|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
15. Piyadassībuddhavaṃsavaṇṇanā
sujātassa pana aparabhāge ito aṭṭhakappasatādhikasahassakappamatthake ekasmiṃ
kappe piyadassī atthadassī dhammadassīti tayo buddhā nibbattiṃsu. Tattha piyadassī
nāma bhagavā pāramiyo pūretvā tusitapure nibbattitvā tato cavitvā
sudhaññavatīnagare sudattassa nāma raṇño aggamahesiyā candasadisavadanāya
candādeviyā nāma kucchismiṃ paṭisandhiṃ gahetvā dasannaṃ māsānaṃ accayena
varuṇuyyāne mātukucchito nikkhami, tassa pana nāmaggahaṇadivase lokassa piyānaṃ
pāṭihāriyavisesānaṃ dassitattā "piyadassī"tveva nāmamakaṃsu. So navavassasahassāni
agāraṃ ajjhāvasi. Tassa kira sunimmalavimalagiribrahānāmakā tayo pāsādā ahesuṃ.
Vimalāmahādevippamukhāni tettiṃsa itthisahassāni paccupaṭṭhitāni ahesuṃ.
So cattāri nimittāni disvā vimalādeviyā kañcanaveḷe nāma putte
uppanne ājaññarathena mahābhinikkhamanaṃ nikkhamitvā pabbaji. Ekā ca naṃ
purisakoṭi anupabbaji. So tehi parivuto mahāpuriso cha māse padhānacariyaṃ
Caritvā visākhapuṇṇamāyā varuṇabrāhmaṇagāme vasabhabrāhmaṇassa dhītāya dinnaṃ
madhupāyāsaṃ paribhuñjitvā sālavane divāvihāraṃ vītināmetvā sujātājīvakena dinnā
aṭṭha tiṇamuṭṭhiyo gahetvā kakudhabodhiṃ upasaṅkamitvā tepaññāsahatthavitthataṃ
tiṇasantharaṃ santharitvā pallaṅkaṃ ābhujitvā sabbaññutaññāṇaṃ paṭivijjhitvā
"anekajātisaṃsāran"ti udānaṃ udānetvā tattheva sattasattāhaṃ vītināmetvā
attanā saha pabbajitānaṃ ariyadhammapaṭivedhasamatthataṃ ñatvā ākāsena tattha
gantvā usabhavatīnagarasamīpe usabhavatuyyāne otaritvā bhikkhukoṭiparivuto dhammacakkaṃ
pavattesi. Tadā koṭisatasahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Ayaṃ paṭhamo abhisamayo.
Puna usabhavatiyā nāma nagarassa avidūre sudassanapabbate sudassano
nāma devarājā paṭivasati. So micchādiṭṭhiko ahosi. Sakalajambudīpe pana manussā
tassa anusaṃvaccharaṃ satasahassagghanikaṃ baliṃ upasaṃharanti. So sudassano devarājā
nararājena saddhiṃ ekāsane nisīditvā baliṃ sampaṭicchati. Atha piyadassī bhagavā
"tassa sudassanassa devarājassa taṃ diṭṭhigataṃ vinodessāmī"ti tasmiṃ devarāje
yakkhasamāgamaṃ gate tassa bhavanaṃ pavisitvā sirisayanaṃ āruhitvā chabbaṇṇaraṃsiyo
muñcanto yugandharapabbate saradasamaye sūriyo viya nisīdi. Tassa parivāraparicārikā
devatāyo mālāgandhavilepanādīhi dasabalaṃ pūjetvā pavivāretvā aṭṭhaṃsu.
Sudassanopi devarājā yakkhasamāgamato āgacchanto attano bhavanato
chabbaṇṇarasmiyo niccharante disvā cintesi "aññesu pana divasesu mama
bhavanassa edisī anekaraṃsijālasamujjalavibhūti na diṭṭhapubbā. Ko nu kho idha
paviṭṭho devo vā manusso vā"ti olokento udayagirisikharamatthake
saradasamayadivasakaramiva chabbaṇṇaraṃsijālena abhijalantaṃ nisinnaṃ bhagavantaṃ disvā
cintesi "ayaṃ muṇḍakasamaṇo mama parivārena parijanena parivuto varasayane
Nisinno"ti kodhābhibhūtamānaso "handāhaṃ imassa attano balaṃ dassessāmī"ti
cintetvā sakalaṃ taṃ pabbataṃ ekajālamakāsi. 1- "iminā aggijālena chārikābhūto
muṇḍakasamaṇo"ti olokento anekaraṃsijālavisaravipphuritavarasarīraṃ pasannavadanavaṇṇasobhaṃ
vippasannacchavirāgaṃ dasabalamabhijjalantaṃ disvā cintesi "ayaṃ samaṇo aggidāhaṃ
sahati, handāhaṃ imaṃ samaṇaṃ udakoghena osādetvā māressāmī"ti atigambhīraṃ
udakoghaṃ vimānābhimukhaṃ pavattesi.
