ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 51 : PALI ROMAN Buddha.A. (madhurattha.)

                        6. Sumanabuddhavamsavannana
     evam ekappakareneva dasasahassilokadhatum ekandhakaram katva tasmim
bhagavati parinibbute tassa aparabhage navutivassasahassayukesu manussesu anukkamena
parihayitva dasavassesu jatesu 2- puna vaddhitva anukkamena asankhyeyyayuka
hutva puna parihayitva navutivassasahassayukesu jatesu sumano nama bodhisatto
paramiyo puretva tusitapure nibbattitva tato cavitva mekhalanagare sudattassa
nama ranno kule sirimaya nama deviya kucchismim patisandhim aggahesi.
Patihariyani pubbe vuttanayaneva.
     So anukkamena vuddhippatto sirivaddhanasomavaddhanaiddhivaddhananamadheyyesu
tisu pasadesu tesatthiya natakitthisatasahassehi paricariyamano surayuvatihi
paricariyamano devakumaro viya navavassasahassani dibbasukhasadisam visayasukhamanubhavamano
vatamsikaya nama deviya anupamam nama nirupamam puttam janetva cattari nimittani
disva hatthiyanena nikkhamitva pabbaji. Tam pana pabbajantam timsakotiyo
anupabbajimsu.
@Footnote: 1 Si.,i. tamagatam      2 Si.,i. atikkantesu antarakappesu
     So tehi parivuto dasamase padhanacariyam caritva visakhapunnamaya
anomanigame anomasetthino dhitaya anupamaya nama dinnam pakkhittadibbojam
payasam paribhunjitva salavane divaviharam vitinametva anupamajivakena dinna
attha tinamutthiyo gahetva nagabodhim upagantva tam padakkhinam katva atthahi
tinamutthihi timsahatthavitthatam tinasantharam katva tattha pallankam abhujitva nisidi.
Tato marabalam vidhamitva sabbannutannanam pativijjhitva "anekajatisamsaram
.pe. Tanhanam khayamajjhaga"ti 1- udanam udanesi. Tena vuttam:-
       [1] "mangalassa aparena        sumano nama nayako
           sabbadhammehi asamo        sabbasattanamuttamo"ti.
     Tattha mangalassa aparenati mangalassa bhagavato aparabhage. Sabbadhammehi
asamoti sabbehipi silasamadhipannadhammehi asamo asadiso.
     Sumano kira bhagava bodhisamipeyeva sattasattahani vitinametva
dhammadesanattham brahmayacanam sampaticchitva "kassa nu kho aham pathamam dhammam
deseyyan"ti 2- upadharento attana saha pabbajitanam timsakotiyo ca attano
kanitthabhatikam vematikam saranakumaranca purohitaputtam bhavitattamanavakanca
upanissayasampanne disva "etesam pathamam dhammam deseyyan"ti cintetva
hamsaraja viya gaganapathena mekhaluyyane otaritva uyyanapalam pesetva attano
kanitthabhatikam saranakumaranca purohitaputtam bhavitattakumaranca pakkosapetva
tesam parivarabhuta tesam parivarabhuta sattattimsakotiyo attana saha pabbajita
timsakotiyo ca anne ca bahu devamanussakotiyo cati devam kotisatasahassam
dhammacakkappavattanena dhammamatam payesi. Tena vuttam:-
@Footnote: 1 khu.dha. 25/153 adi/44
@2 vi.maha. 4/10/10, di.maha. 10/72/35, Ma.mu. 12/284/245, Ma.Ma. 13/340/322
       [2] "tada amatabherim so 1-      ahani mekhale pure
           dhammasankhasamayuttam           navangam jinasasanan"ti.
     Tattha amatabherinti amatadhigamaya nibbanadhigamaya bherim. Ahaniti vadayi,
dhammam desesiti attho. Sayam amatabheri nama amatapariyosanam navangam buddhavacanam.
Tenevaha "dhammasankhasamayuttam, navangam jinasasanan"ti. Tattha dhammasankhasamayuttanti
catusaccadhammakathasankhavarasamayuttam.
     Sumano pana lokanayako abhisambodhim papunitva patinnanurupam patipadam
patipajjamano mahajanassa bhavabandhanamokkhatthaya kusalaratanassa kilesacorehi
viluppamanassa parittanattham silavipulapakaram samadhiparikhaparivaritam vipassana-
nanadvaram satisampajannadalhakavatam samapattimandapadipatimanditam bodhipakkhiyajanasamakulam
amatavaranagaram mapesi. Tena vuttam:-
       [3] "nijjinitva 2- kilese so    patva sambodhimuttamam
           mapesi nagaram sattha          saddhammapuravaruttaman"ti.
