ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 55 : PALI ROMAN Panca.A. (paramatthadi.)

                             Pucchavara
                        1. Paccayanulomavannana
     evam anulomapatthanadisu tikapatthanadivasena catuvisatisamantapatthanasamodhane
patthanamahapakarane ye tikadayo nissaya nidditthatta etam tikapatthanam dukapatthanam
.pe. Dukadukapatthananti vuttam, te anamasitva yesam paccayanam vasena te
tikadayo vibhatta, te paccayeeva tava imina matikanikkhepapaccayavibhangasankhatena
varena uddesato ca niddesato ca dassetva idani ye tikadayo nissaya
nidditthatta etam tikapatthanam dukapatthanam .pe. Dukadukapatthananti vuttam, te
tikadayo imesam paccayanam vasena vittharetva dassetum ekekam tikadukam nissaya
sattahi mahavarehi desana kata. Tesam imani namani:- paticcavaro
sahajatavaro paccayavaro nissayavaro samsatthavaro sampayuttavaro panhavaroti.
     Tattha "kusalam dhammam paticca kusalo dhammo"ti evam paticcabhidhanavasena
vutto paticcavaro nama. "kusalam dhammam sahajato kusalo dhammo"ti evam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page453.

Sahajatabhidhanavasena vutto sahajatavaro nama. So purimena paticcavarena atthato ninnanakarano. Paticcabhidhanavasena bujjhanakanam vasena pana pathamo vutto, sahajatabhidhanavasena bujjhanakanam vasena dutiyo. Dvisupi cetesu ruparupadhammavasena paccaya ceva paccayuppannadhamma ca veditabba. Te ca kho sahajatava, na purejatapacchajata labbhanti. "kusalam dhammam paccaya kusalo dhammo"ti evam paccayabhidhanavasena vutto paccayavaro nama. Sopi purimavaradvayam viya ruparupadhammavaseneva veditabbo. Paccayo panettha purejatopi labbhati. Ayamassa purimavaradvayato viseso. Tadanantaro "kusalam dhammam nissaya kusalo dhammo"ti evam nissayabhidhanavasena vutto nissayavaro nama. So purimena paccayavarena atthato ninnanakarano. Paccayabhidhanavasena bujjhanakanam vasena pana pathamo vutto, nissayabhidhanavasena bujjhanakanam vasena dutiyo. Tato param "kusalam dhammam samsattho kusalo dhammo"ti evam samsatthabhidhanavasena vutto samsatthavaro nama. "kusalam dhammam sampayutto kusalo dhammo"ti evam sampayuttabhidhanavasena vutto sampayuttavaro nama. So purimena samsatthavarena atthato ninnanakarano. Samsatthabhidhanavasena bujjhanakanam vasena pathamo vutto, sampayuttabhidhanavasena bujjhanakanam vasena dutiyo. Dvisupi cetesu arupadhammavaseneva paccaya ca paccayuppanna ca veditabba. Sattamavare pana yasma "kusalo dhammo kusalassa dhammassa hetupaccayena paccayo"ti- adina nayena te te panhe uddharitva puna "kusala hetu sampayuttakanam khandhanan"tiadina nayena sabbepi te panha nijjata niggumba ca katva vibhatta, tasma so varo panhanam sadhukam vibhattatta panhavarotveva sankhyam gato. Ruparupadhammavaseneva panettha paccayapi paccayuppannapi veditabba. Tattha yo tava esa sabbapathamo paticcavaro nama, so uddesato niddesato ca duvidho hoti. Tattha uddesavaro pathamo, pucchavarotipi vuccati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page454.