Tato udakoghena puṇṇe tasmiṃ vimāne nisinnassa tassa bhagavato cīvare
aṃsumattaṃ vā sarīre lomamattaṃ vā na temittha. Tato sudassano devarājā
"iminā samaṇo nirassāso mato bhavissatī"ti mantvā udakaṃ saṅkhipitvā
olokento bhagavantaṃ asitajaladharavivaragataṃ saradasamayarajanikaramiva vividharaṃsijālavisarena
virocamānaṃ sakaparisaparivutaṃ nisinnaṃ disvā attano makkhaṃ asahamāno "handa
māressāmi nan"ti kodhena navavidhaāvudhavassaṃ vassesi, athassa bhagavato ānubhāvena
sabbāvudhāni nānāvidhaparamaruciradassanā surabhikusumamālā hutvā dasabalassa pādamūle
nipatiṃsu.
Tato taṃ acchariyaṃ disvā sudassano devarājā paramakupitamānaso bhagavantaṃ
ubhohi hatthehi pādesu gahetvā attano bhavanato nīharitukāmo ukkhipitvā
mahāsamuddaṃ atikkamitvā cakkavāḷapabbataṃ gantvā "kiṃ nu kho samaṇo jīvati vā
mato vā"ti olokento tasmiṃyeva āsane nisinnaṃ disvā "aho mahānubhāvo
ayaṃ samaṇo, nāhaṃ imaṃ samaṇaṃ ito nikkaḍḍhituṃ sakkomi. Yadi hi maṃ koci
jānissati, anappako me ayaso bhavissati, yāvimaṃ koci na passati, tāva naṃ
vissajjetvā gamissāmī"ti cintesi.
@Footnote: 1 Sī.,i.,Ma. ekajālamālamakāsi
Atha dasabalo tassa cittācāraṃ ñatvā tathā adhiṭṭhāsi, yathā naṃ sabbe
devamanussā passanti. Tasmiñca divase sakalajambudīpe ekasatarājāno tasseva
upahāradānatthāya sannipatiṃsu. Te bhagavato pāde gahetvā nisinnaṃ sudassanaṃ
devarājānaṃ nararājāno disvā "amhākaṃ devarājā munirājassa piyadassissa
satthuno pādaparicariyaṃ karoti, aho buddhā nāma acchariyā, aho buddhaguṇā
visiṭṭhā"ti bhagavati pasannacittā sabbe bhagavantaṃ namassamānā sirasmiṃ añjaliṃ
katvā aṭṭhaṃsu. Tattha piyadassī bhagavā taṃ sudassanaṃ devarājānaṃ pamukhaṃ katvā
dhammaṃ desesi. Tadā devamanussānaṃ navutikoṭisahassāni arahattaṃ pāpuṇiṃsu. So
dutiyo abhisamayo ahosi.
Yadā pana navayojanappamāṇe kumudanagare buddhapaccatthiko devadatto viya
soṇatthero nāma mahāpadumakumārena saddhiṃ mantetvā tassa pitaraṃ ghātetvā
puna piyadassībuddhassa vadhāya nānappakāraṃ payogaṃ katvāpi ghātetuṃ asakkonto
so doṇamukhanāgarājārohaṃ pakkosāpetvā taṃ palobhetvā tamatthaṃ ārocesi
"yadā panāyaṃ samaṇo piyadassī imaṃ nagaraṃ piṇḍāya pavisati, tadā doṇamukhaṃ
nāma gajavaraṃ vissajjetvā piyadassīsamaṇaṃ mārehī"ti.
