อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                     ๘. โคปกโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา
      [๗๙] เอวมฺเม สุตนฺติ โคปกโมคฺคลานสุตฺตํ. ตตฺถ อจิรปรินิพฺพุเต
ภควตีติ ภควติ อจิรปรินิพฺพุเต, ธาตุภาชนียํ กตฺวา ธมฺมสงฺคีตึ กาตุํ ราชคหํ
อาคตกาเล. รญฺโ ปชฺโชตสฺส อาสงฺกมาโนติ จณฺฑปชฺโชโต นาเมส ราชา
พิมฺพิสารมหาราชสฺส สหาโย อโหสิ. ชีวกํ เปเสตฺวา เภสชฺชการิตกาลโต ปฏฺาย
ปน ทฬฺหมิตฺโตว ชาโต, โส "อชาตสตฺตุนา เทวทตฺตสฺส วจนํ คเหตฺวา ปิตา
ฆาติโต"ติ สุตฺวา "มม ปิยมิตฺตํ ฆาเตตฺวา เอส รชฺชํ กริสฺสามีติ มญฺติ, มยฺหํ
สหายสฺส สหายานํ อตฺถิกภาวํ ชานาเปสฺสามี"ติ ปริสติ วาจํ อภาสิ. ตํ สุตฺวา
ตสฺส อาสงฺกา อุปฺปนฺนา. เตน วุตฺตํ  "รญฺโ ปชฺโชตสฺส อาสงฺกมาโน"ติ.
กมฺมนฺโตติ พหินคเร นครปฏิสงฺขาราปนตฺถาย กมฺมนฺตฏฺานํ.
      อุปสงฺกมีติ มยํ ธมฺมวินยสงฺคีตึ กาเรสฺสามาติ วิจราม, อยํ จ มเหสกฺโข
ราชวลฺลโภ สงฺคเห กเต เวฬุวนสฺส อารกฺขํ กเรยฺยาติ มญฺมาโน อุปสงฺกมิ.
เตหิ ธมฺเมหีติ เตหิ สพฺพญฺุตาณธมฺเมหิ. สพฺเพน สพฺพนฺติ สพฺพากาเรน
สพฺพํ. สพฺพถา สพฺพนฺติ สพฺพโกฏฺาเสหิ สพฺพํ. กึ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติ? ฉ หิ
สตฺถาโร ปมตรํ อุปฺปนฺนา ๑- อปฺปญฺาตกุเลหิ นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตา, เต
ตถาคเต ธรมาเนเยว กาลกตา, สาวกาปิ เนสํ อปฺปญฺาตกุเลเหว ปพฺพชิตา, เต
เตสํ อจฺจเยน มหาวิวาทํ อกํสุ. สมโณ ปน โคตโม มหากุลา ปพฺพชิโต,
ตสฺส อจฺจเยน สาวกานํ มหาวิวาโท ภวิสฺสตีติ อยํ กถา สกลชมฺพูทีปํ
ปตฺถรมานา อุทปาทิ. สมฺมาสมฺพุทฺเธ จ ๒- ธรนฺเต ภิกฺขูนํ วิวาโท นาโหสิ.
โยปิ อโหสิ, โสปิ ตตฺเถว วูปสมิโต. ปรินิพฺพุตกาเล ปนสฺส "อฏฺสฏฺิโยชน-
สตสหสฺสุพฺเพธํ ๓- สิเนรุํ อปวาหิตุํ ๔- สมตฺถสฺส วาตสฺส ปุรโต ปุราณปณฺณํ กึ
สฺสติ, ทส ปารมิโย ปูเรตฺวา สพฺพญฺุตาณํ ปตฺตสฺส สตฺถุโน อลชฺชมาโน
มจฺจุราชา กสฺส ลชฺชิสฺสตี"ติ มหาสํเวคํ ชเนตฺวา ภิยฺโยโส มตฺตาย ภิกฺขู สมคฺคา
ชาตา อติวิย อุปสนฺตูปสนฺตา, กึ นุ โข เอตนฺติ อิทํ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติ.
อนุสญฺายมาโนติ อนุสญฺายมาโน, กตากตํ ชานนฺโตติ อตฺโถ. อนุวิจรมาโน วา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ   ๒ ม. นาม  ๓ ม. อฏฺสฏฺิโยชนสหสฺสุพฺเพธํ
@๔ ม. อสณฺหิตุํ
      [๘๐] อตฺถิ นุ โขติ อยมฺปิ เหฏฺิมปุจฺฉเมว ปุจฺฉติ. อปฺปฏิสฺสรเณติ
อปฺปฏิสฺสรเณ ธมฺมวินเย. โก เหตุ ธมฺมสามคฺคิยาติ ๑- ตุมฺหากํ สมคฺคภาวสฺส
โก เหตุ โก ปจฺจโย. ธมฺมปฺปฏิสฺสรณาติ ธมฺโม อมฺหากํ ปฏิสฺสรณํ, ธมฺโม
อวสฺสโยติ ทีเปติ.
