ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 33 : PALI ROMAN Thera.A.2 (paramatthadi.2)

page506.

19. Pannasanipata 399. 1. Talaputattheragathavannana pannasanipate kada nuham pabbatakandarasuti 1- ayasmato talaputattherassa gatha. Ka uppatti? ayampi purimabuddhesu katadhikaro tattha tattha bhave vivattupanissayam kusalam upacinitva imasmim buddhuppade rajagahe annatarasmim natakule nibbattitva vinnutam patto kulanurupesu naccatthanesu nipphattim gantva sakalajambudipe pakato natagamani ahosi. So pancasatamatugamaparivaro mahata natavibhavena gamanigamarajadhanisu samajjam dassetva mahantam pujasakkaram labhitva vicaranto rajagaham agantva nagara- vasinam samajjam dassetva laddhasammanasakkaro nanassa paripakam gatatta satthu santikam gantva vanditva ekamantam nisinno bhagavantam etadavoca "sutametam bhante pubbakanam acariyapacariyanam natanam bhasamananam `yo so nato rangamajjhe samajjamajjhe saccalikena janam haseti rameti, so kayassa bheda param marana pahasanam devanam sahabyatam upapajjati'ti. Idha bhagava kimaha"ti. Atha nam bhagava tikkhattum patikkhipi "ma mam etam pucchi"ti. Catutthavaram 2- puttho aha "gamani ime satta pakatiyapi ragabandhanabaddha dosabandhanabaddha mohabandhanabaddha tesam bhiyyopi rajaniye dosaniye mohaniye dhamme upasamharanto pamadetva kayassa bheda param marana niraye upapajjati. Sace panassa evamditthi hoti "yo so nato rangamajjhe samajjamajjhe saccalikena janam haseti rameti, so kayassa bheda param marana pahasanam devanam sahabyatam upapajjati"ti, sassa hoti micchaditthi. Micchaditthissa ca dvinnam gatinam annatara gati icchitabba, nirayassa va tiracchanayoniya vati. @Footnote: 1 cha.Ma. kada nuhantiadika 2 Si. catutthavare

--------------------------------------------------------------------------------------------- page507.

Tam sutva talaputo gamani parodi. Nanu gamani pageva maya patikkhitto "ma mam etam pucchi"ti. Naham bhante etam rodami, yam mam bhagava natanam abhisamparayam evamahati. Api caham bhante pubbakehi acariyapacariyehi natehi vancito "nato mahajanassa natasamajjam dassetva sugatim upapajjati"ti. So satthu santike dhammam sutva patiladdhasaddho pabbajitva laddhupasampanno vipassanaya kammam karonto na cirasseva arahattam papuni, adhigatarahatto pana arahattappattito pubbe yenakarena attano cittam nigganhanavasena yonisomanasikaro udapadi, tam anekadha vibhajitva dassetum:- [1094] "kada nuham pabbatakandarasu ekakiyo addutiyo vihassam aniccato sabbabhavam vipassam tam me idam tam nu kada bhavissati. [1095] Kada nuham bhinnapatandharo muni kasavavattho amamo niraso 1- raganca dosanca tatheva moham hitva 2- sukhi pavanagato vihassam. [1096] Kada aniccam vadharoganilam kayam imam maccujarayupaddutam vipassamano vitabhayo vihassam eko vane tam nu kada bhavissati. [1097] Kada nuham bhayajananim dukhavaham tanhalatam bahuvidhanuvattanim pannamayam tikhinamasim gahetva chetva vase tampi kada bhavissati. @Footnote: 1 pali. nirasayo 2 cha.Ma. hantva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page508.

[1098] Kada nu pannamayamuggatejam sattham isinam sahasadiyitva maram sasenam sahasa bhanjissam sihasane tam nu kada bhavissati. [1099] Kada nuham sabbhi samagamesu dittho bhave dhammagaruhitadihi yathavadassihi jitindriyehi padhaniyo tam nu kada bhavissati. [1100] Kada nu mam tandi khuda pipasa vatatapa kitasirimsapa 1- va na badhayissanti na tam giribbaje atthatthiyam tam nu kada bhavissati. [1101] Kada nu kho yam viditam mahesina cattari saccani sududdasani samahitatto satima agaccham pannaya tam tam nu kada bhavissati. [1102] Kada nu rupe amite ca sadde gandhe rase phusitabbe ca dhamme adittatoham samathehi yutto pannaya daccham tadidam kada me. [1103] Kada nuham dubbacanena vutto tato nimittam vimano na hessam atho pasatthopi tato nimittam tuttho na hessam tadidam kada me. @Footnote: 1 cha.Ma. kitasarisapa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page509.

[1104] Kada nu katthe ca tine lata ca khandhe imeham amite ca dhamme ajjhattikaneva ca bahirani ca samam tuleyyam tadidam kada me. [1105] Kada nu mam pavusakalamegho navena toyena sacivaram vane isippayatamhi pathe vajantam ovassate tam nu kada bhavissati. [1106] Kada mayurassa sikhandino vane dijassa sutva girigabbhare rutam paccutthahitva amatassa pattiya sancintaye tam nu kada bhavissati. [1107] Kada nu gangam yamunam sarassatim patalakhittam valavamukhanca 1- asajjamano patareyyamiddhiya vibhimsanam 2- tam nu kada bhavissati. [1108] Kada nu nagova sangamacari 3- padalaye kamagunesu chandam nibbajjayam sabbasubham nimittam jhane yuto tam nu kada bhavissati. [1109] Kada inattova daliddako nidhim aradhayitva dhanikehi pilito tuttho bhavissam adhigamma sasanam mahesino tam nu kada bhavissati. @Footnote: 1 Ma. balavamukhanca 2 Si. vibhisanam 3 cha.Ma. asangacari

--------------------------------------------------------------------------------------------- page510.

