ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 28 : PALI ROMAN Sutta.A.1 (paramattha.1)

page25.

2. Dhaniyasuttavannana [18] Pakkodanoti dhaniyasuttam. Ka uppatti? bhagava savatthiyam viharati, tena samayena dhaniyo gopo mahiya tire pativasati. Tassayam pubbayogo:- kassapassa bhagavato pavacane dibbamane visati vassasahassani divase divase samghassa visati salakabhattani adasi, so tato cuto devesu uppanno. Evam devaloke ekam buddhantaram khepetva amhakam bhagavato kale videharatthamajjhe pabbatarattham nama atthi, tattha dhammakorandam 1- nama nagaram, tasmim nagare setthiputto hutva nibbatto 2- goyutham nissaya jivati. Tassa hi timsamattani gosahassani honti, sattavisasahassa gavo khiram duyhanti. Gopa nama nibaddhavasino na honti, vassike cattaro mase thale vasanti, avasesatthamase yattha tinodakam sukham labbhati, tattha vasanti. Tanca naditiram va jatassaratiram va hoti. Athayampi vassakale attano vasitagamato nikkhamitva gunnam phasuviharatthaya okasam gavesanto mahamahi bhijjitva ekato kalamahi ekato mahamahicceva sankham gata 3- sandamana puna samuddasamipe samagantva pavatta, yam okasam antaradipam akasi, tam pavisitva vacchanam salam attano ca nivesanam mapetva vasam kappesi. Tassa satta putta satta dhitaro satta sunisa aneke ca kammakara honti. Gopa nama vassanimittam jananti. Yada sakunika kulavakani rukkhagge karonti, kakkataka udakasamipe dvaram pidahitva thalasamipadvarena 4- valanjenti, tada suvutthika bhavissatiti ganhanti. Yada pana sakunika kulavakani nicatthane udakapitthe karonti, kakkataka thalasamipe dvaram pidahitva udakasamipadvarena valanjenti, tada dubbutthika bhavissatiti ganhanti. Atha so dhaniyo suvutthikanimittani upasallakkhetva upakatthe vassakale antaradipa nikkhamitva mahamahiya paratire sattasattahampi deve vassante udakena anajjhottharanokase attano vasanokasam katva samanta parikkhipitva @Footnote: 1 Si. dhammakondam 2 cha.Ma. abhinibbatto 3 cha.Ma. gantva @4 Si., Ma. thalasamipe dvarena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Vacchasalayo mapetva tattha nivasam kappesi. Athassa darutinadisangahe kate sabbesu puttadarakammakaraporisesu samaniyesu 1- jatesu nanappakare khajjabhojje patiyatte samanta catuddisa meghamandalani utthahimsu. So dhenuyo duhapetva vacchasalasu vacche santhapetva 2- gunnam catuddisa dhumam karapetva sabbam parijanam bhojapetva sabbakiccani karapetva tattha tattha dipe ujjalapetva sayam khirena bhattam bhunjitva mahasayane sayanto attano sirisampattim disva tutthacitto hutva aparadisaya meghatthanitasaddam sutva nipanno imam udanam udanesi "pakkodano duddhakhirohamasmi (iti dhaniyo gopo) anutire mahiya samanavaso channa kuti ahito gini atha ce patthayasi pavassa deva"ti. Tatrayam atthavannana:- pakkodanoti siddhabhatto. Duddhakhiroti gavo duhitva gahitakhiro. Ahanti attanam nidasseti, asmiti attano tathabhavam. Pakkodano duddhakhiro ca ahamasmi bhavamiti attho. Ititi evamahati attho. Niddese pana "ititi padasandhi padasamsaggo padaparipuri akkharasamavayo byanjanasilitthata padanupubbatametan"ti 3- evamassa attho vannito, sopi idameva sandhayati veditabbo. Yam yam hi padam pubbapadena vuttam, tassa tassa evamahati etamattham pakasentoyeva itisaddo pacchimena padena metteyyo iti va bhagava iti va evamadina padasandhi hoti, nannatha. Dhaniyo gopoti tassa setthiputtassa namasamodhanam. So hi yanimani thavaradini panca dhanani, tesu thapetva danasiladianugamikadhanam khettavatthuaramadito thavaradhanatopi, gavassadito jangamadhanatopi, hirannasuvannadito samharimadhanatopi, sippayatanadito angasamadhanatopi yam tam lokassa pancagorasanuppadanena bahupakaram tam sandhaya "natthi gosamitam dhanan"ti 4- evam visesitam godhanam, @Footnote: 1 Si. samahitesu 2 Si. bandhapetva 3 khu.cula. 30/59/8 (sya) 4 sam.sa. 15/13/7