     Tattha nijjinitvati vijinitva abhibhuyya, kilesabhisankharadevaputtamare
viddhamsetvati attho. Soti so sumano bhagava. "vijinitva kilesehi"tipi patho.
Tattha hikaro padapuranamatte nipato. Patvati adhigantva. "patto"tipi patho.
Nagaranti nibbananagaram. Saddhammapuravaruttamanti saddhammasankhatam puravaresu uttamam
settham padhanabhutam. Atha va saddhammamayesu puresu pavaresu uttamam saddhammapuravaruttamam.
Purimasmim atthavikappe "nagaran"ti tasseva vevacananti datthabbam. Patividdhadhamma-
sabhavanam sekkhasekkhanam ariyapuggalanam patitthanam gocaranivasatthena nibbanam
"nagaran"ti vuccati. Tasmim pana saddhammavaranagare so sattha avicchinnam akutilam
ujum puthulanca vitthatanca satipatthanamayam mahavithim mapesi. Tena vuttam:-
@Footnote: 1 pali. amatabheriyo       2 pali. vijinitva, i. jinitva
       [4] "nirantaram akutilam         ujum vipulavitthatam
           mapesi so mahavithim      satipatthanavaruttaman"ti.
     Tattha nirantaranti kusalajavanasancarananantarabhavato nirantaram. Akutilanti
kutilabhavakaradosavirahitato akutilam. Ujunti akutilattava ujum. Purimapadasseva
atthadipakamidam vacanam. Vapulavitthatanti ayamato ca vittharato ca puthulavitthatam,
puthulavitthatabhavo lokiyalokuttarasatipatthanavasena datthabbo. Mahavithinti
mahamaggam. Satipatthanavaruttamanti satipatthananca tam varesu uttamancati
satipatthanavaruttamam. Atha va varam satipatthanamayam uttamavithinti attho.
     Idani tassa nibbanamahanagarassa tassam satipatthanavithiyam cattari
samannaphalani catasso patisambhida cha abhinna attha samapattiyoti imani
mahaggharatanani ubhosu passesu dhammapane pasaresi. Tena vuttam:-
       [5] "phale cattari samanne    catasso patisambhida
           chalabhinnatthasamapatti       pasaresi tattha vithiyan"ti.
     Idani bhagava imani ratanabhandani ye pana appamatta satimanto
pandita hiriottappaviriyadihi samannagata, te adiyantiti tesam ratananam
haranupayam dassento:-
       [6] "ye appamatta akhila     hiriviriyehupagata
           te te ime gunavare      adiyanti yathasukhan"ti
aha.
     Tattha yeti aniyamuddeso. Appamattati pamadassa patipakkhabhutena satiya
avippavasalakkhanena appamadena samannagata. Akhilati pancacetokhilarahita. Hiriviriyehu-
pagatati kayaduccaritadihi hiriyatiti hiri, lajjayetam adhivacanam. Virassa bhavo
Viriyam, tam ussahalakkhanam. Tehi hiriviriyehi upagata samannagata bhabbapuggala.
Teti idam pubbe aniyamuddesassa niyamuddeso. Puna teti vuttappakare
gunaratanavisese te kulaputta adiyanti patilabhanti adhigacchantiti attho. Sabbam
pana sumano bhagava kataviditamano dhammabherim ahanitva dhammanagaram mapetva
imina nayena pathamameva satasahassakotiyo bodhesi. Ayam pathamo abhisamayo
ahosi. 1- Tena vuttam:-
       [7] "evametena yogena       uddharanto mahajanam
           bodhesi pathamam sattha        kotisatasahassiyo"ti.
     Tattha uddharantoti samsarasagarato ariyamagganavaya samuddharanto.
Kotisatasahassiyoti satasahassakotiyoti attho. Vipariyayena niddittham.
     Yada pana sumano lokanayako sunandavatinagare ambarukkhamule titthiyamadamanamaddanam
yamakapatihariyam katva sattanam kotisahassam 2- dhammamatam payesi.
Ayam dutiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttam:-
       [8] "yamhi kale mahaviro      ovadi titthiye gane
           kotisatasahassani 3-        dutiye dhammadesane"ti.
     Tattha titthiye ganeti titthiyabhute gane, titthiyanam gane va "titthiye
abhimaddanto, buddho dhammamadesayi"ti pathanti keci.
