บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
รูปวิภตฺติเอกกนิทฺเทสวณฺณนา [๕๙๔] อิทานิ ตสฺสา อตฺถํ ภาเชตฺวา ทสฺเสตุํ "สพฺพํ รูปํ น เหตุเมวา"ติอาทิ อารทฺธํ, กสฺมา ปเนตฺถ "กตมํ ตํ สพฺพํ รูปํ น เหตู"ติ ปุจฺฉา น กตาติ. เภทาภาวโต. ยถา หิ ทุกาทีสุ อุปาทารูปมฺปิ อตฺถิ โน อุปาทารูปมฺปิ, เอวมิธ ๑- นเหตุปิ สเหตุปีติ ๑- เภโท นตฺถิ, ตสฺมา ปุจฺฉํ อกตฺวาว วิภตฺตํ. ตตฺถ สพฺพนฺติ สกลํ นิรวเสสํ. รูปนฺติ อยมสฺส สีตาทีหิ รุปฺปนภาวทีปโน สามญฺลกฺขณนิทฺเทโส. น เหตุเมวาติ สาธารณเหตุปฏิกฺเขปนิทฺเทโส. ตตฺถ เหตุเหตุ ปจฺจยเหตุ อุตฺตมเหตุ สาธารณเหตูติ จตุพฺพิโธ เหตุ. เตสุ "ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู"ติ ๒- อยํ เหตุเหตุ นาม. "จตฺตาโร โข ภิกฺขุ มหาภูตา เหตุ จตฺตาโร มหาภูตา ปจฺจโย รูปกฺขนฺธสฺส ปญฺาปนายา"ติ ๓- อยํ ปจฺจยเหตุ นาม. กุสลากุสลํ อตฺตโน วิปากฏฺาเน ๔- อุตฺตมํ, อิฏฺารมฺมณํ กุสลวิปากฏฺาเน อุตฺตมํ, อนิฏฺารมฺมณํ อกุสลวิปากฏฺาเนติ อยํ อุตฺตมเหตุ นาม. ยถาห "อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ กมฺมสมาทานานํ านโส เหตุโส วิปากํ ยถาภูตํ ปชานาตี"ติ. ๕- "เอเสว เหตุ เอส ปจฺจโย สงฺขารานํ, ยทิทํ อวิชฺชาติ อวิชฺชา สงฺขารานมฺปิ สาธารณเหตุ หุตฺวา ปจฺจยฏฺ ผรตี"ติ อยํ สาธารณเหตุ นาม. ยถา หิ ปวีรโส อาโปรโส จ มธุรสฺสาปิ อมธุรสฺสาปิ ปจฺจโย, เอวํ อวิชฺชา กุสลสงฺขารานมฺปิ อกุสล- สงฺขารานมฺปิ สาธารณปจฺจโย โหติ. อิมสฺมึ ปนตฺเถ เหตุเหตุ อธิปฺเปโต. อิติ "เหตู @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. เหตุ, น เหตูติปิ สเหตุกมเหตุกนฺติปิ ๒ อภิ. ๓๔/๑๐๖๙/๒๕๒ @๓ ม.อุ. ๑๔/๘๖/๖๘, สํ.ข. ๑๗/๘๒/๘๒ ๔ สี. วิปากทาเน @๕ ม.มู. ๑๒/๑๔๘/๑๐๗, ขุ.ปฏิ. ๓๑/๔๔/๓๘๘, อภิ. ๓๕/๗๖๐/๓๘๔ ธมฺมา น เหตู ธมฺมา"ติ ๑- มาติกาย อาคตํ เหตุภาวํ รูปสฺส นิยเมตฺวา ปฏิกฺขิปนฺโต "น เหตุเมวา"ติ อาห. อิมินา นเยน สพฺพปเทสุ ปฏิกฺเขปนิทฺเทโส จ อปฺปฏิกฺเขปนิทฺเทโส จ เวทิตพฺโพ. วจนตฺโถ ปน สพฺพปทานํ มาติกาวณฺณนาย วุตฺโตเยว. สปฺปจฺจยเมวาติ เอตฺถ ปน กมฺมสมุฏฺานํ กมฺมปจฺจยเมว โหติ, อาหาร- สมุฏฺานาทีนิ อาหาราทิปจฺจยาเนวาติ เอวํ รูปสฺเสว วุตฺตจตุปจฺจยวเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. รูปเมวาติ "รูปิโน ธมฺมา อรูปิโน ธมฺมา"ติ ๒- มาติกาย วุตฺตํ อรูปิภาวํ ๓- ปฏิกฺขิปติ. อุปฺปนฺนํ ฉหิ วิญฺาเณหีติ ปจฺจุปฺปนฺนํ รูปเมว จกฺขุวิญฺาณาทีหิ ฉหิ เวทิตพฺพํ. นิยโม ๔- ปน จกฺขุวิญฺาณาทีนิ สนฺธาย คหิโต. น หิ ตานิ อตีตานาคตํ วิชานนฺติ, มโนวิญฺาณํ ปน อตีตมฺปิ อนาคตมฺปิ วิชานาติ. ตํ อิมสฺมึ ปญฺจวิญฺาณโสเต ปติตฺวา ๕- โสตปติตเมว หุตฺวา คตํ. หุตฺวา อภาวฏฺเน ปน อนิจฺจเมว. ชราย