ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                             Pucchavara
                        1. Paccayanulomavannana
     evam anulomapatthanadisu tikapatthanadivasena catuvisatisamantapatthanasamodhane
patthanamahapakarane ye tikadayo nissaya nidditthatta etam tikapatthanam dukapatthanam
.pe. Dukadukapatthananti vuttam, te anamasitva yesam paccayanam vasena te
tikadayo vibhatta, te paccayeeva tava imina matikanikkhepapaccayavibhangasankhatena
varena uddesato ca niddesato ca dassetva idani ye tikadayo nissaya
nidditthatta etam tikapatthanam dukapatthanam .pe. Dukadukapatthananti vuttam, te
tikadayo imesam paccayanam vasena vittharetva dassetum ekekam tikadukam nissaya
sattahi mahavarehi desana kata. Tesam imani namani:- paticcavaro
sahajatavaro paccayavaro nissayavaro samsatthavaro sampayuttavaro panhavaroti.
     Tattha "kusalam dhammam paticca kusalo dhammo"ti evam paticcabhidhanavasena
vutto paticcavaro nama. "kusalam dhammam sahajato kusalo dhammo"ti evam
Sahajatabhidhanavasena vutto sahajatavaro nama. So purimena paticcavarena atthato
ninnanakarano. Paticcabhidhanavasena bujjhanakanam vasena pana pathamo vutto,
sahajatabhidhanavasena bujjhanakanam vasena dutiyo. Dvisupi cetesu ruparupadhammavasena
paccaya ceva paccayuppannadhamma ca veditabba. Te ca kho sahajatava, na
purejatapacchajata labbhanti. "kusalam dhammam paccaya kusalo dhammo"ti evam
paccayabhidhanavasena vutto paccayavaro nama. Sopi purimavaradvayam viya
ruparupadhammavaseneva veditabbo. Paccayo panettha purejatopi labbhati. Ayamassa
purimavaradvayato viseso. Tadanantaro "kusalam dhammam nissaya kusalo dhammo"ti evam
nissayabhidhanavasena vutto nissayavaro nama. So purimena paccayavarena atthato
ninnanakarano. Paccayabhidhanavasena bujjhanakanam vasena pana pathamo vutto,
nissayabhidhanavasena bujjhanakanam vasena dutiyo. Tato param "kusalam dhammam samsattho
kusalo dhammo"ti evam samsatthabhidhanavasena vutto samsatthavaro nama. "kusalam dhammam
sampayutto kusalo dhammo"ti evam sampayuttabhidhanavasena vutto sampayuttavaro
nama. So purimena samsatthavarena atthato ninnanakarano. Samsatthabhidhanavasena
bujjhanakanam vasena pathamo vutto, sampayuttabhidhanavasena bujjhanakanam vasena dutiyo.
Dvisupi cetesu arupadhammavaseneva paccaya ca paccayuppanna ca veditabba.
Sattamavare pana yasma "kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo"ti-
adina nayena te te panhe uddharitva puna "kusala hetu sampayuttakanam
khandhanan"tiadina nayena sabbepi te panha nijjata niggumba ca katva
vibhatta, tasma so varo panhanam sadhukam vibhattatta panhavarotveva sankhyam
gato. Ruparupadhammavaseneva panettha paccayapi paccayuppannapi veditabba.
     Tattha yo tava esa sabbapathamo paticcavaro nama, so uddesato
niddesato ca duvidho hoti. Tattha uddesavaro pathamo, pucchavarotipi vuccati.
Pannattivarotipi tasseva namam. So hi kusaladayo paticca kusaladinam
hetupaccayadivasena udditthatta uddesavaro, kusaladayo paticca hetupaccayadivasena
kusaladinam uppattiya pucchitatta pucchavaro, kusaladayo paticca hetupaccayadivasena
kusaladinam uppattiya pannapitatta pannattivarotipi vutto.
     [25-34] Tattha siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya
hetupaccayati parikappapuccha. Ayam panettha attho:- yo kusalo dhammo uppajjeyya
hetupaccaya, kim so kusalam dhammam paticca siyati. Athava kusalam dhammam paticca yo
kusalo dhammo uppajjeyya, so hetupaccaya siyati ayamettha attho. Tattha patiti
sadisatthe vattati. Sadisapuggalo hi patipuggalo sadisabhago ca patibhagoti vuccati.
