บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
10. Indriyayamaka idani tesanneva mulayamake desitanam kusaladidhammanam labbhamanavasena ekadesam sanganhitva dhammayamakanantaram desitassa indriyayamakassa vannana hoti. Tattha khandhayamakadisu vuttanayeneva palivavatthanam veditabbam. Idhapi hi pannattivaradayo tayo mahavara avasesa antaravara ca saddhim kalappabhedadihi khandhayamakadisu agatasadisava. Indriyanam pana bahutaya dhatuyamakatopi bahutarani yamakani honti. Yatha pana hettha puggalavaradisu cakkhvayatanacakkhudhatumulake @Footnote: 1 cha.Ma. vipakavasena Naye cakkhvayatanacakkhudhatuhi saddhim jivhayatanakayayatanani na yojitani, jivhayatanakayayatanamulakani ca yamakaneva na gahitani, tatha idhapi cakkhundriyamulake naye jivhindriyakayindriyani na yojitani, jivhindriyakayindriyamulakani ca yamakaneva na gahitani. Tesam aggahane karanam tattha vuttanayeneva veditabbam. Manindriyam pana yatha cakkhundriyadimulakehi, tatheva itthindriyadimulakehipi saddhim yasma yojanam gacchati, tasma nikkhittapatipatiya ayojetva sabbehipi cakkhundriyamulakadihi saddhim pariyosane yojitanti veditabbam. Cakkhundriyena saddhim itthindriyapurisindriyajivitindriyani yojitani. Sukhindriya- dukkhindriyadomanassindriyani patisandhiyam natthiti na gahitani, somanassindriya- upekkhindriyani patisandhiyam uppattisabbhavato gahitani, tatha saddhindriyadini panca. Lokuttarani tini patisandhiyam abhaveneva na gahitani. Iti yani gahitani, tesam vasenettha cakkhundriyamulake naye yamakaganana veditabba. Yatha cettha, evam sabbattha, yani pana na gahitani, tesam vasena yamakani na ganetabbani, ganentena va moghapucchavasena ganetabbaniti evam tava sabbavaresu palivavatthanameva veditabbam. Pavattivaravannana [1-86] Atthavinicchaye panettha idam nayamukham:- sacakkhukanam na itthinanti brahmaparisajjadinanceva rupinam purisanapumsakananca vasena vuttam. Tesanhi itthindriyam nuppajjati. Sacakkhukanam na purisananti rupibrahmananceva itthinapumkananca vasena vuttam. Tesanhi purisindriyam nuppajjati. Acakkhukanam upapajjantanam tesam jivitindriyam uppajjatiti ekavokaracatuvokarakamadhatusatte sandhaya vuttam. Sacakkhukanam vina somanassenati upekkhasahagatanam catunnam mahavipakapatisandhinam Vasena vuttam. Sacakkhukanam vina upekkhayati somanassasahagatapatisandhikanam vasena vuttam. Upekkhaya acakkhukananti ahetukapatisandhivasena vuttam. Ahetukananti ahetu- kapatisandhicittena saddhim saddhindriyadinam abhavato vuttam. Tattha hi ekanteneva saddhasatipannayo natthi, samadhiviriyani pana indriyappattani na honti. Sahetukanam acakkhukananti gabbhaseyyakavasena ceva arupivasena ca vuttam. Anno hi sahetuko acakkhuko nama natthi. Sacakkhukanam ahetukananti apaye opapatika- vasena vuttam. Sacakkhukanam nanavippayuttananti kamadhatuyam duhetukapatisandhikanam vasena vuttam. Sacakkhukanam nanasampayuttananti rupibrahmano ceva kamavacaradeva- manusse ca sandhaya vuttam. Nanasampayuttanam acakkhukananti arupino ca tihetukagabbhaseyyake ca sandhaya vuttam. [190] Jivitindriyamulake vina somanassena upapajjantananti dvepi jivitindriyani sandhaya vuttam. Pavatte somanassavippayuttacittassa uppadakkha- neti arupajivitindriyam sandhaya vuttam. Imina nayena sabbatthapi patisandhipavatti- vasena jivitindriyayojana veditabba. Somanassindriyadimulakesupi patisandhipavatti- vaseneva attho gahetabbo. Patilomanaye pana nirodhavare ca etesanceva annesanca dhammanam yathalabhavasena cutipatisandhipavattesu tisupi uppadanuppadanirodhanirodha 1- veditabba. [281] Anagatavare eteneva bhavenati etena purisabhaveneva, antara itthibhavam anapajjitva purisapatisandhiggahanenevati attho. Katici bhave dassetva parinibbayissantiti katici patisandhiyo gahetva itthibhavam appatvava parinibbayissantiti attho. Dutiyapucchayapi eseva nayo. [361] Paccuppannena atitavare suddhavasanam upapatticittassa bhangakkhane manindriyanca nuppajjitthati cittayamake viya uppadakkhanatikkamavasena attham @Footnote: 1 cha.Ma. uppadanirodha Aggahetva tasmim bhave anuppannapubbavasena gahetabboti. Imina nayamukhena sabbasmimpi pavattivare atthavinicchayo veditabbo. Pavattivaravannana nitthita. ----------- Parinnavaravannana [435-482] Parinnavare pana cakkhumulakadisu ekameva cakkhusotayamakam dassitam. Yasma pana sesanipi lokiyabyakatani ceva lokiyabyakatamissakani ca parinneyyaneva, tasma tani anupaditthanipi iminava dassitani honti. Yasma pana akusalam ekantato pahatabbameva, ekantato 1- kusalam bhavetabbameva, lokuttara- byakatam sacchikatabbam, tasma "domanassindriyam pajahati"ti "anannatannassami- tindriyam bhaveti"ti "annatavindriyam sacchikaroti"ti vuttam. Annindriyam pana bhavetabbampi atthi sacchikatabbampi, tam bhavanavaseneva gahitam. Tattha dve puggalati sakadagamimaggasamangi ca arahattamaggasamangi ca. Tesu eko samucchinditum asamatthatta domanassindriyam na pajahati nama, eko pahinadomanassatta. 2- Cakkhundriyam na parijanatiti anuppadam apadetum asamatthataya na parijanati. Imina nayena sabbavissajjanesu attho veditabboti. Parinnavaravannana nitthita. Indriyayamakavannana samatta. ------------ @Footnote: 1 cha.Ma. ekantam 2 cha.Ma. pahinadosatta Nigamanakatha ettavata ca:- yassovade thatva nitthitakiccassa kiccasampanno yuvatijanopi atito suvihitaniyamo yamassanam. Devaparisaya majjhe devapure sabbadevadevena yamakam nama pakasitam yamamalalomena yantena. Palivavatthanavidhim pucchavissajjane ca atthanayam dassetum araddha yamakaatthakatha maya tassa. Sa subahuantaraye lokamhi yatha anantarayena ayamajja pancamattehi tantiya bhanavarehi. Nittham patta evam nitthanam papunantu sabbepi hitasukhanipphattikkara 1- manoratha sabbasattananti. Yamakappakaranatthakatha nitthita. ------------ @Footnote: 1 cha.Ma. hitasukhanibbattikaraThe Pali Atthakatha in Roman Book 55 page 386-390. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=8713&modeTY=2 อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=8713&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=36&i=349 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=36&A=1482 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=36&A=1603 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=36&A=1603 Contents of The Tipitaka Volume 36 http://84000.org/tipitaka/read/?index_36
|
บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]