อรรถกถาเล่มที่ ๓๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๔ ติก-ปญฺจกนิปาต

                     จุลฺลธมฺมปาลชาตกํ
     อหเมว ทูสิยา ภูนหตาติ อิทํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต
เทวทตฺตสฺส วธาย ปริสกฺกนํ อารพฺภ กเถสิ ฯ
     อญฺเสุ ชาตเกสุ เทวทตฺโต โพธิสตฺตสฺส ตาสมตฺตมฺปิ กาตุํ
นาสกฺขิ ฯ อิมสฺมึ ปน จุลฺลธมฺมปาลชาตเก  โพธิสตฺตสฺส สตฺตมาสิกกาเล
หตฺถปาเท จ สีสญฺจ ฉินฺทาเปตฺวา อสิมาลกํ นาม กาเรสิ ฯ
ททฺทรชาตเก คีวํ วตฺเตตฺวา ๑- มาเรตฺวา อุทฺธเน มํสํ ปจิตฺวา ขาทิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ วลิตฺวา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕๑.
ขนฺติวาทิชาตเก ทฺวีหิปิ กสาหิ ปหารสหสฺเสหิ ตาฬาเปตฺวา หตฺถปาเท
จ กณฺณนาสญฺจ ฉินฺทาเปตฺวา ชฏาสุ คเหตฺวา กฑฺฒาเปตฺวา
อุตฺตานกํ นิปชฺชาเปตฺวา อุเร ปาเทน ปหริตฺวา คโต ฯ โพธิสตฺโต
ตํทิวสญฺเว ชีวิตกฺขยํ ปาปุณิ ฯ จุลฺลนนฺทิกชาตเกปิ มหากปิชาตเกปิ
มาราเปสิเยว ฯ เอวเมเวส ทีฆรตฺตํ วธาย ปริสกฺกนฺโต
พุทฺธกาเล ปริสกฺกติเยว ฯ อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ
สมุฏฺาเปสุํ อาวุโส เทวทตฺโต พุทฺธานํ มารณตฺถเมว อุปายํ
กโรติ สมฺมาสมฺพุทฺธํ มาราเปสฺสามีติ ธนุคฺคหํ ปโยเชสิ สิลํ
ปวิชฺฌิ นาฬาคิรึ วิสชฺชาเปสีติ ฯ สตฺถา อาคนฺตฺวา กายนุตฺถ
ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา อิมาย นามาติ
วุตฺเต น ภิกฺขเว อิทาเนว ปุพฺเพเปส มยฺหํ วธาย ปริสกฺกเตว
อิทานิ ปน ตาสมตฺตมฺปิ กาตุํ น สกฺโกติ ปุพฺเพ มํ
ธมฺมปาลกุมารกาเล อตฺตโน ปุตฺตํ สมานํ ชีวิตกฺขยํ ปาเปตฺวา
อสิมาลกํ นาม กาเรสีติ วตฺวา อตีตํ อาหริ ฯ
     อตีเต พาราณสิยํ มหาปตาเป นาม รชฺชํ กาเรนฺเต โพธิสตฺโต
ตสฺส อคฺคมเหสิยา จนฺทาย เทวิยา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ ฯ
ธมฺมปาโลติสฺส นามํ กรึสุ ฯ ตเมนํ สตฺตมาสิกกาเล มาตา คนฺโธทเกน
นฺหาเปตฺวา อลงฺกริตฺวา กีฬาปยมานา นิสีทิ ฯ ราชา ตสฺสา
วสนฏฺานํ อคมาสิ ฯ สา ปุตฺตํ กีฬาปยมานา สิเนเหน สมปฺปิตา
หุตฺวา ราชานํ ปสฺสิตฺวาปิ น อุฏฺหิ ฯ โส จินฺเตสิ อยํ อิทาเนว
ตาว ปุตฺตํ นิสฺสาย มานํ กโรติ มํ กิสฺมิญฺจิ น มญฺติ ปุตฺเต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕๒.
