ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 26 : PALI ROMAN U.A. (paramatthadi.)

                      3. Suppabuddhakutthisuttavannana
    [43] Tatiye rajagahe suppabuddho nama kutthi ahositi suppabuddhanamako
eko puriso rajagahe ahosi. So ca kutthi kuttharogena balhavidusitagatto.
Manussadaliddoti yattaka rajagahe manussa, tesu sabbaduggato. 2- So hi
sankarakutavatiadisu manussehi chadditapilotikakhandani sibbitva paridahati,
kapalam gahetva ghara gharam gantva laddhaacamaucchitthabhattani nissaya jivati,
tampi pubbe katakammapaccaya na yavadattham labhati. Tena vuttam "manussadaliddo"ti.
Manussakapanoti manussesu paramakapanatam patto. Manussavarakoti manussanam
hilitaparibhutataya ativiya hino. Mahatiya parisayati mahatiya bhikkhuparisaya ceva
upasakaparisaya ca.
@Footnote: 1-1 sabbassa va sattassa janim  2 Si. sabbattato dukkhito, Ma. sabbadukkhito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page299.

Ekadivasam kira bhagava mahabhikkhusamghaparivaro rajagaham pindaya pavisitva bhikkhunam sulabhapindapatam katva pacchabhattam pindapatappatikkanto katipayabhikkhuparivaro nikkhanto yehi danam dinnam, tesam upasakanam avasesabhikkhunanca agamanam agamayamano antonagareyeva annatarasmim ramaniye padese atthasi. Tavadeva bhikkhu tato tato agantva bhagavantam parivaresum, upasakapi "anumodanam sutva vanditva nivattissama"ti bhagavantam upasankamimsu, mahasannipato ahosi. Bhagava nisidanakaram dassesi. Tavadeva buddharaham asanam pannapesum. Atha bhagava asityanubyanjanapatimanditehi dvattimsamahapurisalakkhanehi virocamanaya byamappabhaparikkhepasamujjalaya nilapitalohitodatamanjetthapabhassaranam vasena chabbanna buddharamsiyo vissajjentiya anupamaya rupakayasiriya sakalameva tam padesam obhasento taraganaparivuto viya punnacando bhikkhuganaparivuto pannattavarabuddhasane nisiditva manosilatale kesarasiho viya sihanadam nadanto karavikarutamanjuna brahmassarena dhammam deseti. Bhikkhupi kho appiccha santuttha pavivitta asamsattha araddhaviriya pahitatta codaka papagarahino vattaro vacanakkhama silasampanna samadhisampanna pannasampanna vimuttisampanna vimuttinanadassanasampanna meghavannam pamsukulacivaram parupitva suvammita 1- viya gandhahatthino bhagavantam parivaretva ohitasota dhammam sunanti. Upasakapi suddhavatthanivattha suddhuttarasanga pubbanhasamayam mahadanani pavattetva gandhamaladihi bhagavantam pujetva vanditva bhikkhusamghassa nipaccakaram dassetva bhagavantam bhikkhusamghanca parivaretva samyatahatthapada ohitasota sakkaccam dhammam sunanti. Tena vuttam "tena kho pana samayena bhagava mahatiya parisaya parivuto dhammam desento nisinno hoti"ti. @Footnote: 1 Ma. sudamita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page300.