Iccati gamanussukkavacanametam. Ubhayam ekato vatva 1- paticcati patigantva
sahuppattisankhatena sadisabhavena patva, tena saddhim ekato uppattibhavam upagantvati
vuttam hoti. Kusalo dhammoti evam sahuppattibhavena kusalam dhammam paticca kusalo
dhammo uppajjeyya hetupaccayati pucchati. Athava paticcati paccayam katva. Tam
pana paccayakaranam purejatepi paccaye labbhati sahajatepi. Idha sahajatam adhippetam.
Siya kusalam dhammam paticca akusalo dhammotiadisvapi eseva nayo. Tattha kincapi
sahajatavasena kusalam dhammam paticca akusalo dhammo natthi, imasmim pana pucchavare
yampi vissajjiyamanam atthato labbhati, yampi na labbhati, tam sabbam pucchavasena
uddhatam. Parato pana vissajjane yam na labbhati, tam pahaya, yam labbhati, tadeva
vissajjitam.
     Evamettha pucchanam atthanceva pucchagatinca natva idani gananavasena
pucchaparicchedo veditabbo. Ettha hi "kusalam dhammam paticca"ti kusalapadam adim
katva kusalakusalabyakatanta tisso puccha, puna tadevadim katva
@Footnote: 1 cha.Ma. katva
Kusalabyakatadivasena dukappabhedanta tisso, puna tadevadim katva tikanta ca eka,
evam kusalam dhammam paticcati kusaladika satta puccha. Tatha akusaladika, tatha
abyakatadika, tatha kusalabyakatadika, tatha akusalabyakatadika, kusalakusaladika,
kusalakusalabyakatadikati sabbapi sattannam sattakanam vasena kusalattikam nissaya
hetupaccaye ekunapannasam puccha.
     Tattha ekamulekavasana 1- nava, ekamuladukavasana nava, ekamulatikavasana
tisso, dukamulekavasana nava, dukamuladukavasana nava, dukamulatikavasana tisso,
tikamulekavasana tisso, tikamuladukavasana tisso, tikamulatikavasana ekati
evameta mulavasanavasenapi veditabba. Yatha ca hetupaccaye ekunapannasam,
arammanapaccayadisupi tathevati sabbesupi catuvisatiya paccaye:-
               sahassamekanca satam         chasattati punapara
               puccha sampindita honti    nayamhi ekamulake.
     [35-36] Tato param hetupaccaya arammanapaccayati dumulakanayo araddho.
Tattha hetarammanaduko .pe. Hetavigatadukoti hetupaccayena saddhim tevisati
duka honti. Tesu hetupaccaye viya hetarammanadukepi ekunapannasam puccha,
tasu paliyam dveyeva dassita. Yatha ca hetarammanaduke ekunapannasam, tatha
hetadhipatidukadisupi. Tattha pathamapucchavasena hetadhipatiduko hetanantaraduko
hetusamanantaradukoti patipatiya tayo duke dassetva pariyosane hetavigataduko
dassito, sesam sankhittam. Pucchaparicchedo panetthevam veditabbo:-
               sahassamekanca satam          sattavisatimeva ca
               dukesu tevisatiya          puccha honti dumulake.
@Footnote: 1 cha.Ma. ekamulakavasana
     [37] Tato param hetupaccaya arammanapaccaya adhipatipaccayati timulakanayo
araddho. Tattha hetarammanadukena saddhim adhipatipaccayadisu bavisatiya paccayesu
ekamekassa yojanavasena bavisati tika honti. Tesu pathamapucchavasena pathamattikanca
dutiyattikanca dassetva pariyosane tiko 1- dassito, sesam sankhittam. Yatha pana
dukesu, evam tikesupi ekamekasmim tike ekunapannasam katva sabbesupi bavisatiya
tikesu:-
               sahassamekam pucchanam         atthasattatimeva ca
               puccha gananato honti       nayamhi tikamulake.