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Tena samannagatatta dhaniyo, gunnam palanato goPo. Yo hi attano gavo paleti, so "gopo"ti vuccati. Yo paresam vetanena kato hutva, so gopalako. Ayam pana attanoyeva, tena gopoti vutto. Anutireti tirassa samipe. Mahiyati mahamahinamikaya nadiya. Samanena anukulavattina parijanena saddhim vaso yassa so samanavaso, ayanca tathavidho. Tenaha "samanavaso"ti. Channati tinapannacchadanehi anovassaka kata. Kutiti vasanagharassetam adhivacanam. Ahitoti abhato, jalito va. Giniti aggi. Tesu tesu thanesu aggi "gini"ti vohariyati. Atha ce patthayasiti idani yadi icchasiti vuttam hoti. Pavassati sinca pagghara, udakam muncati attho. Devati megham alapati ayam tavettha padavannana. Ayam pana atthavannana:- evamayam dhaniyo gopo attano sayanaghare mahasayane nipanno meghatthanitam sutva "pakkodanohamasmi"ti bhananto kayadukkhavupasamupayam kayasukhahetunca attano sannihitam dipeti, "duddhakhirohamasmi"ti bhananto cittadukkhavupasamupayam cittasukhahetunca, "anutire mahiya"ti nivasanatthana- sampattim, "samanavaso"ti tadise kale piyavippayogapadatthanassa sokassabhavam, "../../bdpicture/channa kuti"ti kayadukkhapagamapatighatam. "ahito gini"ti yasma gopalaka parikkhepadhumadaruaggivasena tayo aggi karonti, te ca tassa gehe sabbe kata, tasma sabbadisasu parikkhepaggim sandhaya "ahito gini"ti bhananto valamigagamananivaranam dipeti, gunnam majjhe gomayadihi dhumaggim sandhaya damsamakasadihi gunnam anabadham, gopalakanam sayanatthane daruaggim sandhaya gopalakanam sitabadhapatighatam. So evam dipento attano va gunnam va parijanassa va vutthipaccayassa kassaci abadhassa abhavato pitisomanassajato aha "atha ce patthayasi pavassa deva"ti. [19] Evam dhaniyassa imam gatham bhasamanassa assosi bhagava dibbaya sotadhatuya visuddhaya atikkantamanusikaya jetavanamahavihare gandhakutiyam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

Viharanto. Sutva ca pana buddhacakkhuna lokam volokento addasa dhaniyanca pajapatincassa "ime ubhopi hetusampanna. Sace aham gantva dhammam desessami, ubhopi pabbajitva arahattam papunissanti. No ce gamissami, sve udakoghena vinassissanti"ti tamkhananneva savatthito satta yojanasatani dhaniyassa nivasanatthanam akasena gantva tassa kutiya upari atthasi. Dhaniyo tam gatham punappunam bhasatiyeva, na nitthapeti, bhagavati gatepi bhasati. Bhagava ca tam sutva "na ettakena santuttha va vissattha va honti, evam pana honti"ti dassetum:- "akkodhano vigatakhilohamasmi (iti bhagava) anutire mahiyekarattivaso vivata kuti nibbuto gini atha ce patthayasi pavassa deva"ti imam patigatham abhasi byanjanasabhagam no atthasabhagam. Na hi "pakkodano"ti, "akkodhano"ti ca adini padani atthato samenti mahasamuddassa orimaparimatirani viya, byanjanam panettha kinci 1- sametiti byanjanasabhagani honti. Tattha purimagathaya sadisapadanam vuttanayenevattho veditabbo. Visesapadanam panayam padato atthato ca vannana:- akkodhanoti akujjhanasabhavo. Yo hi so pubbe vuttappakaraaghatavatthusambhavo kodho ekaccassa parittopi 2- uppajjamano hadayam santapetva vupasammati, yena ca tato balavataruppannena ekacco mukhavikunanamattam karoti, tato balavatarena ekacco pharusam vatthukamo hanucalanamattam 3- karoti, aparo tato balavatarena pharusam bhanati, aparo tato balavatarena dandam va sattham va gavesanto disa viloketi, aparo tato balavatarena dandam va sattham va amasati, aparo tato balavatarena dandadini gahetva upadhavati, aparo tato balavatarena ekam va dve va pahare deti, aparo tato balavatarena api natisalohitam jivita voropeti, ekacco tato balavatarena paccha vippatisari attanampi jivita voropeti @Footnote: 1 cha.Ma. kinci kinci 2 cha.Ma. suparittopi 3 cha.Ma. hanusancalanamattam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Sihaladipe kalagamavasi amacco viya. Ettavata ca kodho paramavepullappatto hoti. So bhagavata bodhimandeyeva sabbaso pahino ucchinnamulo talavatthukato, tasma bhagava "akkodhanohamasmi"ti aha. Vigatakhiloti apagatakhilo. Ye hi te cittathaddhabhavena 1- panca cetokhila vutta, yehi ca khilabhute citte seyyathapi nama khile bhumibhage cattaro mase vassantepi deve sassani na ruhanti, evameva saddhammassavanadikusalahetuvasse vassantepi kusalam na ruhati, te ca bhagavata bodhimandeyeva sabbaso pahina, tasma bhagava "vigatakhilohamasmi"ti aha. Ekarattim vaso assati ekarattivaso. Yatha hi dhaniyo tattha cattaro vassike mase nibaddhavasam upagato, na tatha bhagava. Bhagava hi tamyeva rattim tassa atthakamataya tattha vasam upagato. Tasma "ekarattivaso"ti aha. Vivatati apanitacchadana. Kutiti attabhavo. Attabhavo hi tam tam atthavasam paticca kayotipi guhatipi dehotipi sandehotipi navatipi rathotipi vanotipi dhajotipi vammikotipi kutitipi kutikatipi vuccati, idha pana katthadini paticca gehanamika kuti viya atthiadini paticca sankhyam gatatta "kuti"ti vutto. Yathaha:- "seyyathapi avuso katthanca paticca vallinca paticca mattikanca paticca tinanca paticca akaso parivarito agarantveva sankhyam gacchati, evameva kho avuso atthinca paticca nharunca paticca mamsanca paticca cammanca paticca akaso parivarito rupantveva sankhyam gacchati"ti. 2- Cittamakkatassa nivasato va kuti. Yathaha:- "atthikakalakuti cesa makkatavasatho iti makkato pancadvarayam kutikayam pasakkiya dvarena anupariyati ghattayanto punappunan"ti. 3- @Footnote: 1 cha.Ma. cittabandhabhavena 2 Ma.mu. 12/306/269 3 khu. thera. 26/125/289