      [๘๑] วตฺตตีติ ๒- ปคุณํ หุตฺวา อาคจฺฉติ. อาปตฺติ โหติ วีติกฺกโมติ
อุภยเมตํ พุทฺธสฺส อาณาวีติกฺกมนเมว. ยถาธมฺมํ ยถานุสิฏฺ ๓- กาเรมาติ ยถา
ธมฺโม จ อนุสิฏฺิ จ ิตา, เอวํ กาเรมาติ อตฺโถ.
      น กิร โน ภวนฺโต กาเรนฺติ, ธมฺโม โน กาเรตีติ ปททฺวเยปิ
โนกาโร นิปาตมตฺตํ. เอวํ สนฺเต น กิร ภวนฺโต กาเรนฺติ, ธมฺโมว กาเรตีติ
อยเมตฺถ อตฺโถ.
      [๘๓] ตคฺฆาติ เอกํเส นิปาโต. กหํ ปน ภวํ อานนฺโทติ กึ เถรสฺส
เวฬุวเน วสนภาวํ น ชานาตีติ? ชานาติ. เวฬุวนสฺส ปนาเนน อารกฺขา
ทินฺนา, ตสฺมา อตฺตานํ อุกฺกํสาเปตุกาโม ปุจฺฉติ. กสฺมา ปน เตน ตตฺถ
อารกฺขา ทินฺนา? โส กิร เอกทิวสํ มหากจฺจายนตฺเถรํ คิชฺฌกูฏา โอตรนฺตํ ทิสฺวา
"มกฺกโฏ วิย เอโส"ติ อาห. ภควา ตํ กถํ สุตฺวา "สเจ ขมาเปติ, อิจฺเจตํ
กุสลํ, โน เจ ขมาเปติ, อิมสฺมึ เวฬุวเน โคนงฺคุฬมกฺกโฏ ๔- ภวิสฺสตี"ติ อาห.
โส ตํ กถํ สุตฺวา "สมณสฺส โคตมสฺส กถาย เทฺวธาภาโว นาม นตฺถิ, ปจฺฉา
เม มกฺกฏภูตกาเล โคจรฏฺานํ ภวิสฺสตี"ติ เวฬุวเน นานาวิเธ รุกฺเข โรเปตฺวา
อารกฺขํ อทาสิ. อปรภาเค กาลํ กตฺวา มกฺกโฏ หุตฺวา นิพฺพตฺติ. "วสฺสการา"ติ
วุตฺเต อาคนฺตฺวา สมีเป อฏฺาสิ. ตคฺฆาติ สพฺพวาเรสุ เอกํสวจเนเยว นิปาโต.
ตคฺฆ โภ อานนฺทาติ เอวํ เถเรน ปริสมชฺเฌ อตฺตโน อุกฺกํสิตภาวํ ตฺวา
อหมฺปิ เถรํ อุกฺกํสิสฺสามีติ เอวมาห.
      [๘๔] น จ โข พฺราหฺมณาติ เถโร กิร จินฺเตสิ "สมฺมาสมฺพุทฺเธน
วณฺณิตชฺฌานมฺปิ อตฺถิ, อวณฺณิตชฺฌานมฺปิ อตฺถิ, อยํ ปน พฺราหฺมโณ สพฺพเมว
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สามคฺคิยาติ  ๒ ฉ.ม. ปวตฺตตีติ ๓ สี. ยถาสตฺถํ
@๔ สี., ก. โคนงฺคุฏฺมกฺกโฏ
วณฺเณติ ปเญฺห ๑- วิสํวาเทติ, น โข ปน สกฺกา อมสฺส มุขํ โอโลเกตุํ น
ปิณฺฑปาตํ ๒- รกฺขิตุํ, ปญฺหํ อุชุํ กตฺวา กเถสฺสามี"ติ อิทํ วตฺตุํ อารทฺธํ.
อนฺตรํ กริตฺวาติ อพฺภนฺตรํ กริตฺวา. เอวรูปํ โข พฺราหฺมณ โส ภควา ฌานํ
วณฺเณสีติ อิธ สพฺพสงฺคาหิกชฺฌานํ นาม กถิตํ.
      ยนฺโน มยนฺติ อยํ กิร พฺราหฺมโณ วสฺสการพฺราหฺมณํ อุสูยติ, เตน
ปุจฺฉิตปญฺหสฺส อกถนํ ปจฺจาสึสมาโน กถิตภาวํ ตฺวา "วสฺสกาเรน ปุจฺฉิตปญฺหํ
ปุนปฺปุนํ ตสฺส นามํ คณฺหนฺโต วิตฺถาเรตฺวา กเถสิ, มยา ปุจฺฉิตปญฺหํ ปน
ยฏฺิโกฏิยา อุปฺปีเฬนฺโต วิย เอกเทสเมว กเถสี"ติ อนตฺตมโน อโหสิ, ตสฺมา
เอวมาห. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา  มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                   โคปกโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๔๘-๕๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=1213&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=1213&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=105
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=1735
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=1769
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=1769
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_14