     [38] Tato param hetupaccaya arammanapaccaya adhipatipaccaya anantarapaccayati
catumulakanayo araddho. Tattha pathamattikena saddhim anantarapaccayadisu ekavisatiya
paccayesu ekamekassa yojanavasena ekavisati catukka honti. Tesu dve
catukke dassetva sesam sankhittam. Idhapi ekamekasmim catukke ekunapannasam
katva sabbesupi ekavisatiya catukkesu:-
               sahassamekam pucchanam         ekunattimsa punapara
               puccha gananato honti       nayamhi catumulake.
     Tato param pancamulakam adim katva yava sabbamulaka desana kata, tam
sabbam 2- sankhipitva hettha vuttanca upari 3- vattabbanca ekato katva paliyam
"ekamulakam dumulakam timulakam catumulakam pancamulakam sabbamulakam asammuyhantena
vittharetabban"ti nayo dassito. Tattha ekamulakadisu yam vattabbam, tam vuttameva.
Pancamulake pana pathamacatukkena saddhim samanantarapaccayadisu samavisatiya paccayesu
ekamekassa yojanavasena samavisati pancaka honti. Tesu ekekasmim ekunapannasam
katva:-
@Footnote: 1 cha.Ma. pariyosanatiko   2 Si.,Ma. uttari vattabbam sabbam  3 Si.,Ma. uttari
             Satani nava pucchanam       asitinca punapara
             puccha gananato honti     nayamhi pancamulake.
     Chamulake pathamapancakena saddhim sahajatapaccayadisu ekunavisatiya paccayesu
ekamekassa yojanavasena ekunavisati chakka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
             satani nava pucchanam       ekattimsa tatopara
             puccha gananato honti     nayamhi chakkamulake.
     Sattamulake pathamachakkena saddhim annamannapaccayadisu attharasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena attharasa sattaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
             satani attha pucchanam      dvasiti ca tatopara
             puccha gananato honti     nayamhi sattamulake.
     Atthamulake pathamasattakena saddhim nissayapaccayadisu sattarasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena sattarasa atthaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam
katva:-
             satani attha pucchanam      tettimsa ca tatopara
             puccha gananato honti     nayamhi atthamulake.
     Navamulake pathamatthakena saddhim upanissayadisu solasasu paccayesu ekamekassa
yojanavasena solasa navaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:-
             satani satta pucchanam      caturasiti tatopara
             puccha gananato honti     nayamhi navamulake.
     Dasamulake pathamanavakena saddhim purejatapaccayadisu pannarasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena pannarasa dasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam
katva:-
             satani satta pucchanam      pancattimsa tatopara
             puccha gananato honti     nayamhi dasamulake.
     Ekadasamulake pathamadasakena saddhim pacchajatapaccayadisu cuddasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena cuddasa ekadasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
             cha satani ca pucchanam      chalasiti tatopara
             nayamhi puccha ganita      ekadasakamulake.
     Dvadasamulake pathamekadasakena saddhim asevanapaccayadisu terasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena terasa dvadasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
             cha satani ca pucchanam      sattattimsa tatopara
             puccha gananato honti     naye dvadasamulake.
     Terasamulake pathamadvadasakena saddhim kammapaccayadisu dvadasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena dvadasa terasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
             satani panca pucchanam      atthasiti tatopara 1-
             puccha gananato honti     naye terasamulake.
@Footnote: 1 cha.Ma. punapara
     Cuddasamulake pathamaterasakena saddhim vipakapaccayadisu ekadasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena ekadasa cuddasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
            satani panca pucchanam       timsa catha navapara
            puccha gananato honti      naye cuddasamulake.
     Pannarasamulake pathamacuddasakena saddhim aharapaccayadisu dasasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena dasa pannarasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
            satani cattari pucchanam     navuti ca tatopara
            puccha gananato honti      naye pannarasamulake.
     Solasamulake pathamapannarasakena saddhim indriyapaccayadisu navasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena nava solasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam
katva:-
         1- satani cattari talisam      eka ceva punapara 1-
            puccha gananato honti      naye solasamulake.
     Sattarasamulake pathamasolasakena saddhim jhanapaccayadisu atthasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena attha sattarasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
            satani tini pucchanam        navuti dve punapara
            puccha gananato honti      naye sattarasamulake.
@Footnote: 1-1 cha.Ma. satani cattari catta- liseka ceva punapara
     Attharasamulake pathamasattarasakena saddhim maggapaccayadisu sattasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena satta attharasaka honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
            satani tini pucchanam       tecattalisameva ca
            puccha gananato honti     naye attharasamulake.
