ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 48 : PALI ROMAN Patisam.A.2 (saddhamma.2)

page172.

5. Vimokkhakatha 1. Vimokkhuddesavannana [209] Idani indriyakathanantaram kathitaya vimokkhakathaya apubbatthanuvannana anuppatta. Ayam hi vimokkhakatha indriyabhavananuyuttassa vimokkhasabbhavato indriyakathanantaram kathita. Tanca kathento bhagavato sammukha sutasuttantadesana- pubbangamam katva kathesi. Tattha suttante tava sunnato vimokkhotiadisu sunnatakarena nibbanam arammanam katva pavatto ariyamaggo sunnato vimokkho. So hi sunnataya dhatuya uppannatta sunnato, kilesehi vimuttatta vimokkho. Eteneva nayena animittakarena nibbanam arammanam katva pavatto animitto, appanihitakarena nibbanam arammanam katva pavatto appanihitoti veditabbo. Eko hi aditova aniccato sankhare sammasati. Yasma pana na aniccato sammasanamatteneva maggavutthanam hoti, dukkhatopi anattatopi sammasitabbameva, tasma dukkhatopi anattatopi sammasati. Tassa evam patipannassa aniccato ce sammasanakale maggavutthanam hoti, ayam aniccato abhinivisitva aniccato vutthati nama. Sace panassa dukkhato anattato sammasanakale maggavutthanam hoti, ayam aniccato abhinivisitva dukkhato, anattato vutthati nama. Esa nayo dukkhato anattato abhinivisitva vutthanesupi. Ettha ca yopi aniccato abhinivittho, yopi dukkhato, yopi anattato. Vutthanakale ca 1- aniccato vutthanam hoti, tayopi jana adhimokkhabahula honti, saddhindriyam patilabhanti, animittavimokkhena vimuccanti, pathamamaggakkhane saddhanusarino honti, sattasu thanesu saddhavimutta. Sace pana dukkhato vutthanam @Footnote: 1 cha.Ma. ce, visuddhi. 3/306

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Hoti, tayopi jana passaddhibahula honti, samadhindriyam patilabhanti, appanihitavimokkhena vimuccanti, sabbattha kayasakkhino honti. Yassa panettha arupajjhanam padakam hoti, so aggaphale ubhatobhagavimutto hoti. Atha nesam anattato vutthanam hoti, tayopi jana vedabahula honti, pannindriyam patilabhanti, sunnatavimokkhena vimuccanti, pathamamaggakkhane dhammanusarino honti, chasu thanesu ditthippatta, aggaphale pannavimuttati. Apica maggo nama pancahi karanehi namam labhati sarasena va paccanikena va sagunena va arammanena va agamanena va. Sace hi sankharupekkha aniccato sankhare sammasitva vutthati, animittavimokkhena vimuccati. Sace dukkhato sammasitva vutthati, appanihitavimokkhena vimuccati. Sace anattato sammasitva vutthati, sunnatavimokkhena vimuccati. Idam sarasato namam nama. Aniccanupassanaya pana sankharanam ghanavinibbhogam katva niccanimittadhuvanimittasassatanimittani pahaya agatatta animitto. Dukkhanupassanaya sukhasannam pahaya panidhipatthanam sukkhapetva agatatta appanihito, anattanupassanaya attasattapuggalasannam pahaya sankhare sunnato ditthatta sunnatoti idam paccanikato namam nama. Ragadihi pana sunnatta sunnato, rupanimittadinam, raganimittadinamyeva va abhavena animitto, ragappanidhiadinam abhavato appanihitoti idamassa sagunato namam nama. Soyam 1- sunnam animittam appanihitanca nibbanam arammanam karotitipi sunnato animitto appanihitoti vuccati. Idamassa arammanato namam nama. Agamanam pana duvidham vipassanagamanam maggagamananca. Tattha magge vipassanagamanam labbhati, phale maggagamanam. Anattanupassana hi sunnata nama, sunnatavipassanaya maggo sunnato, sunnatamaggassa phalam sunnatam. Aniccanupassana animitta nama, animittavipassanaya 2- maggo @Footnote: 1 i. yoyam 2 Si. animittanupassanaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Animitto. Idam pana namam abhidhammapariyaye na labbhati, suttantapariyaye pana labbhati. Tattha hi gotrabhunanam animittam nibbanam arammanam katva animittanamakam hutva sayam agamaniyatthane thatva maggassa namam detiti vadanti. Tena maggo animittoti vutto. Maggagamanena phalam animittanti yujjatiyeva. Dukkhanupassana sankharesu panidhim sukkhapetva agatatta appanihita nama, appanihitavipassanaya maggo appanihito, appanihitamaggassa phalam appanihitanti evam vipassana attano namam maggassa deti, maggo phalassati idam agamanato namam nama. Evam sankharupekkha vimokkhavisesam niyametiti. Evam bhagavata esite tayo mahavatthuke vimokkhe uddisitva tamniddesavaseneva aparepi vimokkhe niddisitukamo apica atthasatthi vimokkhatiadimaha. Tattha apicati aparapariyayadassanam. Katham te atthasatthi honti, nanu te pancasattatiti? saccam yatharutavasena pancasattati. Bhagavata pana desite tayo vimokkhe thapetva annavimokkhe niddisanato imesam tadavarodhato ca ime tayo na ganetabba, ajjhattavimokkhadayo tayopi vimokkha catudha vittharavacaneyeva antogadhatta na ganetabba, "panihito vimokkho, appanihito vimokkho"ti ettha appanihito vimokkho pathamam udditthena ekanamikatta na ganetabbo, evam imesu sattasu apanitesu sesa atthasatthi vimokkha honti. Evam sante sunnatavimokkhadayo tayo puna kasma udditthati ce? uddesena sangahetva tesampi niddesakaranattham. Ajjhattavutthanadayo pana tayo pabhedam vina mularasivasena uddittha, panihitavimokkhapatipakkhavasena puna appanihito vimokkho udditthopi veditabbo. Ajjhattavutthanadisu ajjhattato vutthatiti ajjhattavutthano. Anulomentiti anuloma. Ajjhattavutthananam patippassaddhi apagama ajjhattavutthanapatippassaddhi. Rupiti ajjhattam kesadisu uppaditam rupajjhanam rupam, tam rupamassa atthiti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