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

Sa kuti yena tanhamanaditthichadanena sattanam channatta punappunam ragadikilesavassam ativassati. Yathaha:- "../../bdpicture/channamativassati vivatam nativassati tasma channam vivaretha evam tam nativassati"ti. 1- Ayam gatha dvisu thanesu vutta khandhake theragathayanca. Khandhake hi "yo apattim paticchadeti, tassa kilesa ca punappunam apattiyo ca ativassanti, yo pana na paticchadeti, tassa nativassanti"ti imam attham paticca vutta. Theragathayam "yassa ragadicchadanamatthi, tassa puna ittharammanadisu ragadisambhavato channamativassati. Yo va uppanne kilese adhivaseti. Tasseva adhivasitakilesacchadanacchanna attabhavakuti punappunam kilesavassam ativassati, yassa pana arahattamaggananavatena kilesacchadanassa viddhamsitatta vivata, tassa nativassati"ti. Ayamattho idhadhippeto. Bhagavata hi yathavuttam chadanam yathavutteneva nayena viddhamsitam, tasma "vivata kuti"ti aha. Nibbutoti upasanto. Giniti aggi. Yena hi ekadasavidhena aggina sabbamidam adittam. Yathaha "adittam ragaggina"ti 2- vittharo. So aggi bhagavato bodhimuleyeva ariyamaggasalilasekena nibbuto, tasma "nibbuto gini"ti aha. Evam vadanto ca dhaniyam atutthabbena tussamanam annapadeseneva paribhasati ovadati anusasati. Katham? "akkodhano"ti hi vadamano dhaniya tvam pakkodanohamasmi"ti tuttho, odanapako ca yavajivam dhanaparikkhayena kattabbo, dhanaparikkhayo ca anurakkhanadisu dukkhapadatthanam, 3- evam sante dukkheneva tuttho hosi, aham pana "akkodhanohamasmi"ti tussanto sanditthikasamparayikadukkha- bhavena tuttho homiti dipeti. "vigatakhilo"ti vadamano tvam "duddhakhirohamasmi"ti tussanto akatakiccova "katakiccohamasmi"ti mantva tuttho, aham pana "vigatakhilohamasmi"ti tussanto katakiccova tuttho homiti dipeti. "anutire @Footnote: 1 vi.pa. 8/339/315, khu.u. 25/45/170. khu. thera. 26/447/337 2 vi. maha. 4/44/45 @3 Si. ajjanarakkhanadipadatthanam, cha.Ma. arakkhadidukkhapadatthano

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Mahiyekarattivaso"ti vadamano tvam anutire mahiya samanavasoti tussato catumasanibaddhavasena tuttho. Nibaddhavaso ca avasasamsaggena 1- hoti, so ca dukkham, 2- evam sante dukkheneva tuttho hosi. Aham pana ekarattivasoti tussanto anibaddhavasena tuttho, anibaddhavaso ca avasasamsaggabhavena hoti, avasasamsaggabhavo ca sukhanti sukheneva tuttho homiti dipeti. "vivata kuti"ti vadamano tvam channa kutiti tussanto, channagehataya tuttho, gehe ca te channepi attabhavakutikam kilesavassam ativassati, yena sanjanitehi catuhi mahoghehi vuyhamano anayabyasanam papuneyyasi, evam sante atutthabbeneva tuttho hosi. Aham pana "vivata kuti"ti tussanto attabhavakutiya kilesacchadanabhavena tuttho, evanca me vivataya kutiya na tam kilesavassam ativassati, yena sanjanitehi catuhi mahoghehi vuyhamano anayabyasanam papuneyyam, evam sante tutthabbeneva tuttho homiti dipeti. "nibbuto gini"ti vadamano tvamahito giniti tussanto akatupaddavanivaranova katupaddavanivaranohamasmiti mantva tuttho, aham pana nibbuto giniti tussanto ekadasaggiparilahabhavato katupaddavanivaranattayeva tutthoti dipeti. "atha ce patthayasi pavassa deva"ti vadamano evam vigatadukkhanam anuppattasukhanam katasabbakiccanam madisanam 3- etam vacanam sobhati, atha ce patthayasi, pavassa deva, na no taya vassantena va avassantena va 4- vuddhi va hani va atthi, tvam pana kasma evam vadasiti dipeti. Tasma yam vuttam "evam vadanto ca dhaniya atutthabbeneva tussamanam annapadeseneva paribhasati ovadati anusasati"ti, tam sammadeva vuttanti. [20] Evamimam bhagavata vuttam gatham sutvapi dhaniyo gopo "ko ayam gatham bhasati"ti avatva tena subhasitena parituttho punapi tatharupam sotukamo aparampi gatham aha "andhakamakasa"ti. Tattha andhakati kalamakkhikanam 5- @Footnote: 1 cha.Ma. avasasangena 2 cha.Ma. dukkho 3 cha.Ma. amhadisanam @4 cha.Ma. tayi vassante va avassante va 5 Si. kanamakkhikanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Adhivacanam, pingalamakkhikanantipi eke. Makasati makasayeva. Na vijjareti