ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 45 : PALI ROMAN Nid.A.1 (saddhammapaj.)

                     3. Dutthatthakasuttaniddesavannana
    [15] Dutthatthake pathamagathayam tava tattha vadantiti bhagavantam bhikkhusamghanca upavadanti.
Dutthamanapi eke, annepi 1- ve saccamanati, eketi 2- ekacce dutthacitta,
ekacce tathasanninopi hutva titthiya dutthacitta, 3- ye tesam sutva saddahimsu,
te saccamanati adhippayo. Vadanca jatanti etam 4- akkosavadam uppannam.
Muni no upetiti akarakataya ca akuppanataya ca buddhamuni na upeti. Tasma muni
natthi khilo kuhinciti tena karanena ayam muni, ragadikhilehi natthi khilo kuhinciti
veditabbo.
    Dutthamanati uppannehi dosehi dusitacitta. Viruddhamanati tehi kilesehi
kusalassa dvaram adatva avaritacitta. Pativiruddhamanati upasaggavasena padam
vaddhitam. Ahatamanati patighena ahatam cittam etesanti ahatamana. Paccahatamanati
upasaggavaseneva. Aghatitamanati vihimsavasena aghatitam manam etesanti aghatitamana.
Paccaghatitamanati upasaggavaseneva. Atha va "kodhavasena dutthamana, upanahavasena
padutthamana, makkhavasena viruddhamana, palasavasena pativiruddhamana, dosavasena
ahatapaccahatamana, byapadavasena aghatitapaccaghatitamana. Paccayanam alabhena
dutthamana padutthamana, ayasena viruddhamana pativiruddhamana, garahena ahatapaccahatamana,
dukkhavedanasamangibhavena aghatitapaccaghatitamana"ti evamadina nayena eke
vannayanti. Upavadantiti garaham uppadenti. Abhutenati asamvijjamanena.
    Saddahantati pasadavasena saddham uppadenta. Okappentati gunavasena
otaretva 5- avakappayanta. Adhimuccantati sampasadanavasena sannitthanam katva
tesam katham adhivasenta. Saccamanati tacchamana. Saccasanninoti tacchasannino.
@Footnote: 1 Si.,cha.Ma. athopi  2 cha.Ma. ayam patho na dissati  3 cha.Ma. tutthacitta  4 ka. ekam
@5 cha.Ma. otaritva
Tathamanati aviparitamana. Bhutamanati bhutatthamana. 1- Yathavamanati niccalamana.
Aviparitamanati nicchayamana. Tattha "saccamana saccasannino"ti saccavadigunam, "tathamana
tathasannino"ti saccasandhagunam, 2- "bhutamana bhutasannino"ti cetobhutagunam, 3- "yathavamana
yathavasannino"ti paccayikagunam, 4- "aviparitamana aviparitasannino"ti avisamvadagunam
kathitanti natabbam.
    Paratoghosoti annassa santika 5- uppannasaddo. Akkosoti jatiadisu
dasasu akkosesu annataro. Yo vadam upetiti yo puggalo upavadam upagacchati.
Karako vati katadoso va. Karakatayati 6- dosassa katabhavena. Vuccamanoti
kathiyamano. Upavadiyamanoti dosam upavajjamano. Kuppatiti kopam karoti.
    Khilajatatapi natthiti cittabandhabhavacittakacavarabhavasankhatam 7- patighakhilam jatam
assati khilajato, tassa bhavo khilajatata, sapi 8- natthi na santi. Pancapi
cetokhilati kame avitarago, kaye avitarago, rupe avitarago, yavadattham
udaravadehakam bhunjitva seyyasukham passasukham middhasukham anuyutto viharati, annataram
devanikayam panidhaya brahmacariyam carati "iminaham silena va vatena va tapena
va brahmacariyena va devo va bhavissami, devannataro va"ti 9- evarupa pancapi
cittassa bandhabhavakacavarabhavasankhata cetokhila natthi.
    [16] Imanca gatham vatva bhagava anandattheram pucchi "evam khumsetva
vambhetva vuccamana bhikkhu ananda kim vadanti"ti. Na kinci bhagavati. "na
ananda `aham silava'ti sabbattha tunhi bhavitabbam. Loke hi nabhasamanam jananti,
missam balehi panditan"ti vatva "bhikkhu ananda te manusse evam paticodentu"ti
@Footnote: 1 Ma. bhutattamana  2 Si. saccasannigunam, cha.Ma. saccasaddhagunam  3 cha.Ma. thitagunam
@4 si,Ma. saccayikagunam  5 cha.Ma. annesam santika  6 Si. katakodhatayati
@7 Si. cittathaddhabhava...  8 cha.Ma. tapi  9 Ma.mu. 12/186/158
Dhammadesanatthaya "abhutavadi nirayam upeti"ti 1- imam gathamabhasi. Thero tam uggahetva
bhikkhu aha "manussa tumhehi imaya gathaya paticodetabba"ti. Bhikkhu tatha
akamsu. Panditamanussa tunhi ahesum. Rajapi rajapurise sabbattha pesetva 2-
yesam dhuttanam lancam 3- datva titthiya tam marapesum, te gahetva niggayha
tam pavattim natva titthiye paribhasi. Manussapi titthiye disva ledduna hananti,
pamsuna okiranti "bhagavato ayasam uppadesun"ti. Anandatthero tam disva bhagavato
arocesi, bhagava therassa imam gatham abhasi "sakanhi ditthim .pe. Vadeyya"ti.
    Tassattho:- yayam ditthi titthiyajanassa "sundarim maretva samananam
sakyaputtiyanam avannam pakasetva etenupayena laddham sakkaram sadiyissama"ti 4-
so tam ditthim katham atikkameyya, atha kho so ayaso tameva titthiyajanam paccagato
tam ditthim accetum asakkontam. Yo va sassatadivadi, 5- sopi sakam ditthim
kathamaccayeyya, tena ditthicchandena anunito taya ca ditthiruciya nivittho, api ca kho
pana sayam samattani pakubbamano attanava paripunnani tani ditthigatani karonto
yatha janeyya, tatheva vadeyyati.
    Avannam pakasayitvati agunam pakatam katva. Sakkaranti catunnam paccayanam
sakkaccakaranam. Sammananti cittena bahumananam. Paccaharissamati etam labhadim
nibbattessama. Evamditthikati evamladdhika. Yatha 6- tam "labhadim
nibbattessama"ti evam ayam laddhi tesam atthi, tatha "atthi me vuttappakaro
dhammo"ti etesam khamati ceva ruccati ca, evamsabhavameva va tesam cittam "atthi me
cittan"ti. Tatha 7- tesam ditthi va, ditthiya saha khanti va, ditthikhantihi saddhim
ruci va, ditthikhantirucihi saddhim laddhi va, ditthikhantiruciladdhihi saddhim
ajjhasayo va, ditthikhantiruciladdhiajjhasayehi saddhim adhippayo va hotiti
dassento "evamditthika .pe.