Rupi. Rupani passatiti bahiddha nilakasinadirupani jhanacakkhuna passati. Imina ajjhattabahiddhavatthukesu kasinesu jhanapatilabho dassito. Ajjhattam arupasanniti ajjhattam na rupasanni, attano kesadisu anupaditarupavacarajjhanoti attho. Imina bahiddha parikammam katva bahiddhava patiladdhajjhanata dassita. Subhanteva adhimuttoti "subha"micceva arammane adhimutto. Tattha kincapi antoappanayam "subhan"ti abhogo natthi, yo pana appatikulakarena sattarammanam pharanto viharati, so yasma "subhan"teva adhimutto hoti, tasma evam uddeso katoti. Appitappitasamaye eva vikkhambhanavimuttisabbhavato 1- samayavimokkho. Soyeva sakiccakaranavasena appitasamaye eva niyutto samayiko. Samayikotipi patho. Kopetum bhanjitum sakkuneyyataya kupPo. Lokam anatikkamanato loke niyuttoti lokiko. Lokiyotipi patho. Lokam uttarati, uttinnoti va lokuttaro. Arammanakaranavasena saha asavehiti sasavo. Arammanakaranavasena sampayogavasena ca natthettha asavati anasavo. Rupasankhatena saha amisenati samiso. Sabbaso ruparupappahana niramisatopi niramisataroti niramisa niramisataro. Panihitoti tanhavasena panihito patthito. Arammanakaranavasena sannojanehi samyuttatta sannutto. Ekattavimokkhoti kilesehi anajjharulhatta ekasabhavo vimokkho. Sannavimokkhoti vipassanananameva viparitasannaya vimuccanato sannavimokkho. Tadeva vipassanananam sammohato vimuccanavasena nanameva vimokkhoti nanavimokkho. Sitisiyavimokkhoti vipassanananameva siti bhaveyyati pavatto vimokkho sitiyavimokkho. Sitisikavimokkhotipi 2- patho, sitibhavikaya vimokkhoti tassa attham vannayanti. Jhanavimokkhoti upacarappanabhedam lokiyalokuttarabhedanca jhanameva @Footnote: 1 Ma. vikkhambhanavimuttisabhavato 2 Si. sitisitavimokkhotipi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Vimokkho. Anupada cittassa vimokkhoti anupadiyitva gahanam akatva cittassa vimokkho. Sesam vuttanayeneva veditabbanti. Vimokkhuddesavannana nitthita. ------------------ 2. Vimokkhaniddesavannana [210] Katamotiadike uddesassa niddese iti patisancikkhatiti evam upaparikkhati. Sunnamidanti idam khandhapancakam sunnam. Kena sunnam? attena va attaniyena va. Tattha attena vati balajanaparikappitassa attano abhava tena attana ca sunnam. Attaniyena vati tassa parikappitassa attano santakena ca sunnam. Attano abhaveneva attaniyabhavo. Attaniyanca nama niccam va siya sukham va, tadubhayampi natthi. Tena niccapatikkhepena paniccanupassana, sukhapatikkhepena dukkhanupassana ca vutta hoti. Sunnamidam attena vati anattanupassanayeva vutta. Soti so evam tihi anupassanahi vipassamano bhikkhu. Abhinivesam na karotiti anattanupassanavasena attabhinivesam na karoti. Nimittam na karotiti aniccanupassanavasena niccanimittam na karoti. Panidhim na karotiti dukkhanupassanavasena panidhim na karoti. Ime tayo vimokkha pariyayena vipassanakkhane tadangavasenapi labbhanti, nippariyayena pana samucchedavasena maggakkhaneyeva. Cattari jhanani ajjhattam nivaranadihi vutthanato ajjhattavutthano vimokkho. Catasso arupasamapattiyo arammanehi vutthanato bahiddhavutthano vimokkho. Arammanampi hi bahirayatanani viya idha "bahiddha"ti vuttam hoti. Ime dve vikkhambhanavimokkha, dubhatovutthano pana samucchedavimokkho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Nivaranehi vutthatitiadihi ajjhattavutthanam sarupato vuttam. Rupasannayatiadihi kasinadiarammanasamatikkamassa 1- pakatatta tam avatva suttantesu vuttarupasannadisamatikkamo vutto. Sakkayaditthivicikicchasilabbataparamasati samasapadam, sakkayaditthiya vicikicchaya silabbataparamasati vicchedo. Ayameva va patho. [211] Vitakko catiadihi jhananam samapattinanca upacarabhumiyo vutta. Aniccanupassanatiadihi catunnam magganam pubbabhagavipassana vutta. Patilabho vati pancavidhavasippattiya byapito patthato labhoti patilabho. Vasippattiya hi sabbo jhanapayogo ca samapattipayogo ca patippassaddho hoti, tasma patilabho "patippassaddhivimokkho"ti vutto. Vipako pana jhanassa samapattiya ca patippassaddhi hotiti ujukameva. Keci pana "upacarapayogassa patippassaddhatta jhanassa samapattiya ca patilabho hoti, tasma jhanasamapattipatilabho `patippassaddhivimokkho'ti vuccati"ti vadanti. [212] Ajjhattanti attanam adhikicca pavattam. Paccattanti attanam paticca pavattam. Ubhayenapi niyakajjhattameva dipeti. Nilanimittanti nilameva. Nilasannam patilabhatiti tasmim nilanimitte nilamitisannam patilabhati. Suggahitam karotiti parikammabhumiyam sutthu uggahitam karoti. Supadharitam upadharetiti upacarabhumiyam sutthu upadharitam katva upadhareti. Svavatthitam avatthapetiti appanabhumiyam sutthu nicchitam nicchinnati. Vavatthapetitipi patho. Ajjhattam hi nilaparikammam karonto kese va pitte va akkhitakayam va karoti. Bahiddha nilanimitteti nilapupphanilavatthaniladhatunam annatare nilakasine. Cittam upasamharatiti cittam upaneti. Pitadisupi eseva nayo. Asevatiti tameva sannam adito sevati. Bhavetiti vaddheti. Bahulikarotiti punappunam karoti. Rupanti nilanimittam rupam. Rupasanniti tasmim rupe sanna @Footnote: 1 Ma. arammane samatikkamassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page178.

Rupasanna, sa assa atthiti rupasanni. Ajjhattam pitanimittadisu pitaparikammam karonto mede va chaviya va akkhinam pitatthane va karoti. Lohitaparikammam karonto mamse va lohite va jivhaya va hatthatalapadatalesu va akkhinam rattatthane va karoti. Odataparikammam karonto atthimhi va dante va nakhe va akkhinam setatthane va karoti. Ajjhattam arupanti ajjhattam rupanimittam natthiti attho. Mettasahagatenati pathamadutiyatatiyajjhanavasena mettanam samannagatena. Cetasati cittena. Ekam disanti ekam ekissa disaya pathamapariggahitam sattam upadaya ekadisapariyapannasattapharanavasena vuttam. Pharitvati phusitva arammanam katva. Viharatiti brahmaviharadhitthitam iriyapathaviharam pavatteti. Tatha dutiyanti yatha puratthimadisu yam kinci ekam disam pharitva viharati, tatheva tadanantaram dutiyam tatiyam catuttham vati attho. Iti uddhanti eteneva nayena uparimam disanti vuttam hoti. Adho tiriyanti adhodisampi tiriyam disampi evameva. Tattha ca adhoti hettha. Tiriyanti anudisa. Evam sabbadisasu assamandalikaya assamiva mettasahagatam cittam saretipi paccasaretipiti. Ettavata ekamekam disam pariggahetva odhiso mettapharanam dassitam. Sabbadhitiadi pana anodhiso dassanattham vuttam. Tattha sabbadhiti sabbattha. Sabbattatayati sabbesu hinamajjhimukkatthamittasapatta- majjhattadippabhedesu attataya, "ayam parasatto"ti vibhagam akatva attasamatayati vuttam hoti. Atha va sabbattatayati sabbena cittabhavena, isakampi bahi avikkhipamanoti vuttam hoti. Sabbavantanti sabbasattavantam, sabbasattayuttanti attho. Sabbavantantipi patho. Lokanti sattalokam. Vipulenati evamadipariyayadassanato panettha puna "mettasahagatena"ti vuttam. Yasma va ettha odhiso pharane viya puna tathasaddo va itisaddo va

--------------------------------------------------------------------------------------------- page179.