Suppabuddho pana jighacchadubbalyapareto ghasapariyesanam caramano antaravithim otinno duratova tam mahajanasannipatam disva "kinnu kho ayam mahajanakayo sannipatito, addha ettha bhojanam diyati manne, appevanamettha gatena 1- kinci khadaniyam va bhojaniyam va laddhum sakka"ti sanjatabhilaso tattha gantva addasa bhagavantam pasadikam dassaniyam pasadaniyam uttamadamathasamathamanuppattam dantam guttam satindriyam susamahitam taya parisaya parivutam dhammam desentam, disvana purimajatisambhataya paripakkaya upanissayasampattiya codiyamano "yannunahampi dhammam suneyyan"ti parisapariyante nisidi. Tam sandhaya vuttam "addasa kho suppabuddho kutthi .pe. Tattheva ekamantam nisidi `ahampi dhammam sossami"ti. Sabbavantanti sabbavatim hinadisabbapuggalavatam, tattha kincipi anavasesetvati attho. "sabbavantan"tipi pathanti. Cetasati buddhacakkhusampayuttacittena. Cittasisena hi nanam niddittham, tasma asayanusayananena indriyaparopariyattananena cati attho. Ceto paricca manasakasiti tassa parisaya cittam paccekam paricchinditva manasi akasi te volokesi. Bhabbo dhammam vinnatunti maggaphaladhammam adhigantum samattho, upanissayasampannoti attho. Etadahositi ayam suppabuddho kincapi tagarasikhimhi paccekabuddhe aparajjhitva idiso jato, maggaphalupanissayo panassa pamsupaticchannasuvannanikkham viya antohadayeyeva 2- vijjotati, tasma suvinnapiyoti idam ahosi. Tenaha "ayam kho idha bhabbo dhammam vinnatun"ti. Anupubbikathanti dananantaram silam, silanantaram saggam sagganantaram magganti evam anupatipatikatham. Bhagava hi pathamam hetuna saddhim assadam 3- dassetva tato satte vivecetum nananayehi adinavam pakasetva adinavasavanena samviggahadayanam nekkhammagunavibhavanamukhena ca vivattam dasseti. @Footnote: 1 Si.,Ma. gate 2 Ma.,ka. antoyeva 3 Si. saggam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page301.

Danakathanti idam danam nama sukhanam nidanam, sampattinam mulam, bhoganam patittha, visamagatasattanam 1- tanam lenam gati parayanam, idhalokaparalokesu danasadiso avassayo patittha alambanam tanam lenam gati parayanam natthi. Idam hi avasayatthena ratanamayasihasanasadisam, patitthanatthena mahapathavisadisam, alambanatthena alambanarajjusadisam dukkhanittharanatthena navasadisam, samassasanatthena sangamasuro, bhayaparittanatthena suparikhaparikkhittanagaram, 2- maccheramaladihi anupalittatthena padumam, tesam niddahanatthena jatavedo, durasadatthena asiviso, asantasatthena siho, balavantatthena hatthi, abhimangalasammatatthena setausabho, khemantabhumisampapanatthena valahako assaraja. Danam hi loke rajjasirim deti, cakkavattisampattim marasampattim brahmasampattim savakaparaminanam paccekabodhinanam sammasambodhinanam detiti evamadidanagunapatisamyuttakatham. Yasma pana danam dento silam samadatum sakkoti, tasma danakathanantaram silakatham kathesi. Silakathanti silam nametam sattanam avassayo patittha alambanam tanam lenam gati parayanam. Idhalokaparalokasampattinam hi silasadiso avassayo patittha alambanam tanam lenam gati parayanam natthi, silalankarasadiso alankaro, silapupphasadisam puppham, silagandhasadiso gandho natthi, silalankarena hi alankatam silakusumapilandhitam silagandhanulittam sadevako loko olokento tittim na gacchatiti evamadisilagunapatisamyuttakatham. Idampana silam nissaya ayam saggo labbhatiti dassetum silanantaram saggakatham kathesi. Saggakathanti saggo nama ittho kanto manapo, niccamettha kila niccam sampattiyo labbhanti, catummaharajika deva navutivassasasatasahassani dibbasukham dibbasampattim patilabhanti, tavatimsa tisso vassakotiyo satthi ca 3- @Footnote: 1 cha.Ma. visamagatassa 2 Ma. susankhataparikkhittanagaram

--------------------------------------------------------------------------------------------- page302.