[1110] Bahuni vassani tayamhi yacito agaravasena alam nu te idam tamdani mam pabbajitam samanam kimkarana 1- cittam tuvam na yunjasi. [1111] Nanu aham citta tayamhi yacito giribbaje citrachada vihangama mahindaghosatthanitabhigajjino te tam ramessanti vanamhi jhayinam. [1112] Kulamhi mitte ca piye ca natake khiddaratim kamagunanca loke sabbam pahaya imamajjhupagato athopi tvam citta na mayha tussasi. [1113] Mameva etam na hi tvam 2- paresam sannahakale paridevitena kim sabbam idam calamiti pekkhamano abhinikkhamim amatapadam jigisam. [1114] Suyuttavadi dvipadanamuttamo mahabhisakko naradammasarathi cittam calam makkatasannibham iti avitaragena sudunnivarayam. [1115] Kama hi citra madhura manorama aviddasu yattha sita puthujjana te dukkhamicchanti punabbhavesino cittena nita niraye nirakata. @Footnote: 1 Ma. kimkaranam 2 Si. tam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page511.

[1116] Mayurakoncabhirutamhi kanane dipihi byagghehi purakkhato vasam kaye apekkham jaha ma viradhaya itissu mam citta pure niyunjasi. [1117] Bhavehi jhanani ca indriyani ca balani bojjhangasamadhibhavana tisso ca vijja phusa buddhasasane itissu mam citta pure niyunjasi. [1118] Bhavehi maggam amatassa pattiya niyyanikam sabbadukhakkhayogadham atthangikam sabbakilesasodhanam itissu mam citta pure niyunjasi. [1119] Dukkhanti khandhe patipassa yoniso yato ca dukkham samudeti tam jaha idheva dukkhassa karohi antam itissu mam citta pure niyunjasi. [1120] Aniccam dukkhanti vipassa yoniso sunnam anattati agham vadhanti ca manovicare uparundha cetaso itissu mam citta pure niyunjasi. [1121] Mundo virupo abhisapamagato kapalahatthova kulesu bhikkhasu yunjassu satthu vacane mahesino itissu mam citta pure niyunjasi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page512.

[1122] Susamvutatto visikhantare caram kulesu kamesu asangamanaso cando yatha dosinapunnamasiya itissu mam citta pure niyunjasi. [1123] Aranniko hohi 1- ca pindapatiko sosaniko hohi ca pamsukuliko nesajjiko hohi sada dhute rato itissu mam citta pure niyunjasi. [1124] Ropetva rukkhani yatha phalesi mule tarum chettu tameva icchasi tathupamam cittamidam karosi yam mam aniccamhi cale niyunjasi. [1125] Arupa durangama ekacari na te karissam vacanam idaniham dukkha hi kama katuka mahabbhaya nibbanamevabhimano carissam. [1126] Naham alakkhya ahirikkataya va na cittahetu na durakantana ajivahetu ca aham na nikkhamim kato ca te citta patissavo maya. [1127] Appicchata sappurisehi vannita makkhappahanam vupasamo dukhassa itissu mam citta tada niyunjasi idani tvam gacchasi pubbacinnam. @Footnote: 1 ka. hoti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page513.

[1128] Tanha avijja ca piyapiyanca subhani rupani sukha ca vedana manapiya kamaguna ca vanta vante aham avamitum na ussahe. [1129] Sabbattha te citta vaco katam maya bahusu jatisu namesi kopito ajjhattasambhavo katannutaya te dukkhe ciram samsaritam taya kate. [1130] Tvanneva no citta karosi brahmano tvam khattiyo rajadasi 1- karosi vessa ca sudda ca bhavama ekada devattanam vapi taveva vahasa. [1131] Taveva hetu asura bhavamase tvammulakam nerayika bhavamase atho tiracchanagatapi ekada petattanam vapi taveva vahasa. [1132] Nanu dubbhissasi mam punappunam muhum muhum caranikamva 2- dassayam ummattakeneva maya palobhasi kincapi te citta viradhitam maya. [1133] Idam pure cittamacari carikam yenicchakam yatthakamam yathasukham tadajjaham niggahessami yoniso hatthippabhinnam viya ankusaggaho. @Footnote: 1 pali. rajadisi 2 pali. varanikamva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page514.

[1134] Sattha ca me lokamimam adhitthahi aniccato addhuvato asarato pakkhanda mam citta jinassa sasane tarehi ogha mahata suduttaRa. [1135] Na te idam citta yatha puranakam naham alam tuyham vase nivattitum mahesino pabbajitomhi sasane na madisa honti vinasadharino. [1136] Naga samudda sarita vasundhara disa catasso vidisa adho diva sabbe anicca tibhava upadduta kuhim gato citta sukham ramissasi. [1137] Dhitipparam kim mama citta kahasi 1- na te alam citta vasanuvattako na jatu bhastam ubhatomukham chupe dhiratthu puram navasotasandanim. [1138] Varahaeneyyavigalhasevite pabbharakute 2- pakateva sundare navambuna pavusasittakanane tahim guhagehagato ramissasi. [1139] Sunilagiva susikha supekhuna sucittapattacchadana vihangama sumanjughosatthanitadhigajjino te tam ramessanti vanamhi jhayinam. @Footnote: 1 cha.Ma. kahisi 2 cha.Ma. pabbharakutte

--------------------------------------------------------------------------------------------- page515.