Na vutto, tasma puna "mettasahagatena cetasa"ti vuttam, nigamanavasena va etam vuttam. Vipulenati ettha pharanavasena vipulata datthabba. Bhumivasena pana tam mahaggatam. Tam hi kilesavikkhambhanasamatthataya vipulaphalataya dighasantanataya ca mahantabhavam gatam, mahantehi va ularacchandaviriyacittapannehi gatam patipannanti mahaggatam. Pagunavasena appamanasattarammanavasena ca appamanam. Byapadapaccatthikappahanena averam. Domanassappahanato abyapajjam 1-, niddukkhanti vuttam hoti. Appatikula hontiti bhikkhuno cittassa appatikula hutva upatthahanti. Sesesupi vuttanayeneva karunamuditaupekkhavasena yojetabbam. Karunaya vihesapaccatthikappahanena 2- averam, muditaya aratipaccatthikappahanena. Upekkhasahagatenati catutthajjhanavasena upekkhaya samannagatena. Ragapaccatthikappahanena averam, gehasitasomanassappahanato abyapajjam. Sabbampi hi akusalam kilesaparilahayogato sabyapajjamevati ayametesam viseso. [213] Sabbasoti sabbakarena, sabbasam va, anavasesananti attho. Rupasannananti sannasisena vuttarupavacarajjhanananceva tadarammanananca. Rupavarajjhanampi hi rupanti vuccati "rupi rupani passati"tiadisu, 3- tassa arammanampi bahiddha rupani passati "suvannadubbannani"tiadisu. 4- Tasma idha rupe sanna rupasannati evam sannasisena vuttarupavacarajjhanassetam adhivacanam. Rupam sanna assati rupasannam, rupamassa namanti vuttam hoti. Evam pathavikasinadibhedassa tadarammanassa cetam adhivacananti veditabbam. Samatikkamati viraga nirodha ca. Kim vuttam hoti? etasam kusalavipakakiriyavasena pancadasannam jhanasankhatanam rupasannanam, etesanca pathavikasinadivasena navannam arammanasankhatanam rupasannanam @Footnote: 1 Si. abyapajjham evamuparipi 2 Si. cittavihesapaccatthikappahanena @3 khu.pati. 31/209/250, abhi. san. 34/248/76 4 abhi.san. 34/244/74

--------------------------------------------------------------------------------------------- page180.

Sabbakarena, anavasesanam va viraga ca nirodha ca viragahetu ceva nirodhahetu ca akasanancayatanam upasampajja viharati. Na hi sakka sabbaso anatikkantarupasannena etam upasampajja viharitunti. Yasma pana arammanasamatikkamena pattabba eta samapattiyo, na ekasmimyeva arammane pathamajjhanadini viya. Arammane avirattassa ca sannasamatikkamo na hoti, tasma ayam arammanasamatikkamavasenapi atthavannana katati veditabba. Patighasannanam atthangamati cakkhadinam vatthunam rupadinam arammanananca patighatena uppanna sanna patighasanna, rupasannadinam etam adhivacanam. Tasam kusalavipakanam pancannam, akusalavipakanam pancannanti sabbaso dasannampi patighasannanam atthangama pahana asamuppada, appavattim katvati vuttam hoti. Kamanceta pathamajjhanadini samapannassapi na santi, na hi tasmim samaye pancadvaravasena cittam pavattati, evam santepi annattha pahinanam sukhadukkhanam catutthajjhane viya sakkayaditthadinam tatiyamagge viya ca imasmim jhane ussahajananattham imassa jhanassa pasamsavasena etasam ettha vacanam veditabbam. Atha va kincapi ta rupavacaram samapannassa na santi, atha kho na pahinatta na santi. Na hi rupaviragaya rupavacarabhavana samvattati, rupayattayeva ca etasam pavatti. Ayam pana bhavana rupaviragaya samvattati, tasma ta ettha pahinati vattum vattati. Na kevalanca vuttam, ekamseneva evam dharetumpi vattati. Tasam hi ito pubbe appahinattayeva "pathamajjhanam samapannassa saddo kantako"ti 1- vutto bhagavata. Idha ca pahinattayeva arupasamapattinam anenjata santavimokkhata ca vutta. Nanattasannanam amanasikarati nanatte va gocare pavattanam sannanam, nanattanam va sannanam. Yasma heta rupasaddadibhede nanatte nanasabhave @Footnote: 1 an.dasaka. 24/72/108

--------------------------------------------------------------------------------------------- page181.

Gocare pavattanti, yasma ceta attha kamavacarakusalasanna, dvadasa akusalasanna, ekadasa kamavacarakusalavipakasanna, dve akusalavipakasanna, ekadasa kamavacarakiriyasannati evam catucattalisampi sanna nanatta nanasabhava annamannavisadisa, tasma "nanattasanna"ti vutta. Tasam sabbaso nanattasannanam amanasikara anavajjana citte ca anuppadana. 1- Yasma ta navajjati citte ca na uppadeti na manasikaroti na paccavekkhati, tasmati vuttam hoti. Yasma cettha purima rupasanna patighasanna ca imina jhanena nibbatte bhavepi na vijjanti, pageva tasmim bhave imam jhanam upasampajja viharanakale, tasma tasam samatikkama atthangamati dvedhapi abhavoyeva vutto. Nanattasannasu pana yasma attha kamavacarakusalasanna, nava kiriyasanna, dasakusalasannati ima sattavisati sanna imina jhanena nibbatte bhave vijjanti, tasma tasam amanasikarati vuttanti veditabbam. Tatthapi hi imam jhanam upasampajja viharanto tasam amanasikarayeva upasampajja viharati. Ta pana amanasikaronto 2- asamapanno hotiti. Sankhepato cettha "rupasannanam samatikkama"ti imina sabbarupavacaradhammanam pahanam vuttam. "patighasannanam atthangama nanattasannanam amanasikara"ti imina sabbesam kamavacaracittacetasikanam pahananca amanasikaro ca vuttoti veditabbo. Ananto akasoti ettha pannattimattatta nassa uppadanto va vayanto va pannayatiti ananto, anantapharanavasenapi ananto. Na hi so yogi ekadesavasena pharati, sakalavaseneva pharati. Akasoti kasinugghatimakaso. Akasanancayatanadini vuttatthani. Upasampajja viharatiti tam patva nipphadetva tadanurupena iriyapathena viharati. Tadeva samapajjitabbato samapatti. @Footnote: 1 Si. anuppadanaya 2 cha.Ma. manasikaronto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page182.

