[๑๑๓] น โว อหํ จุนฺท ทิฏฺฐธมฺมิกานํเยว อาสวานํ สํวราย
ธมฺมํ เทเสมิ น ปนาหํ จุนฺท สมฺปรายิกานํเยว อาสวานํ
ปฏิฆาตาย ธมฺมํ เทเสมิ ทิฏฺฐธมฺมิกานํ เจวาหํ จุนฺท อาสวานํ
สํวราย ธมฺมํ เทเสมิ สมฺปรายิกานํ จ อาสวานํ ปฏิฆาตาย ฯ
ตสฺมาติห จุนฺท ยํ โว มยา จีวรํ อนุญฺญาตํ อลํ โว ตํ ยาวเทว
สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตป-
สิรึสปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทว หิริโกปินปฏิจฺฉาทนตฺถํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อิมานิ วา ฯ ยุ. อิมานิ จ ฯ ๒ ม. ยุ. สงฺเฆ ฯ ๓ ม. จ ฯ ๔ ม. ยุ. ปสฺสาม ฯ
@๕ ม. ... สรี ... ฯ
โย โว มยา ปิณฺฑปาโต อนุญฺญาโต อลํ โว โส ยาวเทว อิมสฺส
กายสฺส ฐิติยา ยาปนาย วิหึสุปรติยา พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย
อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ
ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ๑- ยํ
โว มยา เสนาสนํ อนุญฺญาตํ อลํ โว ตํ ยาวเทว สีตสฺส
ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ
ปฏิฆาตาย ยาวเทว อุตุปริสฺสยวิโนทนํ ปฏิสลฺลานารามตฺถํ โย
โว มยา คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร อนุญฺญาโต อลํ โว โส
ยาวเทว อุปฺปนฺนานํ เวยฺยาพาธิกานํ เวทนานํ ปฏิฆาตาย
อพฺยาปชฺฌปรมตายาติ ๒- ฯ
[๑๑๔] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ สุขลฺลิกานุโยคมนุยุตฺตา สมณา
สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เอวํ วทมานา ๓- จุนฺท อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา กตโม โส อาวุโส สุขลฺลิกานุโยโค
สุขลฺลิกานุโยคาปิ หิ พหู อเนกวิหิตา นานปฺปการกาติ ฯ
{๑๑๔.๑} จตฺตาโรเม จุนฺท สุขลฺลิกานุโยคา หีนา คมฺมา
โปถุชฺชนิกา อนริยา อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย น วิราคาย
น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย
สํวตฺตนฺติ ฯ กตเม จตฺตาโร ฯ
{๑๑๔.๒} อิธ จุนฺท เอกจฺโจ พาโล ปาเณ วธิตฺวา ๔- อตฺตานํ
สุเขติ ปิเณติ อยํ ปฐโม สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จ ฯ ๒ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. วาทิโน ฯ ๔ ม. อาเมณฺฑิตํ ฯ
อิเธกจฺโจ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา ๑- อตฺตานํ สุเขติ ปิเณติ อยํ ทุติโย
สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท อิเธกจฺโจ มุสา ภณิตฺวา ๒-
อตฺตานํ สุเขติ ปิเณติ อยํ ตติโย สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน
จปรํ จุนฺท อิเธกจฺโจ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคิภูโต
ปริจาเรติ ๓- อยํ จตุตฺโถ สุขลฺลิกานุโยโค ฯ อิเม โข จุนฺท
จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยคา หีนา คมฺมา โปถุชฺชนิกา อนริยา
อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น
อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ฯ
[๑๑๕] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา ๔- เอวํ วเทยฺยุํ ๕- อิเม จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค
อนุยุตฺตา สมณา สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เต โว ๖- มา
เหวนฺติสฺสุ วจนียา น เต โว สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ น ๗-
อพฺภาจิกฺเขยฺยุํ เต โว ๘- อสตา อภูเตน ฯ
{๑๑๕.๑} จตฺตาโรเม จุนฺท สุขลฺลิกานุโยคา เอกนฺตํ นิพฺพิทาย
วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย
สํวตฺตนฺติ ฯ กตเม จตฺตาโร ฯ อิธ จุนฺท วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ
อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ปฐโม สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท ภิกฺขุ
วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ทุติโย
สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. อาเมณฺฑิตํ ฯ ๓ ยุ. ปริวาเรติ ฯ ๔-๖ ยุ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
@๕ ยุ. ปุจฺเฉยฺยุํ ฯ ๗ ม. ยุ. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๘ ม. เต โวติ เทฺว
@สทฺทา น ทิสฺสติ ฯ
ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ตติโย สุขลฺลิกานุโยโค ฯ
ปุน จปรํ จุนฺท ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ
จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ จตุตฺโถ สุขลฺลิกานุโยโค ฯ
อิเม โข จุนฺท จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยคา เอกนฺตํ นิพฺพิทาย
วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย
สํวตฺตนฺติ ฯ ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ อิเม โข ๑- จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค
อนุยุตฺตา สมณา สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เต โว เอวนฺติสฺสุ
วจนียา สมฺมา เต โว วทมานา วเทยฺยุํ น เต โว อพฺภาจิกฺเขยฺยุํ