[1140] Vutthamhi deve caturangule tine sampupphite meghanibhamhi kanane nagantare vitapisamo sayissam tam me mudu hehiti tulasannibham. [1141] Tatha tu kassami yathapi issaro yam labbhati tenapi hotu me alam na taham kassami yatha atandito dilarabhastamva yatha sumadditam. [1142] Tatha tu kassami yathapi issaro yam labbhati tenapi hotu me alam viriyena tam mayha vasanayissam gajamva mattam kusalankusaggaho. [1143] Taya sudantena avatthitena hi hayena 1- yoggacariyova ujjuna pahomi maggam patipajjitum sivam cittanurakkhihi sada nisevitam. [1144] Arammane tam balasa nibandhisam nagamva thambhamhi dalhaya rajjuya tam me suguttam satiya subhavitam anissitam sabbabhavesu hehisi. [1145] Pannaya chetva vipathanusarinam yogena niggayha pathe nivesiya disva samudayam vibhavanca sambhavam dayadako hehisi aggavadino. @Footnote: 1 Si. bhayena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page516.

[1146] Catubbipallasavasam adhitthitam gamandalamva parinesi citta mam nanu sannojanabandhanacchidam samsevase karunikam mahamunim. [1147] Migo yatha seri sucittakanane rammam girim pavusaabbhamalinim anakule tattha nage ramissam 1- asamsayam citta para bhavissasi. [1148] Ye tuyha chandena vasena vattino nara ca nari ca anubhonti yam sukham aviddasu maravasanuvattino bhavabhinandi tava citta savaka"ti. Tattha kada nuhanti kada nu aham. Pabbatakandarasuti pabbatesu ca kandaresu ca, pabbatassa va kandarasu. Ekakiyoti ekako. Addutiyoti nittanho. Tanha hi purisassa dutiyo nama. Vihassanti viharissami. Aniccato sabbabhavam vipassanti kamabhavadibhedam sabbampi bhavam "hutva abhavatthena aniccan"ti vipassanto kada nu viharissanti yojana. Nidassanamattham 2- cetam, "yadaniccam tam dukkham, yam dukkham tadanatta"ti vacanato 3- itarampi lakkhanadvayam vuttamevati vattabbam. 4- Tam me idam tam nu kada bhavissatiti tam idam me parivitakkitam kada nu bhavissati, kada nu kho matthakam papunissatiti attho. Tam nuti cettha tanti nipatamattam. Ayam hettha sankhepattho:- kada nu kho aham mahagajo viya sankhalikabandhanam, gihibandhanam chinditva pabbajitva kayavivekam paribruhayanto ekaki pabbatakandarasu adutiyo sabbattha nirapekkho sabbasankharagatam aniccadito vipassanto viharissamiti. @Footnote: 1 Ma. ramissasi 2 cha.Ma. nidassanamattam 3 sam.khandha. 17/15/19 yadaniccasutta @4 cha.Ma. datthabbam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page517.

Bhinnapatandharoti bhinnavatthadharo, gathasukhattham nakaragamam katva vuttam. Satthakacchinnaagghaphassavannabhinnam 1- patacivaram dharentoti attho. Muniti pabbajito. Amamoti kule va gane va mamattabhavena amamo. Katthacipi arammane asimsanaya abhavena niraso. Hitva sukhi pavanagato vihassanti ragadike kilese ariyamaggena samucchinditva maggasukhena phalasukhena sukhi mahavanagato kada nu kho aham viharissami. Vadharoganilanti maranassa ca rogassa ca kulavakabhutam. Kayam imanti imam khandha- pancakasankhatam kayam. Khandhapancakopi hi "avijjagatassa bhikkhave purisapuggalassa tanhanugatassa ayameva kayo bahiddha namarupan"tiadisu 2- kayo vuccati. Maccu- jarayupaddutanti maranena ceva jaraya ca pilitam, vipassamano aham bhayahetupahanena vitabhayo, tam nu kada bhavissatiti attho. Bhayajananinti pancavisatiya mahabhayanam uppadakaranabhutam kayikassa ca cetasikassa ca sakalassapi vattadukkhassa avahanato dukhavaham. Tanhalatam bahuvidhanuvattaninti bahuvidhanca arammanam bhavameva va anuvattati santanotiti bahuvidhanuvattanim, tanha- sankhatalatam. Pannamayanti maggapannamayam sunisitam asikhaggam viriyapaggahitena saddhahatthena gahetva samucchinditva "kada nuham vase"ti yam parivitakkitam, tampi kada bhavissatiti yojana. Uggatejanti samathavipassanavasena nisitataya tikkhatejam. Sattham isinanti buddhapaccekabuddhaariyasavakaisinam satthabhutam. Maram sasenam sahasa bhanjissanti kilesa- senaya sasenam abhisankharadimaram sahasa sighameva bhanjissami. Sihasaneti thirasane, aparajitapallanketi attho. Sabbhi samagamesu dittho bhaveti dhammagaravayuttataya dhammagaruhi tadilakkhanappattiya @Footnote: 1 Ma. aggaladanavannabhinnam @2 sam.sala. 18/64/41 dutiyasabbupadanapariyadanasutta (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page518.