@Footnote: 1 khu.dha. 25/306/69, khu.u. 25/38/154, khu.iti. 25/48/269,
@khu.su. 25/667/465  2 Ma. sabbato  3 cha.Ma. lanjam  4 Si.,Ma. harissamati
@5 ka. sassatavadi  6 ka. yasma  7 Si.,cha.Ma. tada
Evamadhippaya"ti aha. Sakam ditthinti attano dassanam. Sakam khantinti attano
sahanam. Sakam rucinti attano rucim. Sakam laddhinti attano laddhim. Sakam ajjhasayanti
attano ajjhasayam. Sakam adhippayanti attano bhavam. Atikkamitunti samatikkamitum.
Atha kho sveva ayasoti so eva ayaso ekamsena. Te paccagatoti tesam patiagato.
Teti samiatthe upayogavacanam.
    Atha vati atthantaranidassanam. 1- Sassatoti nicco dhuvo. Lokoti attabhavo. Idameva
saccam, moghamannanti idam eva taccham tatham, annam tuccham. Samattati sampunna.
Samadinnati samma adinna. Gahitati upagantva gahita.
    Paramatthati sabbakarena paramasitva gahita. Abhinivitthati visesena
laddhappatittha. Asassatoti vuttavipariyayena veditabbo.
    Antavati saanto. Anantavati vuddhianantava. Tam jivanti so jivo,
lingavipallaso kato. Jivoti ca attayeva. Tathagatoti satto, "arahan"ti eke.
Parammaranati maranato uddham, paraloketi attho. Na hoti tathagato parammaranati
maranato uddham na hoti. Hoti ca na ca hoti tathagato parammaranati maranato
uddham hoti ca na hoti ca. Neva hoti na na hoti tathagato parammaranati
ucchedavasena neva hoti, sassatavasena 2- na na hoti.
    Sakaya ditthiyatiadayo karanavacanam. Allinoti ekibhuto.
    Sayam samattam karotiti attana unabhavam mocetva samma attam samattam karoti.
Paripunnanti atirekadosam mocetva sampunnam. Anomanti hinadosam mocetva alamakam.
Agganti adim. Setthanti padhanam niddosam. Visetthanti 3- jetthakam. Pamokkhanti
@Footnote: 1 cha.Ma....dassanam  2 Si.,cha.Ma. takkikavasena  3 cha.Ma. visesanti
Adhikam. Uttamanti visesam na hetthimam. Pavaram karotiti atirekena uttamam karoti. Atha
va "asayadosamocanena aggam, sankilesadosamocanena settham, upakkilesadosamocanena
visettham, 1- samantadosamocanena 2- pamokkham, majjhimadosamocanena uttamam,
uttamamajjhimadosamocanena pavaram karoti"ti evameke vannayanti.
    Ayam sattha sabbannuti ayam amhakam sattha sabbajananavasena sabbannu.
Ayam dhammo svakkhatoti ayam amhakam dhammo sutthu akkhato. Ayam gano
suppatipannoti ayam amhakam gano sutthu patipanno. Ayam ditthi bhaddikati ayam
amhakam laddhi sundaRa. Ayam patipada supannattati ayam amhakam pubbabhaga patipada 3-
sutthu pannatta. Ayam maggo niyyanikoti ayam amhakam niyyamokkantiko 4-
maggo niyyanikoti sayam samattam karoti.
    Katheyya "sassato loko"ti. Bhaneyya "idameva saccam moghamannan"ti. Dipeyya
"antava loko"ti. Vohareyya nanavidhena ganhapeyya "hoti ca na ca hoti"ti.
    [17] Atha raja sattahaccayena tam kunapam chaddapetva sayanhasamayam
viharam gantva bhagavantam abhivadetva aha "nanu bhante idise ayase uppanne
mayhampi arocetabbam siya"ti. Evam vutte bhagava "na maharaja `aham silava
gunasampanno'ti paresam arocetum ariyanam patirupan"ti vatva tassa atthuppattiya
"yo attano silavatani"ti avasesagathayo abhasi.
    Tattha silavataniti patimokkhadini silani, arannikadini dhutangavattani ca.
Ananuputthoti apucchito. Pavati vadati. Anariyadhammam kusala tamahu, yo atumanam
sayameva pavati yo evam attanam sassatameva 5- vadati, tassa tam vadam "anariyadhammo
eso"ti kusala evam kathenti.
@Footnote: 1 Ma. visittham, cha. visesam  2 Si. sapatta...,
@cha.Ma. pamatta...  3 Si.,cha.Ma. attantapadipatipada  4 Si. niyamokkantiko
@5 Si.,cha.Ma. sayameva
    Atthi silanceva vatancati silanatthena silanceva atthi, samadanatthena vatanca atthi,
vatam na silanti vuttatthena vatam atthi, tam na silam. Katamanti kathetukamyatapuccha.
Idha bhikkhu silavatiadayo vuttanaya eva. Samvaratthenati samvarakaranatthena, 1-
vitikkamadvaram pidahanatthena. Samadanatthenati tam tam sikkhapadam samma adanatthena.
Arannikanganti 2- aranne nivaso silam 3- assati aranniko, tassa angam
arannikangam. Pindapatikanganti bhikkhasankhatanam pana amisapindanam 4- pato
pindapato, parehi dinnanam pindanam patte nipatananti vuttam hoti. Tam pindapatam
unchati tam tam kulam upasankamanto gavesatiti pindapatiko, pindaya va patitum
vattametassati pindapati. Patitunti caritum. Pindapati eva pindapatiko, tassa
angam pindapatikangam. Anganti karanam vuccati. Tasma yena samadanena so
pindapatiko hoti, tassetam adhivacananti veditabbam. Eteneva nayena
rathikasusanasankarakutadinam yattha katthaci pamsunam upari thitatta abbhuggatatthena tesu
pamsukulamivati pamsukulam. Atha va pamsu viya kucchitabhavam ulatiti pamsukulam,
kucchitabhavam gacchatiti vuttam hoti. Evam laddhanibbacanassa pamsukulassa dharanam
pamsukulam, pamsukulam silamassati pamsukuliko, pamsukulikassa angam pamsukulikangam.