     Ekunavisatimulake pathamattharasakena saddhim sampayuttapaccayadisu chasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena cha ekunavisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam
            dve sata navuti ceva     catasso ca punapara
            puccha gananato honti     naye ekunavisake. 1-
     Visatimulake pathamekunavisatikena saddhim vippayuttapaccayadisu pancasu paccayesu
ekamekassa yojanavasena pancavisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam
katva:-
            dve sata honti pucchanam  cattalisa ca panca ca
            puccha gananato honti     naye visatimulake.
     Ekavisatimulake pathamavisatikena saddhim atthipaccayadisu catusu paccayesu
ekamekassa yojanavasena cattaro ekavisatika honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
            satam chanavutinceva         puccha honti sampindita
            ganita lakkhanannuhi        ekavisatike naye.
     Dvavisatimulake pathamekavisatikena saddhim natthipaccayadisu tisu paccayesu
ekamekassa yojanavasena tayo dvavisatika honti. Tesu ekamekasmim
ekunapannasam katva:-
@Footnote: 1 cha.Ma. ekunavisatike
              Cattalisadhikam satam         satta ceva punapara
              puccha gananato honti      naye dvavisatimulake.
     Tevisatimulake pathamadvavisatikena saddhim dvisu vigatavigatapaccayesu ekamekassa
yojanavasena dve tevisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:-
              atthanavutimevidha           puccha gananato mata
              nayamhi tevisatime         tevisatikamulake.
     Catuvisatimulako pana sabbapaccayanam samodhanavasena veditabbo, teneva
sabbamulakoti vutto. Tattha ekunapannasameva puccha hontiti sabbapeta
hetupaccayapadameva gahetva ekamulakadinam sabbamulakapariyosananam vasena satthara
devaparisaya ativittharato 1- vibhatta puccha idha sankhepena desita.
     Tasam pana sabbasampi ayam gananapindo:- ekamulakanayasminhi ekadasasatani
chasattati ca puccha agata. Tasu 2- hetupaccayanaye teneva mulakena ekunapannasam
katva imasmim hetupaccayamulake gahetabba, sesa sesapaccayamulakesu pakkhipitabba.
Dumulake sattavisani ekadasasatani, timulake sahassam atthasattati ca, catumulake
sahassam ekunattimsanca, pancamulake asitadhikani navasatani, chamulake ekattimsani
navasatani, sattamulake dvasitani atthasatani, atthamulake tettimsani atthasatani,
navamulake caturasitani sattasatani, dasamulake pancattimsani sattasatani, ekadasamulake
chasitani chasatani, dvadasamulake sattattimsani chasatani, terasamulake atthasitani
pancasatani, cuddasamulake ekunacattalisani pancasatani, pannarasamulake navutani
cattarisatani, solasamulakeekacattalisani cattarisatani, sattarasamulakedvenavutani
tini satani, attharasamulake tecattalisani tini satani, ekunavisatimulake
@Footnote: 1 cha.Ma. devaparisati vittharato  2 cha.Ma. ayam patho na dissati
Catunavutani dvesatani, visatimulake pancacattalisani dvesatani, ekavisatimulake
chanavutisatam, dvavisatimulake sattacattalisasatam, tevisatimulake atthanavuti, sabbamulake
ekunapannasati evam hetupadam adim katva vibhattesu ekamulakadisu:-
             cuddaseva sahassani         puna satta satani ca
             puccha hetupadasseva        ekamuladibhedatoti.
     [39-40] Evam hetupaccayam adim katva ekamulakato patthaya yava
sabbamulakanaya pucchabhedam dassetva idani arammanapaccayam adim katva dassetum
siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya arammanapaccaya
hetupaccayatiadimaha. Tattha arammanapaccaya hetupaccayati ettavata
arammanapaccayam adim katva hetupaccayapariyosano ekamulakanayo dassito. Tato
param arammanapaccaya adhipatipaccayati dukamulakam araddham. Tattha imam pathamadukanceva
arammanavigatadukanca dassetva sesam sankhittam. Arammanapaccaya hetupaccayati
ayam osanadukopi na dassito. Sace pana katthaci vacanamagge sandissati, sveva
vacanamaggo gahetabbo. Tato param arammanapaccayavasena tikamulakadayo adassetvava
adhipatipaccayam adim katva ekakadayo dassetum adhipatipaccaya anantarapaccaya
samanantarapaccaya sahajatapaccaya annamannapaccayati ettakameva vuttam, tam
ekamulakavasena va sabbamulakavasena va veditabbam.