Atha so āroho hitāhitavicāraṇarahito rājavallabho "ayaṃ samaṇo
ṭhānantarāpi maṃ cāveyyā"ti mantvā "sādhū"ti sampaṭicchitvā dutiyadivase
dasabalassa nagarappavesanasamayaṃ sallakkhetvā sujātamatthakapiṇḍakumbhanalāṭaṃ 1-
dhanusadisadīghasuṇḍataṭaṃ suvipulamudukaṇṇaṃ madhupiṅgalanayanaṃ sundarakkhandhāsanaṃ
anuvaṭṭaghanajaghanaṃ nicitagūḷhajānuantaraṃ īsāsadisaruciradantaṃ suvāladhiṃ apacitamecakaṃ
sabbalakkhaṇasampannaṃ asitajaladharasadisacārudassanaṃ sīhavikkantalalitagāminaṃ jaṅgamamiva
@Footnote: 1 Sī....thalaṃ
Dharādharaṃ sattappatiṭṭhaṃ sattadhā pabhinnaṃ sabbaso vissavantaṃ viggahavantamiva 1-
antakaṃ upasaṅkamitvā piṇḍakabaḷañjanadhūpalepādiviseseti bhiyyopi mattappamattaṃ
katvā arivāraṇavāraṇaṃ erāvaṇavāraṇamiva arijanavāraṇaṃ munivāraṇaṃ māraṇatthāya
pesesi. Atha so dviradavaro muttamattova gajamahiṃsaturaṅganaranāriyo hantvā
hatarudhiraparirañjitasadantakarasarīro antajālapariyonaddhanayano sakaṭakavāṭakūṭāgāra-
dvāratoraṇādīni bhañjitvā kākakulalagijjhādīhi 2- anupariyāyamāno hatamahiṃsanaraturaṅga-
diradādīnaṃ aṅgāni ālumpitvā manussabhakkho yakkho viya bhakkhayanto
dūratova dasabalaṃ sissagaṇaparivutaṃ āgacchantaṃ disvā anilagaruḷasadisavego vegena
bhagavantamabhigañchi.
Atha puravāsino pana janā bhayasantāpaparipūritamānasā pāsādapākāracayatarūpagatā
tathāgatābhimukhamabhidhāvantaṃ disvā hāhākārasaddamakaṃsu. Keci pana
upāsakā taṃ nānappakārehi nayehi nivārayitumārabhiṃsu. Atha so buddhanāgo
hatthināgamāyantamoloketvā karuṇāvipphārasītalahadayo mettāya taṃ phari. Tato so
hatthināgo mettāpharaṇena mudukatahadayasantāno attano dosāparādhaṃ ñatvā
lajjāya bhagavato purato ṭhātuṃ asakkonto paṭhaviyaṃ parisanto viya sirasā bhagavato
pādesu nipati. Evaṃ nipanno pana so timiranikarasadisasarīro sañjhāppabhānurañjita-
varakanakagirikharasamīmupagato asitasaliladharanikaro viya virocittha.
Athevaṃ munirājapādamūle karirājānaṃ sirasā nipatantaṃ disvā nāgarajanā
paramapītipūritahadayā sādhukārasīhanādaṃ ukkuṭṭhisaddaṃ pavattayiṃsu. Surabhikusumamālā-
candanagandhacuṇṇālaṅkārādīhi taṃ anekappakāraṃ pūjesuṃ. Samantato celukkhepā
pavattiṃsu. Gaganatale suradundubhiyo abhinadiṃsu. Atha bhagavā tamasitagirisikharamiva
@Footnote: 1 Sī.,i. vibbhamantamiva 2 Ma. kākavaka...
Pādamūle nipannaṃ diradavaraṃ oloketvā aṅkusadhajajālasaṅkhacakkālaṅkatena karatalena
gajavaramatthakaṃ parāmasitvā tassa cittācārānukūlāya dhammadesanāya taṃ anusāsi:-
"gajavara vadato suṇohi vācaṃ
mama hitamatthayutañca taṃ bhajāhi
tava vadhanirataṃ paduṭṭhabhāvaṃ
apanaya santamupehi cārudanti.
Lobhena dosena ca mohato vā
yo pāṇino hiṃsati vāraṇinda
so pāṇaghātī sucirampi kālaṃ
dukkhaṃ sughoraṃ narakenubhoti.
Mākāsi mātaṅga punevarūpaṃ
kammaṃ pamādena madena vāpi
avīciyaṃ dukkhamasayha kappaṃ
pappoti pāṇaṃ atipātayanto.