ปน วฑฺฒนฺเต มยิ มนุสฺโสติปิ น สญฺ กริสฺสติ อิทาเนว
ฆาเตสฺสามีติ ฯ โส นิวตฺติตฺวา คนฺตฺวา ราชาสเน นิสีทิตฺวา
อตฺตโน วิธาเนน อาคจฺฉตูติ โจรฆาตกํ ปกฺโกสาเปสิ ฯ โส
กาสาววตฺถนิวตฺโถ รตฺตมาลาธโร ผรสุํ อํเส เปตฺวา อุปธานฆฏิกํ
หตฺถปาทปนทณฺฑกํ อาทาย อาคนฺตฺวา ราชานํ วนฺทิตฺวา
กึ กโรมิ เทวาติ อฏฺาสิ ฯ เทวิยา สิริคพฺภํ ปวิสิตฺวา ธมฺมปาลํ
อาเนหีติ ฯ เทวีปิ รญฺโ กุชฺฌิตฺวา นิวตฺตภาวํ ตฺวา โพธิสตฺตํ
อุเร นิปชฺชาเปตฺวา โรทมานา นิสีทิ ฯ โจรฆาตโก คนฺตฺวา ตํ
ปิฏฺิยา หตฺเถน ปหริตฺวา หตฺถโต กุมารํ อจฺฉินฺทิตฺวา อาทาย
รญฺโ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา กึ กโรมิ เทวาติ อาห ฯ ราชา
เอกํ ผลกํ อาหราเปตฺวา ปุรโต นิกฺขิปาเปตฺวา อิธ นํ นิปชฺชาเปหีติ
อาห ฯ โส ตเถว อกาสิ ฯ จนฺทาเทวี ปุตฺตสฺส ปจฺฉโตว ปริเทวมานา
อาคจฺฉิ ฯ ปุน โจรฆาตโก กึ กโรมิ เทวาติ อาห ฯ
ธมฺมปาลสฺส หตฺเถ ฉินฺทาติ ฯ จนฺทาเทวี มหาราช มม ปุตฺโต
สตฺตมาสิโก พาลโก น กิญฺจิ ชานาติ นตฺเถตสฺส โทโส โทโส
ปน มหนฺโตปิ ๑- มยิ ภเวยฺย ตสฺมา มยฺหํ หตฺเถ ฉินฺทาเปหีติ
อิมมตฺถํ ปกาเสนฺตี ปมํ คาถมาห
       อหเมว ทูสิยา ภูนหตา     รญฺโ มหาปตาปสฺส
       เอตํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ      หตฺเถ เม เทว เฉทหีติ ฯ
     ตตฺถ ทูสิยาติ ทูสิกา ตุมฺเห ทิสฺวา อนุฏฺหมานา
@เชิงอรรถ: ๑. โหนฺโต ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕๓.