อสตา อภูเตน ฯ
[๑๑๖] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวํ วเทยฺยุํ อิเม ปนาวุโส จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตานํ
วิหรตํ กติ ผลานิ กตานิสํสา ปาฏิกงฺขาติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท
อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา อิเม โข อาวุโส
จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตานํ วิหรตํ จตฺตาริ ผลานิ
จตฺตาโร อานิสํสา ปาฏิกงฺขา ฯ
{๑๑๖.๑} กตเม จตฺตาโร ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ ติณฺณํ สญฺโญชนานํ
ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน
อิทํ ปฐมํ ผลํ ปฐโม อานิสํโส ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ
ติณฺณํ สญฺโญชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ
ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ อิทํ ทุติยํ ผลํ ทุติโย อานิสํโส ฯ ปุน จปรํ
อาวุโส ภิกฺขุ ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโญชนานํ ปริกฺขยา
โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา
อิทํ ตติยํ ผลํ ตติโย อานิสํโส ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ อาสวานํ
ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ
อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทํ จตุตฺถํ ผลํ จตุตฺโถ
อานิสํโส ฯ อิเม โข อาวุโส จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตานํ
วิหรตํ อิมานิ จตฺตาริ ผลานิ จตฺตาโร อานิสํสา ปาฏิกงฺขาติ ฯ
[๑๑๗] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ อฏฺฐิตธมฺมา สมณา สกฺยปุตฺติยา
วิหรนฺตีติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ
วจนียา อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน สาวกานํ ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ยาวชีวํ
อนติกฺกมนียา ฯ
{๑๑๗.๑} เสยฺยถาปิ อาวุโส อินฺทขีโล วา อโยขีโล วา
คมฺภีรเนโม สุนิกฺขิตฺโต ๑- อจโล อสมฺปเวธี เอวเมว โข อาวุโส
เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สาวกานํ
ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ยาวชีวํ อนติกฺกมนียา ฯ โย โส อาวุโส
ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ
ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต อภพฺโพ โส
นว ฐานานิ อชฺฌาจริตุํ ฯ อภพฺโพ อาวุโส ขีณาสโว ภิกฺขุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สุนิขาโต ฯ
สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ
อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิตุํ ๑- อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ เมถุนํ
ธมฺมํ ปฏิเสวิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สมฺปชานมุสาวาทํ ๒-
ภาสิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สนฺนิธิการกกาเม ปริภุญฺชิตุํ
เสยฺยถาปิ ปุพฺเพ อาคาริกภูโต ๓- อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ
ฉนฺทาคตึ คนฺตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ โทสาคตึ คนฺตุํ อภพฺโพ
ขีณาสโว ภิกฺขุ โมหาคตึ คนฺตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ
ภยาคตึ คนฺตุํ ฯ โย โส อาวุโส ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา
กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโญชโน
สมฺมทญฺญา วิมุตฺโต อภพฺโพ โข ๔- โส อิมานิ นว ฐานานิ
อชฺฌาจริตุนฺติ ฯ
[๑๑๘] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวํ วเทยฺยุํ อตีตํ โข อทฺธานํ อารพฺภ สมโณ โคตโม อตีรกํ ๕-
ญาณทสฺสนํ ปญฺญเปติ โน จ โข อนาคตํ อทฺธานํ อารพฺภ อตีรกํ ๕-
ญาณทสฺสนํ ปญฺญเปติ ตยิทํ กึสุ ตยิทํ กถํสูติ ฯ เต จ ๖- อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา อญฺญาวิหิตเกน ญาณทสฺสเนน อญฺญาวิหิตํ อญาณทสฺสนํ ๗-
ปญฺญเปตพฺพํ มญฺญนฺติ ยถริว พาลา อพฺยตฺตา ฯ
{๑๑๘.๑} อตีตํ โข จุนฺท อทฺธานํ อารพฺภ ตถาคตสฺส สตานุสาริญาณํ ๘-
โหติ โส ยาวตกํ อากงฺขติ ตาวตกํ อนุสฺสรติ อนาคตญฺจ
โข อทฺธานํ อารพฺภ ตถาคตสฺส โพธิชํ ญาณํ อุปฺปชฺชติ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อาทาตุํ ฯ ๒ ม. ยุ. สมฺปชานมุสา ฯ ๓ ยุ. อาคาริยภูโต ฯ
@๔ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๕ ม. อติเรกํ ฯ ๖ ยุ. เต เนว ฯ
@๗ ม. ยุ. ญาณทสฺสนํ ฯ ๘ ยุ. สตานุสาริวิญฺญาณํ ฯ
อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
[๑๑๙] อตีตญฺเจปิ [๑]- จุนฺท โหติ อภูตํ อตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ
น ตํ ตถาคโต พฺยากโรติ ฯ อตีตญฺเจปิ โข ๒- จุนฺท โหติ ภูตํ
ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ ตํปิ ตถาคโต น พฺยากโรติ ฯ อตีตญฺเจปิ
โข ๒- จุนฺท โหติ ภูตํ ตจฺฉํ อตฺถสญฺหิตํ ตตฺร กาลญฺญู ตถาคโต