Pannattivarotipi tasseva namam. So hi kusaladayo paticca kusaladinam hetupaccayadivasena udditthatta uddesavaro, kusaladayo paticca hetupaccayadivasena kusaladinam uppattiya pucchitatta pucchavaro, kusaladayo paticca hetupaccayadivasena kusaladinam uppattiya pannapitatta pannattivarotipi vutto. [25-34] Tattha siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayati parikappapuccha. Ayam panettha attho:- yo kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccaya, kim so kusalam dhammam paticca siyati. Athava kusalam dhammam paticca yo kusalo dhammo uppajjeyya, so hetupaccaya siyati ayamettha attho. Tattha patiti sadisatthe vattati. Sadisapuggalo hi patipuggalo sadisabhago ca patibhagoti vuccati. Iccati gamanussukkavacanametam. Ubhayam ekato vatva 1- paticcati patigantva sahuppattisankhatena sadisabhavena patva, tena saddhim ekato uppattibhavam upagantvati vuttam hoti. Kusalo dhammoti evam sahuppattibhavena kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccayati pucchati. Athava paticcati paccayam katva. Tam pana paccayakaranam purejatepi paccaye labbhati sahajatepi. Idha sahajatam adhippetam. Siya kusalam dhammam paticca akusalo dhammotiadisvapi eseva nayo. Tattha kincapi sahajatavasena kusalam dhammam paticca akusalo dhammo natthi, imasmim pana pucchavare yampi vissajjiyamanam atthato labbhati, yampi na labbhati, tam sabbam pucchavasena uddhatam. Parato pana vissajjane yam na labbhati, tam pahaya, yam labbhati, tadeva vissajjitam. Evamettha pucchanam atthanceva pucchagatinca natva idani gananavasena pucchaparicchedo veditabbo. Ettha hi "kusalam dhammam paticca"ti kusalapadam adim katva kusalakusalabyakatanta tisso puccha, puna tadevadim katva @Footnote: 1 cha.Ma. katva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page455.

Kusalabyakatadivasena dukappabhedanta tisso, puna tadevadim katva tikanta ca eka, evam kusalam dhammam paticcati kusaladika satta puccha. Tatha akusaladika, tatha abyakatadika, tatha kusalabyakatadika, tatha akusalabyakatadika, kusalakusaladika, kusalakusalabyakatadikati sabbapi sattannam sattakanam vasena kusalattikam nissaya hetupaccaye ekunapannasam puccha. Tattha ekamulekavasana 1- nava, ekamuladukavasana nava, ekamulatikavasana tisso, dukamulekavasana nava, dukamuladukavasana nava, dukamulatikavasana tisso, tikamulekavasana tisso, tikamuladukavasana tisso, tikamulatikavasana ekati evameta mulavasanavasenapi veditabba. Yatha ca hetupaccaye ekunapannasam, arammanapaccayadisupi tathevati sabbesupi catuvisatiya paccaye:- sahassamekanca satam chasattati punapara puccha sampindita honti nayamhi ekamulake. [35-36] Tato param hetupaccaya arammanapaccayati dumulakanayo araddho. Tattha hetarammanaduko .pe. Hetavigatadukoti hetupaccayena saddhim tevisati duka honti. Tesu hetupaccaye viya hetarammanadukepi ekunapannasam puccha, tasu paliyam dveyeva dassita. Yatha ca hetarammanaduke ekunapannasam, tatha hetadhipatidukadisupi. Tattha pathamapucchavasena hetadhipatiduko hetanantaraduko hetusamanantaradukoti patipatiya tayo duke dassetva pariyosane hetavigataduko dassito, sesam sankhittam. Pucchaparicchedo panetthevam veditabbo:- sahassamekanca satam sattavisatimeva ca dukesu tevisatiya puccha honti dumulake. @Footnote: 1 cha.Ma. ekamulakavasana

--------------------------------------------------------------------------------------------- page456.