natthi. Kaccheti dve kacchati dve kaccha nadikaccho ca pabbatakaccho ca, idha nadikaccho. Rulhatineti sanjatatine. Carantiti bhattakiccam karonti. Vutthimpiti vatavutthiadayo aneka vutthiyo, ta alavakasutte pakasayissami. Idha pana vassavutthim sandhaya vuttam. Saheyyunti khameyyum. Sesam pakatameva. Ettha dhaniyo ye andhakamakasa sannipatitva ruhire 1- pivanta muhutteneva gavo anayabyasanam papenti, tasma vutthitamatteyeva te gopalaka pamsuna ca sakhahi ca marenti, tesam abhavena gunnam khematam. Kacche rulhatinacaranena addhanagamanaparissamabhavam vatva kilamathabhavanca 2- dipento "yatha annesam gavo andhakamakasasamphassehi dissamana 3- addhanagamanena kilanta khudaya milayamana ekavutthinipatampi na saheyyum, na me tatha gavo, mayham pana gavo vuttappakarabhava dvikkhattum va tikkhattum va vassavutthim 4- saheyyun"ti dipeti. [21] Tato bhagava yasma dhaniyo antaradipe vasanto bhayam disva kullam bandhitva mahamahim taritva tam kaccham agamma "aham sutthu agato, nibbhayeva thane thito"ti mannamano evamaha, sabhaye eva ca so thane thito, tasma tassa agamanatthana attano agamanatthanam uttaritaranca panitataranca vannento "baddhasi bhisi"ti imam gatham abhasi atthasabhagam no byanjanasabhagam. Tattha bhisiti pattharitva puthulam katva baddho kullo vuccati loke, ariyassa pana dhammavinaye ariyamaggassetam adhivacanam. Ariyamaggo hi:- maggo pajjo patho pantho anjasam vatumayanam nava uttarasetu ca kullo ca bhisi sankamo 5- addhanam pabhavo ceva tattha tattha pakasito. @Footnote: 1 Si. ruhiram, cha.Ma. rudhire 2 cha.Ma. khudakilamathabhavanca 3 Si. rissamana @4 cha.Ma. vutathimpi 5 khu. cula. 30/568/277 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Imayapi gathaya bhagava purimanayeneva tam ovadanto imam attham ahati veditabbo:- dhaniya tvam kullam bandhitva mahim taritva imam thanamagato, punapi ca te kullo bandhitabbo eva bhavissati, nadi ca taritabba, na cetam thanam khemam. Maya pana ekacitte maggangani samodhanetva nanabandhanena baddha ahosi bhisi, sa ca sattattimsabodhipakkhiyadhammaparipunnataya ekarasabhavamanugatatta 1- annamannam anativattanena puna bandhitabbappayojanabhavena devamanussesu kenaci mocetum asakkuneyyataya ca susankhata, taya camhi tinno pubbe patthitatirappadesam gato. Gacchantopi ca na sotapannadayo viya kancideva padesam gato, atha kho paragato sabbasavakkhayam sabbadhammaparam paramam khemam nibbanam gato, tinnoti va sabbannutam patto. Paragatoti arahattam patto. Kim vineyya param gatoti ce? vineyya ogham, kamoghadicatubbidham ogham taritva atikkamma tam param gatoti. Idani ca pana me puna taritabbabhavato attho bhisiya na vijjati, tasma mameva yuttam vattum "atha ce patthayasi pavassa deva"ti. [22] Tampi sutva dhaniyo purimanayeneva "gopi mama assava"ti imam gatham abhasi. Tattha gopiti bhariyam niddisati. Assavati vacanakara kimkarapatisavini. Alolati matugamo hi pancahi lolatahi lolo hoti aharalolataya alankaralolataya parapurisalolataya dhanalolataya padalolataya. Tatha hi matugamo bhattapuvasuradibhede ahare lolataya antamaso parivasikabhattampi bhunjati, hatthotapakampi khadati, digunam 2- dhanamanuppadatvapi suram pivati. Alankaralolataya annam alankaram alabhamano antamaso udakatelakenapi kese osanhetva 3- mukham parimajjati. Parapurisalolataya antamaso puttenapi tadise padese pakkosiyamano pathamam asaddhammavasena cintesi. Dhanalolataya hamsarajam gahetvana suvanna parihayatha. Padalolataya aramadigamanasilo hutva sabbam dhanam vinaseti. Tattha dhaniyo "ekapi lolata mayham gopiya natthi"ti dassento "alola"ti aha. @Footnote: 1 cha.Ma. ekarasabhavupagatatta 2 Si. dvigunam 3 cha.Ma. osanthetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Digharattam samvasiyati digham kalam saddhim vasamana komarabhavato pabhuti ekato vaddhita. Tena parapurise na janatiti dasseti. Manapati evam parapurise ajananti mameva manam 1- alliyatiti dasseti. Tassa na sunami kinci papanti "itthannamena nama saddhim imaya hasitam va lapitam va"ti evam tassa na sunami kanci aticaradosanti dasseti. [23] Atha bhagava etehi gunehi gopiya tuttham dhaniyam ovadanto purimanayeneva "cittam mama assavan"ti imam gatham abhasi atthasabhagam byanjanasabhaganca. Tattha uttananeva padani. Ayam pana adhippayo:- dhaniya tvam "gopi mama assava"ti tuttho, sa pana te assava bhaveyya va na va, dujjanam paracittam, visesato matugamassa. Matugamam hi kucchiya pariharantapi rakkhitum