อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๗. จตุกฺกนยสํสนฺทนวณฺณนา
     [๔๖-๕๒] อิทานิ ยํ สจฺฉิกฏฺปรมตฺเถน อุปลพฺภติ, เตน ยสฺมา
รูปาทีสุ สตฺตปญฺาสาย สจฺฉิกฏฺปรมตฺเถสุ อญฺตเรน ภวิตพฺพํ, รูปาทินิสฺสิเตน
วา อญฺตฺร วา รูปาทีหิ รูปาทีนํ วา นิสฺสเยน, ตสฺมา อิมินา จตุกฺกนเยน
สจฺฉิกฏฺสํสนฺทนํ อารทฺธํ. ตตฺถ รูปํ ปุคฺคโลติ อนุโยโค สกวาทิสฺส,
อุจฺเฉททิฏฺิภเยน น เหวนฺติ ปฏิกฺเขโป ปรวาทิสฺส, นิคฺคหาโรปนํ สกวาทิสฺส.
กึ ปเนตํ ยุตฺตํ, นนุ รูปํ เวทนาติ วุตฺตมฺปิ ปฏิกฺขิปิตพฺพเมวาติ? อาม
ปฏิกฺขิปิตพฺพํ, ตํ ปน รูปโต เวทนาย อญฺสภาวสพฺภาวโต, น อญฺตฺตาภาวโต.
อยญฺจ รูปาทีสุ เอกธมฺมโตปิ ปุคฺคลสฺส อญฺตฺตํ น อิจฺฉติ, ตสฺมา ยุตฺตํ.
อยญฺจ อนุโยโค รูปํ ปุคฺคลํ ฯเปฯ อญฺาตาวินฺทฺริยํ ปุคฺคโลติ สกลํ
ปรมตฺถสจฺจํ สนฺธาย อารทฺโธ, สกลํ ปน ปจฺจตฺตลกฺขณวเสน เอกโต วตฺตุํ น
สกฺกาติ ตนฺติวเสน อนุโยคลกฺขณมตฺตเมตํ ๑- ปิตํ. เตเนตํ ๒- วิญฺู อตฺถํ
วิภาเวนฺติ. วาทกาเมน ปน อิมํ ลกฺขณํ คเหตฺวา ยถา ยถา ปรวาทิสฺส โอกาโส
น โหติ, ตถา ตถา วตฺตพฺพํ. อิติ ตนฺติวเสน อนุโยคลกฺขณสฺส ปิตตฺตาปิ
ยุตฺตเมว. อิมินา นเยน สพฺพานุโยเคสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
     อยมฺปน วิเสโส:- รูปสฺมึ ปุคฺคโลติอาทีสุ ยถา เอกํ มหาภูตํ นิสฺสาย
ตโย มหาภูตา, วตฺถุรูปํ นิสฺสาย วิญฺาณํ รูปสฺมินฺติ วตฺตุํ วฏฺฏติ, กินฺเต เอวํ
รูปสฺมึ ปุคฺคโล. ยถา จ สภาววินิพฺโภคโต ๓- เวทนาทโย สพฺเพ ธมฺมา อรูปา
วา ปน จตฺตาโร ขนฺธา นิพฺพานเมว วา "อญฺตฺร รูปา"ติ วตฺตุํ วฏฺฏติ,
กินฺเต เอวํ ปุคฺคโล. ยถา จ จิตฺตสมุฏฺานานํ รูปานํ นิสฺสยวเสน "เวทนาย
รูปํ ฯเปฯ วิญฺาณสฺมึ รูปนฺ"ติ วตฺตุํ วฏฺฏติ, กินฺเต เอวํ ปุคฺคโลติ.
สพฺพานุโยเคสุ ปน อุจฺเฉททิฏฺิภเยน เจว สมยวิโรเธน จ ปฏิกฺเขโป
ปรวาทิสฺส. เสสเมตฺถ อตฺถโต ปากฏเมว. ธมฺมโต ปเนตฺถ สตฺตปญฺาสาย
สจฺฉิกฏฺเสุ เอเกกสฺมึ อตฺเถ ๔- จตฺตาริ จตฺตาริ กตฺวา นิคฺคหวเสน
อฏฺวีสาธิกานิ เทฺว ปญฺจกสตานิ ทสฺสิตานิ. ปรวาทีปกฺเขปิ ปฏิกมฺมวเสน
ตตฺตกาเนว. ยา ปเนตฺถ อตฺถิ ปุคฺคโลติ วุตฺเต สกวาทิสฺส ปฏิญฺา, สา สุตฺเต
อาคเตน สมฺมติวเสน. โย รูปํ ปุคฺคโลติอาทีสุ ปฏิกฺเขโป, โส สกฺกายทิฏฺิปญฺหสฺส
ปนียตฺตา. ปรวาทิสฺส ปฏิกมฺมํ ฉลวเสเนวาติ.
                       จตุกฺกนยสํสนฺทนา นิฏฺิตา.
                        นิฏฺิตา จ สํสนฺทนกถา.
                            ---------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนุโยคมตฺตเมตํ       ๒ ฉ.ม. เตน
@๓ ฉ.ม. สภาค......      ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๑๔๐-๑๔๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=3137&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=3137&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=37&i=50
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=37&A=588
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=37&A=595
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=37&A=595
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_37