[37] Tato param hetupaccaya arammanapaccaya adhipatipaccayati timulakanayo araddho. Tattha hetarammanadukena saddhim adhipatipaccayadisu bavisatiya paccayesu ekamekassa yojanavasena bavisati tika honti. Tesu pathamapucchavasena pathamattikanca dutiyattikanca dassetva pariyosane tiko 1- dassito, sesam sankhittam. Yatha pana dukesu, evam tikesupi ekamekasmim tike ekunapannasam katva sabbesupi bavisatiya tikesu:- sahassamekam pucchanam atthasattatimeva ca puccha gananato honti nayamhi tikamulake. [38] Tato param hetupaccaya arammanapaccaya adhipatipaccaya anantarapaccayati catumulakanayo araddho. Tattha pathamattikena saddhim anantarapaccayadisu ekavisatiya paccayesu ekamekassa yojanavasena ekavisati catukka honti. Tesu dve catukke dassetva sesam sankhittam. Idhapi ekamekasmim catukke ekunapannasam katva sabbesupi ekavisatiya catukkesu:- sahassamekam pucchanam ekunattimsa punapara puccha gananato honti nayamhi catumulake. Tato param pancamulakam adim katva yava sabbamulaka desana kata, tam sabbam 2- sankhipitva hettha vuttanca upari 3- vattabbanca ekato katva paliyam "ekamulakam dumulakam timulakam catumulakam pancamulakam sabbamulakam asammuyhantena vittharetabban"ti nayo dassito. Tattha ekamulakadisu yam vattabbam, tam vuttameva. Pancamulake pana pathamacatukkena saddhim samanantarapaccayadisu samavisatiya paccayesu ekamekassa yojanavasena samavisati pancaka honti. Tesu ekekasmim ekunapannasam katva:- @Footnote: 1 cha.Ma. pariyosanatiko 2 Si.,Ma. uttari vattabbam sabbam 3 Si.,Ma. uttari

--------------------------------------------------------------------------------------------- page457.

Satani nava pucchanam asitinca punapara puccha gananato honti nayamhi pancamulake. Chamulake pathamapancakena saddhim sahajatapaccayadisu ekunavisatiya paccayesu ekamekassa yojanavasena ekunavisati chakka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani nava pucchanam ekattimsa tatopara puccha gananato honti nayamhi chakkamulake. Sattamulake pathamachakkena saddhim annamannapaccayadisu attharasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena attharasa sattaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani attha pucchanam dvasiti ca tatopara puccha gananato honti nayamhi sattamulake. Atthamulake pathamasattakena saddhim nissayapaccayadisu sattarasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena sattarasa atthaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani attha pucchanam tettimsa ca tatopara puccha gananato honti nayamhi atthamulake. Navamulake pathamatthakena saddhim upanissayadisu solasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena solasa navaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani satta pucchanam caturasiti tatopara puccha gananato honti nayamhi navamulake.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page458.

Dasamulake pathamanavakena saddhim purejatapaccayadisu pannarasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena pannarasa dasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani satta pucchanam pancattimsa tatopara puccha gananato honti nayamhi dasamulake. Ekadasamulake pathamadasakena saddhim pacchajatapaccayadisu cuddasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena cuddasa ekadasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- cha satani ca pucchanam chalasiti tatopara nayamhi puccha ganita ekadasakamulake. Dvadasamulake pathamekadasakena saddhim asevanapaccayadisu terasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena terasa dvadasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- cha satani ca pucchanam sattattimsa tatopara puccha gananato honti naye dvadasamulake. Terasamulake pathamadvadasakena saddhim kammapaccayadisu dvadasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena dvadasa terasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani panca pucchanam atthasiti tatopara 1- puccha gananato honti naye terasamulake. @Footnote: 1 cha.Ma. punapara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page459.

Cuddasamulake pathamaterasakena saddhim vipakapaccayadisu ekadasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena ekadasa cuddasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani panca pucchanam timsa catha navapara puccha gananato honti naye cuddasamulake. Pannarasamulake pathamacuddasakena saddhim aharapaccayadisu dasasu paccayesu ekamekassa yojanavasena dasa pannarasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani cattari pucchanam navuti ca tatopara puccha gananato honti naye pannarasamulake. Solasamulake pathamapannarasakena saddhim indriyapaccayadisu navasu paccayesu ekamekassa yojanavasena nava solasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- 1- satani cattari talisam eka ceva punapara 1- puccha gananato honti naye solasamulake. Sattarasamulake pathamasolasakena saddhim jhanapaccayadisu atthasu paccayesu ekamekassa yojanavasena attha sattarasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani tini pucchanam navuti dve punapara puccha gananato honti naye sattarasamulake. @Footnote: 1-1 cha.Ma. satani cattari catta- liseka ceva punapara

--------------------------------------------------------------------------------------------- page460.