Sanghatiuttarasangaantaravasakasankhatam ticivaram silamassati tecivariko, tecivarikassa
angam tecivarikangam. Sapadanacarikanganti danam vuccati avakhandanam, apetam danato
apadanam, anavakhandananti attho. Saha apadanena sapadanam, avakhandanavirahitam, anugharanti
vuttam hoti. Sapadanam caritum idamassa silanti sapadanacari, sapadanacariyeva
sapadanacariko, tassa angam sapadanacarikangam. Khalupacchabhattikanganti khaluti
patisedhatthe 5- nipato. Pavaritena sata paccha laddham bhattam pacchabhattam nama,
tassa pacchabhattassa bhojanam pacchabhattabhojanam, tasmim pacchabhattabhojane
pacchabhattasannam katva pacchabhattam silamassati pacchabhattiko,
@Footnote: 1 cha.Ma. samvaranatthena  2 Si. arannakanganti  3 ka. ayam patho na dissati
@4 cha.Ma. paraamisapindanam  5 cha.Ma. patisedhanatthe
Na pacchabhattiko khalupacchabhattiko, samadanavasena patikkhittatirittabhojanassetam namam,
tassa angam khalupacchabhattikangam. Nesajjikanganti sayanam patikkhipitva nisajjaya
viharitum silamassati nesajjiko, tassa angam nesajjikangam. Yathasanthatikanganti yadeva
santhatam yathasanthatam, "idam tuyham papunati"ti evam pathamam udditthasenasanassetam
adhivacanam. Tasmim yathasanthate viharitum silamassati yathasanthatiko, tassa angam
yathasanthatikangam. Sabbaneva panetani tena tena samadanena dhutakilesatta dhutassa
bhikkhuno angani, kilesadhunanato va dhutanti laddhavoharam nanam angam etesanti
dhutangani. Atha va dhutani ca tani patipakkhanam dhunanato angani ca patipattiyatipi
dhutangani. Evantavettha atthato vinnatabbo vinicchayo. Sabbaneva cetani
samadanacetanalakkhanani. Vuttampi cetam:-
              "yo samadiyati, so puggalo. Yena samadiyati, cittacetasika ete
         dhamma. Ya samadanacetana, tam dhutangam. Yam patikkhipati, tam vatthun"ti. 1-
    Sabbaneva ca loluppaviddhamsanarasani, aloluppabhavapaccupatthanani, 2-
appicchatadiariyadhammapadatthanani. Evamettha lakkhanadihi vinicchayo veditabbo.
    Viriyasamadanampiti viriyaggahanampi. Kamanti ekamsatthe nipato. Taco ca
nharu cati chavi ca nharuvalliyo ca. Atthi cati sabba atthiyo ca. Avasussatuti 3-
sussatu. 4- Upasussatu mamsalohitanti sabbam mamsanca lohitanca sussatu. 5- "taco"ti
ekam angam, "nharu"ti ekam, "atthi"ti ekam, "upasussatu mamsalohitan"ti ekam
angam. Yantanti upari vattabbapadena sambandho. Purisathamenati purisassa kayikena
balena, balenati nanabalena. Viriyenati cetasikananaviriyatejena. Parakkamenati param param
thanam akkamanena ussahappattaviriyena. Pattabbanti yantam papunitabbam. Na tam
@Footnote: 1 visuddhi. 1/76  2 cha. nilloluppa...  3 cha.Ma. avasissatuti
@4 Si.,cha.Ma. titthatu  5 Si.,cha. sukkhatu, Ma. thassatu
Apapunitvati tam pattabbam appatva. Viriyassa santhanam 1- bhavissatiti
vuttappakarassa viriyassa sithilattam osidanam na bhavissatiti. "santhanan"tipi 2-
patho, ayamevattho. Cittam pagganhatiti cittam ussaham ganhapeti. Padahatiti
patitthapeti.
    Nasissanti na khadissami na bhunjissami. Na pivissamiti yagupanadini
na pivissami. Viharato na nikkhameti senasanato bahi na nikkhameyyam. Napi
passam nipatessanti sisam 3- mance va pithe va bhumiyam va katasantharake va
patanam thapanam na karissamiti. Tanhasalle anuhateti tanhasankhate kande
anuddhate, avigateti attho.
    Imam pallankanti samantato abhujitam urubaddhasanam. Na bhindissamiti na
vijahissami. Yava me na anupadayati catuhi upadanehi gahanam aggahetva.
Asavehiti kamasavadihi catuhi asavehi. Vimuccissatiti samucchedavimuttiya na
vimuccissati. Na tavaham imamha asana vutthahissamiti adim katva yava rukkhamula
nikkhamissamiti okasavasena vuttam. 4- Imasmimyeva pubbanhasamayam ariyadhammam
aharissamiti adim katva yava gimheti kalavasena vuttam. Purime vayokhandhetiadayo
vayavasena vutta. Tattha asana na vutthahissamiti nisinnasana na utthahissami.
Addhayogati nikundageha. Pasadati dighapasada. Hammiyati mundacchadanageha.
Guhayati pamsuguhaya. Lenati mariyadacchinna acchinna 5- pabbatalena.
Kutiyati ullittadikutiya. Kutagarati kannikam aropetva katagehato.
Attati dvarattalaka. Malati vattageha. Uddando nama eko patissayaviseso.
"tichadanageho"tipi eke. Upatthanasalati sannipatasala, bhojanasala va. Mandapadayo
pakatayeva. Ariyadhammanti anavajjadhammam, ariyanam va buddhapaccekabuddhasavakanam 6-
dhammam. Aharissamiti mama cittasamipam anayissami silena.
@Footnote: 1 Si. santhanam  2 cha.Ma. patthanantipi  3 Ma. pasum, cha. passam
@4 cha.Ma. vutta. evamuparipi  5 cha.Ma. mariyadachinnacchidda  6 cha.Ma....buddhasavakanam
Samaharissamiti visesena anayissami samadhina. Adhigacchissamiti patilabhavasena
gamissami dhutangena. 1- Phassayissamiti phusissami maggena. Sacchikarissamiti
paccakkham karissami phalena. Atha va sotapattimaggena aharissami. Sakadagamimaggena
samaharissami, anagamimaggena adhigacchissami, arahattamaggena phassayissami,
paccavekkhanena sacchikarissami. Dvisupi nayesu phassayissamiti namakayena nibbanam
phusissamiti attho.
    Aputthoti mulapadam, tassa apucchitoti attho. Apucchitoti ajanapito. Ayacitoti
anayacito. Anajjhesitoti ananapito, "na icchito"ti eke. Appasaditoti
nappasadapito. Pavadatiti kathayati. Ahamasmiti aham asmi bhavami. Jatiya vati
khattiyabrahmanajatiya va. Gottena vati gotamadigottena va. Kolaputtiyena
vati kulaputtabhavena va. Vannapokkharataya vati sarirasundarataya va. Dhanena
vati dhanasampattiya va. Ajjhenena vati ajjhayakaranena va. Kammayatanena
vati kammameva kammayatanam, tena kammayatanena, kasigorakkhakammadina va.
Sippayatanena vati dhanusippadina va. Vijjatthanena 2- vati attharasavijjatthanena
va. Sutena vati bahussutagunena va. Patibhanena vati karanakaranapatibhanasankhatananena
va. Annatarannatarena va vatthunati jatiadinam ekena vatthuna va.
    Ucca kulati khattiyabrahmanakula, etena jatigottamahattam dipeti.
Mahabhogakulati gahapatimahasalakula, etena addhamahattam dipeti. Ularabhogakulati
avasesavessadikula, etena pahutajataruparajatadim dipeti. Candalapi hi ularabhoga
honti. Natoti pakato. Yasassiti parivarasampanno. Suttantikoti suttante
niyutto. Vinayadharoti vinayapitakadharo. Dhammakathikoti abhidhammiko. Arannikotiadayo
@Footnote: 1 cha.Ma. tadangena  2 cha.Ma. vijjatthanena
Dhutangapubbangamapatipattidassanattham vutta. Pathamassa jhanassa labhitiadayo
ruparupaatthasamapattiyo dassetva pativedhadassanavasena vutta. Pavadatiti mulapadam.