Akasanancayatanam samatikkammati pubbe vuttanayena jhanampi akasanancayatanam arammanampi. Arammanampi hi pubbe vuttanayeneva akasanancam ca tam pathamassa aruppajjhanassa arammanatta devanam devayatanam viya adhitthanatthena ayatanancati akasanancayatanam, tatha akasanancam ca tam tassa jhanassa sanjatihetutta "kamboja assanam ayatanan"tiadini viya sanjatidesatthena ayatanancatipi akasanancayanam. Evametam jhananca arammanancati ubhayampi appavattikaranena ca amanasikaranena ca samatikkamitvava yasma idam vinnanancayatanam upasampajja vihatabbam, tasma ubhayampetamekajjham katva "akasanancayatanam samatikkamma"ti idam vuttanti veditabbam. Anantam vinnananti tamyeva "ananto akaso"ti pharitva pavattam vinnanam "anantam vinnanan"ti manasikarontoti vuttam hoti. Manasikaravasena va anantam. So hi tam akasarammanavinnanam anavasesato manasikaronto anantam manasi karoti. Vinnanancayatanam samatikkammati etthapi ca pubbe vuttanayeneva jhanampi vinnanancayatanam arammanampi. Arammanampi hi pubbe vuttanayeneva vinnanancam ca tam dutiyassa aruppajjhanassa arammanatta adhitthanatthena ayatanancati vinnanancayatanam, tatha vinnanancam ca tam tasseva jhanassa sanjatihetutta sanjatidesatthena ayatanancatipi vinnanancayatanam. Evametam jhananca arammanancati ubhayampi appavattikaranena ca amanasikaranena ca samatikkamitvava yasma idam akincannayatanam upasampajja vihatabbam, tasma ubhayampetamekajjham katva "vinnanancayatanam samatikkamma"ti idam vuttanti veditabbam. Natthi kinciti natthi natthi, sunnam sunnam, vivittam vivittanti evam manasikarontoti vuttam hoti. Akincannayatanam samatikkammati etthapi pubbe vuttanayeneva jhanampi akincannayatanam arammanampi. Arammanampi hi pubbe vuttanayeneva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page183.

Akincannanca tam tatiyassa aruppajjhanassa arammanatta adhitthanatthena ayatanancati akincannayatanam, tatha akincannanca tam tasseva jhanassa sanjatihetutta sanjatidesatthena ayatanancatipi akincannayatanam. Evametam jhananca arammanancati ubhayampi appavattikaranena ca amanasikaranena ca samatikkamitvava yasma idam nevasannanasannayatanam upasampajja vihatabbam, tasma ubhayampetamekajjham katva "akincannayatanam samatikkamma"ti idam vuttanti veditabbam. Sannavedayitanirodhakatha hettha kathitava. "rupi rupani passati"tiadika satta vimokkha paccanikadhammehi sutthu vimuccanatthena arammane abhirativasena sutthu muccanatthena ca vimokkha, nirodhasamapatti pana cittacetasikehi vimuttatthena vimokkho. Samapattisamapannasamaye vimutto hoti, vutthitasamaye avimutto hotiti samayavimokkho. Samucchedavimuttivasena accantavimuttatta ariyamagga, patippassaddhivimuttivasena accantavimuttatta samannaphalani, nissaranavimuttivasena accantavimuttatta nibbanam asamayavimokkho. Tatha samayikasamayikavimokkha. Pamadam agamma parihayatiti kupPo. Tatha na parihayatiti akupPo. Lokaya samvattatiti lokiyo. Ariyamagga lokam uttarantiti lokuttara, samannaphalani nibbananca lokato uttinnati lokuttaRa. Adittam ayogulam makkhika viya tejussadam lokuttaram dhammam asava nalambantiti anasavo. Rupappatisannuttoti rupajjhanani. Arupappatisannuttoti arupasamapattiyo. Tanhaya alambito panihito. Analambito appanihito. Maggaphalani ekarammanatta ekanitthatta ca ekattavimokkho, nibbanam adutiyatta ekattavimokkho, arammanananatta vipakananatta ca nanattavimokkho. [214] Siyati bhaveyya, dasa hontiti ca eko hotiti ca bhaveyyati attho. "siya"ti ca etam vidhivacanam, na pucchavacanam. Vatthuvasenati niccasannadidasavatthuvasena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page184.

Dasa honti. Pariyayenati vimuccanapariyayena eko hoti. Siyati kathanca siyati yam va siyati vihitam, tam katham siyati pucchati. Aniccanupassananananti samasapadam. Aniccanupassananananti va patho. Tatha sesesupi. Niccato sannayati niccato pavattaya sannaya, "niccan"ti pavattaya sannayati attho. Esa nayo sukhato attato nimittato sannayati etthapi. Nimittatoti ca niccanimittato. Nandiya sannayati nandivasena pavattaya sannaya, nandisampayuttaya sannayati attho. Esa nayo ragato samudayato adanato panidhito abhinivesato sannayati etthapi. Yasma pana khayavayaviparinamanupassana tisso aniccanupassanadinam balavabhavaya balavapaccayabhuta bhanganupassanavisesa. Bhangadassanena hi aniccanupassana balavati hoti. Aniccanupassanaya ca balavatiya jataya "yadaniccam tam dukkham, yam dukkham tadanatta"ti 1- dukkhanattanupassanapi balavatiyo honti. Tasma aniccanupassanadisu vuttasu tapi tisso vuttava honti. Yasma ca sunnatanupassana 2- "abhinivesato sannaya muccati"ti vacaneneva saradanabhinivesasammohabhinivesaalayabhinivesasannogabhinivesato sannaya muccatiti vuttameva hoti, abhinivesabhaveneva appatisankhato sannaya muccatiti vuttameva hoti, tasma adhipannadhammavipassanadayo pancapi anupassana na vuttati veditabba. Evam attharasasu mahavipassanasu eta attha anupassana avatva daseva anupassana vuttati veditabba. [215] Aniccanupassana yathabhutam nananti aniccanupassanayeva yathabhutananam. Ubhayampi paccattavacanam. Yathabhutanananti nanattho vutto. Evam sesesupi. Sammoha annanati sammohabhuta annana. Muccatiti vimokkhattho vutto. @Footnote: 1 sam.kha. 17/15/19 2 Ma. sunnatanupassanaya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page185.