Attharasamulake pathamasattarasakena saddhim maggapaccayadisu sattasu paccayesu ekamekassa yojanavasena satta attharasaka honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satani tini pucchanam tecattalisameva ca puccha gananato honti naye attharasamulake. Ekunavisatimulake pathamattharasakena saddhim sampayuttapaccayadisu chasu paccayesu ekamekassa yojanavasena cha ekunavisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam dve sata navuti ceva catasso ca punapara puccha gananato honti naye ekunavisake. 1- Visatimulake pathamekunavisatikena saddhim vippayuttapaccayadisu pancasu paccayesu ekamekassa yojanavasena pancavisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- dve sata honti pucchanam cattalisa ca panca ca puccha gananato honti naye visatimulake. Ekavisatimulake pathamavisatikena saddhim atthipaccayadisu catusu paccayesu ekamekassa yojanavasena cattaro ekavisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- satam chanavutinceva puccha honti sampindita ganita lakkhanannuhi ekavisatike naye. Dvavisatimulake pathamekavisatikena saddhim natthipaccayadisu tisu paccayesu ekamekassa yojanavasena tayo dvavisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- @Footnote: 1 cha.Ma. ekunavisatike

--------------------------------------------------------------------------------------------- page461.

Cattalisadhikam satam satta ceva punapara puccha gananato honti naye dvavisatimulake. Tevisatimulake pathamadvavisatikena saddhim dvisu vigatavigatapaccayesu ekamekassa yojanavasena dve tevisatika honti. Tesu ekamekasmim ekunapannasam katva:- atthanavutimevidha puccha gananato mata nayamhi tevisatime tevisatikamulake. Catuvisatimulako pana sabbapaccayanam samodhanavasena veditabbo, teneva sabbamulakoti vutto. Tattha ekunapannasameva puccha hontiti sabbapeta hetupaccayapadameva gahetva ekamulakadinam sabbamulakapariyosananam vasena satthara devaparisaya ativittharato 1- vibhatta puccha idha sankhepena desita. Tasam pana sabbasampi ayam gananapindo:- ekamulakanayasminhi ekadasasatani chasattati ca puccha agata. Tasu 2- hetupaccayanaye teneva mulakena ekunapannasam katva imasmim hetupaccayamulake gahetabba, sesa sesapaccayamulakesu pakkhipitabba. Dumulake sattavisani ekadasasatani, timulake sahassam atthasattati ca, catumulake sahassam ekunattimsanca, pancamulake asitadhikani navasatani, chamulake ekattimsani navasatani, sattamulake dvasitani atthasatani, atthamulake tettimsani atthasatani, navamulake caturasitani sattasatani, dasamulake pancattimsani sattasatani, ekadasamulake chasitani chasatani, dvadasamulake sattattimsani chasatani, terasamulake atthasitani pancasatani, cuddasamulake ekunacattalisani pancasatani, pannarasamulake navutani cattarisatani, solasamulakeekacattalisani cattarisatani, sattarasamulakedvenavutani tini satani, attharasamulake tecattalisani tini satani, ekunavisatimulake @Footnote: 1 cha.Ma. devaparisati vittharato 2 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page462.

Catunavutani dvesatani, visatimulake pancacattalisani dvesatani, ekavisatimulake chanavutisatam, dvavisatimulake sattacattalisasatam, tevisatimulake atthanavuti, sabbamulake ekunapannasati evam hetupadam adim katva vibhattesu ekamulakadisu:- cuddaseva sahassani puna satta satani ca puccha hetupadasseva ekamuladibhedatoti. [39-40] Evam hetupaccayam adim katva ekamulakato patthaya yava sabbamulakanaya pucchabhedam dassetva idani arammanapaccayam adim katva dassetum siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya arammanapaccaya hetupaccayatiadimaha. Tattha arammanapaccaya hetupaccayati ettavata arammanapaccayam adim katva hetupaccayapariyosano ekamulakanayo dassito. Tato param arammanapaccaya adhipatipaccayati dukamulakam araddham. Tattha imam pathamadukanceva arammanavigatadukanca dassetva sesam sankhittam. Arammanapaccaya hetupaccayati ayam osanadukopi na dassito. Sace pana katthaci vacanamagge sandissati, sveva vacanamaggo gahetabbo. Tato param arammanapaccayavasena tikamulakadayo adassetvava adhipatipaccayam adim katva ekakadayo dassetum adhipatipaccaya anantarapaccaya samanantarapaccaya sahajatapaccaya annamannapaccayati ettakameva vuttam, tam ekamulakavasena va sabbamulakavasena va veditabbam. [41] Tato param avigatapaccayam adim katva dumulakameva dassetum avigatapaccaya hetupaccayatiadi araddham. Tattha avigatahetuduko avigatarammanaduko avigatadhipatidukoti patipatiya tayo duke vatva pariyosane ca avigatavigatoti 1- eko duko dassito. Tato avigatapaccayavaseneva timulakam dassetum "avigatapaccaya @Footnote: 1 cha.Ma. avigatavigataduko