Kathetiti "pitakacariyomhi"ti 1- kathayati. Bhanatiti "dhutangikomhi"ti pakatam karoti.
Dipayatiti "rupajjhanalabhimhi"ti paridipayati. Voharatiti "arupajjhanalabhimhi"ti
vakyabhedam karoti.
    Khandhakusalati pancasu khandhesu salakkhanasamannalakkhanesu cheka, natatiranapahanavasena
kusalati attho. Dhatuayatanapaticcasamuppadadisupi eseva nayo. Nibbanakusalati
nibbane cheka. Anariyananti na ariyanam. Eso dhammoti eso sabhavo.
Balananti apanditanam. Asappurisananti na sobhanapurisanam. Attati attanam.
    [18] Santoti ragadikilesupasamena santo. Tatha abhinibbutatto. Itihanti
silesu akatthamanoti "ahamasmi silasampanno"tiadina nayena iti silesu akatthamano,
silanimittam attupanayikavacam abhasamanoti vuttam hoti. Tamariyadhammam kusala vadantiti
tassa tam akatthanam "ariyadhammo eso"ti buddhadayo khandhadikusala vadanti. Yassussada
natthi kuhinci loketi yassa khinasavassa ragadayo sattussada kuhinci loke
natthi. Tassa tam akatthanam "ariyadhammo eso"ti evam kusala vadantiti sambandho.
    Santoti mulapadam. Ragassa samitattati ranjanalakkhanassa ragassa samitabhavena.
Dosadisupi eseva nayo. Vijjhatattati sabbaparilahanam jhapitatta. Nibbutattati
sabbasantapanam nibbapitabhavena. Vigatattati sabbakusalabhisankharanam vigatabhavena
durabhavena. Patipassaddhattati sabbakarena passaddhuppattikabhavena. 2- Sattannam
dhammanam bhinnatta bhikkhuti upari vattabbanam sattadhammanam bhinditva thitabhavena
bhikkhu. Sakkayaditthivicikicchasilabbataparamasoti ime tayo kilesa sotapattimaggena
bhinna, kamarago 3- dosoti ime dve kilesa olarika sakadagamimaggena
@Footnote: 1 cha.Ma. pitakacariyosmiti  2 Si.,cha.Ma. abhabbuppattikabhavena  3 cha.Ma. rago
Bhinna, te eva anusahagata anagamimaggena bhinna, moho manoti ime dve
kilesa arahattamaggena bhinna. Avasese hi 1- kilese dassetum "bhinnassa honti
papaka akusala dhamma"ti aha. Sankilesikati kilesapaccaya. Ponobbhavikati
punabbhavadayika. Sadarati 2- kilesadaratha ettha santiti sadaRa. "saddara"tipi patho,
sahadarathati attho. Dukkhavipakati phalakale dukkhadayika. Ayatim jatijaramaraniyati
anagate jatijaramaranassa paccaya.
    Pajjena katena attanati gathaya ayam pindattho:- yo attana bhavitena
maggena parinibbanagato, kilesaparinibbanagatatta eva ca 3- vitinnakankho
vipattisampattihanivuddhiucchedasassataapunnapunnappabhedam bhavanca vibhavanca vippahaya
maggavasam vusitava khinapunabbhavoti evam 4- etesam thutivacananam araho so bhikkhuti.
    Itihanti, idahantiti duvidho patho. Ititi padasandhiadayo sandhaya "idahan"ti
patham aropenti. 5- Tattha ititi yam vuttam. Padasandhiti padanam sandhi padasandhi,
padaghatananti attho. Padasamsaggoti padanam ekibhavo. Padaparipuriti padanam paripuranam
dvinnam padanam ekibhavo. Akkharasamavayoti ekibhutopi aparipunnopi hoti, ayam
na evam. Akkharanam samavayo sannipato hotiti dassanattham "akkharasamavayo"ti
aha. Byanjanasilitthatati byanjanasamuccayaparipuriyattham vuttanam 6- byanjananam
atthabyanjananam atthabyattikarananam va madhurabhavato 7- pathassa mudubhavo, na
visamabhavo. 8- Padanupubbata metanti padanam anupubbabhavo padanupubbata,
padapatipatibhavoti attho. Metanti etam. Katamanti ce? ititi idam. Metanti ettha
makaro padasandhivasena vutto. Katthi hotiti "ahamasmi silasampanno"ti attanam
ukkamsetva kathanasilo hoti. Katthatiti vuttanayena kathayati. Vikatthatiti vividham 9-
kathayati.
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam saddo na dissati  2 ka. saddarati  3 cha.Ma. kilesaparinibbanam patto,
@parinibabanagatatta eva ca  4 cha.Ma. ayam saddo na dissati  5 cha.Ma. na rocenti
@6 cha.Ma. byanjanasamuccayo padamiti vuttanam  7 cha.Ma. madhurabhavatta  8 cha.Ma. na
@visamabhavoti patho na dissati  9 cha.Ma. vividha
Katthanati kathana. Aratoti durato rato. Viratoti thanasankantivasena vigatabhavena
rato. Pativiratoti tato nivattitva sabbakarena viyutto hutva rato. Tattha
pisacam viya disva palato arato. Hatthimhi maddante viya paridhavitva gato
virato. Yodhasampaharam viya sadhetva 1- maddetva gato pativirato.
    Khinasavassati khinakilesasavassa. Kammussadoti punnabhisankharaapunnabhi-
sankharaanenjabhisankharasankhatanam kammanam ussado ussannata. Tassimeti tassa 2-
khinasavassa ime ussada.
    [19] Evam khinasavapatipattim dassetva idani ditthigatikanam titthiyanam
patipattinca dassento aha "pakappita sankhata"ti. Tattha pakappitati parikappita.
Sankhatati paccayabhisankhata. Yassati yassa kassaci ditthigatikassa. Dhammati ditthiyo.
Purakkhatati purato kata. Santiti samvijjanti. Avivadatati 3- avodata.
Yadattani passati anisamsam, tannissito kuppapaticcasantinti yassete ditthidhamma
`purakkhata avodata santi, so evamvidho yasma attani tassa ditthiya
ditthidhammikanca sakkaradim, samparayikanca gativisesadim anisamsam sampassati, tasma
tanca anisamsam, tanca kuppataya ca 4- paticcasamuppannataya ca sammutisantitaya ca
kuppapaticcasantisankhataditthinissito ca hoti. So tannissitatta attanam va
ukkamseyya, pare va vambheyya abhutehipi gunadosehi.
    Sankhatati mulapadam. Sankhatati paccayehi samagantva kata. Upasaggavasena padam
vaddhitam. Abhisankhatati paccayehi abhikata. Santhapitati paccayavaseneva samma thapita.