na sakkonti, evam durakkhacittatta eva na sakka tumhadisehi itthi alolati va samvasiyati va manapati va nippapati va janitum, mayham pana cittam assavam ovadapatikaram, mama vase vattati, nahantassa vase vattami. So cassa assavabhavo yamakapatihariye channam vannanamaggidharasu ca udakadharasu ca pavattamanasu sabbajanassa pakato ahosi. Agginimmane hi tejokasinampi samapajjitabbam, udakanimmane apokasinam. Niladinimmane niladikasinani. Buddhanampi hi dve cittani ekato nappavattanti, ekameva pana assavabhavena evam vasavatti ahosi. Tanca kho pana sabbakilesabandhanapagama vimuttam, vimuttatta tadeva alolam, na tava gopi. Dipankarabuddhakalato ca pabhuti danasiladihi digharattam paribhavitatta samvasiyam, na tava gopi. Tadetam anuttarena damathena damitatta sudantam, sudantatta attano vasena chadavaravisevanam pahaya mameva adhippayamanassa vasenanuvattanato manapam, na tava gopi. Papam pana me na vijjatiti imina pana bhagava tassa attano cittassa papabhavam dasseti, dhaniyo viya gopiya. So cassa papabhavo na kevalam sammasambuddhakaleyeva, ekunattimsavassani saragadikale agaramajjhe vasantassapi @Footnote: 1 Si. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Veditabbo. Tadapi hissa agariyabhavanurupam vinnupatikuttham kayaduccaritam va vaciduccaritam va manoduccaritam va na uppannapubbam. Tato param maropi chabbassani anabhisambuddham, ekavassamabhisambuddhanti satta vassani tathagatam anubandhi "appeva nama valagganitudanamattampissa papasamacaram passeyyan"ti. So adisvava nibbinno imam gatham abhasi:- "satta vassani bhagavantam anubandhim padapadam otaram nadhigacchissam sambuddhassa sirimato"ti. 1- Buddhakalepi nam uttaramanavo satta masani anubandhi abhisamacarikam datthukamo. So kinci vajjam adisvava parisuddhasamacaro bhagavati gato. Cattari hi tathagatassa arakkheyyani. Yathaha:- "cattarimani bhikkhave tathagatassa arakkheyyani. Katamani cattari, parisuddhakayasamacaro bhikkhave tathagato, natthi tathagatassa kayaduccaritam, yam tathagato rakkheyya `ma me idam paro annasi'ti, parisuddha- vacisamacaro .pe. parisuddhamanosamacaro .pe. parisuddhajivo bhikkhave tathagato, natthi tathagatassa micchajivo, yam tathagato rakkheyya `ma me idam paro annasi"ti. 2- Evam yasma tathagatassa cittassa na kevalam sammasambuddhakale, pubbepi papam natthi eva, tasma aha "papam pana me na vijjati"ti. Tassadhippayo:- mameva cittassa papam na sakka sunitum, na tava gopiya. Tasma yadi etehi gunehi tutthena "atha ce patthayasi pavassa deva"ti vattabbam, mayavetam vattabbanti. [24] Tampi sutva dhaniyo taduttarimpi subhasitarasayanam pivitukamo attano bhujissabhavam dassento aha "attavetanabhatohamasmi"ti. Tattha attavetanabhatoti attaniyeneva ghasacchadanena bhato, attanoyeva kammam katva jivami, na parassa vetanam gahetva parassa kammam karomiti dasseti. Puttati @Footnote: 1 khu. su. 25/449/417 2 an. sattaka. 23/55/84

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

Dhitaro ca putta ca, te sabbe puttatveva ekajjham vuccanti. Samaniyati sannihita avippavuttha. Arogati nirabadha, sabbeva urupasibahubalati 1- dasseti. Tesam na sunami kinci papanti tesam corati va paradarikati va dussilati va kinci papam na sunomiti. [25] Evam vutte bhagava purimanayeneva dhaniyam ovadanto imam gatham abhasi "naham bhatako"ti. Tatrapi uttanatthaneva padani. Ayam pana adhippayo:- tvam "bhujissohamasmi"ti mantva tuttho, paramatthato ca attano kammam karitva jivantopi daso evasi tanhadasatta, bhatakavada ca na parimuccasi. Vuttanhetam "uno loko atitto tanhadaso"ti. 2- Paramatthato pana naham bhatakosmi kassaci. Ahanhi kassaci parassa va attano va bhatako na homi. Kimkarana? yasma Nibbitthena carami sabbaloke. Ahanhi dipankarapadamulato yava bodhi, tava sabbannutannanassa bhatako ahosim. Sabbannutam patto pana nibbitthanibbiso 3- rajabhato viya, teneva nibbitthena sabbannubhavena lokuttarasamadhisukhena ca jivami. Tassa me idani uttarikaraniyassa kataparicayassa va abhavato appahinapatisandhikanam tadisanam viya pattabbo koci attho bhatiya na vijjati. "bhatiya"tipi patho. Tasma yadi bhujissataya tutthena "atha ce patthayasi pavassa deva"ti vattabbam, mayavetam vattabbanti. [26] Tampi sutva dhaniyo atittova subhasitamatena attano pancappakaragomandalaparipunnabhavam dassento aha "atthi vasa"ti. Tattha vasati adamitavuddhavacchaka. Dhenupati dhenum pivanta tarunavacchaka, khiradayika va gavo. Godharaniyoti