. Tasanhi devatanam imasmimyeva manussaloke imasmimyeva sasane va bhavitam cittam. Yena tasante rupabhave nibbatta, tato ca pana agantva evam sukhume attabhave mapetva thita. Tattha kincapi kassapadasabalassa sasane tini maggaphalani nibbattetva brahmaloke nibbattadevatapi atthi, sabbannubuddhanam pana ekava anusasani ekam sasananti katva "idheva kho sariputta"ti annabuddhasasanampi imameva buddhasasanam 4- karonto @Footnote: 1 Si. mahesakkha mahesakkha 2 i. ta hi @3 cha.Ma.,i. byabadhentiti 4 cha.Ma.,i. sasanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page48.

Aha. Ettavata tathagatena samapattiya thamo kathito. Idani sariputtattheram arabbha tantivasena anusasanim kathento tasmatiha sariputtati aha. Tattha tasmati yasma ta devata idheva santam samapattim nibbattetva sante bhave nibbatta, tasma. Santindriyati pancannam indriyanam santataya nibbutataya panitataya santindriya. Santamanasati manasassa santataya nibbutataya panitataya santamanasa. Santamyevupaharam upaharissamati kayacittupaharam santam nibbutam panitamyeva upaharam 1- upaharissama. Sabrahmacarisuti samanam ekuddesatadim brahmam carantesu 2- sahadhammikesu. Evanhi vo sariputta sikkhitabbanti imina ettakena thanena 3- bhagava desanam sabbannubhasitam akasi. Anassunti nattha vinattha. Ye imam dhammapariyayam nassosunti ye attano papikam tuccham niratthakam ditthim nissaya imam evarupam dhammadesanam sotum na labhimsuti yathanusandhina desanam nitthapesi. [38] Chatthe varanayam viharatiti varana nama ekam nagaram, tam upanissaya viharati. Kamaragabhinivesavinibandhapaligedhapariyutthanajjhosanahetuti kamaragabhinivesahetu kamaragavinibandhahetu kamaragapaligedhahetu kamaragapariyutthanahetu kamaragajjhosana- hetuti attho. Idam vuttam hoti:- yvayam pancakamagune nissaya uppajjati kamarago, tassabhinivesadihetu. Kamaragena abhinivitthatta vinibandhatta tasmimyeva ca kamarage mahapanke viya paligedhatta anupavitthatta teneva ca kamaragena pariyutthitatta gahitatta kamarageneva ajjhositatta gilitva parinitthapetva gahitattati. Ditthiragadisupi 4- eseva nayo. Ditthiragoti panettha dvasatthiditthiyo nissaya uppajjanakarago veditabbo. Puratthimesu janapadesuti therassa @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 Ma. samanaekuddesatadibrahmacariyavantesu @3 cha.Ma. varena 4 cha.Ma. ditthiragadipadesupi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page49.

Vasanatthanato savatthijanapado puratthimadisabhage ahosi, 1- thero ca nisidantopi tadabhimukhova 2- nisinno, tasma evamaha. Udanam udanesiti udaharam udahari. Yatha hi yam telam manam gahetum na sakkoti, vissanditva gacchati, tam avasesakoti vuccati. Yanca jalam 3- talakam gahetum na sakkoti, ajjhottharitva gacchati, tam oghoti vuccati, evameva 4- pitivacanam hadayam gahetum na sakkoti, adhikam hutva anto asanthahitva bahi nikkhamati, tam udananti vuccati, evarupam pitimayam vacanam niccharesiti attho. [39] Sattame gundavaneti evamnamake vane. Upasankamiti "mahakaccanatthero kira nama attano pitumattampi ayyakamattampi peyyakamattampi 5- disva neva abhivadeti na paccuttheti na asanena nimanteti"ti sutva "na sakka ettakena nittham gantum, upasankamitva nam parigganhissami"ti bhuttapataraso yenayasma mahakaccano tenupasankami. Jinneti jarajinne. Vuddheti vayovuddhe. Mahallaketi jatimahallake. Addhagateti digham kaladdhanam atikkante. Vayoanuppatteti pacchimavayam anuppatte. Tayidam bho kaccana tathevati bho kaccana yam tam amhehi kevalam sutameva, tam imina ditthena sameti. Tasma tam tatheva, na annatha. Na hi bhavam kaccano brahmaneti idam attanam sandhaya vadati. Ayam kirassa adhippayo:- amhe evammahallake disva bhoto kaccanassa abhivadanamattampi paccutthanamattampi asanena nimantanamattampi natthiti. Na sampannamevati na yuttameva na anucchavikameva. Thero brahmanassa vacanam sutva "ayam brahmano neva vuddhe janati na dahare, acikkhissamissa vuddhe ca dahare ca"ti desanam vaddhento atthi brahmanatiadimaha. Tattha janatati sabbanayam 6- janantena. Passatati tadeva hatthe @Footnote: 1 cha.Ma. hoti 2 cha.Ma. tatomukhova, i. tato mukhova 3 Si.,i. ogham @4 cha.Ma.,i. evamevam yam 5 cha.Ma. ayam patho na dissati 6 cha.Ma. sabbam neyyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page50.