[216] Aniccanupassana anuttaram sitibhavanananti ettha sasaneyeva sabbhavato uttamatthena anuttaram, anuttarassa paccayatta va anuttaram, sitibhavo eva nanam sitibhavananam. Tam aniccanupassanasankhatam anuttaram sitibhavananam. "../../bdpicture/chahi bhikkhave dhammehi samannagato bhikkhu bhabbo anuttaram sitibhavam sacchikatun"ti 1- ettha nibbanam anuttaro sitibhavo nama. Idha pana vipassana anuttaro sitibhavo. Niccato santapaparilahadaratha muccatiti etthapi "niccan"ti pavattakilesa eva idha camutra ca santapanatthena santapo, paridahanatthena parilaho, unhatthena darathoti vuccanti. [217] Nekkhammam jhayatiti jhanantiadayo hettha vuttattha. Nekkhammadini cettha attha samapattiyo ca nibbedhabhagiyaneva. [218] Anupada cittassa vimokkhoti idha vipassanayeva. "etadattha katha, etadattha mantana, yadidam anupada cittassa vimokkho"ti 2- ettha pana nibbanam anupada cittassa vimokkho. Katihupadanehiti katihi upadanehi. Katama ekupadanati katamato ekupadanato. Idam ekupadanati ito ekato upadanato. Idanti pubbananapekkham va. Upadanato muccanesu yasma adito sankharanam udayabbayam passitva passitva aniccanupassanaya vipassati, paccha sankharanam bhangameva passitva animittanupassanaya vipassati. Aniccanupassanavisesoyeva hi animittanupassana. Sankharanam udayabbayadassanena ca bhangadassanena ca attabhavo pakato hoti. Tena ditthupadanassa ca attavadupadanassa ca pahanam hoti. Ditthippahaneneva ca "silabbatena atta sujjhati"ti dassanassa abhavato silabbatupadanassa pahanam hoti. Yasma ca anattanupassanaya ujukameva attabhavam passati, anattanupassanavisesoyeva ca sunnatanupassana, @Footnote: 1 an.chakka. 22/356(85) /484 (sya) 2 vi.pa. 8/366/345, an. tika. 20/68/193

--------------------------------------------------------------------------------------------- page186.

Tasma imani cattari nanani ditthupadanadihi tihi upadanehi muccanti. Dukkhanupassanadinamyeva pana catassannam tanhaya ujuvipaccanikatta aniccanupassanadinam catassannam 1- kamupadanato muccanam na vuttam. Yasma adito dukkhanupassanaya "sankhara dukkha"ti passato paccha appanihitanupassanaya ca "sankhara dukkha"ti passato sankharanam patthana pahiyati. Dukkhanupassanavisesoyeva hi appanihitanupassana. Yasma ca sankharesu nibbidanupassanaya nibbindantassa viraganupassanaya virajjantassa sankharanam patthana pahiyati, tasma imani cattari nanani kamupadanato muccanti. Yasma nirodhanupassanaya kilese nirodheti, patinissagganupassanaya kilese pariccajati, tasma imani dve nanani catuhi upadanehi muccantiti evam sabhavananattena ca akarananattena ca atthasatthi vimokkha niddittha. [219] Idani adito udditthanam tinnam vimokkhanam mukhani dassetva vimokkhamukhapubbangamam indriyavasesam puggalavisesanca dassetukamo tini kho panimanitiadimaha. Tattha vimokkhamukhaniti tinnam vimokkhanam mukhani. Lokaniyyanaya samvattantiti tedhatukalokato niyyanaya niggamanaya samvattanti. Sabbasankhare paricchedaparivatumato samanupassanatayati sabbesam sankharanam udayabbayavasena paricchedato ceva parivatumato ca samanupassanataya. Lokaniyyanam hotiti pathaseso. Aniccanupassana hi "udayato pubbe sankhara natthi"ti paricchinditva tesam gatim samannesamana "vayato param na gacchanti, ettheva antaradhayanti"ti parivatumato pariyantato samanupassati. Sabbasankhara hi udayena pubbantaparicchinna, vayena aparantaparicchinna. Animittaya ca dhatuya cittasampakkhandanatayati vipassanakkhanepi nibbananinnataya animittakarena upatthanato animittasankhataya @Footnote: 1 Si. tissannam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page187.

Nibbanadhatuya cittapavisanataya ca lokaniyyanam hoti. Manosamuttejanatayati cittasamvejanataya. Dukkhanupassanaya hi sankharesu cittam samvijjati. Appanihitaya ca dhatuyati vipassanakkhanepi nibbananinnataya appanihitakarena upatthanato appanihitasankhataya nibbanadhatuya. Sabbadhammeti nibbanassa avipassanupagattepi anattasabhavasabbhavato "sabbasankhare"ti avatva "sabbadhamme"ti vuttam. Parato samanupassanatayati paccayayattatta avasataya avidheyyataya ca "naham na maman"ti evam anattato samanupassanataya. Sunnataya ca dhatuyati vipassanakkhanepi nibbananinnataya sunnatakarena upatthanato sunnatasankhataya nibbanadhatuya. Iti imani tini vacanani aniccadukkhanattanupassananam vasena vuttani. Teneva tadanantaram aniccato manasikarototiadi vuttam. Tattha khayatoti khiyanato. Bhayatoti sabhayato. Sunnatoti attarahitato. Adhimokkhabahulanti aniccanupassanaya "khanabhangavasena sankhara bhijjanti"ti saddhaya patipannassa paccakkhato khanabhangadassanena "saccam vataha bhagava"ti bhagavati saddhaya saddhabahulam cittam hoti. Atha va paccuppannanam padesasankharanam aniccatam passitva "evam anicca atitanagatapaccuppanna sabbe sankhara"ti adhimuccanato adhimokkhabahulam cittam hoti. Passaddhibahulanti dukkhanupassanaya cittakkhobhakaraya panidhiya pajahanato cittadarathabhavena passaddhibahulam cittam hoti. Atha va dukkhanupassanaya samvegajananato samviggassa ca yoniso padahanato vikkhepabhavena passaddhibahulam cittam hoti. Vedabahulanti anattanupassanaya bahirekehi adittham gambhiram anattalakkhanam passato nanabahulam cittam hoti. Atha va "sadevakena lokena adittham anattalakkhanam ditthan"ti tutthassa tutthibahulam cittam hoti. Adhimokkhabahulo saddhindriyam patilabhatiti pubbabhage adhimokkho bahulam pavattamano bhavanaparipuriya saddhindriyam nama hoti, tam so patilabhati nama.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page188.