โทสการิกาติ อตฺโถ ฯ ทูสิกาติปิ ปาโ ฯ อยเมว อตฺโถ ฯ ภูนหตาติ
หตภูนา หตวุฑฺฒีติ อตฺโถ ฯ รญฺโติ อิทํ ทูสิยาติ ปเทน
โยเชตพฺพํ ฯ อหํ รญฺโ มหาปตาปสฺส อปราธการิกา นายํ กุมาโร
ตสฺมา นิรปราธํ เอตํ พาลกํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ สเจ หิ หตฺเถ
เฉทาเปตุกาโม โทสการิกาย หตฺเถ เม เทว เฉเทหีติ อยเมตฺถ อตฺโถ ฯ
     ราชา โจรฆาตกํ โอโลเกสิ ฯ กึ กโรมิ เทวาติ ฯ ปปญฺจํ
อกตฺวา หตฺเถ ฉินฺทาติ ฯ ตสฺมึ ขเณ โจรฆาตโก ติขิณผรสุํ
คเหตฺวา กุมารสฺส ตรุณวํสกลีเร วิย เทฺว หตฺเถ ฉินฺทิ ฯ โส
ทฺวีสุ หตฺเถสุ ฉินฺทิยมาเนสุ เนว โรทติ น ปริเทวติ ฯ ขนฺติญฺจ
เมตฺตญฺจ ปุเรจาริกํ กตฺวา อธิวาเสสิ ฯ จนฺทา ปน เทวี
ฉินฺนหตฺถโกฏิยํ คเหตฺวา อุจฺจงฺเก กตฺวา โลหิตลิตฺตา ปริเทวมานา
วิจริ ฯ ปุน โจรฆาตโก กึ กโรมิ เทวาติ ปุจฺฉิ ฯ เทฺวปิ ปาเท
ฉินฺทาติ ฯ ตํ สุตฺวา จนฺทาเทวี ทุติยํ คาถมาห
       อหเมว ทูสิยา ภูนหตา     รญฺโ มหาปตาปสฺส
       เอตํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ      ปาเท เม เทว เฉทหีติ ฯ
     ตตฺถ อธิปฺปาโย ปุริมนเยเนว เวทิตพฺโพ ฯ
     ราชาปิ ปุน โจรฆาตกํ อาณาเปสิ ฯ โส อุโภปิ ปาเท
ฉินฺทิ ฯ จนฺทาเทวี ปาทโกฏิกํ คเหตฺวา อุจฺจงฺเก กตฺวา โลหิตลิตฺตา
ปริเทวมานา สามิ มหาปตาป นนุ ตุมฺเหหิ ฉินฺนหตฺถปาทา
นาม ทารกา มาตรา โปเสตพฺพา โหนฺติ อหํ ภตึ กตฺวา มม
ปุตฺตํ โปเสสฺสามิ เทหิ เม เอตนฺติ อาห ฯ โจรฆาตโก กึ เทว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕๔.
กตา ราชาณา นิฏฺิตํ มม กิจฺจนฺติ ปุจฺฉิ ฯ น ตาว นิฏฺิตนฺติ ฯ
อถ กึ กโรมีติ ฯ สีสมสฺส ฉินฺทาติ ฯ ตโต จนฺทาเทวี
ตติยํ คาถมาห
       อหเมว ทูสิยา ภูนหตา        รญฺโ มหาปตาปสฺส
       เอตํ มุญฺจตุ ธมฺมปาลํ         สีสํ เม เทว เฉทหีติ ฯ
     วตฺวา จ ปน สีสํ อุปเนสิ ฯ ปุน โจรฆาตโก กึ กโรมิ
เทวาติ ปุจฺฉิ ฯ สีสมสฺส ฉินฺทาติ ฯ โส สีสํ ฉินฺทิตฺวา กตา
เทว ราชาณาติ ปุจฺฉิ ฯ น ตาว กตาติ ฯ อถ กึ กโรมิ
เทวาติ ฯ อสิตุณฺเฑน ตํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อสิมาลกํ นาม กโรหีติ ฯ
โส ตสฺส กเลวรํ อากาเส ขิปิตฺวา ตํ อสิตุณฺเฑน สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
อสิมาลกํ นาม กตฺวา มหาตเล วิปฺปกีริ ฯ จนฺทาเทวี
โพธิสตฺตสฺส มํเส อุจฺจงฺเก กตฺวา มหาตเล โรทมานา ปริเทวมานา
อิมา คาถา อภาสิ
       นห นูนิมสฺส รญฺโ           มิตฺตามจฺจา จ วิชฺชเร
       สุหทา เย น วทนฺติ ราชานํ    มา ฆาตยิ โอรสํ ปุตฺตํ
       นห นูนิมสฺส รญฺโ           มิตฺตา าตี จ วิชฺชเร
       สุหทา เย น วทนฺติ ราชานํ    มา ฆาตยิ อตฺรชํ ปุตฺตํ
       จนฺทนสารานุลิตฺตา หตฺถา      ฉิชฺชนฺติ ธมฺมปาลสฺส
       ทายาทสฺส ปพฺยา           ปาณา เม เทว รุชฺฌตีติ ๑- ฯ
     ตตฺถ มิตฺตามจฺจา จ วิชฺชเรติ นูน อิมสฺส รญฺโ
@เชิงอรรถ: ๑. ตติยคาถา อติเรกํ วิย ขายติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕๕.