Dukkhaṃ sughoraṃ narakenubhotvā
manussalokaṃ yadi yāti bhiyyo
appāyuko hoti virūparūpo
vihiṃsako dukkhavisesabhāgī.
Yathā ca pāṇā paramaṃ piyā te
mahājane kuñjara mandanāga
tathā parassāpi piyāti ñatvā
pāṇātipāto parivajjanīyo.
Dose ca hiṃsānirate viditvā
pāṇātipātā virate guṇe ca
pāṇātipātaṃ parivajjaya tvaṃ 1-
sagge sukhaṃ icchasi ce parattha.
Pāṇātipātā virato sudanto
piyo manāpo bhavatīdha loke
kāyassa bhedā ca paraṃ panassa
saggādhivāsaṃ kathayanti buddhā.
Dukkhāgamaṃ nicchati koci loke
sabbopi jāto sukhamesateva
tasmā mahānāga vihāya hiṃsaṃ
bhāvehi mettaṃ karuṇañca kāle"ti.
Athevaṃ dasabalenānusāsiyamāno dantivaro saññaṃ paṭilabhitvā paramavinīto
vinayācārasampanno sisso viya ahosi. Evaṃ so piyadassī bhagavā amhākaṃ
satthā viya dhanapālaṃ doṇamukhaṃ karivaraṃ damitvā tattha mahājanasamāgame dhammaṃ
desesi. Tadā asītikoṭisahassānaṃ dhammābhisamayo ahosi. Ayaṃ tatiyo abhisamayo
ahosi. Tena vuttaṃ:-
[1] "sujātassa aparena sayambhū lokanāyako
durāsado asamasamo piyadassī mahāyaso.
[2] Sopi buddho amitayaso ādiccova virocati
nihantvāna tamaṃ sabbaṃ 2- dhammacakkaṃ pavattayi.
@Footnote: 1 Sī.,i. parivajjayitvā 2 cha.Ma. sabbaṃ tamaṃ nihantvāna
[3] Tassāpi atulatejassa ahesuṃ abhisamayā tayo
koṭisatasahassānaṃ paṭhamābhisamayo ahu.
[4] Sudassano devarājā micchādiṭṭhimarocayi
tassa diṭṭhiṃ vinodento satthā dhammamadesayi.
[5] Janasannipāto atulo mahāsannipatī tadā
navutikoṭisahassānaṃ 1- dutiyābhisamayo ahu.
[6] Yadā doṇamukhaṃ hatthiṃ vinesi 2- narasārathi
asītikoṭisahassānaṃ tatiyābhisamayo ahū"ti.
Sumaṅgalanagare pālito nāma rājaputto ca purohitaputto sabbadassikumāro
cāti dve sahāyakā ahesuṃ. Te piyadassimhi sammāsambuddhe cārikaṃ carante
"attano nagaraṃ sampatto"ti sutvā koṭisatasahassaparivārā paccuggamanaṃ katvā
tassa dhammaṃ sutvā sattāhaṃ mahādānaṃ datvā sattame divase bhagavato
bhattānumodanāvasāne koṭisatasahassehi saddhiṃ pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Tesaṃ pana majjhe bhagavā pātimokkhaṃ uddisi, so paṭhamo sannipāto ahosi.
Athāparena samaye sudassanadevarājassa samāgame navutikoṭiyo arahattaṃ pāpuṇiṃsu.
Tehi parivuto satthā pātimokkhaṃ uddisi, ayaṃ dutiyo sannipāto ahosi,
puna doṇamukhavinayane asītikoṭiyo pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tesaṃ majjhe
bhagavā pātimokkhaṃ uddisi, ayaṃ tatiyo sannipāto ahosi. Tena vuttaṃ:-
[7] "sannipātā tayo āsuṃ tassāpi piyadassino
koṭisatasahassānaṃ paṭhamo āsi samāgamo.
@Footnote: 1 pāḷi. navakoṭisahassānaṃ 2 pāḷi. vineti
[8] Tato paraṃ navutikoṭī samiṃsu ekato munī
tatiye sannipātamhi asītikoṭiyo ahū"ti.