Vassasatasahassaniti evamadi saggagunappatisamyuttakatham. Saggasampattim kathentanam hi buddhanam mukham nappahoti. Vuttampi cetam "anekapariyayena kho aham bhikkhave saggakatham katheyyan"tiadi. 1- Evam hetuna saddhim saggakathaya 2- palobhitva puna hatthim alankaritva tassa sondam chindanto viya "ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandarago katabbo"ti dassanattham "appassada kama bahudukkha bahupayasa, adinavo ettha bhiyyo"tiadina 3- nayena kamanam adinavam okaram sankilesam kathesi. Tattha adinavanti dosam. Okaranti lamakasabhavam, asetthehi sevitabbam setthehi na sevitabbam nihinasabhavanti attho. Sankilesanti tehi sattanam samsare sankilissanam. Tenevaha 4- "kilissanti vata bho satta"ti. 5- Evam kamadinavena tajjetva nekkhamme anisamsam pakasesi pabbajjaya jhanadisu ca gunam dipesi vannesi. Kallacittantiadisu kallacittanti kammannacittam, hettha pavattitadesanaya assaddhiyadinam cittadosanam vigatatta upari desanaya bhajanabhavupagamanena kammaniyacittam, kammakkhamacittanti attho. Ditthimanadisankilesavigamena muducittam. Kamacchandadivigamena vinivaranacittam. Sammapatipattiya ularapitipamojjayogena udaggacittam. Tattha saddhasampattiya pasannacittam. Yatha bhagava annasiti sambandho. Atha va kallacittanti kamacchandavigamena arogacittam. Muducittanti byapadavigamena mettavasena akathinacittam. Vinivaranacittanti uddhaccakukkuccavigamena avikkhipanato na pihitacittam. Udaggacittanti thinamiddhavigamena sampaggahavasena alinacittam. Pasannacittanti vicikicchavigamena sammapatipattiya adhimuttacittam. @Footnote: 1 Ma.u. 14/255/223 2 ka. assadakathaya @3 Ma.mu. 12/177,234/136-7,196 Ma.Ma. 13/42-48/29-32 @4 cha.Ma. tenaha 5 Ma.Ma. 13/351/335

--------------------------------------------------------------------------------------------- page303.

Athati paccha. Samukkamsikati samam ukkamsika attanava uddharitva gahita, sayambhunanena samam dittha, 1- annesam asadharanati attho. Ka pana sati? ariyasaccadesana. Tenevaha "dukkham samudayam nirodham maggan"ti. Idam hi saccanam sarupadassanam, tasma imasmim thane ariyasaccani kathetabbani, tani sabbakarato vittharena visuddhimagge 2- vuttaniti tattha vuttanayeneva 3- veditabbani. Seyyathapitiadina upamavasena suppabuddhassa kilesappahanam ariyamagguppadanca dasseti. Apagatakalakanti vigatakalakam. Sammadevati sutthuyeva. Rajananti nilapitalohitamanjetthadirangajatam. Patigganheyyati ganheyya, pabhassaram bhaveyya. Tasmimyeva asaneti tassamyeva nisajjayam. Etenassa lahuvipassanakata tikkhapannata sukhapatipadakhippabhinnata ca dassita honti. Virajam vitamalanti apayagamaniyaragarajadinam abhavena virajam, anavasesaditthivicikicchamalapagamena vitamalam. Pathamamaggavajjhakilesarajabhavena va virajam, pancavidhadussilyamalapagamena vitamalam. Dhammacakkhunti sotapattimaggo adhippeto. Tassa uppattiakaradassanattham "yankinci samudayadhammam, sabbantam nirodhadhamman"ti vuttam. Tam hi nirodham arammanam katvapi 4- kiccavasena eva sankhatadhamme pativijjhantam uppajjati. Tatridam upamasamsandanam:- vattham viya cittam datthabbam, vatthassa agantukamalehi kilitthabhavo viya cittassa ragadimalehi sankilitthabhavo, dhovanaphalakam viya anupubbikatha, udakam viya saddha, udakena temetva temetva gomayakharehi kalake sammadditva vatthassa dhovanappayogo viya saddhasalilena temetva satisamadhipannahi dose sithile katva saddhadividhina 5- cittassa sodhane viriyarambho, @Footnote: 1 Ma. niddittha 2 visuddhi. 3/76 (sya) 3 cha.Ma. vuttanayena @4 cha.Ma. katva 5 ka. sutadividhina

--------------------------------------------------------------------------------------------- page304.