Tadihi aviparitadassitaya yathavadassihi ariyamaggeneva papajitindriyataya jitindriyehi buddhadihi sadhuhi samagamesu "kada nu aham padhaniyoti dittho bhaveyyan"ti yam me parivitakkitam, tam nu kada bhavissatiti yojana. Imina nayena sabbattha padayojana veditabba, padatthamattameva vannayissama. Tanditi alasiyam. Khudati jighaccha. Kitasirimsapati kitanceva sirimsapa ca. Na badhayissantiti mam na byadhayissanti sukhadukkhasomanassadomanassanam jhanehi patibahitattati adhippayo. Giribbajeti pabbatakandaraya. Atthatthiyanti sadatthasankhatena atthena atthikam. Yam viditam mahesinati yam catusaccam mahesina sammasambuddhena sayambhunanena natam patividdham, tani cattari saccani anupacitakusalasambharehi sutthu duddasani maggasamadhina samahitatto sammasatiya satima ariyamaggapannaya aham agaccham pativijjhissam adhigamissanti attho. Rupeti cakkhuvinneyyarupe. Amiteti nane amite, aparicchinne aparinnateti attho. Phusitabbeti photthabbe. Dhammeti manovinneyyadhamme. Amiteti va aparimane niladivasena anekabhedabhinne rupe bherisaddadivasena mularasadivasena kakkhalamudutadi- vasena sukhadukkhadivasena ca anekabhedasaddadike cati attho. Adittatoti ekadasahi aggihi adittabhavato. Samathehi yuttoti jhanavipassanamaggasamadhihi samannagato. Pannaya dacchanti vipassanapannasahitaya maggapannaya dakkhissam. 1- Dubbacanena vuttoti duruttavacanena ghattito. Tato nimittanti pharusavacahetu. Vimano na hessanti domanassito na bhaveyyam. Athoti atha. Pasatthoti kenaci pasamsito. @Footnote: 1 Si. vipassanapannaya dakkhissam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page519.

Kattheti darukkhandhe. Tineti tinanam khandhe. Imeti ime mama santatipari- yapanne panca khandhe. Amite ca dhammeti tato annena indriyakkhandhena amite rupadhamme. Tenaha "ajjhattikaneva ca bahirani ca"ti. Samam tuleyyanti aniccadi- vasena ceva asaradiupamavasena ca sabbam samameva katva tireyyam. Isippayatamhi pathe vajantanti buddhadihi mahesihi sammadeva payate samatha- vipassanamagge vajantam patipajjantam. Pavusasamaye kalamegho navena toyena vassodakena sacivaram pavane kada nu ovassati temetiti attano abbhokasikabhavaparivitakkitam dasseti. Mayurassa sikhandino vane dijassati matukucchito andakosato cati dvikkhattum jayanavasena dijassa sikhasambhavena sikhandito ca mayurassa vane kada pana girigabbhare rutam kekaravam sutva velam sallakkhitva sayanato vutthahitva amatassa pattiya nibbanadhigamaya. Sancintayeti vuccamane bhave aniccadito manasi kareyyam vipasseyyanti attho. Gangam yamunam sarassatinti eta mahanadiyo asajjamano bhavanamayaya iddhiya kada nu patareyyanti yojana. Patalakhittam valavamukhancati pataya alam pariyattanti patalam, tadeva khittam, pathaviya santhahanakale tatha thitanti patalakhittam. Yojana- satikadibhedani samuddassa antopathaviya tiratthanani, yesu kanici nagadinam vasanatthanani honti, kanici sunnaniyeva hutva titthanti. Balavamukhanti maha- samudde mahantam avattamukham. Mahanirayadvarassa hi vivatakale mahaaggikkhandho tato nikkhanto tadabhimukham anekayojanasatayamavittharam hettha samuddapadesam dahati, tasmim daddhe upari udakam avattakarena paribbhamantam mahata saddena hettha nipatati, tattha balavamukhasamanna, iti tanca patalakhittam balavamukhanca vibhimsanam bhayanakam asajjamano iddhiya kada nu patareyyanti yam parivitakkitam, tam kada

--------------------------------------------------------------------------------------------- page520.

Nu bhavissati, bhavanamayam iddhim nibbattetva kada nu evam iddhim valanjissamiti attho. Nagova sangamacari padalayeti yatha mattavarano dalhathambham bhinditva ayasankhalikam viddhamsetva sangamacari vanam pavisitva eko adutiyo hutva attano rucivasena carati, evamaham kada nu sabbasubham nimittam nibbajjayam niravasesato vajjayanto kamacchandavaso ahutva jhane yuto payutto 1- kamagunesu chandam sammadeva padaleyyam chindeyyam pajaheyyanti yam parivitakkitam, tam kada nu bhavissati. Inattova daliddako nidhim aradhayitvati yatha koci daliddo jivikapakato inam gahetva tam sodhetum asakkonto inatto inena attito dhanikehi pilito nidhim aradhayitva adhigantva inanca sodhetva sukhena ca jivanto tuttho bhaveyya, evam ahampi kada nu inasadisam kamacchandam pahaya mahesino ariyadhanasampunnataya manikanakadiratanasampunnanidhisadisam buddhassa sasanam adhigantva tuttho bhaveyyanti yam parivitakkitam, tam kada nu bhavissatiti. Evam pabbajito pubbe nekkhammavitakkavasena pavattam attano vitakkapavattim dassetva idani pabbajitva yehakarehi attanam ovaditva adhigacchi, te dassento "bahuni vassani"tiadika gatha abhasi. Tattha bahuni vassani tayamhi yacito, agaravasena alam nu te idanti anekasamvaccharani vividhadukkhanubandhena agaramajjhe vasena alam pariyattameva teti ambho citta idam taya 2- anekani samvaccharani aham amhi nanu yacito. Tamdani mam pabbajitam samananti tam mam taya tatha ussahanena pabbajitam samanam kena karanena citta tuvam na yunjasi, samathavipassanam chaddetva nihine alasiye niyojesiti attho. @Footnote: 1 Si. yutto payutto 2 Si. pariyattameva ambho citta idam te taya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page521.