ทฬฺหมิตฺตา วา สพฺพกิจฺเจสุ สหภาวิโน อมจฺจา วา มุทุหทยตาย สุหทา
วา เกจิ น วิชฺชนฺติ ฯ เย น วทนฺตีติ เย อธุนา อาคนฺตฺวา
อตฺตโน ปิยปุตฺตํ มา ฆาตยีติ น วทนฺติ อิมํ ราชานํ ปฏิเสเธนฺติ
เต นตฺถิเยวาติ มญฺามิ ฯ
     ทุติยคาถาย าตีติ าตกา ฯ
     อิมา ปน เทฺว คาถา วตฺวา จนฺทาเทวี อุโภหิ หตฺเถหิ
หทยมํสํ ธารยมานา ตติยํ คาถมาห
       จนฺทนสารานุลิตฺตา พาหา     ฉิชฺชนฺติ ธมฺมปาลสฺส
       ทายาทสฺส ปพฺยา          ปาณา เม เทว รุชฺฌตีติ ๑- ฯ
     ตตฺถ ทายาทสฺส ปพฺยาติ ปิตุสนฺตกาย จาตุรนฺตาย ปวิยา
ทายาทสฺส โลหิตจนฺทนสารานุลิตฺตา หตฺถา ฉิชฺชนฺติ ปาทา ฉิชฺชนฺติ
สีสํ ฉิชฺชติ อสิมาลโกปิ กโต ตว สีสํ ๒- อจฺฉินฺทิตฺวา
คโตสิทานีติ เอวมาทีนิ วิปฺปลปนฺตา เอวมาห ฯ ปาณา เม เทว
รุชฺฌตีติ เทว มยฺหํ อิมํ โสกํ ธาเรตุํ อสกฺโกนฺติยาว ชีวิตํ นิรุชฺฌตีติ ฯ
     ตสฺสา เอวํ ปริเทวมานาย เอวํ ทยฺหมานํ เวฬุ วิย ๓- หทยํ
ผลิ ฯ สา ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ ปตฺตา ฯ ราชาปิ ปลฺลงฺเก าตุํ
อสกฺโกนฺโต มหาตเล ปติ ฯ ปทรตลํ ทฺวิธา ภิชฺชิ ฯ โส ตโตปิ
ภูมิยํ ปติ ฯ ตโต จตุนหุตาธิกทฺวิโยชนสตสหสฺสพหลาปิ ฆนปวี
ตสฺสาคุณํ ธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ภิชฺชิตฺวา วิวรมทาสิ ฯ อวีจิโต
@เชิงอรรถ: ๑ นิรุชฺฌนฺติ ฯ ๒ วํสํ ฯ ๓ ทยฺหมาเน เวฬุวเน เวฬุ วิย ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๕๖.
ชาลา อุฏฺาย กุลทตฺติเยน กมฺพเลน ปริกฺขิปนฺตา วิย ตํ คเหตฺวา
อวีจิมฺหิ ขิปิ ฯ จนฺทาย จ โพธิสตฺตสฺส จ อมจฺจา สรีรกิจฺจํ
กรึสุ ฯ
     สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ตทา
ราชา เทวทตฺโต อโหสิ จนฺทาเทวี มหาปชาปตีโคตมี
ธมฺมปาลกุมาโร ปน อหเมวาติ ฯ
                  จุลฺลธมฺมปาลชาตกํ อฏฺมํ
                     ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๘ หน้า ๔๕๐-๔๕๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=38&A=9351&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=38&A=9351&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=27&i=737
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=27&A=3492
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=27&A=3463
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=27&A=3463
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๗
http://84000.org/tipitaka/read/?index_27