Aniccati hutva abhavena. Paticcasamuppannati vattharammanam paticca uppanna.
Khayadhammati kamena khayasabhava. Vayadhammati pavattivasena parihayanasabhava. Viragadhammati
@Footnote: 1 cha.Ma. pothetva  2 cha.Ma. yassimeti yassa  3 ka. avevadatati  4 ka. kuppatam
Anivatti hutva vigamanasabhava. 1- Nirodhadhammati nirujjhanasabhava, anuppattidhamma
hutva nirujjhanasabhavati attho. Ditthigatikassati dvasatthiditthiyo gahetva
thitapuggalassa.
    Purekkharati pure kata. Tanhadhajoti ussapitatthena tanhadhajo, tanhapataka
assa atthiti tanhadhajo. Purecarikatthena tanha eva ketu assati
tanhaketu. Tanhadhipateyyoti chandadhipativasena, tanha adhipatito agatati va
tanhadhipateyyo, tanhadhipati va etassa atthiti tanhadhipateyyo. Ditthidhajadisupi
eseva nayo. Avodatati aparisuddha. Sankilitthati sayam kilittha. Sankilesikati
tapaniya.
    Dve anisamse passatiti dve gune dakkhati. Ditthadhammikanca anisamsanti
imasmimyeva attabhave paccakkhadhammanisamsanca. Samparayikanti paraloke pattabbam
anisamsanca. Yamditthiko sattha hotiti sattha yathaladdhiko bhavati. Tamditthika savaka
hontiti tassa vacanam sunanta savakapi tathaladdhika honti. Sakkarontiti
sakkarappattam karonti. Garukarontiti 2- garukarappattam karonti. Manentiti manasa
piyayanti. Pujentiti catupaccayabhiharapujaya pujenti. Apacitim karontiti
apacitippattam karonti. Tattha yassa cattaro paccaye sakkaritva abhisankhate
panitappanite 3- katva denti, so sakkato. Yasmim garubhavam patthapetva denti, so
garukato. Yam manasa 4- piyayanti, so manito. Yassa sabbampetam karonti, so pujito.
Yassa abhivadanapaccupatthanaanjalikammadivasena paramanipaccakaram karonti, so apacito.
Keci "sakkaronti kayena, garukaronti vacaya, manenti cittena, pujenti labhena"ti
vannayanti. Alam nagattaya vati nagabhavaya nagarajabhavaya va alam pariyattam.
Supannattaya vati supannarajabhavaya. Yakkhattaya vati yakkhasenapatibhavaya.
@Footnote: 1 cha.Ma. vigacchanasabhava  2 cha.Ma. garum karontiti. evamuparipi  3 cha.Ma. suabhisankhate
@panite  4 Si. manussa
Asurattaya vati asurabhavaya. Gandhabbattaya vati gandhabbadevaghate nibbattabhavaya.
Maharajattaya vati catunnam maharajanam annatarabhavaya. Indattaya vati sakkabhavaya.
Brahmattaya vati brahmakayikadinam annatarabhavaya. Devattaya vati sammutidevadinam
annatarabhavaya. Suddhiyati parisuddhabhavaya alam pariyattam. Visuddhiyati
sabbamalarahitaaccantaparisuddhabhavaya. Parisuddhiyati sabbakarena parisuddhabhavaya.
    Tattha tiracchanayoniyam adhipaccattham 1- suddhiya. Devaloke adhipaccattham
visuddhiya. Brahmaloke adhipaccattham parisuddhiya. Caturasitikappasahassani
atikkamitva muccanattham muttiya. Antarayabhavena vimuccanattham vimuttiya.
Sabbakarena muttiya parimuttiya. Sujjhantiti tasmim samayantare 2- pabbajitabhavena
suddhim papunanti. Visujjhantiti pabbajjam gahetva patipattiya yuttabhavena vividhena
sujjhanti. Parisujjhantiti nipphattim papetva sabbakarena sujjhanti. Muccanti
tesam samayantaradhammena. Vimuccanti etassa satthuno ovadena. Parimuccanti etassa
satthuno anusasanena. Sujjhissamitiadayo anagatavasena vutta. Ayatim phalapatikankhiti
anagate vipakaphalamakankhamano. Idam ditthigatikanam ajjhacinnam. 3- Ditthigatam hi
ijjhamanam 4- nirayam va tiracchanayonim va nipphadeti.
    Accantasantiti atiantanissaranasanti. Tadangasantiti pathamajjhanadigunangena
nivaranadiagunangam sametiti jhanam tadangasanti. Sammutisantiti samaharavasena
ditthisanti. Ta vibhagato dassetum "katama accantasanti"tiadimaha. Amatam nibbananti
evamadayo hettha vuttatthayeva. Pathamajjhanam samapannassa nivarana santa hontiti
evamadayo antoappanaya atisayavasena vutta. Api ca sammutisanti imasmim atthe
adhippeta, santiti itara 5- dve santiyo patikkhipitva sammutisantimeva dipeti.
Kuppasantinti vipakajanakavasena parivattanavasena kappasantim. 6- Pakuppasantinti visesena
@Footnote: 1 cha.Ma. adhipaccattam, Si. adhipaccam. evamuparipi  2 cha.Ma. samaye
@3 cha.Ma. icchamattam  4 Si. icchamanam  5 cha.Ma. itare  6 cha.Ma. calasantim. evamuparipi
Kuppasantim. Eritasantinti kampanasantim. Sameritasantinti visesena kuppitasantim.
1- Calitasantinti tasseva vevacanam. Ghattitasantinti pilitasantim. Santim
nissitoti ditthisankhatasantim nissito. Assitoti asito visesena nissito.
Allinoti ekibhuto.
    [20] Evam nissite tava "ditthinivesa .pe. Adiyati ca dhamman"ti tattha
ditthinivesati idamsaccabhinivesasankhatani ditthinivesanani. Na hi svativattati
sukhena ativattitabba na honti. Dhammesu niccheyya samuggahitanti dvasatthiditthi-
dhammesu 2- tam tam samuggahitam abhinivitthadhammam vinicchinitva 3- pavatta ditthi-
nivesa na hi svativattati vuttam hoti. Tasma naro tesu nivesanesu, nirassati
adiyati ca dhammanti yasma na hi svativatta, tasma naro tesuyeva ditthinivesanesu
ajasilagosilakukkurasilapancatapamaruppapataukkutikappadhanakantakapassayadibhedam sattharam
dhammakkhanam ganadibhedanca tam tam dhammam nirassati ca adiyati ca jahati ca ganhati
ca vanamakkato viya tam tam sakhanti vuttam hoti.
    Evam nirassento 4- adiyanto ca anavatthitacittatta asantehipi gunadosehi
attano va parassa va yasayasam uppadeyya. Durativattati atikkamitum dukkha.
Duttarati duuttaRa. Duppatara dussamatikkama dubbinivattati 5- upasaggena
vaddhita.