Nanu aham citta tayamhi yacitoti ambho citta aham taya nanu yacito amhi ayacito manne, yadi yacito, kasma idani tadanurupam na patipajjasiti adhippayo. "girabbaje"tiadina yacitakaram dasseti. Citrachada vihangama vicitrapekhunapakkhino, mayurati attho. Mahindaghosatthanitabhigajjinoti jalaghosatthanitena hetuna sutthu gajjanasila. Te tam ramessanti vanamhi jhayinanti te mayura tam vane jhanapasutam ramessantiti nanu taya yacitoti dasseti. Kulamhiti kulaparivatte. Imamajjhupagatoti imam arannatthanam pabbajjam va ajjupagato. Athopi tvam citta na mayha tussasiti tvam anuvattitva thitampi mam 1- naradhessasiti attho. Mameva etam na hi tvam paresanti etam citta mameva tasma tvam paresam na hosi. Tvam pana annesam viya katva sannahakale kilesamare yujjhitum bhavana- sannahakalenati vatva paridevitena kim payojanam, idani tam annatha vattitum na dassamiti adhippayo. Sabbam idam calamiti pekkhamanoti yasma "idam cittam annanca sabbam tebhumikasankharam calam anavatthitan"ti pannacakkhuna olokento gehato kamehi ca abhinikkhamim amatapadam nibbanam jigisam pariyesanto, tasma citta ananuvattanto 2- nibbanam pariyesanameva karomiti adhippayo. Avitaragena sudunnivarayam cittam calam makkatasannibham vanamakkatasadisam iti suyuttavadi subhasitavadi dvipadanamuttamo mahabhisakko naradammasarathiti yojana. 3- Aviddasu yattha sita puthujjanati yattha yesu vatthukamesu kilesakamesu ca sita patibaddha te andhaputhujjana tena kamaragena punabbhavesino ekanteneva dukkha- micchanti, icchanta ca cittena nita niraye nirakatati cittavasika nirayasamvattanikam @Footnote: 1 Si. tussatiti anuvattitvapi mam 2 Ma. cittam anuvattanto @3 Ma. dvipadanamuttamo sammasambuddhoti yojana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page522.

Kammam karonta hitasukhato nirakata hutva attano citteneva niraye nita na annathati cittasseva niggahetabbatam dasseti. Punapi cittamyeva niggahetum mantento "mayurakoncabhirutamhi"tiadimaha. Tattha mayurakoncabhirutamhiti sikhihi sarasehi ca abhikujite. Dipihi byagghehi purakkhato vasanti mettaviharitaya evarupehi tiracchanagatehi purakkhato parivarito hutva vane vasanto, etena sunnabhavaparibruhanamaha. Kaye apekkham jahati sabbaso kaye nirapekkho jaha, etena pahitatattam vadati. Ma viradhayati imam sudullabham navamam khanam ma viradhehi. Itissu mam citta pure niyunjasiti evam hi tvam citta mam pabbajitato 1- pubbe sammapatipattiyam uyyojesiti attho. Bhavehiti uppadehi vaddhehi ca. Jhananiti pathamadini cattari jhanani. Indriyaniti saddhadini pancindriyani. Balaniti taniyeva panca balani. Bojjhangasamadhibhavanati satta bojjhange catasso samadhibhavana ca. Tisso ca vijjati pubbenivasananadika tisso vijja ca. Phusa papunahi buddhasasane samma- sambuddhaovade thito. Niyyanikanti vattadukkhato niyyanavaham. Sabbadukhakkhayogadhanti amatogadham nibbanapatittham nibbanarammanam. Sabbakilesasodhananti anavasesakilesamalavisodhanam. Khandheti upadanakkhandhe. Patipassa yonisoti rogato gandato sallato aghato abadhatoti evamadihi vividhehi pakarehi vipassanananena samma upayena nayena passa. Tam jahati tam dukkhassa samudayam tanham pajaha samucchinda. Idhevati imasmimyeva attabhave. @Footnote: 1 cha.Ma. pabbajjato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page523.

Aniccantiadi antavantato aniccantikato tavakalikato niccapatikkhepato ca aniccanti va passa, dukkhanti te udayabbayapatipilanato sappatibhayato dukkhamato 1- sukhapatikkhepato dukkhanti va passa. Sunnanti avasavattanato asamikato asarato attapatikkhepato ca sunnam, tato eva anattati. Vigarahitabbato avaddhiabadhanato ca aghanti ca vadhanti ca vipassa yonisoti yojana. Manovicare uparundha cetasoti manovicarasannino gehasitasomanassupavicaradike attharasa cetaso uparundha varehi nirodhehi. Mundoti mundabhavam upagato, oharitakesamassuko. Virupoti tena mundabhavena parulhalomataya chinnabhinnakasayavatthataya 2- virupo vevanniyam upagato. Abhisapamagatoti "pindolo vicarati pattapani"ti ariyehi katabbam atisapam upagato. Vuttam hetam "abhisapoyam bhikkhave lokasmim pindolo vicarasi pattapani"ti. 3- Tenaha "kapalahatthova kulesu bhikkhasu"ti. Yunjassu satthuvacaneti sammasambuddhassa ovade yogam karohi anuyunjassu. Susamvutattoti suttha kayavacacittehi sammadeva samvuto. Visikhantare caranti bhikkhacariyaya racchavisesesu caranto. Cando yatha dosinapunnamasiyati vigatadosaya punnamaya kulesu niccanavataya pasadikataya candima viya carati yojana. Sada dhute ratoti sabbakalanca dhutagune abhirato. Tathupamam cittamidam karositi yatha koci puriso phalani icchanto phalarukkhe ropetva tato aladdhaphalova 4- te mulato chinditum icchati, citta tvam tathupamam tappatibhagam idam karosi. Yam mam aniccamhi cale niyunjasiti yam mam pabbajjaya niyojetva pabbajitva addhagatam pabbajaphalam aniccamhi cale samsaramukhe niyunjasi niyojanavasena pavattesi. @Footnote: 1 Si., Ma. dukkhato 2 Si.....kasavavatthataya @3 sam.khandha. 17/80/75 pindolyasutta 4 Si. laddhaphalova

--------------------------------------------------------------------------------------------- page524.