โหติ ตสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณาย ฯ อนาคตญฺเจปิ จุนฺท โหติ
ฯเปฯ ปจฺจุปฺปนฺนํ โข เจปิ จุนฺท โหติ อภูตํ อตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ
น ตํ ตถาคโต พฺยากโรติ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนํ เจปิ จุนฺท โหติ ภูตํ
ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ ตํปิ ตถาคโต น พฺยากโรติ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนํปิ
เจ จุนฺท โหติ ภูตํ ตจฺฉํ อตฺถสญฺหิตํ ตตฺร กาลญฺญู ตถาคโต โหติ
ตสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณาย ฯ อิติ โข จุนฺท อตีตานาคต-
ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ ตถาคโต กาลวาที สจฺจวาที ๓- ภูตวาที
อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ
[๑๒๐] ยญฺจ โข จุนฺท สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส
สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย
ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา สมฺมา ๔-
ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธํ ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยญฺจ จุนฺท
รตฺตึ ตถาคโต อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุชฺฌติ ยญฺจ รตฺตึ
อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายติ ยํ เอตสฺมึ อนนฺตเร
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โข ฯ ๒ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
@๔ ม. ยุ. สพฺพํ ฯ
ภาสติ ลปติ นิทฺทิสติ สพฺพนฺตํ ตเถว จ ๑- โหติ โน อญฺญถาติ ๒-
ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยถาวาที จุนฺท ตถาคโต ตถาการี
ยถาการี ตถาวาที อิติ ยถาวาที ตถาการี ยถาการี ตถาวาที วา ๓-
ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยํ ๔- สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก
สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อภิภู
อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺตี ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ
[๑๒๑] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวํ วเทยฺยุํ กึ นุ โข อาวุโส โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ฯ เอวํวาทิโน โข ๕- จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ วจนียา อพฺยากตํ โข อาวุโส ภควตา โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
{๑๒๑.๑} ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ วจนียา เอตํปิ ๖- โข อาวุโส ภควตา อพฺยากตํ น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
{๑๒๑.๒} ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส ๗- โหติ จ น จ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ เอวํวาทิโน
จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓-๔-๕ อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๖ ม. เอวมฺปิโข ฯ ๗ ยุ. กินฺนุโข อาวุโส ฯ
อพฺยากตํ โข ปเนตํ อาวุโส ภควตา โหติ จ น จ โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
{๑๒๑.๓} ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ เอวํวาทิโน
จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา เอตํปิ โข
อาวุโส ภควตา อพฺยากตํ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ
มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
[๑๒๒] ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กสฺมา ปเนตํ อาวุโส สมเณน โคตเมน
อพฺยากตนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ
วจนียา น เหตํ อาวุโส อตฺถสญฺหิตํ น ๑- ธมฺมสญฺหิตํ น
อาทิพฺรหฺมจริยกํ น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น
อุปสมาย น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ
ตสฺมา ตํ ภควตา อพฺยากตนฺติ ฯ
{๑๒๒.๑} ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส สมเณน โคตเมน พฺยากตนฺติ ฯ เอวํวาทิโน
จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา อิทํ ทุกฺขนฺติ โข
อาวุโส ภควตา พฺยากตํ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตํ
อยํ ทุกฺขนิโรโธติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตํ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. น จ ฯ
ปฏิปทาติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ
{๑๒๒.๒} ฐานํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กสฺมา ปเนตํ อาวุโส สมเณน โคตเมน
พฺยากตนฺติ ฯ เอวํวาทิโน โข ๑- จุนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ วจนียา เอตญฺหิ อาวุโส อตฺถสญฺหิตํ ธมฺมสญฺหิตํ ๒-
เอตํ อาทิพฺรหฺมจริยกํ เอกนฺตํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย
อุปสมาย อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ตสฺมา
ตํ ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ
[๑๒๓] เยปิ เต จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา เตปิ
โข ๓- มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ๔- ยถา จ เต ๕- น
พฺยากาตพฺพา ๔- กึ เต ๖- อหนฺเต อญฺญติตฺถิเย ตตฺถ ๗-
พฺยากริสฺสามิ ฯ เยปิ เต จุนฺท อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา เตปิ
เต ๕- มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ๔- ยถา จ เต ๕-
น พฺยากาตพฺพา ๔- กึ เต อหนฺเต น ตตฺถ ๗- พฺยากริสฺสามิ ฯ
กตเม เต จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา เย เต ๓- มยา
พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ๔- ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา ๔- ฯ
{๑๒๓.๑} สนฺติ [๘]- จุนฺท เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
สนฺติ ปน จุนฺท เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน
อสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สสฺสโต จ อสสฺสโต จ อตฺตา
จ โลโก จ ฯ เนวสสฺสโต จ ๙- นาสสฺสโต จ ๙- อตฺตา จ โลโก จ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๙ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. เอตํ ธมฺมสํหิตํ ฯ ๓-๖ ม. ยุ. โว ฯ
@๔ ยุ. วฺยากตฺตพฺพา ฯ ๕ ยุ. จ โข เต ฯ ๗ ม. น ตถา ฯ ยุ. ตถา ฯ ๘ ม. โข
@๙ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
สยงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ ปรงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ
สยงฺกโต จ ปรงฺกโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ อสยงฺกาโร จ ๑-
อปรงฺกาโร จ ๑- อธิจฺจสมุปฺปนฺโน อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ฯ สสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ อสสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ สสฺสตญฺจ
อสสฺสตญฺจ สุขทุกฺขํ ฯ เนวสสฺสตํ นาสสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ สยงฺกตํ
สุขทุกฺขํ ฯ ปรงฺกตํ สุขทุกฺขํ ฯ สยญฺจ กตํ ๒- ปรงฺกตญฺจ
สุขทุกฺขํ ฯ อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ อิทเมว
สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
[๑๒๔] ตตฺถ จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน
สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ตฺยาหํ
อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ นุ โข อิทํ อาวุโส วุจฺจติ สสฺสโต
อตฺตา จ โลโก จาติ ฯ ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ฯ ตํ เตสํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺญถา-
สญฺญิโนปิ เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท
ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตโน ๓- สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย
อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติ ฯ
[๑๒๕] ตตฺร จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน [๔]- อสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สสฺสโต จ
อสสฺสโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ เนวสสฺสโต จ นาสสฺสโต จ
@เชิงอรรถ: ๑-๕ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. สยงฺกตญฺจ ฯ เอวมุปริ ฯ
@๓ ม. อตฺตนา ฯ ๔ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ
อตฺตา จ โลโก จ ฯ สยงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ ปรงฺกโต
อตฺตา จ โลโก จ ฯ สยงฺกโต จ ปรงฺกโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ
อสยงฺกาโร จ ๑- อปรงฺกาโร จ ๑- อธิจฺจสมุปฺปนฺโน อตฺตา จ โลโก จ ฯ
สสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ อสสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ สสฺสตญฺจ อสสฺสตญฺจ
สุขทุกฺขํ ฯ เนวสสฺสตํ จ ๑- นาสสฺสตํ จ ๑- สุขทุกฺขํ ฯ สยงฺกตํ
สุขทุกฺขํ ฯ ปรงฺกตํ สุขทุกฺขํ ฯ สยญฺจ กตํ ปรงฺกตญฺจ สุขทุกฺขํ ฯ
อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ นุ โข
อิทํ อาวุโส วุจฺจติ อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ
สุขทุกฺขนฺติ ฯ ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ
ตนฺเตสนฺนานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺญถาสญฺญิโนปิ
เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท
ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตโน ๒- สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย
อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติ ฯ อิเม โข
เต จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา เย เต มยา พฺยากตา
ยถา เต พฺยากาตพฺพา ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา กึ เต
อหนฺเต ตตฺถ พฺยากริสฺสามิ ฯ
[๑๒๖] กตเม เต ๓- จุนฺท อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา เย