Tena payogena vatthakalakapagamo viya viriyarambhena kilesavikkhambhanam, rangajatam viya ariyamaggo, tena suddhassa vatthassa pabhassarabhavo viya vikkhambhitakilesassa cittassa maggena pariyodapananti. Evampana suppabuddho parisapariyante nisinno dhammadesanam sutva sotapattiphalam patva attana patiladdhagunam satthu arocetukamo parisamajjham ogahitum avisahanto mahajanassa sattharam vanditva anugantva nivattakale bhagavati viharam gate sayampi viharam agamasi. Tasmim khane sakko devaraja "ayam suppabuddho kutthi attana satthu sasane patiladdhagunam pakatam katukamo"ti natva "vimamsissami nan"ti gantva akase thito etadavoca "suppabuddha tvam manussadaliddo manussakapano manussavarako, aham te aparimitam dhanam dassami, buddho na buddho, dhammo na dhammo, samgho na samgho, alam me buddhena, alam me dhammena, alam me samghena'ti vadehi"ti. Atha nam so aha "kosi tvan"ti. Aham sakko devarajati. Andhabala ahirika, tvam maya saddhim kathetum na yuttarupo, yo tvam evam avattabbam vadesi, apica mam tvam dukkhato daliddo kapanoti kasma vadesi, nanu aham lokanathassa orasaputto, nevaham duggato na daliddo na kapano, atha kho sukhappatto paramena sukhena apahamasmi mahaddhano"ti vatva aha:- "saddhadhanam siladhanam hiriottappiyam dhanam sutadhananca cago ca panna ve sattamam dhanam. Yassa ete dhana atthi itthiya purisassa va `adaliddo'ti tam ahu amogham tassa jivitan"ti 1- tassimani me satta ariyadhanani santi. Yesam hi imani dhanani santi, na tveva te buddhehi va paccekabuddhehi va `dalidda'ti vuccanti"ti. @Footnote: 1 an. sattaka. 23/5/4 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page305.

Sakko tassa katham sutva tam antaramagge ohaya satthu santikam gantva sabbantam vacanam pativacananca satthu arocesi. Atha nam bhagava aha "na kho sakka sakka tadisanam satenapi sahassenapi suppabuddham kutthim `buddho na buddho, dhammo na dhammo, samgho na samgho'ti kathapetun"ti. Suppabuddhopi kho kutthi satthu santikam gantva satthara katapatisantharo attana patiladdhagunam arocesi. Tena vuttam "atha kho suppabuddho kutthi ditthadhammo pattadhammo"tiadi. 1- Tattha ditthadhammoti dittho ariyasaccadhammo etenati ditthadhammo. Sesapadesupi eseva nayo. Tattha "ditthadhammo"ti ettha samannavacano 2- dhammasaddo. Dassanam nama nanadassanato annampi atthiti tannivattanattham "pattadhammo"ti vuttam. Patti ca 3- nanasampattito annapi vijjatiti tato visesanattham "viditadhammo"ti vuttam. Sa panayam viditadhammata dhammesu ekadesenapi hotiti nippadesato viditabhavam 4- dassetum pariyogalhadhammo"ti vuttam. Tenassa yathavuttam saccabhisambodhimyeva 5- dipeti. Maggananam hi ekabhisamayavasena parinnadikiccam sadhentam nippadesenapi parinneyyadhammam samantato ogalham nama hoti, na tadannananam. Tena vuttam "dittho ariyasaccadhammo etenati ditthadhammo"ti. Tenevaha "tinnavicikiccho"tiadi. Tattha patibhayakantarasadisa 6- solasavatthuka ca atthavatthuka ca tinna vicikiccha etenati tinnavicikiccho. Tato eva pavattiadisu "evam nu kho, na nu kho"ti evam pavattita vigata samucchinna kathamkatha etassati vigatakathamkatho. Sarajjakaranam papadhammanam pahinatta tappatipakkhesu ca siladigunesu supatitthitatta @Footnote: 1 cha.Ma. ditthadhammotiadi 2 Si. samannavacane @3 Ma. pattadhammo ca 4 Si.,ka. nippadesevasena tam @5 cha.Ma....bodhamyeva 6 Si. corakantarasadisa. ka. sabhayakantarasadisa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page306.