Rupabhavato arupa. Cittassa hi tadisam santhanam niladivannabhedo va natthi, tasma vuttam arupati. Duratthanappavattiya durangama. Yadipi cittassa makkata- suttamattampi puratthimadidisabhagena gamanam nama natthi, dure santam pana arammanam sampaticchatiti durangama. Ekoyeva hutva caranavasena pavattanato ekacari, antamaso dve tinipi cittani ekato uppajjitum samatthani nama natthi, ekameva pana cittam ekasmim santane uppajjati. Tasmim niruddhe aparampi ekameva uppajjati, tasma ekacari. Na te karissam vacanam idanihanti yadipi pubbe tava vase anuvattim, idani pana satthu ovadam laddhakalato patthaya cittavasiko na bhavissami. Kasmati ce? dukkha hi kama katuka mahabbhaya kama namete atitepi dukkha, ayatimpi katukaphala, attanuvadadibhedena mahata bhayena anubandhanta mahabbhaya. Nibbana- mevabhimano carissam tasma nibbanameva uddissa abhimukhacitto viharissam. Tameva nibbanabhimukhabhavam dassento "naham alakkhya"tiadimaha. Tattha naham alakkhyati alakkhikataya nissirikataya naham gehato nikkhaminti yojana. Ahirikkatayati yathavajjam kelim karonto viya nillajjataya. Cittahetuti ekada nigantho, ekada paribbajakadiko honto anavatthitacitto puriso viya cittavasiko hutva. Durakantanati rajadihi mettam katva tesu dubbhitva dubbhibhavena. Ajiva- hetuti ajivakarana jivikapakato hutva ajivikabhayena aham na nikkhamim na pabbajim. Kato ca te citta patissavo mayati "pabbajitakalato patthaya na tava vase vattami, mameva pana vase vattami"ti citta maya nanu patinna katati dasseti. Appicchata sappurisehi vannitati "paccayesu sabbaso appiccha nama sadhu"ti buddhadihi pasattha, tatha makkhappahanam paresam gune makkhanassa pahanam vupasamo sabbassa dukkhassa vupasamo nibbanam sappurisehi vannitam. Itissu mam citta tada niyunjasi "samma taya tesu gunesu patitthatabban"ti citta tvam evam tada

--------------------------------------------------------------------------------------------- page525.

Niyunjasi. Idani tvam gacchasi pubbacinnam idani mam tvam pahaya attano purimacinnam mahicchatadim patipajjasi, kim nametanti adhippayo. Yamattham sandhaya "gacchasi pubbacinnan"ti vuttam, tam dassetum "tanha avijja ca"tiadi vuttam. Tattha tanhati paccayesu tanha, avijjati tattheva adinava- paticchadika avijja. Piyapiyanti puttadaradisu pemasankhato piyabhavo ceva pantasenasanesu adhikusaladhammesu anabhiratisankhato appiyabhavo ca ubhayattha anurodhapativirodho. Subhani rupaniti ajjhattam bahiddha ca subharupani. Sukha vedanati ittharammane paticca uppajjanasukhavedana. Manapiya kamagunati vuttavasesa manorama kamakotthasa. Vantati nirupato tamnissitassa chandaragassa vikkhambhanapahanena chadditataya pariccattataya ca vanta. Vante aham avamitum na ussaheti evam te chaddite puna paccavamitum aham na sakkomi, pariccatta eva hontiti vadati. Sabbatthati sabbesu bhavesu sabbasu yonisu sabbasu gatisu vinnanatthitisu ca. Vaco katam mayati ambho citta tava vacanam maya katam. Karonto ca bahusu jatisu na mesi kopitoti anekasu jatisu pana maya na kopito asi. Maya neva paribhavito, tathapi ajjhattasambhavo attani sambhuto hutvapi tava akatannutaya dukkhe ciram samsaritam taya kateti taya nibbattite anadimati 1- samsaradukkhe sucirakalam maya samsaritam paribbhamitam. Idani "dukkhe ciram samsaritam taya kate"ti sankhepato vuttamattham uppattibhedena gatibhedena ca vittharato dassento "tavanneva"tiadimaha. Tattha rajadasiti raja asi. Dakaro padasandhikaro. Vessa ca sudda ca bhavama ekada taveva vahasati yojana. Devattanam vapiti devabhavam vapi tvamyeva no amhakam citta karositi yojana. Vahasati karanabhavena. @Footnote: 1 Si. anadika.....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page526.

