บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔๘

๙. มคฺคกถาวณฺณนา [๒๓๗] อิทานิ เตสํ ติณฺณํ วิปลฺลาสานํ ปหานกรํ อริยมคฺคํ ทสฺเสนฺเตน กถิตาย มคฺคกถาย อปุพฺพตฺถานุวณฺณนา. ตตฺถ มคฺโคติ เกนฏฺเน มคฺโคติ โย พุทฺธสาสเน มคฺโคติ วุจฺจติ, โส เกนฏฺเน มคฺโค นาม โหตีติ อตฺโถ. มิจฺฉาทิฏฺิยา ปหานายาติอาทีสุ ทสสุ ปริยาเยสุ ปโม ปโม ตสฺส ตสฺส มคฺคงฺคสฺส อุชุวิปจฺจนีกวเสน วุตฺโต. มคฺโค เจว เหตุ จาติ ตสฺส ตสฺส กิจฺจสฺส กรณาย ปฏิปทฏฺเน มคฺโค, สมฺปาปกฏฺเน เหตุ. เตน มคฺคสฺส ปฏิปทฏฺโ สมฺปาปกฏฺโ จ วุตฺโต โหติ. "อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา"ติอาทีสุ ^๑- หิ ปฏิปทา มคฺโค, "มคฺคสฺส นิยฺยานฏฺโ เหตุฏฺโ"ติอาทีสุ ^๒- สมฺปาปโก เหตุ. เอวํ ทฺวีหิ ทฺวีหิ ปเทหิ "มคฺโคติ เกนฏฺเน มคฺโค"ติ ปุจฺฉาย วิสฺสชฺชนํ กตํ โหติ. สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนายาติ อตฺตนา สหชาตานํ @เชิงอรรถ: ^๑ สํ.มหา. ๑๙/๕/๖ ^๒ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๘/๓๑๘

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

อรูปธมฺมานํ สหชาตอญฺมญฺนิสฺสยาทิภาเวน อุปตฺถมฺภนภาวาย. กิเลสานํ ปริยาทานายาติ ตํตํมคฺควชฺฌานํ วุตฺตาวเสสกิเลสานํ เขปนาย. ปฏิเวธาทิวิโสธนายาติ เอตฺถ ยสฺมา "โก จาทิ กุสลานํ ธมฺมานํ, สีลญฺจ สุวิสุทฺธํ ทิฏฺิ จ อุชุกา"ติ ^๑- วจนโต สีลญฺจ ทิฏฺิ จ สจฺจปฏิเวธสฺส อาทิ. โส จ อาทิมคฺคกฺขเณ วิสุชฺฌติ. ตสฺมา "ปฏิเวธาทิวิโสธนายา"ติ วุตฺตํ. จิตฺตสฺส อธิฏฺานายาติ สมฺปยุตฺตจิตฺตสฺส สกกิจฺเจ ปติฏฺานาย ^๒-. จิตฺตสฺส โวทานายาติ จิตฺตสฺส ปริสุทฺธภาวาย. วิเสสาธิคมายาติ โลกิยโต วิเสสปฏิลาภาย. อุตฺตรึ ^๓- ปฏิเวธายาติ โลกิยโต อุตฺตรึ ปฏิวิชฺฌนตฺถาย. สจฺจาภิสมยายาติ จตุนฺนํ สจฺจานํ เอกาภิสมยาย กิจฺจนิปฺผตฺติวเสน เอกปฏิเวธาย. นิโรเธ ปติฏฺาปนายาติ จิตฺตสฺส วา ปุคฺคลสฺส วา นิพฺพาเน ปติฏฺาปนตฺถาย. สกทาคามิมคฺคกฺขณาทีสุ อฏฺ มคฺคงฺคานิ เอกโต กตฺวา ตํตํมคฺควชฺฌกิเลสปฺปหานํ วุตฺตํ. เอวํ วจเน การณํ เหฏฺา วุตฺตเมว. ยสฺมา อุปรูปริมคฺเคนาปิ สุฏฺุ อาทิวิโสธนา สุฏฺุ จิตฺตโวทานญฺจ โหติ, ตสฺมา ตานิปิ ปทานิ วุตฺตานิ. ทสฺสนมคฺโคติอาทีหิ ยาว ปริโยสานา ตสฺส ธมฺมสฺส ลกฺขณวเสน มคฺคฏฺโ วุตฺโต. ตานิ สพฺพานิปิ ปทานิ อภิญฺเยฺยนิทฺเทเส วุตฺตตฺถาเนว. เอวเมตฺถ ยถาสมฺภวํ โลกิยโลกุตฺตโร มคฺโค นิทฺทิฏฺโ. เหตุฏฺเน มคฺโคติ จ อฏฺงฺคิโก มคฺโค นิทฺทิฏฺโ. ^๔- นิปฺปริยายมคฺคตฺตา จสฺส ปุน "มคฺโค"ติ น วุตฺตํ. อาธิปเตยฺยฏฺเน อินฺทฺริยาติอาทีนิ จ อินฺทฺริยาทีนํ อตฺถวเสน ^๕- วุตฺตานิ, น มคฺคฏฺวเสน. สจฺจานีติ เจตฺถ สจฺจาณานิ. สพฺเพปิ เต ธมฺมา นิพฺพานสฺส ปฏิปทฏฺเน มคฺโค. อนฺเต วุตฺตํ นิพฺพานํ ปน สํสารทุกฺขาภิภูเตหิ ทุกฺขนิสฺสรณตฺถิเกหิ สปฺปุริเสหิ มคฺคียติ คเวสียตีติ มคฺโคติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพนฺติ. มคฺคกถาวณฺณนา นิฏฺิตา. @เชิงอรรถ: ^๑ สํ.มหา. ๑๙/๓๖๙,๓๘๑/๑๒๕,๑๔๓ ^๒ อิ. ปติฏฺานาย ^๓ ฉ.ม. อุตฺตริ เอวมุปริปิ @^๔ ก. เหตุฏฺเน มคฺโค นิทฺทิฏฺโ ^๕ ก....อาทีนิ จ อินฺทฺริยาทีนํ อตฺถวเสน

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้า ๒๐๙-๒๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=48&A=4723&modeTY=1&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=4723&modeTY=1&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=527 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=7311 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=8431 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=8431 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31