Passaddhibahulo samadhindriyam patilabhatiti pubbabhage passaddhibahulassa "passaddhakayo sukham vedeti, sukhino cittam samadhiyati"ti 1- vacanato bhavanaparipuriya passaddhipaccaya samadhindriyam hoti, tam so patilabhati nama. Vedabahulo pannindriyam patilabhatiti pubbabhage vedo bahulam pavattamano bhavanaparipuriya pannindriyam nama hoti, tam so patilabhati nama. Adhipateyyam hotiti chandadike adhipatibhutepi sakiccanipphadanavasena adhipati hoti padhano hoti. Bhavanayati bhummavacanam, uparupari bhavanatthaya va. Tadanvaya hontiti tam anugamini tam anuvattini honti. Sahajatapaccaya hontiti uppajjamana ca sahauppadanabhavena upakaraka honti pakasassa padipo viya. Annamannapaccaya hontiti annamannam uppadanupatthambhanabhavena upakaraka honti annamannupatthambhakam tidandam viya. Nissayapaccaya hontiti adhitthanakarena nissayakarena ca upakara honti tarucittakammanam pathavipatadi viya. Sampayuttapaccaya hontiti ekavatthukaekarammanaekuppadaekanirodhasankhatena sampayuttabhavena upakaraka honti. [220] Pativedhakaleti maggakkhane saccapativedhakale. Pannindriyam adhipateyyam hotiti maggakkhane nibbanam arammanam katva saccadassanakiccakaranavasena ca kilesappahanakiccakaranavasena ca pannindriyameva jetthakam hoti. Pativedhayati saccapativijjhanatthaya. Ekarasati vimuttirasena. Dassanatthenati saccadassanatthena. Evam pativijjhantopi bhaveti, bhaventopi pativijjhatiti maggakkhane sakimyeva bhavanaya ca pavedhassa ca sabbavadassanattham vuttam. Anattanupassanaya vipassanakkhanepi pannindriyasseva adhipateyyatta "pativedhakalepi"ti apisaddo payutto. @Footnote: 1 an.pancaka. 22/26/24 (sya), khu.pati. 31/73/88

--------------------------------------------------------------------------------------------- page189.

[221] Aniccato manasikaroto katamindriyam adhimattam hotitiadi indriyavasena 1- puggalavisesam dassetum vuttam. Tattha adhimattanti adhikam. Tattha saddhindriyasamadhindriyapannindriyanam adhimattata sankharupekkhaya veditabba. Saddhavimuttoti ettha avisesetva vuttepi upari visesetva vuttatta sotapattimaggam thapetva sesesu sattasu thanesu saddhavimuttoti vuttam hoti. Saddhavimutto saddhindriyassa adhimattatta hoti, na saddhindriyassa adhimattatta sabbattha saddhavimuttotipi vuttam hoti. Sotapattimaggakkhane saddhindriyassa adhimattattayeva sesesu samadhindriyapannindriyadhimattattepi sati saddhavimuttoyeva nama hotiti vadanti. Kayasakkhi hotiti atthasupi thanesu kayasakkhi nama hoti. Ditthippatto hotiti saddhavimutte vuttanayeneva veditabbam. Saddahanto vimuttoti saddhavimuttoti saddhindriyassa adhimattatta sotapattimaggakkhane saddahanto catusupi phalakkhanesu vimuttoti saddhavimuttoti vuttam hoti. Uparimaggattayakkhane saddhavimuttattam idani vakkhati. Sotapattimaggakkhane pana saddhanusarittam paccha vakkhati. Phutthatta sacchikatoti kayasakkhiti sukkhavipassakatte sati upacarajjhanaphassassa ruparupajjhanalabhitte sati ruparupajjhanaphassassa phutthatta nibbanam sacchikatoti kayasakkhi, namakayena vuttappakare jhanaphasse ca nibbane ca sakkhiti vuttam hoti. Ditthatta pattoti ditthippattoti sotapattimaggakkhane sampayuttena pannindriyena pathamam nibbanassa ditthatta paccha sotapattiphaladivasena nibbanam pattoti ditthippatto, pannindriyasankhataya ditthiya nibbanam pattoti vuttam hoti. Sotapattimaggakkhane pana dhammanusarittam paccha vakkhati. Saddahanto vimuccatiti saddhavimuttoti saddhindriyassa adhimattatta sakadagamianagamiarahattamaggakkhanesu saddahanto @Footnote: 1 cha.Ma. indriyavisesena

--------------------------------------------------------------------------------------------- page190.

Vimuccatiti saddhavimutto. Ettha vimuccamanopi asamsaya bhutavacanavasena "vimutto"ti vutto. Jhanaphassanti tividham jhanaphassam. "jhanaphassan"tiadini "dukkha sankhara"ti- adini ca pathamam vuttam dvayameva visesetva vuttani. Natam hotitiadini hettha vuttatthani. Ettha ca jhanalabhi puggalo samadhindriyassa anukulaya dukkhanupassanaya eva vutthahitva maggaphalani papunatiti acariyanam adhippayo. Siyati siyum, bhaveyyanti attho. "siya"ti etam vidhivacanameva. Tayo puggalati vipassananiyamena indriyaniyamena ca vutta tayo puggala. Vatthuvasenati tisu anupassanasu ekekaindriyavatthuvasena. Pariyayenati teneva pariyayena. Imina varena kim dassitam hoti? hettha ekekissa anupassanaya ekekassa indriyassa adhipaccam yebhuyyavasena vuttanti ca, kadaci tisupi anupassanasu ekekasseva indriyassa adhipaccam hotiti ca dassitam hoti. Atha va pubbabhagavipassanakkhane tissannampi anupassananam sabbhavato tasu pubbabhagavipassanasu tesam tesam indriyanam adhipaccam apekkhitva maggaphalakkhanesu saddhavimuttadini namani hontiti. Evam hi vuccamane hettha vutthanagaminivipassanaya upari ca kato indriyadhipaccapuggalaniyamo sukatoyeva niccaloyeva ca hoti. Anantaravare siyati annoyevati evam 1- siyati attho. Ettha pubbe vuttoyeva niyamo. Idani maggaphalavasena puggalavisesam vibhajitva dassetum aniccato manasikaroto .pe. Sotapattimaggam patilabhatitiadimaha. Tattha saddham anussarati anugacchati, saddhaya va nibbanam anussarati anugacchatiti saddhanusari. Sacchikatanti paccakkhakatam. Arahattanti arahattaphalam. Pannasankhatam dhammam anussarati, tena va dhammena nibbanam anussaratiti dhammanusari. @Footnote: 1 Ma. etam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page191.

[222] Puna aparehi pariyayehi indriyattayavisesena puggalavisesam vannetukamo ye hi kecitiadimaha. Tattha bhavita vati atite bhavayimsu va. Bhaventi vati paccuppanne. Bhavissanti vatiadi anagate. Adhigata vatiadi ekekantikam purimassa purimassa atthavivaranattham vuttam. Phassita vati nanaphusanaya phusimsu va. Vasippattati issarabhavam patta. Paramippattati vosanam patta. Vesarajjappattati visaradabhavam patta. Sabbattha saddhavimuttadayo hettha vuttakkhanesuyeva, satipatthanadayo maggakkhaneyeva. Attha vimokkheti "rupi rupani passati"tiadike 1- patisambhidamaggappattiya eva patta. Tisso sikkhati adhisilasikkha adhicittasikkha adhipannasikkha maggappatta eva sikkhamana. Dukkham parijanantitiadini maggakkhaneyeva. Parinnapativedham pativijjhatiti parinnapativedhena pativijjhati, parinnaya pativijjhitabbanti va parinnapativedham. Evam sesesupi. Sabbadhammadihi visesetva abhinnapativedhadayo vutta. Sacchikiriyapativedho pana maggakkhaneyeva nibbanapaccavekkhanananasiddhivasena veditabboti. Evamidha panca ariyapuggala niddittha honti, ubhatobhagavimutto ca pannavimutto cati ime dve aniddittha. Annattha 2- pana "yo pana dukkhato manasikaronto passaddhibahulo samadhindriyam patilabhati, so sabbattha kayasakkhi nama hoti, arupajjhanam pana patva aggaphalapatto 3- ubhatobhagavimutto nama hoti. Yo pana anattato manasikaronto vedabahulo pannindriyam patilabhati, so sotapattimaggakkhane dhammanusari hoti, chasu thanesu ditthippatto, aggaphale pannavimutto"ti vuttam. Te idha kayasakkhiditthippattehiyeva sangahita. Atthato pana arupajjhanena ceva ariyamaggena cati ubhatobhagena vimuttoti ubhatobhagavimutto. Pajananto vimuttoti pannavimuttoti. Ettavata indriyapuggalavisesa niddittha honti. @Footnote: 1 abhi.san. 34/248/76, khu.pati. 31/209/250 2 visuddhi. 3/301 3 Si. maggaphalam @patto