Taveva hetuti taveva hetubhavena. Tvammulakanti tvamnimittam. Nanu dubbhissasi mam punappunanti punappunam dubbhissasi nanu, yatha pubbe tvam anantasu jatisu citta mittapatirupako sapatto hutva mayham punappunam dubbhi, idani tatha dubbhissasi manne, pubbe viya caretum na dassamiti adhippayo. Muhum muhum caranikamva dassayanti abhinhato caranaraham 1- viya mano dassento caranaraham purisam vancetva caragopakam 2- nipphadento viya punappunam tam tam bhavam dassento. Ummattakeneva maya palobhasiti ummattakapurisena viya maya saddhim kilanto tam tam palobhaniyam dassetva palobhasi. Kincapi te citta viradhitam mayanti ambho citta kim nama te maya viraddham, tam kathehiti adhippayo. Idam pure cittanti idam cittam nama ito pubbe rupadisu arammanesu rajjanadina, yena akarena icchati, yattheva cassa kamo uppajjati, tassa vasena yatthakamam yatha vicarantassa sukham hoti, tatheva ca caranto 3- yathasukham digharattam carikam acari, ajjaham pabhinnamadam mattahatthim hatthacariyasankhato cheko ankusaggaho ankusena viya yonisomanasikarena nam niggahessami, nassa vitikkamitum dassamiti. Sattha ca me lokamimam adhitthahiti mama sattha sammasambuddho imam anavasesa- khandhalokam nanena adhitthahi, 4- kinti? hutva abhavatthena aniccato, kassacipi dhuvassa thavarassa abhavato addhuvato, sukhasaradinam abhavato asarato. Pakkhanda mam citta jinassa sasaneti tasma yathavato patipajjitum citta mam jinassa bhagavato sasane pakkhandehi anuppavesehi. "pakkhandiman"tipi pali, jinassa sasane imam lokam nanena pakkhanda, yathavato tarehi, pakkhandanto ca vipassanananamaggena yapento suduttarato mahantato samsaramahoghato mam tarehi. @Footnote: 1 Ma. carakaraham 2 Ma. caragopakanam 3 Ma. tasseva ca taranato 4 Si. adhitthati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page527.

Na te idam citta yatha puranakanti ambho citta idam attabhavageham poranakam viya tava na hotiti attho. Kasma? naham alam tuyha vase nivattitunti idanaham tava vase nivattitum na yutto. Yasma mahesino bhagavato pabbajitomhi sasane. Pabbajitakalato ca patthaya samana nama madisava na honti vinasadharino, ekamsato samanayeva hontiti attho. Nagati sineruhimavantadayo sabbe pabbata. Samuddati puratthimasamuddadayo sitasamuddadayo ca sabbe samudda. Saritati gangadayo sabba nadiyo ca. Vasundharati pathavi. Disa catassoti puratthimadibheda catasso disa. Vidisati puratthimadakkhinadayo catasso anudisa. Adhoti hettha yava udakasandharakavayukhandha. Divati devaloka. Divaggahanena cettha tattha gate sattasankhare vadati. Sabbe anicca tibhava upaddutati sabbe kamabhavadayo tayo bhava anicca ceva jatiadihi ragadihi kilesehi ca upadduta pilita ca, na ettha kinci khematthanam nama atthi, tadabhavato kuhim gato citta sukham ramissasi, tasma tato nissaranancettha pariyesahiti adhippayo. Dhitipparanti dhitiparayanam paramam thirabhave thitam mamam citta kim kahisi, tato isakampi mam caletum nasakkhissasiti attho. Tenaha "na te alam citta vasanuvattako"ti. Idani tamevattham pakatataram katva dassento "na jatu bhastam ubhatomukham chupe, dhiratthu puram navasotasandanin"ti aha. Tattha bhastanti ruttim. Ubhatomukhanti putoliya 1- ubhatomukham. Na jatu chupeti ekamseneva padenapi na chupeyya, tatha dhiratthu puram navasotasandaninti nanappakarassa asucino puram navahi sotehi vanamukhehi asucisandanim savatim. Taya vaccakutiya dhi atthu, tassa garaha hotu. 2- @Footnote: 1 Si. mutoliya 2 Ma. vaccakutiya tassa vikaro hotu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page528.

Evam atthavisatiya gathahi nigganhanavasena cittam ovaditva idani vivekat- thanacikkhanadina sampahamsento "varahaeneyyavigalhasevite"tiadimaha. Tattha varahaeneyyavigalhaseviteti varahehi ceva eneyyehi ca ogahetva sevite. Pabbharakuteti pabbharatthane ceva pabbatasikhare ca. Pakateva sundareti pakatiya eva sundare atittimanohare. "pakativasundhare"ti va patho, pakatike bhumipadeseti attho. Navambuna pavusasittakananeti pavusavasena vutthena meghodakena upasittavasse sutheve vane. 1- Tahim guhagehagato ramissasiti tasmim pabbatakanane guhasankhatam geham upagato bhavanaratiya abhiramissasi. Te tam ramessantiti te mayuradayo vanasannam uppadenta tam ramessantiti attho. Vutthamhi deveti meghe adhippavutthe. 2- Caturangule tineti teneva gassodakapatena tattha tattha tine surattavannakambalasadise caturangule jate. Sampupphite meghanibhamhi kananeti pavusameghasankase kanane sammadeva pupphite. Nagantareti pabbatantare. Vitapisamo sayissanti tarusadiso apariggaho hutva nipajjissam. Tam me mudu hehiti tulasannibhanti tam tinapaccattharanam mudu sukhasamphassam tulasannibham tulikasadisam sayanam me bhavissati. Tatha tu kassami yathapi issaroti yatha koci issarapuriso attano vacanakaradasadim vase vatteti, ahampi cittam tam tatha karissami, mayham vase vattemiyeva. Katham? yam labbhati tenapi hotu me alanti catusu paccayesu yam yadisam va tadisam Va labbhati, tena ca mayham alam pariyattam hotu. Etena idam dasseti:- yasma idhekacce satta tanhuppadahetu cittassa vase anuvattanti, aham pana tanhuppadam durato vajjento cittam dasam viya karonto attano vase vattemiti. Na taham @Footnote: 1 Si. upasitte vane 2 Si. adhivutthe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page529.