Vesarajjam visaradabhavam veyyattiyam pattoti vesarajjappatto. Nassa paro paccayo, na parassa saddhaya ettha vattatiti aparappaccayo. Katthati aha "satthusasane"ti. Abhikkantam bhantetiadisu 1- kincapi ayam abhikkantasaddo khayasundarabhirupabbhanumodanadisu anekesu atthesu dissati, idha pana abbhanumodane datthabbo. Teneva so pasadavasena pasamsavasena ca dvikkhattum vutto, sadhu sadhu bhanteti vuttam hoti. Abhikkantanti va abhikkantam atiittham atimanapam, atisundaranti attho. Tattha ekena abhikkantasaddena bhagavato desanam thometi, ekena attano pasadam. Ayam hettha adhippayo:- abhikkantam bhante, yadidam bhagavato dhammadesana, abhikkantam bhante yadidam bhagavato dhammadesanam agamma mama pasadoti. Bhagavato eva va vacanam abhikkantam dosanasanato, abhikkantam gunadhigamanato, tatha saddhavahanato, 2- pannajananato, satthato. Sabyanjanato, uttanapadato, gambhiratthato, kannasukhato, hadayangamato, anattukkamsanato, aparavambhanato, karunasitalato, pannadatato, apatharamaniyato, vimaddakkhamato, suyyamanasukhato, vimamsiyamanahitatoti evamadinayehi thomento padadvayam aha. Tato parampi catuhi upamahi desanamyeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhatthapitam, hetthamukhajatam va. Ukkujjeyyati uparimukham kareyya. Paticchannanti tinapannadichaditam. Vivareyyati ugghateyya. Mulhassati disamulhassa. Maggam acikkheyyati hatthe gahetva "esa maggo"ti maggam upadiseyya. 3- Andhakareti caturangasamannagate tamasi. Ayam tava padattho. @Footnote: 1 cha.Ma. abhikkantantiadisu @2 cha.Ma. saddhavaddhanato, pa.su. 1/250/205 3 Ma. pativedeyya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page307.

Ayampana adhippayayojana:- yatha koci nikkujjitam ukkujjeyya, evam saddhammavimukham asaddhamme patitthitam 1- mam asaddhamma vutthapentena, yatha paticchannam vivareyya, evam kassapassa bhagavato sasanantaradhanato patthaya 2- micchaditthigahanapaticchannam sasanam vivarantena, yatha mulhassa maggam acikkheyya, evam kummaggamicchamaggapatipannassa me saggamokkhamaggam avikarontena, yatha andhakare telapajjotam dhareyya, evam mohandhakare nimuggassa me buddhadiratanarupani apassato tappaticchadakamohandhakaraviddhamsanadesanapajjotadharanena bhagavata nananayehi pakasitatta anekapariyayena dhammo pakasito. Evam desanam thometva taya desanaya ratanattaye pasannacitto pasannakaram karonto "esahan"tiadimaha. Tattha esahanti eso aham. Bhagavantam saranam gacchamiti bhagava me saranam parayanam aghassa ghata hitassa vidhatati imina adhippayena bhagavantam gacchami bhajami, evam va janami bujjhamiti. Yesam hi dhatunam gatiattho, buddhipi tesam atthati. Dhammanti adhigatamagge sacchikatanirodhe yathanusittham patipajjamane catusu apayesu apatamane dharetiti dhammo. So atthato ariyamaggo ceva nibbananca. Vuttanhetam:- "yavata bhikkhave dhamma sankhata ariyo atthangiko maggo tesam aggamakkhayati"ti, 3- "yavata bhikkhave dhamma sankhata va asankhata va virago tesam aggamakkhayati"ti 3- ca. Na kevalanca ariyamaggo ceva nibbananca, apica kho ariyaphalehi saddhim pariyattidhammopi. Vuttanhetam:- @Footnote: 1 ka. patitam 2 sasanantaradhana pabhuti. vi.A. 1/194 (sya) su.vi. 1/250/205 @3 an. catukka. 21/34/39, khu.iti. 25/90/308

--------------------------------------------------------------------------------------------- page308.

"ragaviragamanejamasokam dhammamasankhatamappatikulam madhuramimam pagunam suvibhattam dhammamimam saranatthamupehi"ti. 1- Ettha hi ragaviraganti maggo vutto. Anejamasokanti phalam. Asankhatanti nibbanam. Appatikulam madhuramimam pagunam suvibhattanti pariyattidhammo vutto. Bhikkhusamghanti ditthisilasamannena samhatam atthaariyapuggalasamuham. Ettavata suppabuddho tini saranagamanani pativedesi. Upasakam mam bhagava dharetu ajjatagge panupetam saranam gatanti ajjataggeti adim katva. "ajjadagge"tipi patho, tattha dakaro padasandhikaro, ajja agge ajja adim katvati attho. Panupetanti panehi upetam yava me jivitam pavattati, tava upetam anannasatthukam tihi saranagamanehi saranam gatam ratanattayassa upasanato upasakam kappiyakarakam mam bhagava upadharetu janatuti attho. Imassa ca saranagamanam ariyamaggadhigameneva nipphannam, ajjhasayampana avikaronto evamaha. Bhagavato bhasitam abhinanditva anumoditvati bhagavato vacanam cittena abhinanditva tameva abhinanditabhavam pakasento vuttanayena vacaya anumoditva. Abhivadetva padakkhinam katva pakkamiti tam bhagavantam pancapatitthitena vanditva tikkhattum padakkhinam katva satthu gunaninnacitto yava dassanavisayasamatikkama bhagavantamyeva pekkhamano panjaliko namassamano pakkami. Pakkanto ca 2- kuttharogabhibhavena chinnahatthapadanguli ukkaragatto samantato vissandamanasavo kandupatipilito 3- asuci duggandho jegucchatamo paramakarunnatam @Footnote: 1 khu.vimana. 26/887/91 2 Ma.,ka. pakkantanca @3 Ma. kunapapilito, cha. kandutipatipilito