--------------------------------------------------------------------------------------------- page192.

[223-226] Idani vimokkhapubbangamameva vimokkhavisesam puggalavisesanca dassetukamo aniccato manasikarototiadimaha. Tattha dve vimokkhati appanihitasunnatavimokkha. Aniccanupassanagamanavasena hi animittavimokkhoti laddhanamo maggo ragadosamohapanidhinam abhava sagunato ca tesamyeva panidhinam abhava appanihitanti laddhanamam nibbanam arammanam karotiti arammanato ca appanihitavimokkhoti 1- namampi labhati. Tatha ragadosamohehi sunnatta sagunato ca ragadihiyeva sunnatta sunnatanti laddhanamam nibbanam arammanam karotiti arammanato ca sunnatavimokkhoti namampi labhati. Tasma te dve vimokkha animittavimokkhanvaya nama honti. Animittamaggato anannepi atthannam magganganam ekekassa maggangassa vasena sahajatadipaccaya ca hontiti veditabba. Puna dve vimokkhati sunnatanimittavimokkha. Dukkhanupassanagamanavasena hi appanihitavimokkhoti laddhanamo maggo rupanimittadinam raganimittadinam niccanimittadinanca abhava sagunato ca tesamyeva nimittanam abhava animittasankhatam nibbanam arammanam karotiti arammanato ca animittavimokkhoti namampi labhati. Sesam vuttanayeneva yojetabbam. Puna dve vimokkhati animittaappanihitavimokkha. Yojana panettha vuttanaya eva. Pativedhakaleti indriyanam vuttakkameneva vuttam. Maggakkhanam pana muncitva vipassanakkhane vimokkho nama 2- natthi. Pathamam vuttoyeva pana maggavimokkho "pativedhakale"ti vacanena visesetva dassito. "yo cayam puggalo saddhavimutto"tiadika dve vara ca "aniccato manasikaronto sotapattimaggam patilabhati"tiadiko varo ca sankhitto, vimokkhavasena pana yojetva vittharato veditabbo. Ye hi keci nekkhammantiadiko varo vuttanayeneva veditabboti. Ettavata vimokkhapuggalavisesa niddittha hontiti. @Footnote: 1 ka. appanihitavimokkha 2 ka. vimokkha

--------------------------------------------------------------------------------------------- page193.

[227] Puna vimokkhamukhani ca vimokkhe ca anekadha niddisitukamo aniccato manasikarontotiadimaha. Tattha yathabhutanti yathasabhavena. Janatiti nanena janati. Passatiti teneva nanena cakkhuna viya passati. Tadanvayenati tadanugamanena, tassa paccakkhato nanena ditthassa anumanenati 1- attho. Kankha pahiyatiti aniccanupassanaya niccaniccakankha, itarahi itarakankha. Nimittanti santatighanavinibbhogena niccasannaya pahinatta arammanabhutam sankharanimittam yathabhutam janati. Tena vuccati sammadassananti tena yathabhutajananena tam nanam "sammadassanan"ti vuccati. Pavattanti dukkhappattakare sukhasannam ugghatetva sukhasannaya pahanena panidhisankhataya tanhaya pahinatta sukhasammatampi vipakapavattam yathabhutam janati. Nimittanca pavattancati nanadhatumanasikarasambhavena samuhaghanavinibbhogena ubhayathapi attasannaya pahinatta sankharanimittanca vipakapavattanca yathabhutam janati. Yanca yathabhutam nanantiadittayam idani vuttameva, na annam. Bhayato upatthatiti niccasukhaattabhavadassanato yathakkamam tam tam bhayato upatthati. Ya ca bhayatupatthane pannatiadina 2- "udayabbayanupassanananam bhanganupassanananam bhayatupatthanananam adinavanupassanananam nibbidanupassanananam muncitukamyatananam patisankhanupassanananam sankharupekkhananam anulomananan"ti vuttesu patipadananadassanavisuddhisankhatesu navasu vipassanananesu bhayatupatthanasambandhena avatthabhedena bhinnani ekatthani tini nanani vuttani, na sesani. Puna tisu anupassanasu ante thitaya anantaraya anattanupassanaya sambandhena taya saha sunnatanupassanaya ekatthatam dassetum ya ca anattanupassana ya ca sunnatanupassanatiadimaha. Imani hi dve nanani @Footnote: 1 cha.Ma. anugamanenati 2 Si. yanca bhayatupatthane nananti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page194.

Atthato ekameva, avatthabhedena pana bhinnani. Yatha ca imani, tatha aniccanupassana ca animittanupassana ca atthato ekameva nanam, dukkhanupassana ca appanihitanupassana ca atthato ekameva nanam, kevalam avatthabhedeneva bhinnani. Anattanupassanasunnatanupassanananca ekatthataya vuttaya tesam dvinnam dvinnampi nananam ekalakkhanatta ekatthata vuttava hotiti. Nimittam patisankha nanam uppajjatiti "sankharanimittam addhuvam tavakalikan"ti aniccalakkhanavasena janitva nanam uppajjati. Kamanca na pathamam janitva paccha nanam uppajjati, voharavasena pana "mananca paticca dhamme ca uppajjati manovinnanan"tiadini 1- viya evam vuccati. Saddasatthavidupi ca "adiccam papunitva tamo vigacchati"tiadisu viya samanakalepi imam padam icchanti. Ekattanayena va purimanca pacchimanca ekam katva evam vuttanti veditabbam. Imina nayena itarasmimpi padadvaye attho veditabbo. Muncitukamyatadinam tinnam nananam ekatthata hettha vuttanaya eva. Nimitta cittam vutthatiti sankharanimitte dosadassanena tattha anallinataya sankharanimitta cittam vutthati nama. Animitte cittam pakkhandatiti sankharanimittapatipakkhena animittasankhate nibbane tanninnataya cittam pavisati. Sesanupassanadvayepi imina nayena attho veditabbo. Nirodhe nibbanadhatuyati 2- idha vutteneva pathamanupassanadvayampi vuttameva hoti. Nirodhetipi patho. Bahiddha vutthanavivattane pannati vutthanasambandhena gotrabhunanam vuttam. Gotrabhu dhammati gotrabhunanameva. Itaratha hi ekatthata na yujjati. "asankhata dhamma, appaccaya dhamma"tiadisu 3- viya va catumaggavasena va bahuvacanam katanti veditabbam. Yasma vimokkhoti maggo, maggo ca dubhatovutthano, tasma tena sambandhena ya ca dubhatovutthanavivattane pannatiadi vuttam. @Footnote: 1 Ma.mu. 12/400/357, Ma.u. 14/421/361, sam.sala. 18/60/30 @2 Si. nirodhanibbanadhatuyati 3 abhi.san. 34/7,8/6

--------------------------------------------------------------------------------------------- page195.