Tadā amhākaṃ bodhisatto kassapo nāma brāhmaṇamāṇavo itihāsapañcamānaṃ
tiṇṇaṃ vedānaṃ pāragū hutvā satthu dhammadesanaṃ sutvā koṭisatasahassaparicāgena
paramārāmaṃ saṃghārāmaṃ kāretvā saraṇesu ca pañcasīlesu ca patiṭṭhāsi. Atha naṃ
satthā "ito aṭṭhārasakappasataccayena gotamo nāma buddho loke bhavissatī"ti
byākāsi. Tena vuttaṃ:-
[9] "ahantena samayena kassapo nāma brāhmaṇo 1-
ajjhāyako 2- mantadharo tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
[10] Tassa dhammaṃ suṇitvāna pasādaṃ janayiṃ ahaṃ
koṭisatasahassehi saṃghārāmaṃ amāpayiṃ.
[11] Tassa datvāna ārāmaṃ haṭṭho saṃviggamānaso
saraṇe pañcasīle ca 3- daḷhaṃ katvā samādiyiṃ.
[12] Sopi maṃ buddho byākāsi saṃghamajjhe nisīdiya
aṭṭhārase kappasate ayaṃ buddho bhavissati
4- ahu kapilavhayā rammā nikkhamitvā tathāgato. 4-
[13] Padhānaṃ padahitvāna .pe. hessāma sammukhā imaṃ.
[14] Tassāpi vacanaṃ sutvā bhiyyo cittaṃ pasādayiṃ
uttariṃ vatamadhiṭṭhāsiṃ dasapāramipūriyā"ti.
Tattha saraṇe pañcasīle cāti tīṇi saraṇāni pañca sīlāni cāti attho.
Aṭṭhārase kappasateti ito aṭṭhasatādhikassa kappasahassassa accayenāti attho.
@Footnote: 1 pāḷiyaṃ māṇavoti dissati 2 pāḷiyaṃ ajjhāyikoti dissati
@3 i. saraṇaṃ pañcasīlañca 4 cha.Ma. ime pāṭhā na dissanti
Tassa pana bhagavato sudhaññaṃ nāma nagaraṃ ahosi. Pitā sudatto nāma
rājā, mātā sucandā nāma devī, pālito ca sabbadassī ca dve aggasāvakā,
sobhito nāmupaṭṭhāko, sujātā ca dhammadinnā ca dve aggasāvikā, kakudharukkho
bodhi, sarīraṃ asītihatthubbedhaṃ ahosi, navutivassasahassāni āyu, vimalā nāmassa
aggamahesī ahosi, kañcanāveḷo nāma putto, so rājaññarathena nikkhamīti.
Tena vuttaṃ:-
[15] "sudhaññaṃ nāma nagaraṃ sudatto nāma khattiyo
sucandā nāma 1- janikā piyadassissa satthuno.
[20] Pālito sabbadassī ca ahesuṃ aggasāvakā
sobhito nāmupaṭṭhāko piyadassissa satthuno.
[21] Sujātā dhammadinnā ca ahesuṃ aggasāvikā
bodhi tassa bhagavato kakudhoti 2- pavuccati.
[23] Sopi buddho amitayaso dvattiṃsavaralakkhaṇo
asītihatthamubbedho sālarājāva dissati.
[24] Aggicandasūriyānaṃ 3- hatthi tādisikā pabhā
yathā ahu pabhā tassa asamassa mahesino.
[25] Tassāpi devadevassa āyu tāvatakaṃ 4- ahu
navutivassasahassāni loke aṭṭhāsi cakkhumā.
[26] Sopi buddho asamasamo yugānipi tāni atuliyāni
sabbaṃ tamantarahitaṃ nanu rittā sabbasaṅkhārā"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. candā nāmāsi 2 i. kakuddhoti
@3 aggiyā candasuriyānaṃ (syā) 4 pāḷi. tāvattakaṃ
Tattha sālarājāvāti sabbaphāliphullo paramaramaṇīyadassano samavaṭṭakkhandho
sālarājā viya dissati. Yugānipi tānīti aggasāvakayugādīni yugaḷāni. Sesagāthāsu
sabbattha uttānamevāti.
Piyadassībuddhavaṃsavaṇṇanā niṭṭhitā.
Niṭṭhito terasamo buddhavaṃso.
--------------
The Pali Atthakatha in Roman Book 51 page 301-311.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=51&A=6696
อรรถกถาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=51&A=6696
อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=33&i=194
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=33&A=7901
พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=33&A=10100
The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=33&A=10100
Contents of The Tipitaka Volume 33
http://84000.org/tipitaka/read/?index_33
        |
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]