     [41] Tato param avigatapaccayam adim katva dumulakameva dassetum
avigatapaccaya hetupaccayatiadi araddham. Tattha avigatahetuduko avigatarammanaduko
avigatadhipatidukoti patipatiya tayo duke vatva pariyosane ca avigatavigatoti 1-
eko duko dassito. Tato avigatapaccayavaseneva timulakam dassetum "avigatapaccaya
@Footnote: 1 cha.Ma. avigatavigataduko
Hetupaccaya arammanapaccaya, avigatapaccaya hetupaccaya adhipatipaccaya, avigatapaccaya
hetupaccaya anantarapaccaya"ti evam patipatiya tayo tike vatva "avigatapaccaya
hetupaccaya vigatapaccaya"ti pariyosanattiko vutto. Tato avigatapaccayavaseneva
catumulakam dassetum "avigatapaccaya hetupaccaya arammanapaccaya adhipatipaccaya,
avigatapaccaya hetupaccaya arammanapaccaya anantarapaccaya"ti dve catukke vatva
"vigatapaccaya"ti padam uddharitva thapitam, sesam sabbam sankhittam. Tassa sankhittabhavam
dassetum "ekekassa padassa ekamulakam dumulakam timulakam catumulakam 1- sabbamulakam
asammuyhantena vittharetabban"ti vuttam. Tasma yatha hetupaccayam adim katva
hetuadipadavasena ekamulake ekadasa pucchasatani chasattati ca puccha .pe.
Sabbamulake ekunapannasam, evam arammanapaccayadisupi ekamekam adim katva
arammanadipadavasena ekekassa padassa ekamulake ekadasa pucchasatani chasattati
ca puccha .pe. Sabbamulake ekunapannasanti ekekassa padassa ekamulakadibhede
sattasatadhikani cuddasapucchasahassani honti. Tasam sabbesupi catuvisatiya
paccayesu ayam gananaparicchedo:-
             dvapannasasahassanattha-     satani tini satasahassani
             kusalattikassa puccha         anulomanayamhi suvibhatta.
     Yatha ca kusalattikassa, evam vedanattikadinampiti sabbesupi bavisatiya
tikesu.
             Ekasatthisahassani          cha satani sattasattati
             satasahassani pucchanam        tikabhede pabhedato.
                      Sankhitto vacanamaggo. 2-
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati   2 cha.Ma. sankhitta vacanamagge
     Dukesu pana "siya hetum dhammam paticca hetudhammo uppajjeyya
hetupaccaya"ti evam hetum paticca hetu, hetum paticca nahetu, hetum paticca hetu
ca nahetu ca, nahetum paticca nahetu, nahetum paticca hetu, nahetum paticca hetu
ca nahetu ca, hetunca nahetunca paticca hetu, hetunca nahetunca paticca
nahetu, hetunca nahetunca paticca hetu ca nahetu cati ekamekasmim duke
hetupaccayadisu ekamekasmim paccaye nava puccha honti. Tasu hetupaccayam adim
katva ekamulake dvisatani solasa ca puccha honti. Tasu hetupaccayasseva
annena asammissa nava puccha gahetabba, sesa atthavarena gahita. 1-
     Tasam dukamulakadisu tevisatiya varesu ekekam navakam apanetva yava
sabbamulaka ayam gananaparicchedo:- dukamulake tava ekamulake dassitesu dvisu
solasadhikesu pucchasatesu nava apanetva dvisatani satta ca puccha honti,
tato nava apanetva timulake atthanavutisatam. Evam purimapurimato nava nava
apanetva catumulake ekunanavutisatam, pancamulake asitisatam, chamulake ekasattatisatam,
sattamulake dvasatthisatam, atthamulake tepannasasatam, navamulake catucattalisasatam,
dasamulake pancattimsasatam, ekadasamulake chabbisasatam, dvadasamulake sattarasadhikasatam,
terasamulake atthadhikasatam, cuddasamulake navanavuti, pannarasamulake navuti, solasamulake
ekasiti, sattarasamulake dvasattati, attharasamulake tesatthi, ekunavisatimulake
catupannasam, visatimulake pancacattalisam, ekavisatimulake chattimsam, bavisatimulake
sattavisam, tevisatimulake attharasa, sabbamulake navati. Yatha panetani hetupaccayavasena
ekamulake solasadhikani dvepucchasatani .pe. Sabbamulake nava, evam
arammanapaccayadisupi ekamekam adim katva arammanadipadavasena ekekassa
padassa ekamulake solasadhikani dvepucchasatani .pe. Sabbamulake navati
@Footnote: 1 cha.Ma. attha varena gahita
Ekekassa padassa ekamulakadibhede dvepucchasahassani sattasatani ca puccha
honti. Tasam sabbesupi catuvisatiya paccayesu ayam gananaparicchedo:-
             catusatthisahassani          puna atthasatani ca
             puccha hetudukasseta 1-   anulomanaye mata.