--------------------------------------------------------------------------------------------- page463.

Hetupaccaya arammanapaccaya, avigatapaccaya hetupaccaya adhipatipaccaya, avigatapaccaya hetupaccaya anantarapaccaya"ti evam patipatiya tayo tike vatva "avigatapaccaya hetupaccaya vigatapaccaya"ti pariyosanattiko vutto. Tato avigatapaccayavaseneva catumulakam dassetum "avigatapaccaya hetupaccaya arammanapaccaya adhipatipaccaya, avigatapaccaya hetupaccaya arammanapaccaya anantarapaccaya"ti dve catukke vatva "vigatapaccaya"ti padam uddharitva thapitam, sesam sabbam sankhittam. Tassa sankhittabhavam dassetum "ekekassa padassa ekamulakam dumulakam timulakam catumulakam 1- sabbamulakam asammuyhantena vittharetabban"ti vuttam. Tasma yatha hetupaccayam adim katva hetuadipadavasena ekamulake ekadasa pucchasatani chasattati ca puccha .pe. Sabbamulake ekunapannasam, evam arammanapaccayadisupi ekamekam adim katva arammanadipadavasena ekekassa padassa ekamulake ekadasa pucchasatani chasattati ca puccha .pe. Sabbamulake ekunapannasanti ekekassa padassa ekamulakadibhede sattasatadhikani cuddasapucchasahassani honti. Tasam sabbesupi catuvisatiya paccayesu ayam gananaparicchedo:- dvapannasasahassanattha- satani tini satasahassani kusalattikassa puccha anulomanayamhi suvibhatta. Yatha ca kusalattikassa, evam vedanattikadinampiti sabbesupi bavisatiya tikesu. Ekasatthisahassani cha satani sattasattati satasahassani pucchanam tikabhede pabhedato. Sankhitto vacanamaggo. 2- @Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati 2 cha.Ma. sankhitta vacanamagge

--------------------------------------------------------------------------------------------- page464.

Dukesu pana "siya hetum dhammam paticca hetudhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam hetum paticca hetu, hetum paticca nahetu, hetum paticca hetu ca nahetu ca, nahetum paticca nahetu, nahetum paticca hetu, nahetum paticca hetu ca nahetu ca, hetunca nahetunca paticca hetu, hetunca nahetunca paticca nahetu, hetunca nahetunca paticca hetu ca nahetu cati ekamekasmim duke hetupaccayadisu ekamekasmim paccaye nava puccha honti. Tasu hetupaccayam adim katva ekamulake dvisatani solasa ca puccha honti. Tasu hetupaccayasseva annena asammissa nava puccha gahetabba, sesa atthavarena gahita. 1- Tasam dukamulakadisu tevisatiya varesu ekekam navakam apanetva yava sabbamulaka ayam gananaparicchedo:- dukamulake tava ekamulake dassitesu dvisu solasadhikesu pucchasatesu nava apanetva dvisatani satta ca puccha honti, tato nava apanetva timulake atthanavutisatam. Evam purimapurimato nava nava apanetva catumulake ekunanavutisatam, pancamulake asitisatam, chamulake ekasattatisatam, sattamulake dvasatthisatam, atthamulake tepannasasatam, navamulake catucattalisasatam, dasamulake pancattimsasatam, ekadasamulake chabbisasatam, dvadasamulake sattarasadhikasatam, terasamulake atthadhikasatam, cuddasamulake navanavuti, pannarasamulake navuti, solasamulake ekasiti, sattarasamulake dvasattati, attharasamulake tesatthi, ekunavisatimulake catupannasam, visatimulake pancacattalisam, ekavisatimulake chattimsam, bavisatimulake sattavisam, tevisatimulake attharasa, sabbamulake navati. Yatha panetani hetupaccayavasena ekamulake solasadhikani dvepucchasatani .pe. Sabbamulake nava, evam arammanapaccayadisupi ekamekam adim katva arammanadipadavasena ekekassa padassa ekamulake solasadhikani dvepucchasatani .pe. Sabbamulake navati @Footnote: 1 cha.Ma. attha varena gahita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page465.