     Yada pana dasasu cakkavalasahassesu devata imasmim cakkavale sannipatitva
manussa ca nirodhakatham samutthapesum "katham nirodham samapajjanti, katham nirodhasamapanna
honti, katham nirodha vutthahanti"ti. Evam samapajjaadhitthanavutthanadisu vinicchayam
katum asakkonta saha manussehi chasu kamavacaradevalokesu deva ca navasu
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam pathamo abhisamayo ahositi ime patha na dissanti
@2 Ma. kotisatasahassam      3 cha. kotisahassabhisamimsu
Brahmalokesu brahmano ca dvelhakajata dvidha ahesum. Tato narasundarena
arindamena nama ranna saddhim sayanhasamaye sumanadasabalam sabbalokanatham
upasankamimsu. Upasankamitva arindamo raja bhagavantam nirodhapanham pucchi. Tato
bhagavata nirodhapanhe vissajjite navutipanakotisahassanam dhammabhisamayo ayam
tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vuttam:-
       [9]  "yada deva manussa ca     samagga ekamanasa
            nirodhapanham pucchimsu          samsayancapi manasam.
       [10] Tadapi dhammadesane         nirodhaparidipane
            navutikotisahassanam          tatiyabhisamayo ahu"ti.
     Tassa pana sumanassa bhagavato tayo savakasannipata ahesum. Tattha
pathamasannipate mekhalanagaram upanissaya vassam vasitva pathamapavaranaya arahantanam
kotisahassena ehibhikkhupabbajjaya pabbajitena saddhim bhagava pavaresi, ayam
pathamo sannipato ahosi. Athaparena samayena sankassanagarassavidure
arindamarajakusalabalanibbatte yojanappamane kanakapabbate nisinno saradasamayarucira-
karanikaro divasakaro viya yugandharapabbate munivaradivasakaro arindamarajanam parivaretva
agatanam parisanam navutikotisahassani dametva sabbe ehibhikkhupabbajjaya
pabbajetva tasmimyeva divase arahattam pattehi bhikkhuhi parivuto caturangasannagate
sannipate patimokkham uddisi. Ayam dutiyo sannipato ahosi. Yada pana
sakko devaraja sugatadassanatthaya upasankami, tada sumano bhagava asitiya
arahantakotisahassehi parivuto patimokkham uddisi, ayam tatiyo sannipato
ahosi. Tena vuttam:-
       [11] "sannipata tayo asum      sumanassa mahesino
            khinasavanam vimalanam         santacittana tadinam.
       [12] Vassam vutthassa bhagavato       abhighutthe pavarane
            kotisatasahassehi           pavaresi tathagato.
       [13] Tatoparam sannipate         vimale kancanapabbate
            navutikotisahassanam          dutiyo asi samagamo.
       [14] Yada sakko devaraja      buddhadassanupagami
            asitikotisahassanam          tatiyo asi samagamo"ti.
     Tattha abhighutthe pavaraneti lingavipallaso datthabbo, abhighutthaya
pavaranayati attho. Tatoparanti tato aparabhage. Kancanapabbateti kanakamaye
pabbate. Buddhadassanupagamiti buddhadassanatthamupagami. Tada kira amhakam bodhisatto
atulo nama nagaraja ahosi mahiddhiko mahanubhavo. So "loke buddho
uppanno"ti sutva natiganaparivuto sakabhavana nikkhamitva kotisatasahassa-
bhikkhuparivarassa sumanassa bhagavato dibbehi turiyehi upaharam karetva mahadanam
pavattetva paccekadussayugani datva saranesu patitthasi. Sopi nam sattha
"anagate buddho bhavissati"ti byakasi. Tena vuttam:-
       [15] "ahantena samayena         nagaraja mahiddhiko
            atulo nama namena        ussannakusalasancayo. 1-
       [16] Tadaham nagabhavana          nikkhamitva sanatibhi
            naganam dibbaturiyehi        sasamgham jinamupatthahim.
       [17] Kotisatasahassani 2-        annapanena tappayim
            paccekadussayugam datva       saranam tamupagamim.
@Footnote: 1 pali. uppannakusalasancayo      2 cha.Ma. kotisatasahassanam
       [18] Sopi mam buddho byakasi     sumano lokanayako
            aparimeyyito kappe        ayam buddho bhavissati
            1- ahu kapilavhaya ramma    nikkhamitva tathagato. 1-
       [19] Padhanam padahitvana          katva dukkarakarikam
            ajapalarukkhamulasmim          nisiditva tathagato
            tattha payasam paggayha       neranjaramupehiti.
            Neranjaraya tiramhi         payasam adi so jino
            patiyattavaramaggena          bodhimulamhi ehiti.
            Tato padakkhinam katva        bodhimandam anuttaram
            assattharukkhamulamhi          bujjhissati mahayaso.
            Imassa janika mata        maya nama bhavissati
            pita suddhodano nama       ayam hessati gotamo.
            Anasava vitaraga         santacitta samahita
            kolito upatisso ca        agga hessanti savaka
            anando namupatthako      upatthissatimam jinam.
            Khema uppalavanna ca       agga hessanti savika
            anasava vitaraga         santacitta samahita.