[228] Puna vimokkhanam nanakkhananam ekakkhanapariyayam dassetukamo katihakarehitiadimaha. Tattha adhipateyyatthenati jetthakatthena. Adhitthanatthenati patitthanatthena. Abhiniharatthenati vipassanavithito niharanatthena. 1- Niyyanatthenati nibbanupagamanatthena. Aniccato manasikarototi vutthanagaminivipassanakkhaneyeva. Animitto vimokkhoti maggakkhaneyeva. Esa nayo sesesu. Cittam adhitthatiti cittam adhikam katva thati, cittam patitthapetiti adhippayo. Cittam abhiniharatiti vipassanavithito 2- cittam niharati. Nirodham nibbanam niyyatiti nirodhasankhatam nibbanam upagacchatiti evam akarananattato catudha nanakkhanata dassita. Ekakkhanataya samodhanatthenati ekajjham samosaranatthena. Adhigamanatthenati vindanatthena. Patilabhatthenati papunanatthena. Pativedhatthenati nanena pativijjhanatthena. Sacchikiriyatthenati paccakkhakaranatthena. Phassanatthenati 3- nanaphusanaya phusanatthena. Abhisamayatthenati abhimukham samagamanatthena. Ettha "samodhanatthena"ti mulapadam, sesani adhigamavevacanani. Tasmayeva hi sabbesam ekato vissajjanam katam. 4- Nimitta muccatiti niccanimittato muccati. Imina vimokkhattho vutto. Yato muccatiti yato nimittato muccati. Tattha na panidahatiti tasmim nimitte patthanam na karoti. Yattha na panidahatiti yasmim nimitte na panidahati. Tena sunnoti tena nimittena sunno. Yena sunnoti yena nimittena sunno. Tena nimittena animittoti imina animittattho vutto. Panidhiya muccatiti panidhito muccati. "panidhi muccati"ti patho 5- nissakkatthoyeva. Imina vimokkhattho vutto. Yattha na panidahatiti yasmim dukkhe na panidahati. Tena sunnoti tena dukkhena sunno. Yena sunnoti yena dukkhanimittena @Footnote: 1 Si. vipassanavidhito niharatthena 2 Si. vipassanavidhito @3 Si. phussanatthenati 4 ka. katva 5 Ma. pathe

--------------------------------------------------------------------------------------------- page196.

Sunno. Yena nimittenati yena dukkhanimittena. Tattha na panidahatiti imina appanihitattho vutto. Abhinivesa muccatiti imina vimokkhattho vutto. Yena sunnoti yena abhinivesanimittena sunno. Yena nimittenati yena abhinivesanimittena. Yattha na panidahati, tena sunnoti yasmim abhinivesanimitte na panidahati, tena abhinivesanimittena sunno. Imina sunnatattho vutto. [229] Puna atthavimokkhadini niddisitukamo atthi vimokkhotiadimaha. Tattha niccato abhinivesatiadini sannavimokkhe vuttanayena veditabbani. Sabbabhinivesehiti vuttappakarehi abhinivesehi. Iti abhinivesamuccanavasena sunnatavimokkha nama jata, teyeva niccadinimittamuccanavasena animittavimokkha, niccantiadipanidhihi muccanavasena appanihitavimokkha. Ettha ca panidhi muccatiti sabbattha nissakkattho veditabbo. Panidhiya muccatiti va patho. "sabbapanidhihi muccati"ti cettha sadhakam. Evam tisso anupassana tadangavimokkhatta ca samucchedavimokkhassa paccayatta ca pariyayena vimokkhati vutta. [230] Tattha jatati anantare vipassanavimokkhepi sati imissa kathaya maggavimokkhadhikaratta tasmim maggavimokkhe jatati vuttam hoti. Anavajjakusalati ragadivajjavirahita kusala. Vicchedam katva va patho. Bodhipakkhiya dhammati "cattaro satipatthana cattaro sammappadhana cattaro iddhipada pancindriyani panca balani satta bojjhanga ariyo atthangiko maggo"ti 1- vutta sattatimsa bodhipakkhiyadhamma. Idam mukhanti idam vuttappakaram dhammajatam arammanato nibbanapavesaya mukhatta mukham namati vuttam hoti. Tesam dhammananti tesam bodhipakkhiyanam dhammanam. Idam vimokkhamukhanti nibbanam vikkhambhanatadangasamuccheda- patippassaddhinissaranavimokkhesu nissaranavimokkhova, "yavata bhikkhave dhamma sankhata @Footnote: 1 Ma.u. 14/35,43/27,33, khu.cula. 30/22/79

--------------------------------------------------------------------------------------------- page197.

Va asankhata va, virago tesam dhammanam aggamakkhayati"ti 1- vuttatta uttamatthena mukhancati vimokkhamukham. Vimokkhanca tam mukhanca vimokkhamukhanti kammadharayasamasavasena ayameva attho vutto. Vimokkhancati ettha lingavipallaso kato. Tini akusalamulaniti lobhadosamoha. Tini duccaritaniti kayavacimanoduccaritani. Sabbepi akusala dhammati akusalamulehi sampayutta duccaritehi sampayutta ca asampayutta ca sevitabbadomanassadini thapetva sabbepi akusala dhamma. Kusalamulasucaritani vuttapatipakkhena veditabbani. Sabbepi kusala dhammati vuttanayeneva sampayutta asampayutta ca vimokkhassa upanissayabhuta sabbepi kusala dhamma. Vivattakatha hettha vutta. Vimokkhavivattasambandhena panettha sesavivattapi vutta. Asevanati adito sevana. Bhavanati tasseva vaddhana. Bahulikammanti tasseva vasippattiya punappunam karanam. Maggassa pana ekakkhaneyeva kiccasadhanavasena asevanadini veditabbani. Patilabho va vipako vatiadini hettha vuttatthanevati saddhammappakasiniya patisambhidamaggatthakathaya vimokkhakathavannana nitthita. ----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 48 page 172-197. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=3868&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=3868&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=469              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=6186              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=7114              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=7114              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]