Ekekassa padassa ekamulakadibhede dvepucchasahassani sattasatani ca puccha honti. Tasam sabbesupi catuvisatiya paccayesu ayam gananaparicchedo:- catusatthisahassani puna atthasatani ca puccha hetudukasseta 1- anulomanaye mata. Yatha ca hetudukassa, evam sahetukadukadinampiti sabbasmimpi dukasate:- satthisatasahassani cattari ca tato param asitinca sakassani puccha dukasate vidu. Ayam tava suddhike tikapatthane ca dukapatthane ca pucchanam gananaparicchedo. Yam pana tato param bavisatitike gahetva dukasate pakkhipitva dukatikapatthanam nama desitam, tatthapi "siya hetum kusalam dhammam paticca hetu kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam bavisatiya tikesu ekekam tikam dukanam satena satena saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam ekamulakadinam vasena ganetva 2- paricchedo veditabbo. Yampi tato param dukasatam gahetva bavisatiya tikesu pakkhipitva tikadukapatthanam nama desitam, tatthapi "siya kusalam hetum dhammam paticca kusalo hetudhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam dukasate ekekam dukam bavisatiya tikehi saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam ekamulakadinam vasena ganetva 2- paricchedo veditabbo. Yampi tato param tike tikesuyeva pakkhipitva tikatikapatthanam nama desitam, tatthapi "siya kusalam sukhaya vedanaya sampayuttam dhammam paticca kusalo sukhaya vedanaya sampayutto dhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam bavisatiya tikesu @Footnote: 1 cha.Ma. hetudukasseva 2 cha.Ma. gahetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page466.

Ekekam tikam sesehi ekavisatiya tikehi saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam ekamulakadinam vasena ganetva 1- paricchedo veditabbo. Yampi tato param duke dukesuyeva pakkhipitva dukadukapatthanam nama desitam, tatthapi "siya hetum sahetukam dhammam paticca hetu sahetuko dhammo uppajjeyya hetupaccaya"ti evam dukasate ekekam dukam sesehi navanavutiya dukehi saddhim yojetva dassetabbanam pucchanam hettha vuttanayena sabbesam ekamulakadinam vasena ganetva 1- paricchedo veditabbo. Tathagatena hi sabbampetam pabhedam dassetvava devaparisaya dhammo desito, dhammasenapatissa pana tena ajja idancidanca desitanti sankhipitva nayadassanamatteneva desana akkhata. Therenapi sankhipitvava vacanamaggo pavattito, so therena pavattitanayeneva sangitikale sangaham aropito. Tam panassa sankhepanayam dassetum tikanca patthanavaranti ayam gatha thapita. Tassattho:- tikanca patthanavaranti varam pavaram tikapatthananca. Dukuttamanti uttamam settham dukapatthananca. Dukatikancevati dukatikapatthananca. Tikadukancati tikadukapatthananca. Tikatikancevati tikatikapatthananca. Dukadukancati dukadukapatthananca. Cha anulomamhi naya sugambhirati ete tikapatthanadayo sutthu gambhira cha naya anulomamhi veditabbati. Tattha dve anulomani dhammanulomanca paccayanulomanca. Tattha "kusalam dhammam paticca kusalo dhammo"ti evam abhidhammamatikapadehi sangahitanam dhammanam anulomadesanavasena pavattam dhammanulomam nama. "hetupaccaya arammana- paccaya"ti evam catuvisatiya paccayanam anulomadesanavasena pavattam paccayanulomam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe. Cha anulomamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammanulomam sandhaya vutta. Idha pana ayam gatha @Footnote: 1 cha.Ma. gahetva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page467.