Thapitam amalakam viya passantena. Vuddhabhumiti yena karanena vuddho nama hoti, tam karanam. Daharabhumiti yena karanena daharo nama hoti, tam karanam. Asitikoti asitivassavayo. Navutikoti navutivassavayo. Kame paribhunjatiti vatthukame kilesakameti duvidhepi kame kamavasena paribhunjati. Kamamajjhavasatiti duvidhepi kame ghare gharasamiko viya vasati adhivasati. Kamapariyesanaya ussukkoti duvidhanampi kamanam pariyesanattham ussukkamapanno. Balo na therotveva sankham gacchatiti so na thero 1- balo mandotveva gananam gacchati. Vuttam hetam:- "na tena ca thero 2- hoti yenassa palitam siro paripakko vayo tassa moghajinnoti vuccati"ti. 3- Daharoti taruno. Yuvati yobbanena samannagato. Susu kalakesoti sutthu kalakeso. Bhadrena yobbanena samannagatoti yena 4- yobbanena samannagatatta 5- yuva, tam yobbanam bhadrakanti 6- dasseti. Pathamena vayasati pathamavayo nama tettimsavassani, tena samannagatoti attho. Pandito therotveva sankham gacchatiti so evarupo puggalo panditoti ca theroti ca gananam gacchatiti. Vuttampi cetam:- "yamhi saccanca dhammo ca ahimsa samyamo damo save vantamalo dhiro so 7- theroti 8- pavuccati"ti. 3- [40] Atthame cora balavanto hontiti pakkhasampanna parivarasampanna dhanasampanna nivasanatthanasampanna vahanasampanna ca honti. Rajano tasmim samaye dubbala hontiti tasmim samaye rajano tasam sampattinam @Footnote: 1 Si. balo therotveva 2 cha.Ma.,i. tena thero so @3 khu.dha. 25/260,1/62 lakundakabhaddiyattheravatthu 4 Si.,i. iminassa yena @5 cha.Ma.,i. samannagato 6 cha.Ma. bhadram laddhakanti @7 cha.Ma. ayam patho na dissati 8 cha.Ma. thero iti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

Abhavena dubbala honti. Atiyatunti bahiddha janapadacarikam caritva icchiticchitakkhane antonagaram pavisitum. Niyyatunti "cora janapadam vilumpanti maddanti, te nisedhessama"ti pathamayame va majjhimayame va pacchimayame va nikkhamitum phasukam na hoti. Tato patthaya cora manusse pothetva acchinditva gacchanti. Paccantime va janapade anusannatunti gamavasakaranatthaya setuattharatthaya pokkharanikhanapanatthaya saladinam karanatthaya paccantime janapade anusasitumpi 1- na sukham hoti. Brahmanagahapatikananti antonagaravasinam brahmana- gahapatikanam. Bahirani va kammantaniti bahigame aramakkhettakammantani. Papabhikkhu balavanto hontiti pakkhabalava bahuhi 2- upatthakehi ca upatthakihi ca samannagata rajarajamahamattupanissita. 3- Pesala bhikkhu tasmim samaye dubbala hontiti tasmim samaye piyasila bhikkhu tasam sampattinam abhavena dubbala honti. Tunhibhuta tunhibhutava samghamajjhe sankasayantiti nissadda hutva samghamajjhe nisinna kinci ekavacanampi mukham ukkhipitva kathetum asakkonta pajjhayanta viya nisidanta. 4- Tayidanti tadetam karanam. Sukkapakkho vuttavipallasena veditabbo. [41] Navame micchapatipattadhikaranahetuti micchapatipattiya karanahetu patipajjanahetuti attho. Nayam dhammam kusalanti sahavipassanakamaggam. Evarupo hi sahavipassanakamaggam aradhetum sampadetum puretum na sakkoti. Sukkapakkho vuttavipallasena veditabbo. Imasmim sutte saha vipassanaya maggo kathito. [42] Dasame duggahitehiti uppatipatiya gahitehi. Byanjanapatirupakehiti byanjanaso 5- patirupakehi akkharacittataya 6- laddhakehi. Atthanca dhammanca patibahantiti sugahitasuttantanam atthanca palinca patibahanti, attano duggahitasuttantanamyeva @Footnote: 1 cha.Ma. anusannatumpi 2 cha.Ma.,i. pakkhuttara yasuttara punnavanto bahukehi @3 cha.Ma.,i......mahamattasannissita 4 cha.Ma.,i. nisidanti @5 Si.,i. byanjaneneva 6 Si. akkharacintakaya, cha.Ma. akkharacitrataya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Atthanca palinca uttaritaram katva dassenti. Sukkapakkho vuttavipallasena veditabbo. Imasmim sutte sasanassa vuddhi ca parihani ca kathitati. Samacittavaggo catuttho. -------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 15 page 31-52. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=706&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=15&A=706&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=277              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=1617              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=1598              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=1598              Contents of The Tipitaka Volume 20 http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]