อภิภวิตพฺพธมฺมกตฺตา ชราภิภูตเมว. ยสฺมา วา รูปกาเย ชรา ปากฏา โหติ, ตสฺมาปิ "ชราภิภูตเมวา"ติ วุตฺตํ. เอวํ เอกวิเธน รูปสงฺคโหติ เอตฺถ วิธสทฺโท มานสณฺานโกฏฺาเสสุ ทิสฺสติ. "เสยฺโยหมสฺมีติ วิธา, สทิโสหมสฺมีติ วิธา"ติอาทีสุ ๖- หิ มาโน วิธา นาม. "กถํวิธํ สีลวนฺตํ วทนฺติ, กถํวิธํ ปญฺวนฺตํ วทนฺตี"ติอาทีสุ ๗- สณฺานํ. กถํวิธนฺติ หิ ปทสฺส กถํสณฺิตนฺติ อตฺโถ, "เอกวิเธน าณวตฺถุ, ทุวิเธน าณวตฺถู"ติอาทีสุ ๘- โกฏฺาโส วิธา นาม. อิธาปิ โกฏฺาโสว อธิปฺเปโต. สงฺคหสทฺโทปิ ชาติสญฺชาติกิริยาคณนาย วเสน จตุพฺพิโธ. ตตฺถ "สพฺเพ ขตฺติยา อาคจฺฉนฺตุ, สพฺเพ พฺราหฺมณา, สพฺเพ เวสฺสา, สพฺเพ สุทฺทา อาคจฺฉนฺตุ", "ยา จาวุโส วิสาข สมฺมาวาจา, โย จ สมฺมากมฺมนฺโต, โย จ @เชิงอรรถ: ๑ อภิ. ๓๔/๑/๕ ๒ อภิ. ๓๔/๑๑/๖ ๓ สี. อรูปภาวํ @๔ ฉ.ม. นิยาโม ๕ ฉ. ปติตตฺตา ๖ อภิ. ๓๕/๘๖๗/๔๓๑-๔๓๓ @๗ สํ.ส. ๑๕/๙๕/๖๕ ๘ อภิ. ๓๔/๗๕๑-๒/๓๗๗-๘ สมฺมาอาชีโว, อิเม ธมฺมา สีลกฺขนฺเธ สงฺคหิตา"ติ ๑- อยํ ชาติสงฺคโห นาม. "เอกชาติกา อาคจฺฉนฺตู"ติ วุตฺตฏฺาเน วิย หิ อิธ สพฺเพ ชาติยา เอกสงฺคหํ คตา. "สพฺเพ โกสลฺลกา อาคจฺฉนฺตุ, สพฺเพ มาคธิกา, สพฺเพ ทารุตจฺฉกา ๒- อาคจฺฉนฺตุ ", "โย จาวุโส วิสาข สมฺมาวายาโม, ยา จ สมฺมาสติ, โย จ สมฺมาสมาธิ, อิเม ธมฺมา สมาธิกฺขนฺเธ สงฺคหิตา"ติ ๑- อยํ สญฺชาติสงฺคโห นาม. "เอกฏฺาเน สาตา ชาติสมฺพนฺธา ๓- สพฺพทา อาคจฺฉนฺตู"ติ วุตฺตฏฺาเน วิย หิ อิธ สพฺเพ สญฺชาติฏฺาเนน ๔- นิวุตฺโถกาเสน เอกสงฺคหํ คตา. "สพฺเพ หตฺถาโรหา อาคจฺฉนฺตุ, สพฺเพ อสฺสาโรหา, สพฺเพ รถิกา อาคจฺฉนฺตุ ", "ยา จาวุโส วิสาข สมฺมาทิฏฺิ, โย จ สมฺมาสงฺกปฺโป, อิเม ธมฺมา ปญฺากฺขนฺเธ สงฺคหิตา"ติ ๑- อยํ กิริยาสงฺคโห นาม. สพฺเพว เหเต อตฺตโน กิริยากรเณน เอกสงฺคหํ คตา. "จกฺขายตนํ กตมกฺขนฺธคณนํ ๕- คจฺฉติ? จกฺขายตนํ รูปกฺขนฺธคณนํ คจฺฉติ. หญฺจิ จกฺขายตนํ รูปกฺขนฺธคณนํ คจฺฉติ, เตน วต เร วตฺตพฺเพ `จกฺขายตนํ รูปกฺขนฺเธน สงฺคหิตนฺ"ติ ๖- อยํ คณนสงฺคโห นาม. อยมิธ อธิปฺเปโต, เอกโกฏฺาเสน รูปคณนาติ อยํ เหตฺถ อตฺโถ. เอส นโย สพฺพตฺถ. ------------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้า ๓๖๒-๓๖๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=9023&modeTY=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=9023&modeTY=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=514 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=4394 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=3911 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=3911 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_34
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]