    Nicchinitvati sassatavasena nicchayam katva. Vinicchinitvati attavasena
nanavidhena vinicchayam katva. Vicinitvati pariyesitva. Pavicinitvati
attanivesena 6- sabbakarena pariyesitva. "nicinitva vicchinitva"tipi 7- patho.
Odissaggahoti avisesetva 8- gaho. Vilaggahoti kotthasavasena gaho "vilaso
pativibhajitva"tiadisu 9- 10- viya. Varaggahoti uttamaggaho. Kotthasaggahoti
avayavavasena gaho.
@Footnote: 1 cha.Ma. kampitasantim  2 Ma. dvisatthidhammesu, cha. dvasatthiditthigatesu
@3 cha.Ma. nicchinitva  4 cha.Ma. nirassanto ca  5 cha.Ma. dubbinivattati
@6 cha.Ma. attaniyavasena  7 cha.Ma. viccinitvatipi  8 cha.Ma. avadhiyitva
@9 cha.Ma. bilaso vibhajitva, ka. samvibhajitva  10 di.maha. 10/378/252,
@Ma.mu. 12/111/80
Uccayaggahoti rasivasena gaho. Samuccayaggahoti kotthasavasena rasivasena ca
gaho. 1- Idam saccanti idameva sabhavam. Tacchanti tathabhavam aviparitasabhavam. Tathanti
viparinamarahitam. Bhutanti vijjamanam. Yathavanti yathasabhavam. Aviparitanti na viparitam.
    Nirassatiti niassati vikkhipati. Paravicchindanaya vati parehi vissajjanena. 2-
Anabhisambhunanto vati asampapunanto va asakkonto va vissajjeti. Paro
vicchindatiti 3- anno viyogam karoti. Natthetthati natthi ettha. Silam
anabhisambhunantoti silam asampadento. Silam nirassatiti silam vissajjeti. Ito
paresupi eseva nayo.
    [21] Yo panayam sabbaditthigatadidosadhunanaya pannaya samannagatatta dhono,
tassa dhonassa hi .pe. Anupayo so. Kim vuttam hoti? dhonadhammasamannagama
dhonassa dhutasabbapapassa arahato katthaci loke tesu tesu bhavesu sankappana
ditthi natthi. So tassa ditthiya abhava, yaya ca attana katam papakammam
paticchadenta titthiya mayaya va manena va evam agatim gacchanti, tampi
mayanca mananca pahaya dhono ragadinam dosanam kena gaccheyya, ditthadhamme
samparaye va nirayadisu gativisesesu kena sankham gaccheyya, anupayo so, so
hi tanhaditthiupayanam dvinnam abhavena anupayoti.
    Kimkaranati kena karanena. Dhona vuccati pannati dhona iti kimkarana
panna kathiyati. Taya pannaya kayaduccaritanti taya vuttappakaraya pannaya kayato
pavattam duttham 4- kilesaputikatta va caritanti kayaduccaritam. Dhutanca dhotancati
kampitanca dhovitanca. Sandhotancati samma dhovitanca. Niddhotancati visesena
sutthu niddhotanca. Rago dhuto catiadayo catunnam magganam vasena yojetabba.
@Footnote: 1 Si. samuccayaggahoti visesarasivasena gaho, Ma. samuccayaggahoti visesena gaho
@2 cha.Ma. vissajjapanena  3 cha.Ma. vicchindetiti  4 cha.Ma. dutthu
    Sammaditthiya micchaditthi dhuta cati maggasampayuttaya sammaditthiya
micchaditthi kampita calita dhovita. Sammasankappadisu eseva nayo. Vuttanhetam
"sammaditthikassa bhikkhave micchaditthi nijjinna hoti"ti suttam 1-
vittharetabbam. Sammananenati maggasampayuttananena, paccavekkhanananena va.
Micchanananti viparitananam ayathavananam, papakiriyasu sukhumacintavasena 2- papam
katva "sukatam maya"ti paccavekkhanakarena ca uppanno moho. Sammavimuttiya
micchavimuttiti samucchedavimuttiya viparita 3- ayathavavimuttiyeva
cetovimuttisannita. 3-
    Araha imehi dhoniyehi dhammehiti ragadihi kilesehi dure thito araha
imehi vuttappakarehi kilesadhovanehi dhammehi upeto hoti. Dhonoti dhono puggalo,
teneva "so dhutarago"tiadayo aha.
    Maya vuccati vancanika cariyati vancanakiriyam vancanakaranam assa atthiti vancanika
cariya. Tassa paticchadanahetuti tesam duccaritanam appakasanakarana. Papikam iccham
panidahatiti lamakam patthanam patitthapeti. "ma mam janna"ti icchatiti "mayham katam papam
pare ma janimsu"ti paccasimsati. Sankappetiti vitakkam uppadeti. Vacam bhasatiti
janamyeva pannattim vitikkamanto bhikkhu bhariyam karoti. "amhakam vitikkamatthanam
nama natthi"ti upasanto viya bhasati. Kayena parakkamatiti "maya katam idam papakammam
ma keci janimsu"ti kayena vattam karoti. Vijjamanadosapaticchadanato cakkhumohana
maya assati mayavi, mayavino bhavo mayavita. Katva papam puna paticchadanato
aticca assarati etaya sattoti accasaRa. Kayavacakiriyahi annatha dassanato
vancetiti vancana. Etaya satta nikarontiti nikati, miccha karontiti attho.
"naham evam karomi"ti papanam vikkhipanato nikirana. "naham evam karomi"ti parivajjanato
pariharana. Kayadihi samsaranato 4- guhana.
@Footnote: 1 an.dasaka. 24/106/174, di.pa. 11/360/281  2 Ma. upayacintavasena,
@cha. upacintavasena  3-3 Si. ayathavavimuttasseva sato vimuttisannita
@4 cha.Ma. samharanato
Samantabhavena 1- guhana pariguhana. Tinapannehi viya gutham kayavacikammehi papam
chadetiti chadana. Sabbato bhagena chadana paricchadana. Na uttanikatva 2-
dassetiti anuttanikammam. Na pakatam katva dassetiti anavikammam. Sutthu chadana
vocchadana. Katapaticchadanavasena punapi papassa karanato papakiriya. Ayam vuccatiti
ayam katapaticchadanalakkhana maya nama vuccati, yaya samannagato puggalo
bhasmapaticchanno viya angaro, udakapaticchanno viya khanu, pilotikapalivethitam viya ca
sattham hoti.
    Ekavidhena manoti ekaparicchedena ekakotthasena mano. Ya cittassa
unnatiti 3- ya cittassa abbhussapana, ayam manoti attho. Ettha puggalam
anamasitva nibbattitamanova vutto.
    Attukkamsanamanoti attanam upari thapanamano. Paravambhanamanoti paresam 4-
lamakakaranamano. Ime dve mana yebhuyyena tatha pavattakaravasena vutta.