gabbhiniyo. Paveniyoti vayappatta balibaddehi saddhim methunapatthanagavo. Usabhopi gavampatiti yo gopalakehi pato eva nhapetva bhojetva pancangulam datva malam bandhitva "ehi tata gavo gocaram papetva rakkhitva anehi"ti pesiyati, evam pesito ca ta gavo agocaram @Footnote: 1 Si. urubasibahubaliti, cha.Ma. urubahubalati 2 Ma.Ma. 13/305/281 @3 cha.Ma. nibbittho nibbiso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Pariharitva gocare caretva sihabyagghadibhaya parittayitva aneti. Tatharupo usabhopi gavampati idha mayham gomandale atthiti dassesi. [27] Evam vutte bhagava tatheva dhaniyam ovadanto imam paccanikagatham aha "natthi vasa"ti. Ettha cesa adhippayo:- idha amhakam sasane adamitatthena vuddhatthena ca vasasankhata pariyutthana va, tarunavacchake sandhaya vasanam mulatthena khiradayiniyo sandhaya paggharanatthena va dhenupasankhata anusaya va, patisandhigabbhadharanatthena godharanisankhata punnapunnanenjabhisankharacetana va, samyogapatthanatthena pavenisankhata patthana tanha va, adhipaccatthena pubbangamatthena setthatthena ca gavampatiusabhasankhatam abhisankharavinnanam va natthi, svaham imaya sabbayogakkhemabhutaya natthitaya tuttho, tvam pana sokadivatthubhutaya atthitaya tuttho. Tasma sabbayogakkhemataya tutthassa mamevetam yuttam vattum "atha ce patthayasi pavassa deva"ti. [28] Tampi sutva dhaniyo taduttarimpi subhasitamatarasam adhigantukamo attano goganassa khilabandhanasampattim dassento aha "khila nikhata"ti. Tattha khilati gunnam bandhanatthambha. Nikhatati akotetva bhumippavesita 1- khuddaka mahanta khanitva thapita. Asampavedhiti akampaka. Damati vacchakanam bandhanatthaya kata ganthipasayutta 2- rajjubandhanavisesa. Munjamayati munjatinamaya. Navati acirakata. Susanthanati sutthu santhana, suvattitasanthana va. Na hi sakkhintiti neva sakkhissanti. Dhenupapi chettunti tarunavacchakapi chinditum. [29] Evam vutte bhagava dhaniyassa indriyaparipakakalam natva purimanayeneva tam ovadanto imam catusaccaparidipikam gatham abhasi "usabhoriva chetva"ti. Tattha usabhoti gopita goparinayako goyuthapati balibaddo. Keci @Footnote: 1 cha.Ma. bhumiyam pavesita 2 Si. ganthita nandipasayutta, cha.Ma. ganthitapasayutta

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Pana bhananti "gavasatajettho usabho, gavasahassajettho vasabho gavasatasahassajettho 1- nisabho"ti. Apare "ekagamakkhette jettho usabho, dvisu jettho vasabho, sabbattha appatihato nisabho"ti. Sabbe ete papanca, apica kho pana usabhoti va vasabhoti va nisabhoti va sabbepete appatisamatthena veditabba. Yathaha "nisabho vata bho samano gotamo"ti. 2- Rakaro padasandhikaro. Bandhananiti rajjubandhanani kilesabandhanani ca. Nagoti hatthi. Putilatanti galocilatam. Yatha hi suvannavannopi kayo putikayo, vassasatikopi sunakho kukkuro, tadahujatopi sigalo "jarasigalo"ti vuccati. Evam abhinavapi galocilata asarakatthena "putilata"ti vuccati. Dalayitvati 3- chinditva. Gabbhanca seyyanca gabbhaseyyam. Tattha gabbhaggahanena jalabujayoni, seyyaggahanena avasesa. 4- Gabbhaseyyamukhena va sabbapi ta vuttati veditabba. Sesamettha padatthato uttanameva. Ayam panettha adhippayo:- dhaniya tvam bandhanena tuttho, aham pana bandhanena attiyanto thamaviriyupeto mahausabhoriva bandhanani pancuddhambhagiyasamyojanani catutthaariyamaggathamaviriyena chetva, nago putilatamva pancorambhagiyasamyojanabandhanani hetthimamaggattayathamaviriyena dalayitva, atha va usabhoriva bandhanani anusaye nago putilatamva pariyutthanani chetva dalayitvava thito. Tasma na puna gabbhaseyyam upessam. Soham jatidukkhavatthukehi sabbadukkhehi parimutto sobhami "atha ce patthayasi pavassa deva"ti vadamano. Tasma sace tvampi aham viya vattumicchasi, chinda tani bandhananiti. Ettha ca bandhanani samudayasaccam, gabbhaseyya dukkhasaccam, "na upessan"ti ettha anupagamo anupadisesavasena, "../../bdpicture/chetva daletva"ti ettha chedo padalananca saupadisesavasena nirodhasaccam, yena chindati padaleti ca, tam maggasaccanti. Evametam catusaccadipikam gatham sutva gathapariyosane dhaniyo ca pajapati cassa dve ca dhitaroti cattaro jana sotapattiphale patitthahimsu. @Footnote: 1 cha.Ma. satasahassajettho 2 sam.sa. 15/38/31 3 ka. padalayitvati @4 Ma. avasesa gabbhaseyya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Atha dhaniyo aveccappasadayogena tathagate mulajataya patitthitaya saddhaya pannacakkhuna bhagavato dhammakayam disva dhammakayasancoditahadayo 