บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒

{๑๒} ทุติยสิกฺขาปเท ฯ ตตฺถ โอมสนฺตีติ โอวิชฺฌนฺติ ฯ ขุํเสนฺตีติ อกฺโกสนฺติ ฯ วมฺเภนฺตีติ ปทฺธํเสนฺติ ฯ {๑๓} ภูตปุพฺพนฺติ อิทํ วตฺถุํ ภควา โอมสวาทครหณตฺถํ อาหริ ฯ นนฺทิวิสาโล นามาติ นนฺทีติ ตสฺส พลิวทฺทสฺส นามํ ฯ วิสาณานิ ปนสฺส วิสาลานิ ตสฺมา นนฺทิวิสาโลติ วุจฺจติ ฯ โพธิสตฺโต เตน สมเยน โหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๗.

พฺราหฺมโณ ตํ ยาคุภตฺตาทีหิ อติวิย โปเสสิ ฯ อถ โส พฺราหฺมณํ อนุกมฺปมาโน คจฺฉ ตฺวนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺเถว อฏฺาสีติ อเหตุกปฏิสนฺธิกาเลปิ ปรขุํสนํ อมนาปโตเยว ปจฺเจสิ ตสฺมา พฺราหฺมณสฺส โทสํ ทสฺเสตุกาโม อฏฺาสิ ฯ สกฏสตํ อติพทฺธํ ปวฏฺเฏสีติ ปฏิปาฏิยา เปตฺวา เหฏฺา รุกฺเข ทตฺวา เอกาพทฺธํ กตฺวา มุคฺคมาสวาลิกาทีหิ ปุณฺณํ สกฏสตํ ปวฏฺเฏนฺโต กิญฺจาปิ ปุพฺเพ ปติฏฺิตารปฺปเทสํ ปุน อเร ปตฺเต ปวฏฺฏิตํ โหติ โพธิสตฺโต ปน ปุริมสกเฏน ปติฏฺิตฏฺาเน ปจฺฉิมสกฏํ ปติฏฺาเปตุํ สกฏสตปฺปมาณํ ปเทสํ ปวฏฺเฏสิ ฯ โพธิสตฺตานํ หิ สิถิลกรณํ นาม นตฺถิ ฯ เตน จตฺตมโน อหูติ เตน พฺรหฺมณสฺส ธนลาเภน อตฺตโน กมฺเมน จ โส นนฺทิวิสาโล อตฺตมโน อโหสิ ฯ {๑๕} อกฺโกเสนปีติ เอตฺถ ปน ยสฺมา ปรโต เทฺว อกฺโกสา หีโน จ อกฺโกโส อุกฺกฏฺโ จาติ วิภชิตุกาโม ตสฺมา ยถา ปุพฺเพ หีเนนปิ อกฺโกเสน ขุํเสนฺตีติ วุตฺตํ เอวํ อวตฺวา อกฺโกเสน อิจฺเจวมาห ฯ เวณชาตีติ ตจฺฉกชาติ ฯ เวฬุการชาตีติปิ วทนฺติ ฯ เนสาทชาตีติ มิคลุทฺธกาทิชาติ ฯ รถการชาตีติ จมฺมการชาติ ฯ ปุกฺกุสชาตีติ ปุปฺผฉฑฺฑกชาติ ฯ อวกณฺณกาติ ทาสานํ นามํ โหติ ตสฺมา หีนํ ฯ โอาตนฺติ อวมญฺาตํ ฯ อุญฺาตนฺติปิ ปนฺติ ฯ อวญฺาตนฺติ วมฺเภตฺวา าตํ ฯ หีฬิตนฺติ ชิคุจฺฉิตํ ฯ ปริภูตนฺติ กิเมเตนาติ ปริภวีกตํ ฯ อจิตีกตนฺติ น ครุกตํ ฯ โกฏฺกกมฺมนฺติ ตจฺฉกกมฺมํ ฯ มุทฺธาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๘.