--------------------------------------------------------------------------------------------- page309.

Patto "nayam kayo imassa accantasantassa panitatamassa ariyadhammassa adharo bhavitum yutto"ti uppannabhisandhina viya saggasamvattaniyena punnakammena okase kate appayukasamvattaniyena upacchedakena papakammena katupacitena codiyamano tarunavacchaya dhenuya apatitva marito. 1- Tena vuttam "atha kho acirapakkantam suppabuddham kutthim gavi tarunavaccha adhipatitva jivita voropesi"ti so kira atite eko setthiputto hutva attano sahayehi tihi setthiputtehi saddhim kilanto ekam nagarasobhinim uyyanam netva divasam sampattim anubhavitva atthangate suriye sahaye etadavoca "imissa hatthe kahapanasahassam bahukanca suvannam mahagghani ca pasadhanani samvijjanti, imasmim vane anno koci natthi, ratti ca jata, handa mayam imam maretva sabbam dhanam gahetva gacchama"ti. Te cattaropi jana ekajjhasaya hutva tam maretum upasankamimsu. 2- Sa tehi mariyamana "ime nillajja nikkaruna maya saddhim kilesasanthavam katva niraparadham mam kevalam dhanalobhena marenti, ekavaram tava mam ime marentu, ahampana yakkhini hutva anekavaram ime maretum samattha bhaveyyan"ti patthanam katva kalamakasi. Tesu kira eko pukkusati kulaputto ahosi, eko bahiyo daruciriyo, eko tambadathiko coraghatako, eko suppabuddho kutthi, iti imesam catunnam jananam anekasate attabhave sa yakkhayoniyam nibbatta gavi hutva jivita voropesi. Te tassa kammassa nissandena tattha tattha antara maranam papunimsu. Evam suppabuddhassa kutthissa sahasa maranam jatam. Tena vuttam "atha kho acirapakkantam .pe. Voropesi"ti. Atha sambahula bhikkhu tassa kalakiriyam bhagavato arocetva abhisamparayam pucchimsu. Bhagava byakasi. Tena vuttam "atha kho sambahula bhikkhu"tiadi. @Footnote: 1 Ma. adhipatetva maresi 2 cha.Ma. upakkamimsu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page310.

Tattha tinnam samyojananam parikkhayati sakkayaditthi vicikiccha silabbataparamasoti imesam tinnam bhavabandhananam samucchedavasena pahana. Sotapannoti sotasankhatam ariyamaggam adito panno. Vuttanhetam:- "soto sototi idam avuso sariputta vuccati, katamo nu kho avuso sototi. Ayameva ariyo atthangiko maggo"tiadi. 1- Avinipatadhammoti vinipatanam vinipato, nassa vinipato dhammoti avinipatadhammo, catusu apayesu uppajjanavasena apatanasabhavoti attho. Niyatoti dhammaniyamena sammattaniyamena niyato. Sambodhiparayanoti uparimaggattayasankhata sambodhi param ayanam assa gati patisaranam avassam pattabbanti sambodhiparayano. Etena "tassa ka gati, ko abhisamparayo"ti pucchaya bhaddika eva suppabuddhassa gati, na papikati ayamattho dassito. Na pana tena sampatta gatiti, 2- tampana pucchanusandhivasena pakasetukamo dhammaraja ettakameva abhasi. Passati hi bhagava "maya ettake kathite imissam parisati anusandhikusalo eko bhikkhu suppabuddhassa kutthibhavadaliddiyakapanabhavanam karanam pucchissati, athaham tassa tam karanam tena pucchanusandhina pakasetva desanam nitthapessami"ti. Tenevaha "evam vutte annataro bhikkhu"tiadi. Tattha hetuti asadharanakaranam, sadharanakaranam pana paccayoti, ayametesam viseso. Yenati yena hetuna yena paccayena ca. Bhutapubbanti jatapubbam. Atite kale nibbattam, tam dassetum "suppabuddho"tiadi vuttam. Kada pana bhutanti? atite kira anuppanne tathagate baranasisamanta ekasmim game eka kuladhita khettam rakkhati. Sa ekam paccekabuddham disva @Footnote: 1 sam.maha. 19/1001/300 2 cha.Ma. gati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page311.