     Yatha ca hetudukassa, evam sahetukadukadinampiti sabbasmimpi dukasate:-
             satthisatasahassani          cattari ca tato param
             asitinca sakassani         puccha dukasate vidu.
     Ayam tava suddhike tikapatthane ca dukapatthane ca pucchanam gananaparicchedo.
     Yam pana tato param bavisatitike gahetva dukasate pakkhipitva dukatikapatthanam
nama desitam, tatthapi "siya hetum kusalam dhammam paticca hetu kusalo dhammo
uppajjeyya hetupaccaya"ti evam bavisatiya tikesu ekekam tikam dukanam satena
satena saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam
ekamulakadinam vasena ganetva 2- paricchedo veditabbo.
     Yampi tato param dukasatam gahetva bavisatiya tikesu pakkhipitva
tikadukapatthanam nama desitam, tatthapi "siya kusalam hetum dhammam paticca kusalo
hetudhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam dukasate ekekam dukam bavisatiya
tikehi saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam
ekamulakadinam vasena ganetva 2- paricchedo veditabbo.
     Yampi tato param tike tikesuyeva pakkhipitva tikatikapatthanam nama desitam,
tatthapi "siya kusalam sukhaya vedanaya sampayuttam dhammam paticca kusalo sukhaya
vedanaya sampayutto dhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam bavisatiya tikesu
@Footnote: 1 cha.Ma. hetudukasseva   2 cha.Ma. gahetva
Ekekam tikam sesehi ekavisatiya tikehi saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam
hettha vuttanayena sabbesam ekamulakadinam vasena ganetva 1- paricchedo veditabbo.
     Yampi tato param duke dukesuyeva pakkhipitva dukadukapatthanam nama desitam,
tatthapi "siya hetum sahetukam dhammam paticca hetu sahetuko dhammo uppajjeyya
hetupaccaya"ti evam dukasate ekekam dukam sesehi navanavutiya dukehi saddhim
yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam ekamulakadinam
vasena ganetva 1- paricchedo veditabbo. Tathagatena hi sabbampetam pabhedam
dassetvava devaparisaya dhammo desito, dhammasenapatissa pana tena ajja
idancidanca desitanti sankhipitva nayadassanamatteneva desana akkhata.
Therenapi sankhipitvava vacanamaggo pavattito, so therena pavattitanayeneva
sangitikale sangaham aropito.
     Tam panassa sankhepanayam dassetum tikanca patthanavaranti ayam gatha thapita.
Tassattho:- tikanca patthanavaranti varam pavaram tikapatthananca. Dukuttamanti
uttamam settham dukapatthananca. Dukatikancevati dukatikapatthananca. Tikadukancati
tikadukapatthananca. Tikatikancevati tikatikapatthananca. Dukadukancati dukadukapatthananca.
Cha anulomamhi naya sugambhirati ete tikapatthanadayo sutthu gambhira cha naya
anulomamhi veditabbati. Tattha dve anulomani dhammanulomanca paccayanulomanca.
Tattha "kusalam dhammam paticca kusalo dhammo"ti evam abhidhammamatikapadehi sangahitanam
dhammanam anulomadesanavasena pavattam dhammanulomam nama. "hetupaccaya arammana-
paccaya"ti evam catuvisatiya paccayanam anulomadesanavasena pavattam paccayanulomam
nama.
     Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe. Cha anulomamhi
naya sugambhira"ti ayam gatha dhammanulomam sandhaya vutta. Idha pana ayam gatha
@Footnote: 1 cha.Ma. gahetva
Tasmim dhammanulome paccayanulomam sandhaya vutta. Tasma "../../bdpicture/cha anulomamhi naya
sugambhira"ti atthakathagathayam dhammanulome tikapatthanadayo cha naya sugambhirati
evamattho veditabbo. Imasmim panokase "hetupaccaya arammanapaccaya"ti evam
pavatte paccayanulome ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo "../../bdpicture/cha naya
sugambhira"ti evamattho veditabbo. Tesu anulome tikapatthane kusalattikamattasseva
vasena ayam imasmim paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito.
Sesesu pana tikadukesu 1- sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu
pana sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena
vissajjanameva dassitam, "../../bdpicture/cha anulomamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim
paccayanulome chapi ete patthananaya pucchanam vasena uddharitva dassetabba.
Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti.
                           ----------
                             Pucchavara
                        2. Paccayapaccaniyavannana
     [42-44] Idani paccaniyam hoti, tam dassetum siya kusalam dhammam paticca
kusalo dhammo uppajjeyya na hetupaccayatiadi araddham. Tattha anulomapucchahi
samappamanova pucchaparicchedo. Tenevettha "yatha anulome hetupaccayo vittharito,
evam paccaniyepi nahetupaccayo vittharetabbo"ti vatva puna pariyosane "yatha anulome
ekekassa padassa ekamulakam dumulakam timulakam catumulakam yava tevisatimulakam, evam
paccaniyepi vittharetabban"ti vuttam. Tevisatimulakanti idancettha dumulakamyeva
@Footnote: 1 cha.Ma. tikesu
Sandhaya vuttam. Pariyosane pana sabbamulakam catuvisatimulakampi hotiyeva. Tam sabbam
sankhittamevati.
     Tikanca patthanavaram .pe. Cha paccaniyamhi naya sugambhirati etthapi
dve paccaniyani dhammapaccaniyanca paccayapaccaniyanca. Tattha "kusala dhamma"ti
evam abhidhammamatikapadehi sangahitanam dhammanam "na kusalam dhammam paticca na
kusalo dhammo"ti paccaniyadesanavasena pavattam dhammapaccaniyam nama. "nahetupaccaya
narammanapaccaya"ti evam catuvisatiya paccayanam paccaniyadesanavasena pavattam
paccayapaccaniyam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe. Cha
paccaniyamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammapaccaniyam sandhaya vutta, idha pana
ayam gatha dhammanulomeyeva paccayapaccaniyam sandhaya vutta. Tasma "../../bdpicture/cha paccaniyamhi
naya sugambhira"ti atthakathagathayam dhammapaccaniye tikapatthanadayo cha naya
sugambhirati evamattho veditabbo. Imasmim panokase nahetupaccaya narammana-
paccayati evam pavatte paccayapaccaniye ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo
cha naya sugambhirati evamattho veditabbo.
     Tesu anulomatikapatthaneyeva kusalattikamattassa vasena ayam imasmim
paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito, sesesu pana
tikadukesu sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana
sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena
vissajjanameva dassitam. "../../bdpicture/cha paccaniyamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim
paccayapaccaniye cha ete patthananaya pucchavasena uddharitva dassetabba.
Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti.
                         --------------
                             Pucchavara
                       3. Anulomapaccaniyavannana
     [45-48] Idani anulomapaccaniyam hoti, tam dassetum siya kusalam dhammam
paticca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccaya narammanapaccayatiadi araddham.
Tattha "hetupaccaya narammanapaccaya .pe. Hetupaccaya navigatapaccaya"ti
hetupadassa sesesu tevisatiya paccayesu ekekena saddhim yojanavasena hetupadadike
ekamulake tevisati anulomapaccaniyani. Tesu ekekasmim ekunapannasam katva
sattavisadhikani ekadasapucchasatani honti. Dumulake pana hetarammanapadanam sesesu
bavisatiya paccayesu ekekena saddhim yojanavasena bavisati anulomapaccaniyaniti
evam anulome vuttesu sabbesu ekamulakadisu ekekam padam parihapetva avasesanam
vasena pucchaganana veditabba. Ekamulakadisu cettha ya puccha paliyam agata,
ya ca na agata, ta sabba hettha vuttanayanusarena 1- veditabba.