Tasmim dhammanulome paccayanulomam sandhaya vutta. Tasma "../../bdpicture/cha anulomamhi naya sugambhira"ti atthakathagathayam dhammanulome tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Imasmim panokase "hetupaccaya arammanapaccaya"ti evam pavatte paccayanulome ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo "../../bdpicture/cha naya sugambhira"ti evamattho veditabbo. Tesu anulome tikapatthane kusalattikamattasseva vasena ayam imasmim paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito. Sesesu pana tikadukesu 1- sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena vissajjanameva dassitam, "../../bdpicture/cha anulomamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim paccayanulome chapi ete patthananaya pucchanam vasena uddharitva dassetabba. Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti. ---------- Pucchavara 2. Paccayapaccaniyavannana [42-44] Idani paccaniyam hoti, tam dassetum siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya na hetupaccayatiadi araddham. Tattha anulomapucchahi samappamanova pucchaparicchedo. Tenevettha "yatha anulome hetupaccayo vittharito, evam paccaniyepi nahetupaccayo vittharetabbo"ti vatva puna pariyosane "yatha anulome ekekassa padassa ekamulakam dumulakam timulakam catumulakam yava tevisatimulakam, evam paccaniyepi vittharetabban"ti vuttam. Tevisatimulakanti idancettha dumulakamyeva @Footnote: 1 cha.Ma. tikesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page468.

Sandhaya vuttam. Pariyosane pana sabbamulakam catuvisatimulakampi hotiyeva. Tam sabbam sankhittamevati. Tikanca patthanavaram .pe. Cha paccaniyamhi naya sugambhirati etthapi dve paccaniyani dhammapaccaniyanca paccayapaccaniyanca. Tattha "kusala dhamma"ti evam abhidhammamatikapadehi sangahitanam dhammanam "na kusalam dhammam paticca na kusalo dhammo"ti paccaniyadesanavasena pavattam dhammapaccaniyam nama. "nahetupaccaya narammanapaccaya"ti evam catuvisatiya paccayanam paccaniyadesanavasena pavattam paccayapaccaniyam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe. Cha paccaniyamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammapaccaniyam sandhaya vutta, idha pana ayam gatha dhammanulomeyeva paccayapaccaniyam sandhaya vutta. Tasma "../../bdpicture/cha paccaniyamhi naya sugambhira"ti atthakathagathayam dhammapaccaniye tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Imasmim panokase nahetupaccaya narammana- paccayati evam pavatte paccayapaccaniye ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Tesu anulomatikapatthaneyeva kusalattikamattassa vasena ayam imasmim paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito, sesesu pana tikadukesu sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena vissajjanameva dassitam. "../../bdpicture/cha paccaniyamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim paccayapaccaniye cha ete patthananaya pucchavasena uddharitva dassetabba. Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti. --------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page469.

Pucchavara 3. Anulomapaccaniyavannana [45-48] Idani anulomapaccaniyam hoti, tam dassetum siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya hetupaccaya narammanapaccayatiadi araddham. Tattha "hetupaccaya narammanapaccaya .pe. Hetupaccaya navigatapaccaya"ti hetupadassa sesesu tevisatiya paccayesu ekekena saddhim yojanavasena hetupadadike ekamulake tevisati anulomapaccaniyani. Tesu ekekasmim ekunapannasam katva sattavisadhikani ekadasapucchasatani honti. Dumulake pana hetarammanapadanam sesesu bavisatiya paccayesu ekekena saddhim yojanavasena bavisati anulomapaccaniyaniti evam anulome vuttesu sabbesu ekamulakadisu ekekam padam parihapetva avasesanam vasena pucchaganana veditabba. Ekamulakadisu cettha ya puccha paliyam agata, ya ca na agata, ta sabba hettha vuttanayanusarena 1- veditabba. Tikanca patthanavaram .pe. Cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhirati ettha pana hettha vuttanayeneva dve anulomapaccaniyani dhammanulomapaccaniyanca paccayanulomapaccaniyanca. Tattha "kusalo dhammo"ti 2- evam abhidhammamatikapadehi sangahitanam dhammanam "kusalam dhammam paticca na kusalo dhammo"ti anulomapaccaniya- desanavasena pavattam dhammanulomapaccaniyam nama. "hetupaccaya narammanapaccaya"ti evam catuvisatiya paccayesu labbhamanapadanam anulomapaccaniyadesanavasena pavattam paccayanulomapaccaniyam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe. Cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammanulomapaccaniyam sandhaya vutta, idha pana ayam gatha dhammanulomeyeva paccayanulomapaccaniyam sandhaya @Footnote: 1 cha.Ma. vuttanayanusareneva 2 cha.Ma. kusala dhammati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page470.