1- cintesi:- "bandhanani chindim, gabbhaseyya ca me natthi"ti avicim pariyantam katva yava bhavagga ko anno evam sihanadam nadissati annatra bhagavata, agato nu kho me satthati. Tato bhagava chabbannarasmijalavicitrasuvannarasasekapinjaram viya sarirabham dhaniyassa nivesane munci "passa dani yathasukhan"ti. [30] Atha dhaniyo anto pavitthacandimasuriyam viya samanta pajjalitapadipasahassasamujjalitamiva ca nivesanam disva "agato bhagava"ti cittam uppadesi, tasmimyeva ca samaye meghopi pavassi. Tenahu sangitikara "ninnanca thalanca purayanto"ti. Tattha ninnanti pallalam. Thalanti ukkulam. Evametam ukkulavikulam sabbampi samam katva purayanto mahamegho pavassi, vassitum arabhiti vuttam hoti. Tavadevati yam khanam bhagava sarirabham munci, dhaniyo ca "sattha me agato"ti saddhamayam cittabham munci, tam khanam pavassiti. Keci pana "suriyuggamanampi tasmimyeva khane"ti vannayanti. [31-32] Evam tasmim dhaniyassa saddhuppadatathagatobhasapharana- suriyuggamanakkhane vassato devassa saddam sutva dhaniyo pitisomanassajato imamattham abhasatha "labha vata no anappaka"ti. Dve gatha vattabba. Tattha yasma dhaniyo saputtadaro bhagavato ariyamaggapativedhena dhammakayam disva lokuttaracakkhuna rupakayam disva lokiyacakkhuna saddhapatilabham labhi, tasma aha "labha vata no anappaka, ye mayam bhagavantam addasama"ti. Tattha vataiti vimhayatthe nipato. Noiti amhakam. Anappakati vipula. Sesam uttanameva. Saranam tam upemati ettha pana kincapi maggapativedhenevassa siddham saranagamanam, tattha pana nicchayagamanameva gato, idani vacaya attasanniyyatanam karoti. Maggavasena va sanniyyatanasaranatam acalasaranatam patto, tam paresam vacaya pakatam karonto panipatasaranagamanam gacchati. Cakkhumati @Footnote: 1 cha. dhammataya coditahadayo. Ma. dhammakayacoditahadayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Bhagava pakatidibbapannasamantabuddhacakkhuhi pancahi cakkhuhi cakkhuma. Tam alapanto aha "saranam tam upema cakkhuma"ti. Sattha no hohi tuvam mahamuniti idam pana vacanam sissabhavupagamanenapi saranagamanam puretum bhanati, gopi ca ahanca assava, brahmacariyam sugate caramaseti idam samadanavasena. Tattha brahmacariyanti methunaviratimaggasamanadhammasasanasadarasantosanametam adhivacanam. "brahmacari"ti 1- evamadisu hi methunavirati brahmacariyanti vuccati. "idam kho pana me pancasikha brahmacariyam ekantanibbidaya"ti 2- evamadisu maggo. "abhijanami kho panaham sariputta caturangasamannagatam brahmacariyam carita"ti 3- evamadisu samanadhammo. "tayidam brahmacariyam iddhanceva phitanca"ti 4- evamadisu sasanam. "mayanca bhariya natikkamama amhe ca bhariya natikkamanti annatra tahi brahmacariyam carama tasma hi amham dahara na miyyare"ti 5- evamadisu sadarasantoso. Idha pana samanadhammabrahmacariyapubbangamam uparimaggabrahmacariyamadhippetam. Sugateti sugatassa santike. Bhagava hi antadvayam anupagamma sutthu gatatta, sobhanena ca ariyamaggagamanena samannagatatta, sundaranca nibbanasankhatam thanam gatatta sugatoti vuccati. Samipatthe cettha bhummavacanam, tasma sugatassa santiketi attho. Caramaseti carama. Yanhi tam sugatena 6- caramasiti vuccati, tam idha caramaseti. Atthakathacariya pana "seti nipato"ti bhananti, teneva cettha ayacanattham sandhaya "carama se"tipi patham vikappenti. Yam ruccati, tam gahetabbam. Evam dhaniyo brahmacariyacaranapadesena bhagavantam pabbajjam yacitva pabbajjapayojanam dassento 7- aha "jatimaranassa paraga, 8- dukkhassantakara @Footnote: 1 ma mu 12/83/56 2 di. maha. 10/329/214 3 Ma.mu. 12/155/119 @4 di. pa. 11/174/107 5 khu. ja. 27/1415/289 (sya) @6 Si. sakkatena, cha. sakkate, Ma. sugate 7 cha.Ma. dipento 8 cha.Ma. paragu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Bhavamase"ti. Jatimaranassa param nama nibbanam, tam arahattamaggena gacchama. Dukkhassati vattadukkhassa. Antakarati abhavakaRa. Bhavamaseti bhavama, atha va aho vata mayam bhaveyyamati. "caramase"ti ettha vuttanayeneva tam veditabbam. Evam vatvapi ca puna ubhopi kira bhagavantam vanditva "pabbajetha no bhagava"ti evam pabbajjam yacimsuti. [33] Atha maro papima evam te ubhopi vanditva pabbajjam yacante disva "ime mama visayam atikkamitukama, handadani nesam 1- antarayam karomi"ti agantva gharavase gunam dassento imam gathamaha "nandati puttehi puttima"ti. Tattha nandatiti tussati modati. Puttehiti puttehipi dhitahipi. Sahayogatthe karanatthe va karanavacanam, puttehi saha nandati, puttehi karanabhutehi nandatiti vuttam hoti, puttimati puttava puggalo. Ititi evamaha. Maroti vasavattibhumiyam annataro damarikadevaputto. So hi tanthanam atikkamitukamam 2- janam yam sakkoti, tam mareti. Yam na sakkoti, tassapi maranam icchati. Tena "maro"ti vuccati. Papimati lamakapuggalo. Papasamacaro va. Sangitikaranametam vacanam, sabbagathasu ca idisani vacanasesani. 