    "seyyohamasmi"ti manoti jatiadini nissaya "ahamasmi seyyo"ti uppanno
mano asadisamano. 5- Sadisamanadisupi eseva nayo. Evamimepi tayo mana
puggalavisesam anissaya tatha pavattakaravasena vutta. Tesu ekeko tinnampi
seyyasadisahinanam uppajjati. Tattha "seyyohamasmi"ti mano seyyasseva yathavamano,
sesanam ayathavamano. "sadisohamasmi"ti mano sadisasseva yathavamano, sesanam
ayathavamano. "hinohamasmi"ti mano hinasseva yathavamano, sesanam ayathavamano.
    Catubbidhena mano lokadhammavasena vutto. Pancavidhena mano pancakamagunavasena
vutto. Chabbidhena mano cakkhvadisampattivasena 6- vutto. Tattha manam janetiti manam
uppadeti.
@Footnote: 1 cha.Ma. samabhagena  2 cha.Ma. na uttanim katva  3 cha.Ma. unnatiti. evamuparipi
@4 cha.Ma. pare  5 cha.Ma. ayam patho na dissati  6 cha.Ma. cakkhadi...
    Sattavidhena mananiddese manoti unnamo. 1- Atimanoti "jatiadihi maya
sadiso natthi"ti atikkamitva mannanavasena uppanno mano. Manatimanoti "ayam
pubbe maya sadiso, idani aham settho, ayam hinataro"ti uppanno mano.
Ayam bharatibharo viya purimam sadisamanam upadaya manatimano namati dasasetum
"manatimano"ti aha. Omanoti hinamano. Yo "hinohamasmi"ti mano nama
vutto, ayam omano nama. Api cettha "tvam jatima, kakajati viya te jati.
Tvam gottava, candalagottam viya te gottam. Tuyham saro atthi, kakasaro viya
te saro"ti evam attanam hettha katva pavattanavasena ayam "omano"ti veditabbo.
    Adhimanoti cattari saccani appatva pattasannissa, catuhi maggehi
kattabbakicce akateyeva katasannissa, catusaccadhamme anadhigate adhigatasannissa, arahatte
asacchikate sacchikatasannissa uppanno adhigatamano adhimano nama. Ayampana kassa
uppajjati, kassa na uppajjatiti? ariyasavakassa tava na uppajjati. So hi
maggaphalanibbanapahinakilesavasitthakilesapaccavekkhanena sanjatasomanasso
ariyagunapativedhe nikkankho, tasma sotapannadinam "aham sakadagami"tiadivasena mano
na uppajjati, dussilassa ca na uppajjati. So hi ariyagunadhigame nirasova.
Silavatopi pariccattakammatthanassa niddaramatadimanuyuttassa na uppajjati,
parisuddhasilassa pana kammatthane appamattassa namarupam vavatthapetva paccayapariggahena
vitinnakankhassa tilakkhanam aropetva sankhare sammasantassa araddhavipassakassa
uppajjati, uppanne ca suddhasamathalabhi suddhavipassanalabhi va antara thapeti.
So hi dasapi visatimpi timsampi vassani 2- kilesasamudacaram apassanto "aham
sotapanno"ti va "sakadagami"ti va "anagami"ti va mannati, samathavipassanalabhi
pana arahatteyeva thapeti. Tassa hi samadhibalena kilesa vikkhambhita, vipassanabalena
@Footnote: 1 cha.Ma. unnamo  2 cha.Ma. dasapi vassani visampi vassani timsampi vassani asitipi
@vassani
Sankhara supariggahita, tasma satthimpi 1- vassani asitimpi 2- vassani
vassasatampi kilesa na samudacaranti, khinasavasseva cittacaro 3- hoti. So evam
digharattam kilesasamudacaram apassanto antara atthatvava "araha ahan"ti mannati.
    Asmimanoti rupe asmitiadina nayena pancasu khandhesu "aham rupadayo"ti
uppanno mano. Micchamanoti papakehi kammayatanasippayatanavijjatthanasuta-
patibhanasilabbatehi, papikaya ca ditthiya uppanno mano. Tattha papakam kammayatanam nama
kevattamacchabandhanesadanam kammam. Papakam sippayatanam nama macchajalakhipakuminakaranesu ceva
pasaoddanasularopanadisu ca chekata. Papakam vijjatthanam nama ya kaci
parupaghatavijja. Papakam sutam nama bharatayuddhasitaharanadipatisamyuttam. Papakam patibhanam
nama dubbhasitayuttam kabbanatakavindumbanadipatibhanam. 4- Papakam silam nama ajasilam
gosilam. Vatampi ajavatagovatameva. Papika ditthi pana dvasatthiditthigatesu ya kaci
ditthi. Atthavidhamano uttanatthoyeva.
    Navavidhena mananiddese seyyassa "seyyohamasmi"tiadayo nava mana puggalam
nissaya vutta. Ettha pana seyyassa "seyyohamasmi"ti mano rajunanceva
pabbajitananca uppajjati. Raja hi "ratthena va dhanavahanehi va ko maya
sadiso atthi"ti etam manam karoti. Pabbajitopi "siladhutangadihi ko maya sadiso
atthi"ti etam manam karoti.
    Seyyassa "sadisohamasmi"ti manopi etesamyeva uppajjati. Raja hi "ratthena
va dhanavahanehi va annarajuhi saddhim mayham kinnanakaranan"ti etam manam
karoti. Pabbajitopi "siladhutangadihi annena bhikkhuna mayham kinnanakaranan"ti
etam manam karoti.
@Footnote: 1 cha.Ma. satthipi  2 cha.Ma. asitipi  3 Si. cittavaro  4 Si....vilambanatakadi,
@cha.Ma. kappanatakavilappanadi...
    Seyyassa "hinohamasmi"ti manopi etesamyeva uppajjati. Yassa hi ranno
rattham va dhanavahanadini va natisampannani honti, so "mayham `raja'ti
voharasukhamattakameva, kim raja nama ahan"ti etam manam karoti. Pabbajitopi
appalabhasakkaro "aham dhammakathiko, bahussuto, mahatheroti kathamattameva, kim
dhammakathiko namaham, kim bahussuto namaham, kim mahathero namaham, yassa me
labhasakkaro natthi"ti etam manam karoti.
    Sadisassa "seyyohamasmi"ti manadayo amaccadinam uppajjanti. Amacco hi
ratthiyo va "bhogayanavahanadihi va ko maya sadiso anno rajapuriso atthi"ti
va, "mayham annehi saddhim kinnanakaranan"ti va, "amaccoti namameva mayham,
ghasacchadanamattampi me natthi, kim amacco namahan"ti va ete mane karoti.
    Hinassa "seyyohamasmi"ti manadayo dasadinam uppajjanti. Daso hi
"matito va pitito va ko maya sadiso anno daso nama atthi, anne
jivitum asakkonta kucchihetu dasa nama jata, ahampana paveniagatatta seyyo"ti
va, "paveniagatabhavena ubhatosuddhikadasattena asukadasena nama saddhim kim mayham
nanakaranan"ti va, "kucchivasenaham dasabyam upagato, matapitukotiya pana me
dasatthanam natthi, kim daso namahan"ti va ete mane karoti. Yatha ca
daso, evam pukkusacandaladayopi ete mane karontiyeva,
    ettha ca seyyassa "seyyohamasmi"ti uppannamanova yathavamano, itare
dve ayathavamana. Tatha sadisassa "sadisohamasmi"ti, hinassa "hinohamasmi"ti
uppannamanova yathavamano, itare dve ayathavamana. Tattha yathavamana
arahattamaggavajjha, ayathavamana sotapattimaggavajjha.