Vutta. Tasma "../../bdpicture/cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti atthakathagathayam dhammanulomapaccaniye tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Imasmim panokase hetupaccaya narammanapaccayati evam pavatte paccayanuloma- paccaniye ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Tesu anulomatikapatthaneyeva kusalattikamattassa vasena ayam imasmim paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito, sesesu pana tikadukesu 1- sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena vissajjanameva dassitam. "../../bdpicture/cha anulomapaccaniyamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim paccayanulomapaccaniye chapi ete patthananaya pucchavasena uddharitva dassetabba. Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti. ------------- Pucchavara 4. Paccaniyanulomavannana [49-52] Idani paccaniyanulomam hoti, tam dassetum siya kusalam dhammam paticca kusalo dhammo uppajjeyya nahetupaccaya arammanapaccayatiadi araddham. Tattha anulomapaccaniyapucchahi samappamanoeva pucchaparicchedo. Ekamulakadisu cettha ya puccha paliyam agata, ya ca na agata, ta sabba hettha vuttanayanusareneva veditabba. Tikanca patthanavaram .pe. Cha paccaniyanulomamhi naya sugambhirati etthapi hettha vuttanayeneva dve paccayanulomani dhammapaccaniyanulomanca @Footnote: 1 cha.Ma. tikesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page471.

Paccayapaccaniyanulomanca. Tattha "kusalo dhammo"ti 1- evam abhidhammamatikapadehi sangahitanam dhammanam "nakusalam dhammam paticca kusalo dhammo"ti paccaniyanuloma- desanavasena pavattam dhammapaccaniyanulomam nama. "nahetupaccaya arammanapaccaya"ti evam catuvisatiya paccayesu labbhamanapadanam paccayapaccaniyanulomadesanavasena pavattam paccayapaccaniyanulomam nama. Tattha hettha atthakathayam "tikanca patthanavaram .pe. Cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti ayam gatha dhammapaccaniyanulomam sandhaya vutta, idha pana ayam gatha dhammanulomeyeva paccayapaccaniyanulomam sandhaya vutta. Tasma "../../bdpicture/cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti atthakathagathayam 2- dhammapaccaniyanulome tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Imasmim panokase nahetupaccaya arammanapaccayati evam pavatte paccayapaccaniyanulome ete dhammanulomeyeva tikapatthanadayo cha naya sugambhirati evamattho veditabbo. Tesu anulomatikapatthaneyeva kusalattikamattassapi vasena ayam imasmim paticcavarassa pannattivare sankhipitva pucchapabhedo dassito, sesesu pana tikadukesu 3- sesapatthanesu ca ekapi puccha na dassita. Tato paresu pana sahajatavaradisu kusalattikassapi vasena puccham anuddharitva labbhamanakavasena vissajjanameva dassitam. "../../bdpicture/cha paccaniyanulomamhi naya sugambhira"ti vacanato pana imasmim paccayapaccaniyanulome chapi ete patthananaya pucchavasena uddharitva dassetabba. Patthanam vannayantananhi acariyanam bharo esoti. Pucchavaravannana nitthita. ----------- @Footnote: 1 cha.Ma. kusala dhammati 2 cha.Ma. atthakathaya 3 cha.Ma. tikesu


             The Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 452-471. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=10219&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=10219&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=531              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=2727              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=2765              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=2765              Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]