หตฺถมุทฺธา ฯ คณนาติ อจฺฉิทฺทกาทิอวเสสคณนา ฯ เลขาติ อกฺขรเลขา ฯ มธุเมหาพาโธ เวทนาย อภาวโต อุกฺกฏฺโติ วุตฺโต ฯ ปาฏิกงฺขาติ อิจฺฉิตพฺพา ฯ ยกาเรน วา ภกาเรน วาติ ยการภกาเร โยเชตฺวา โย อกฺโกโส ฯ กาฏโกฏจิกาย วาติ กาฏนฺติ ปุริสนิมิตฺตํ โกฏจิกาติ อิตฺถีนิมิตฺตํ ฯ เอเตหิ วา โย อกฺโกโส เอโส หีโน นาม อกฺโกโสติ ฯ {๑๖} อิทานิ เตสํ ชาติอาทีนํ ปเภทวเสน อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา ทสฺเสนฺโต อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ขุํเสตุกาโม วมฺเภตุกาโม มงฺกุกตฺตุกาโมติ อกฺโกสิตุกาโม ครหิตุกาโม นิตฺเตชํกตฺตุกาโมติ อตฺโถ ฯ หีเนน หีนนฺติ หีเนน ชาติวจเนน หีนชาติยา ฯ เอเตน อุปาเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ เอตฺถ จ หีเนน หีนํ วทนฺโต กิญฺจาปิ สจฺจํ วทติ โอมสิตุกามตาย ปนสฺส วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํ ฯ อุกฺกฏฺเน หีนํ วทนฺโต จ กิญฺจาปิ อลิกํ ภณติ โอมสิตุกามตาย ปน อิมินาว สิกฺขาปเทน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติ น ปุริเมน ฯ โยปิ อติจณฺฑาโลสิ อติพฺราหฺมโณสิ ทุฏฺจณฺฑาโลสิ ทุฏฺพฺราหฺมโณสีติ อาทีนิ วทติ โสปิ อาปตฺติยา กาเรตพฺโพว ฯ {๒๖} สนฺติ อิเธกจฺเจติ วาเร ปน ปริหริตฺวา วุตฺตภาเวน ทุกฺกฏํ ฯ เอเสว นโย เยนูน นมยนฺติ วาเรสุปิ ฯ อนุปสมฺปนฺเน ปน จตูสุปิ วาเรสุ ทุกฺกฏเมว ฯ โจโรสิ คณฺิเภทโกสีติ อาทิวจเนหิ ปน อุปสมฺปนฺเนปิ อนุปสมฺปนฺเนปิ สพฺพวาเรสุ ทุกฺกฏเมว ฯ ทวกมฺยตาย ปน อุปสมฺปนฺเนปิ อนุปสมฺปนฺเนปิ สพฺพวาเรสุ ทุพฺภาสิตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘๙.

ทวกมฺยตา นาม เกลิหสาธิปฺปายตา ฯ อิมสฺมึ จ สิกฺขาปเท เปตฺวา ภิกฺขุํ ภิกฺขุนีอาทโย สพฺพสตฺตา อนุปสมฺปนฺนฏฺาเน ิตาติ เวทิตพฺพา ฯ {๓๕} อตฺถปุเรกฺขารสฺสาติ อาทีสุ ปาลิยา อตฺถํ วณฺณยนฺโต อตฺถปุเรกฺขาโร ฯ ปาลึ วาเจนฺโต ธมฺมปุเรกฺขาโร ฯ อนุสาสนิยํ ตฺวา อิทานิปิ จณฺฑาโลสิ ปาปํ มา อกาสิ มา ตโมตมปรายโน อโหสีติ อาทินา นเยน กเถนฺโต อนุสาสนีปุเรกฺขาโร นามาติ เวทิตพฺโพ ฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติ ฯ ติสมุฏฺเานํ กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ กริยา สญฺาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ โลกวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อกุสลจิตฺตํ ทุกฺขเวทนนฺติ ฯ ทุพฺภาสิตาปตฺติ ปเนตฺถ วาจาจิตฺตโต สมุฏฺาติ กิริยา สญฺาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ อกุสลจิตฺตํ ทฺวิเวทนํ สุขา จ มชฺฌตฺตา จาติ ฯ โอมสวาทสิกฺขาปทํ ทุติยํ ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๒๘๖-๒๘๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=2&A=6032&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=6032&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=182 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=4906 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=2862 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=2862 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_2