    Ettha ca seyyassa "seyyohamasmi"ti mano uttamassa uttamatthena "aham
Seyyo"ti evam uppannamano, seyyassa "sadisohamasmi"ti mano uttamassa samatthena
"aham sadiso"ti evam uppannamano. Seyyassa "hinohamasmi"ti mano uttamassa
lamakatthena "aham hino"ti evam uppannamano. Evam seyyamano sadisamano
hinamanoti ime tayo mana seyyassa uppajjanti. Sadisassapi aham seyyo, sadiso,
hinoti tayo mana uppajjanti. Hinassapi aham hino, sadiso, seyyoti tayo
mana uppajjanti.
    Dasavidhamananiddese idhekacco manam janetiti ekacco puggalo manam janayati.
Jatiya vati khattiyabhavadijatisampattiya va. Gottena vati gotamagottadina
ukkatthagottena va. Kolaputtiyena vati mahakulabhavena va. Vannapokkharataya vati
vannasampannasarirataya va. Sariram hi "pokkharan"ti vuccati, tassa vannasampattiya
abhirupabhavenati attho. Dhanena vati dhanasampannabhavena va, mayham nidhanagatassa
dhanassa pamanam natthiti attho. Ajjhenena vati ajjhayanavasena va. Kammayatanena
vati "avasesa satta chinnapakkhakakasadisa, ahampana mahiddhiko mahanubhavo"ti
va, "aham yam yam kammam karomi, tam tam ijjhati"ti 1- va evamadinayappavattena
kammayatanena va. Sippayatanena vati "avasesa satta nisippa, aham
sippava"ti evamadinayappavattena sippayatanena va. Vijjatthanena vati idam
hettha vuttanayameva. Sutena vati "avasesa satta appassuta, ahampana bahussuto"ti
evamadisutena va. Patibhanena vati "avasesa satta appatibhana, mayham pana
patibhanappamanam natthi"ti evamadipatibhanena va. Annatarannatarena va vatthunati
avuttena annena vatthuna va. Yo evarupo manoti manakaranavasena mano.
Mannana mannitattanti akarabhavaniddeso. Ussitatthena unnati. Yassuppajjati,
tam puggalam unnameti ukkhipitva thapetiti unnamo. 2- Samussitatthena dhajo.
@Footnote: 1 cha.Ma. samijjhatiti  2 cha.Ma. unnamo
Ukkhipanatthena cittam sampagganhatiti sampaggaho. Ketu vuccati bahusu dhajesu
accuggataddhajo. Manopi punappunam uppajjamano aparapare upadaya accuggatatthena
ketu viyati ketu, tam ketum icchatiti ketukamyam, tassa bhavo ketukamyata. Sa
pana cittassa, na attano. Tena vuttam "ketukamyata cittassa"ti. Manasampayuttam
hi cittam ketum icchati, tassa bhavo, ketusankhato manoti. Dhono mayanca mananca
pahaya pajahitva yo so dhono araha hettha vuttanayena vinodanabyantikaranadivasena
kilese pajahitva thito, so kena 1- ragadina kilesena gaccheyya.
    Nerayikoti vati niraye nibbattakasattoti va. Tiracchanayoniyadisupi 2- eseva
nayo. So hetu natthiti yena janakahetuna gatiyadisu nibbatteyya, so hetu
natthi. Paccayoti tasseva vevacanam. Karananti thanam. Karanam hi tadayattavuttitaya
attano phalassa thananti vuccati. Tasma yena hetuna yena paccayena gatiyadisu
nibbatteyya, tam karanam natthi.
    [22] Yo pana nesam dvinnam upayanam bhavena upayo hoti, so upayo
hi .pe. Ditthimidheva sabbanti. Tattha upayoti tanhaditthinissito. Dhammesu upeti
vadanti "ratto"ti va "duttho"ti va evam tesu tesu dhammesu upeti vadam.
Anupayam kena katham vadeyyati tanhaditthippahanena pana anupayam khinasavam kena
ragena va dosena va katham "ratto"ti va "duttho"ti va vadeyya. Evam
anupavajjova 3- so kim titthiya viya katapaticchadako bhavissatiti adhippayo. Attam
nirattam 4- na hi tassa atthiti tassa hi attaditthi va ucchedaditthi va natthi,
gahanamuncanam vapi attanirattasannitam natthi. Kimkarana natthiti  ce? adhosi so
ditthimidheva sabbanti, yasma so idheva attabhave nanambuna sabbam ditthigatam
adhosi pajahi vinodesiti arahattanikutena desanam nitthapesi. Tam sutva raja
attamano bhagavantam abhivadetva pakkamiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. tena  2 cha.Ma. tiracchanayonika...  3 cha.Ma. anupavajjo ca  4 cha.Ma. atta
@niratta
    Rattoti vati ragena rattoti va. Dutthoti vatiadisupi eseva nayo.
Te abhisankhara appahinati ye punnapunnaanenjabhisankhara, te appahina.
Abhisankharanam appahinattati tesam vuttappakaranam kammabhisankharanam appahinabhavena.
Gatiya vadam upetiti pancannam gatinam annataraya kathanam upagacchati. Tenevaha "nerayikoti
va .pe. Vadam upeti upagacchati"ti. Vadeyyati katheyya. Gahitam 1- natthiti gahetabbam
natthi. Muncitabbam natthiti muncitva thitatta mocetabbam natthi.
    Yassatthi gahitanti yassa puggalassa "aham mama"ti gahitam atthi. Tassatthi
muncitabbanti tassa puggalassa mocetabbam atthi. Upari padani parivattetva
yojetabbani. Gahanamuncana samatikkantoti gahanamocana araha atikkanto.
Vuddhiparihanivitivattoti 2- vuddhinca parihaninca atikkamitva pavatto. So
vutthavasoti adim katva nanaggina daddhaniti pariyosanam hettha vuttanayameva.
Adhositi kantesi. 3- Dhuni sandhuni niddhuniti upasaggena padam vaddhitanti.
                  Saddhammapajjotikaya mahaniddesatthakathaya
                   dutthatthakasuttaniddesavannana nitthita.
                              Tatiyam.
                      ---------------------
@Footnote: 1 cha.Ma. patitam  2 cha.Ma. buddhi...  3 Si. adhopiti kampesi



             The Pali Atthakatha in Roman Book 45 page 187-210. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=4345&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=4345&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=70              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=29&A=1311              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=29&A=1429              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=29&A=1429              Contents of The Tipitaka Volume 29 http://84000.org/tipitaka/read/?index_29

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]