Pasannacitta tassa pancahi lajasatehi saddhim ekam padumapuppham datva panca puttasatani patthesi. Tasmimyeva ca 1- khane pancasata migaluddaka paccekabuddhassa madhuramamsam datva "etissa putta bhaveyyama, tumhehi pattavisesam labheyyama"ti ca patthayimsu. Sa yavatayukam thatva devaloke nibbatta. Tato cuta ekasmim jatassare padumagabbhe nibbatti. Tameko tapaso disva patijaggi. Tassa vicarantiya paduddhare paduddhare bhumito padumani utthahanti. Eko vanacarako disva baranasiranno arocesi. Raja tam anetva aggamahesim akasi. Tassa kucchiyam gabbho patitthasi. 2- Mahapadumakumaro tassa kucchiyam vasi, sesa gabbhamalam nissaya nibbatta, te vayappatta uyyane padumasare kilanta ekekasmim padume nisiditva paripakkanana sankharesu khayavayam patthapetva paccekabodhim papunimsu. Tesam byakaranagatha ahosi:- "saroruham padumapalasapatrajam supupphitam bhamaragananukinnam aniccataya passa tam viditva 3- eko care khaggavisanakappo"ti. Evam paccekabodhim abhisambuddhesu tesu pancasu paccekabuddhasatesu abbhantaro tagarasikhi nama paccekasambuddho gandhamadanapabbate nandamulakapabbhare sattaham nirodhasamapattim samapajjitva sattahassa accayena nirodha vutthito akasena agantva isigilipabbate otaritva pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi. Tasminca samaye rajagahe eko setthiputto mahata parivarena uyyanakilanattham nagarato nikkhamanto tagarasikhipaccekabuddham disva "kvayam bhandukasavavasano, kutthi bhavissati, tatha hi kutthicivarena sariram @Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati 2 cha.Ma. santhasi 3 Si., cha.Ma. aniccatam khayavayatam @viditva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page312.