Kassami yatha atandito, bilarabhastamva yatha sumadditanti citta tanhuppadaparivajjana- hetu, puna tanti cittam amasati, yatha annopi koci sammappadhanayogena bhavanaya atandito attano cittam kammakkhamam kammayoggam karoti, tatha ahampi citta tam kammakkhamam kammayoggam mayham vase vattam 1- karissami. Yatha kim? bilarabhastamva yatha sumadditam, naiti nipatamattam. Yatha sutthu madditam bilarabhastam kammakkhamam kammayoggam sukhena pariharaniyanca hoti, tathaham tam 2- karissami. Viriyena tam mayha vasanayissanti ambho citta tam attano viriyena bhavanabalam uppadetva tena mayham vasam anayissam. Gajamva mattam kusalankusaggahoti yatha kusalo cheko ankusaggaho hatthacariyo attano sikkhabalena mattahatthim attano vasam aneti, tathevati attho. Taya sudantena avatthitena hiti hiti nipatamattam, citta samathavipassanabhavanahi sutthu dantena tato eva sammadeva vipassanavithim 3- patipannatta avatthitena taya. Hayena yoggacariyova ujjunati yatha sudantena sudantatta eva ujuna avankagatina assajaniyena yoggacariyo assadammasarathi akhematthanato khemantabhumim patipajjitum sakkoti, evam pahomi maggam patipajjitum sivanti asivabhavakaranam kilesanam abhavena sivam. Cittanurakkhihiti attano cittam anurakkhanasilehi buddhadihi sabbakalam sevitam ariyamaggam aham patipajjitum adhigantum pahomi sakkomiti. Arammane tam balasa nibandhisam, nagamva thambhamhi dalhaya rajjuyati yatha hatthacariyo mahahatthim alanathambhe dalhaya thiraya rajjuya nibandhati, evamaham citta kammatthanarammane bhavanabalena nibandhissam. Tam me suguttam satiya subhavitanti tam tvam citta mama satiya suguttam subhavitanca hutva. Anissitam sabbabhavesu hehisiti ariyamaggabhavanadibalena kamabhavadisu sabbesupi bhavesu tanhadinissayehi anissitam bhavissasi. @Footnote: 1 Ma. vasavattim 2 Si. tatha tam 3 Si. vipassanavidhim

--------------------------------------------------------------------------------------------- page530.

Pannaya chetva vipathanusarinanti uppathagaminam ayatanasamudayam yathavato disva yena samudayena uppathagami, 1- tassa kilesavissandanam kilesavipphanditam indriya- samvarupanissayaya patisankhanapannaya chinditva sotavicchedanavasena avaranam katva, yogena niggayhati vipassanabhavanasankhatena yogena samatthiyavidhamanena niggahetva. Pathe nivesiyati vipassanavithiyam nivesetva patitthapetva. Yada pana vipassana ussukkapita maggena ghatteti, tada maggapannaya "yankinci samudayadhammam, sabbam tam nirodhadhamman"ti 2- nidassanena sabbaso ayatanasamudayassa vibhavam sambhavanca asammohato disva sadevake loke aggavadino sammasambuddhassa dayado orasaputto hehisi bhavissasiti attho. Catubbipallasavasam adhitthitanti anicce niccanti, asubhe subhanti, dukkhe sukhanti, anattani attati imesam catunnam vipallasanam vasam adhitthitam anuvattantam. Gamandalamva parinesi citta manti ambho citta mam gamadarakam viya parikaddhasi, ito cito parikaddhasi. Nanu sannojanabandhanacchidanti sannojanasankhatanam dasannam bandhananam chedakam karunikam mahamunim sammasambuddham samsevasi nanu, 3- "tatharupe mahanubhave duratova vajjesi, madise pana tapassino 4- yatharuci parinesiti appasadalesena 5- sattharam pasamsati. Migo yathati yatha migo rukkhagacchalatadihi sutthu cittavicitte anakule kanane seri sayamvasi ramati. Rammam girim pavusaabbhamalinanti evam pavusakale samantato sumalinihi thalajajalajamalahi samannagatatta abbhamalinim janavivittataya manoramataya ca rammam pabbatam labhitva tattha nage ramissam, asamsayam 6- ekamseneva tvam citta parabhavissasi, samsarabyasanehi thassasiti 7- attho. @Footnote: 1 Ma. uppathagamini 2 vi.maha. 4/16/15 mahakhandhaka, sam.maha. 19/1081/369 @dhammacakkappavattanasutta 3 Si. samsevase nuna 4 cha.Ma. tapassine @5 Ma. pasamsayogena 6 Si. ramissami asamsayam @7 Si. samsarabyasane thassatiti, Ma. samsarabyasanehi bhavissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page531.

Ye tuyha chandena vasena vattinoti sabbe puthujjane 1- cittasamannena gahetva vadati. Tassattho:- ye naranariyo ambho citta tuyham chandena vasena ruciya thita yam gehanissitam sukham anubhonti anubhavissanti, te aviddasu andhabala, mara- vasanuvattino kilesamaradinam vase anuvattanasila, bhavabhinandi kamadibhavameva abhinandanato, tava savaka anusitthikara, mayam pana sammasambuddhassa savaka, na tuyham vase anuvattamati. Evam thero pubbe attano uppannam yonisomanasikaram cittassa nigganhanavasena pavattam nanappakarato vibhajitva samipe thitanam bhikkhunam ovadadanavasena dhammam kathesi. Yam panettha antarantara atthato na vibhattam, tam hettha vuttanayatta uttanatthamevati. Talaputattheragathavannana nitthita. Paramatthadipaniya theragathasamvannanaya pannasanipatassa atthavannana nitthita. ---------------------- @Footnote: 1 Ma. sabbesam puthujjananam


             The Pali Atthakatha in Roman Book 33 page 506-531. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=11694&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=33&A=11694&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=399              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=8303              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=8402              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=8402              Contents of The Tipitaka Volume 26 http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]