3- Yatha ca puttehi puttima, gopiyo 4- gohi tatheva nandati. Yassa gavo atthi, sopi gopiyo, gohi saha, gohi va karanabhutehi tatheva nandatiti attho. Evam vatva idani tassatthassa sadhakakaranam niddisati "upadhi hi narassa nandana"ti. Tattha upadhiti cattaro upadhayo kamupadhi khandhupadhi kilesupadhi abhisankharupadhiti. Kamapi hi "yam kho bhikkhave ime panca kamagune paticca uppajjati sukham somanassam, ayam kamanam assado"ti 5- evam vuttassa sukhassa adhitthanabhavato upadhiyati ettha sukhanti imina vacanatthena upadhiti vuccanti. Khandhapi khandhamulakadukkhassa adhitthanabhavato, kilesapi apayadukkhassa adhitthanabhavato, abhisankharapi bhavadukkhassa adhitthanabhavatoti. Idha pana @Footnote: 1 cha.Ma. handa nesam 2 cha.Ma. satthanatikkamitukamam 3 cha.Ma. ayam patho na dissati @4 Si. gomiyo 5 Ma.mu. 12/166/129

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Kamupadhi adhippeto. So sattasankharavasena duvidho. Tattha sattapatibaddho padhano, tam dassento "puttehi gohi"ti vatva karanam aha "upadhi hi narassa nandana"ti. Tassattho:- yasma ime kamupadhi narassa nandana, nandayanti naram pitisomanassam upasamharanta, tasma veditabbametam "nandati puttehi puttima, gopiyo gohi tatheva nandati, tvanca puttima gopiyo ca, tasma etehi nanda, ma pabbajjam patikankhi. Pabbajitassa hi ete upadhayo na santi, evam sante tvam dukkhassantam patthentopi dukkhitova bhavissasi"ti. Idani tassapi atthassa sadhakakaranam niddisati "na hi so nandati, yo nirupadhi"ti. Tassattho:- tasma yassete upadhayo natthi, so piyehi natihi 1- vippayutto nibbhogupakarano na nandati, tasma tvam ime upadhayo vajjetva pabbajito dukkhitova bhavissasiti. [34] Atha kho bhagava "maro ayam papima imesamantarayaya agato"ti viditva phalena phalam patento viya tayeva marenabhataya upamaya maravadam bhindanto tameva gatham parivattetva "upadhi sokavatthu"ti dassento aha "socati puttehi puttima"ti. Tattha sabbam padatthato uttanameva. Ayam pana adhippayo:- ma papima evam avaca "nandati puttehi puttima"ti. Sabbeheva hi piyehi manapehi nanabhavo vinabhavo, anatikkamaniyo ayam vidhi, tesanca piyamanapanam puttadaranam gavassavalavahirannasuvannadinam vinabhavena adhimattasokasallasamappitahadaya satta ummattakapi honti khittacitta, maranampi nigacchanti maranamattampi dukkham. Tasma evam tanhaya 2- :- socati puttehi puttima. Yatha ca puttehi puttima, gopiyo gohi tatheva socatiti. Kimkarana? upadhi hi narassa socana. Yasma ca upadhi hi narassa socana tasma eva. Na hi so socati, yo nirupadhi. Yo upadhisamsaggappahanena 3- nirupadhi hoti, so santuttho hoti kayapariharikena civarena kucchipariharikena pindapatena, @Footnote: 1 Ma. upadhihi 2 cha. ganha 3 cha.Ma. upadhisu sangappahanena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

Yena yeneva pakkamati, samadayeva pakkamati. Seyyathapi nama pakkhi sakuno .pe. Naparam itthattayati pajanati. Evam sabbasokasamugghata na hi so socati, yo nirupadhiti. Iti bhagava arahattanikutena desanam vosapesi. Atha va yo nikkileso, so na socati. Yavadeva hi kilesa santi, tavadeva sabbe upadhayo sokamulava 1- honti, kilesappahana pana natthi sokoti. Evampi arahattanikuteneva desanam vosapesi. Desanapariyosane dhaniyo ca gopi ca ubhopi pabbajimsu, bhagava akaseneva jetavanam agamasi. Te pabbajitva arahattam sacchikarimsu, vasanatthane ca nesam gopalaka viharam karesum. So ajjapi gopalakaviharotveva 2- pannayatiti. Paramatthajotikaya khuddakatthakathaya suttanipatatthakathaya dhaniyasuttavannana nitthita. -------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 28 page 25-43. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=616&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=28&A=616&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=295              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6895              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6800              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6800              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]