Parupitva gacchati"ti nitthubhitva apasabyam katva pakkami. Tam sandhaya vuttam "suppabuddho kutthi imasmimyeva rajagahe .pe. Pakkami"ti. Tattha kvayanti ko ayam khumsanavasena vadati. "kovayan"tipi pali. Kutthiti akutthimyeva tam setthim 1- kuttharogam akkosavatthum papento vadati. Kutthicivarenati kutthinam civarena. Yebhuyyena hi kutthino damsamakasasarisapapatibahanattham rogapaticchadanatthanca yam va tam va pilotikakhandam gahetva parupati, evamayampiti dasseti. Pamsukulacivaradharatta va aggalanam anekavannabhavena kutthisarirasadisoti hilento "kutthicivarena"ti aha. Nitthubhitvati khelam patetva. Apabyamato 2- karitvati pandita tadisam paccekabuddham disva vanditva padakkhinam karonti, ayampana avinnutaya paribhavena tam apsabyam katva attano apasabyapakkhe katva 3- gato. "apavamatotipi 4- patho. Tassa kammassati tagarasikhimhi paccekabuddhe "kvayam kutthi"ti hiletva nitthubhanaapasabyakaranavasena pavattapapakammassa. Niraye pacitthati niraye nirayaggina dayhittha. "pacitva nirayaggina"tipi pathanti. Tasseva kammassa vipakavasesenati yena kammena so niraye patisandhim ganhi, na tam kammam manussaloke vipakam deti. Ya panassa nanakkhanika vedana tada paccekabuddhe vippatipajjanavasena pavatta aparapariyavedaniyabhuta, sa aparapariyavedaniyeneva punnakammena manussesu tihetukapatisandhiya dinnaya pavattiyam kutthibhavam daliddiyam paramakarunnatam apadesi. Tam sandhaya kammasabhagatavasena "tasseva kammassa vipakavasesena"ti vuttam. Sadisepi hi loke tabboharo dittho yatha tam "so eva tittiri, taniyeva osadhani"ti. 5- @Footnote: 1 ka. mahesim 2 cha.Ma. apasabyato @3 cha.Ma. apasabyam apadakkhinam katva 4 cha.Ma. apasabyamatotipi @5 Si.sa eva tittiriyati vedasakha jatati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Ettavata "ko nu kho bhante hetu"ti tena bhikkhuna putthapanham vissajjetva idani yo "tassa ka gati, ko abhisamparayo"ti pubbe bhikkhuhi putthapanho, tam vissajjetum "so tathagatappaveditam dhammavinayantiadi 1- vuttam. Tattha tathagatappaveditanti tathagatena bhagavata desitam akkhatam pakasitanti tathagatappaveditam. Agammati adhigantva, nissaya natva va. "tathagatappavedite dhammavinaye"tipi patho. Saddham samadiyiti sammasambuddho bhagava, svakkhato bhagavata dhammo, suppatipanno bhagavato savakasamghoti ratanattayasannissayam pubbabhagasaddhanceva lokuttarasaddhancati duvidhampi saddham samma adiyi. Yatha na puna adatabba hoti, evam yava bhavakkhaya ganhi, attano cittasantane uppadesiti attho. Silam samadhiyitiadisupi eseva nayo. Silanti pubbabhagasilena saddhim maggasilam phalasilanca. Sutanti pariyattibahusaccam pativedhabahusaccancati duvidhampi sutam. Pariyattidhammapi hi tena dhammassavanakale saccappativedhaya savakehi yathaladdhappakaram suta dhata paricita manasanupekkhita ditthiya supatividdha ca honti. Caganti pathamamaggavajjhakilesabhisankharanam vossaggasankhatam cagam, yena ariyasavaka deyyadhammesu muttacaga ca honti payatapani vossaggarata. Pannanti saddhim vipassanapannaya maggapannanceva phalapannanca. Kayassa bhedati upadinnakkhandhapariccaga. Parammaranati tadanantaram abhinibbattakkhandhaggahana. Atha va kayassa bhedati jivitindriyassa upaccheda. Parammaranati cuticittato uddham. Sugatim saggam lokanti padattayenapi devalokameva vadati. So hi sampattihi 2- sobhanatta sundara gatiti sugati, rupadihi visayehi sutthu aggoti saggo, sabbakalam sukhamevettha lokiyati, lujjatiti va lokoti vuccati. Upapannoti patisandhiggahanavasena upagato. Sahabyatanti sahabhavam. Vacanattho @Footnote: 1 cha.Ma. so tathagatappaveditanti 2 sampattinam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Pana saha byati pavattati vasatiti va sahabyo, sahatthayi sahavasi va tassa bhavo sahabyata. Atirocatiti atikkamma abhibhavitva va rocati virocati. Vannenati rupasampattiya. Yasasati parivarena. So hi asucimakkhikam jajjaram mattikabhajanam chaddetva anekaratanavicittam pabhassararamsijalavinaddham suddhajambunadabhajanam ganhanto viya vuttappakaram kalevaram idha nikkhipitva ekacittakkhanena yathavuttam dibbattabhavam mahata parivarena saddhim patilabhiti. Etamattham viditvati etam papanam aparivajjanam adinavam, parivajjane ca anisamsam sabbakarato viditava tadatthavibhavanam imam udanam udanesi. Tassayam sankhepattho:- yatha cakkhuma puriso parakkame kayikaviriye vijjamane sarire vahante visamani papatadini thanani candabhavena va visamani hatthiassaahikukkuragorupadini parivajjaye, evam jivalokasmim imasmim sattaloke pandito sappanno puriso taya sappannataya attano hitam jananto papani lamakani duccaritani parivajjeyya. Evam hi yathayam suppabuddho tagarasikhimhi paccekabuddhe papam aparivajjetva mahantam anayabyasanam apajji, evam na apajjeyyati adhippayo. Yatha suppabuddho kutthi mama dhammadesanam agamma idani samvegappatto papani parivajjenato ularam visesam adhiganchi, evam annopi ularam visesadhigamam icchanto papani parivajjeyyati adhippayo. Tatiyasuttavannana nitthita. ------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 26 page 298-314. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=6670&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=6670&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=112              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2900              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2981              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2981              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]