            Bodhi tassa bhagavato         assatthoti pavuccati
            citto ca hatthalavako       agga hessantupatthaka.
            Nandamata ca uttara       agga hessantupatthika
            ayu vassasatam tassa         gotamassa yasassino.
@Footnote: 1 cha.Ma. ime patha na dissanti
            Idam sutvana vacanam          asamassa mahesino
            amodita naramaru          buddhavijam kira ayam.
            Ukkutthisadda vattanti       apphotenti hasanti ca
            katanjali namassanti          dasasahassi sadevaka.
            Yadimassa lokanathassa        virajjissama sasanam
            anagatamhi addhane        hessama sammukha imam.
            Yatha manussa nadim taranta    patitittham virajjhiya
            hetthatittham gahetvana      uttaranti mahanadim.
            Evameva ayam sabbe        yadi muncamimam jinam
            anagatamhi addhane        hessama sammukha imam. 1-
Yatha kondannabuddhavamse, evam attharasa gatha 2- vittharetabbati.
       [20] Tassapi vacanam sutva        bhiyyo cittam pasadayim
            uttarim vatamadhitthasim         dasaparamipuriya"ti.
     Tassa pana sumanassa bhagavato mekhalam nama nagaram ahosi, sudatto nama
raja pita, sirima nama devi mata, sarano ca bhavitatto ca dve
aggasavaka, udeno namupatthako, sona ca upasona ca dve aggasavika,
nagarukkho bodhi, navutihatthubbedham sariram, navutiyeva vassasahassani ayuppamanam
ahosi, vatamsika namassa mahesi devi, anupamo nama putto ahosi, hatthiyanena
nikkhami. Upatthako angaraja. Angarame vasiti. Tena vuttam:-
       [21] "nagaram mekhalam nama         sudatto khattiyo
            sirima nama janika         sumanassa mahesino.
@Footnote: 1 cha.Ma. (19) padhanam padahitvana .pe. hessama sammukha imanti patha na dissanti
@2 cha.Ma. attha gatha
       [22] Navavassasahassani           agaram ajjhasi so 1-
            cando sucando vatamso ca     tayo pasadamuttama.
       [23] Tesatthisatasahassani         nariyo samalankata
            vatamsika nama nari         anupamo nama atrajo.
       [24] Nimitte caturo disva       hatthiyanena nikkhami
            anunadasamasani            padhanam padahi jino.
       [25] Brahmuna yacito santo     sumano lokanayako
            vatti cakkam mahaviro        mekhale puramuttame.
       [26] Sarano bhavitatto ca        ahesum aggasavaka
            udeno namupatthako       sumanassa mahesino.
       [27] Sona ca upasona ca       ahesum aggasavika
            sopi buddho amitayaso       nagamule abujjhatha.
       [28] Varuno ceva sarano ca       ahesum aggupatthaka
            cala ca upacala ca       ahesum aggupatthika.
       [29] Uccattanena so buddho      navutihatthamuggato
            kancanagghiyasankaso         dasasahassi virocati.
       [30] Navutivassasahassani          ayu vijjati tavade
            tavata titthamano so      taresi janatam bahum.
       [31] Taraniye tarayitva        bodhaniye ca bodhayi
            parinibbayi sambuddho        ulurajava atthami.
@Footnote: 1 cha.Ma. ajjha so vasi
       [32] Te ca khinasava bhikkhu       so ca buddho asadiso
            atulappabham dassayitva        nibbuta te mahayasa.
       [33] Tanca nanam atuliyam          tani ca atulani ratanani
            sabbam tamantarahitam           nanu ritta sabbasankhaRa.
       [34] Sumano yasadharo buddho       angaramamhi nibbuto
            tattheva tassa jinathupo       catuyojanamuggato"ti.
     Tattha kancanagghiyasankasoti vividharatanavicittakancanamayagghikasadisarupasobho.
Dasasahassi virocatiti tassa pabhaya dasasahassipi lokadhatu virocatiti attho.
Taraniyeti tarayitabbe, tarayitum yutte sabbe buddhaveneyyeti attho.
Ulurajavati cando viya. Atthamiti atthangato. Keci "attham gato"ti pathanti.
Asadisoti asadiso. Mahayasati mahakittisadda mahaparivara ca. Tanca
nananti tam sabbannutannananca. Atuliyanti atulyam asadisam. Sesam sabbattha
uttanamevati.
                      Sumanabuddhavamsavannana nitthita.
                       Nitthito catuttho buddhavamso.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 225-235. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=5024&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=5024&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=185              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7379              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=9214              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=9214              Contents of The Tipitaka Volume 33 http://84000.org/tipitaka/read/?index_33

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]