     Tikanca patthanavaram .pe. Cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhirati
ettha pana hettha vuttanayeneva dve anulomapaccaniyani dhammanulomapaccaniyanca
paccayanulomapaccaniyanca. Tattha "kusalo dhammo"ti 2- evam abhidhammamatikapadehi
sangahitanam dhammanam "kusalam dhammam paticca na kusalo dhammo"ti anulomapaccaniya-
desanavasena pavattam dhammanulomapaccaniyam nama. "hetupaccaya narammanapaccaya"ti
evam catuvisatiya paccayesu labbhamanapadanam anulomapaccaniyadesanavasena pavattam
paccayanulomapaccaniyam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe.
Cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammanulomapaccaniyam sandhaya
vutta, idha pana ayam gatha dhammanulomeyeva paccayanulomapaccaniyam sandhaya
@Footnote: 1 cha.Ma. vuttanayanusareneva   2 cha.Ma. kusala dhammati
Vutta. Tasma "../../bdpicture/cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti atthakathagathayam
dhammanulomapaccaniye tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo.
Imasmim panokase hetupaccaya narammanapaccayati evam pavatte paccayanuloma-
paccaniye ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho
veditabbo.
     Tesu anulomatikapatthaneyeva kusalattikamattassa vasena ayam imasmim paticcavarassa
pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito, sesesu pana tikadukesu 1-
sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana sahajatavaradisu
kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena vissajjanameva dassitam.
"../../bdpicture/cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim paccayanulomapaccaniye
chapi ete patthananaya pucchavasena uddharitva dassetabba. Patthanam
vannayantananhi acariyanam bharo esoti.
                          -------------
                             Pucchavara
                       4. Paccaniyanulomavannana
     [49-52] Idani paccaniyanulomam hoti, tam dassetum siya kusalam dhammam
paticca kusalo dhammo uppajjeyya nahetupaccaya arammanapaccayatiadi araddham.
Tattha anulomapaccaniyapucchahi samappamanoeva pucchaparicchedo. Ekamulakadisu
cettha ya puccha paliyam agata, ya ca na agata, ta sabba hettha
vuttanayanusareneva veditabba.
     Tikanca patthanavaram .pe. Cha paccaniyanulomamhi naya sugambhirati
etthapi hettha vuttanayeneva dve paccayanulomani dhammapaccaniyanulomanca
@Footnote: 1 cha.Ma. tikesu
Paccayapaccaniyanulomanca. Tattha "kusalo dhammo"ti 1- evam abhidhammamatikapadehi
sangahitanam dhammanam "nakusalam dhammam paticca kusalo dhammo"ti paccaniyanuloma-
desanavasena pavattam  dhammapaccaniyanulomam nama. "nahetupaccaya arammanapaccaya"ti
evam catuvisatiya paccayesu labbhamanapadanam paccayapaccaniyanulomadesanavasena pavattam
paccayapaccaniyanulomam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe.
Cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammapaccaniyanulomam sandhaya
vutta, idha pana ayam gatha dhammanulomeyeva paccayapaccaniyanulomam sandhaya
vutta. Tasma "../../bdpicture/cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti atthakathagathayam 2-
dhammapaccaniyanulome tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo.
Imasmim panokase nahetupaccaya arammanapaccayati evam pavatte paccayapaccaniyanulome
ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo.
     Tesu anulomatikapatthaneyeva kusalattikamattassapi vasena ayam imasmim
paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito, sesesu pana
tikadukesu 3- sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana
sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena
vissajjanameva dassitam. "../../bdpicture/cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti vacanato pana
imasmim paccayapaccaniyanulome chapi ete patthananaya pucchavasena uddharitva
dassetabba. Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti.
                       Pucchavaravannana nitthita.
                           -----------
@Footnote: 1 cha.Ma. kusala dhammati   2 cha.Ma. atthakathaya   3 cha.Ma. tikesu



             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 452-471. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=10219&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=10219&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=531              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=2727              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=2765              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=2765              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]