เต มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากตา ๔- ยถา จ เต น
พฺยากาตพฺพา กึ เต อหํ เต ตตฺถ พฺยากริสฺสามิ ๕- ฯ สนฺติ จุนฺท
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จสทฺโท น ทิสุสติ ฯ ๒ ม. อตฺตนา ฯ ๓ ม. ยุ. จ ฯ ๔ ม. พฺยากาตพฺพา
@ยุ. วฺยากตฺตพฺพา ฯ ๕ ยุ. กึ เต อหํ เต ตตฺถ พฺยากริสฺสามีติ อิเม ปาฐา น
@ทิสฺสนฺติ ฯ
เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน รูปี อตฺตา โหติ
อโรโค ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ สนฺติ
โข ๑- ปน จุนฺท เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน
อรูปี อตฺตา โหติ ฯ รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ ฯ เนวรูปินารูปี
อตฺตา โหติ ฯ สญฺญี อตฺตา โหติ ฯ อสญฺญี อตฺตา โหติ ฯ สญฺญี
จ อสญฺญี จ อตฺตา โหติ ๒- ฯ เนวสญฺญินาสญฺญี อตฺตา โหติ ฯ
อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ฯ
{๑๒๖.๑} ตตฺร จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ
โมฆมญฺญนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ โข อิทํ
อาวุโส วุจฺจติ รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณาติ ยญฺจ โข
เต เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ ตนฺเตสํ
นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺญถาสญฺญิโนปิ เหตฺถ
จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท ปญฺญตฺติยา
เนว อตฺตโน ๓- สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย อถโข [๔]-
อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติ ฯ
[๑๒๗] ตตฺถ จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน อรูปี อตฺตา โหติ ฯ รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ ฯ
เนวรูปินารูปี อตฺตา โหติ ฯ สญฺญี อตฺตา โหติ ฯ อสญฺญี
อตฺตา โหติ ฯ สญฺญี จ อสญฺญี จ อตฺตา โหติ ๒- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. สญฺญี จ ... โหตีติ อิเม ปาฐา น
@ทิสฺสนฺติ ฯ ๓ ม. อตฺตนา ฯ ๔ ยุ. จุนฺท ฯ
เนวสญฺญินาสญฺญี อตฺตา โหติ ฯ อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น
โหติ ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ตฺยาหํ
อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ โข ๑- อิทํ อาวุโส วุจฺจติ อตฺตา
อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณาติ ฯ ยญฺจ โข เต จุนฺท
เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺติ ฯ ตนฺเตสํ นานุชานามิ ฯ
ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺญถาสญฺญิโนปิ เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ
อิมายปิ โข อหํ จุนฺท ปญฺญตฺติยา เนว อตฺตโน สมสมํ สมนุปสฺสามิ
กุโต ภิยฺโย อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺญตฺติ ฯ อิเม โข
จุนฺท อปรนฺตสหคตา ทิฏฺฐินิสฺสยา เย เต มยา พฺยากตา ยถา เต
พฺยากาตพฺพา ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพาติ ๒- กึ เต อหนฺเต ตตฺถ
พฺยากริสฺสามิ ฯ
[๑๒๘] อิเมสญฺจ จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ
อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย
เอวํ มยา จตฺตาโร สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ กตเม
จตฺตาโร ฯ อิธ จุนฺท ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี
สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯ
จิตฺเต ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา
วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ อิเมสญฺจ จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตานํ
ทิฏฺฐินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺฐินิสฺสยานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อตฺถิ นุ โข ฯ ๒ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา เทสิตา ปญฺญตฺตาติ ฯ
[๑๒๙] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุปทาโน ๑- ภควโต
ปิฏฺฐิโต ฐิโต โหติ ภควนฺตํ วีชยมาโน ฯ อถโข อายสฺมา
อุปทาโน ๑- ภควนฺตเมว เอตทโวจ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ ภนฺเต
ปาสาทิโก วตายํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโย สุปาสาทิโก ๒- วตายํ ภนฺเต
ธมฺมปริยาโย โก นามายํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโยติ ฯ ตสฺมาติห
ตฺวํ อุปทาน ๓- อิมํ ธมฺมปริยายํ ปาสาทิโกเตฺวว [๔]- ธาเรหีติ ฯ
อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมโน อายสฺมา อุปทาโน ๑- ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทีติ ฯ
ปาสาทิกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ฉฏฺฐํ ฯ
-------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุปวาโณ ฯ ยุ. อุปวาโน ฯ ๒ ยุ. อติปาสาทิโก ฯ ๓ ม. อุปวาณ ฯ
@ยุ. อุปวาน ฯ ๕ ม. ยุ. นํ ฯ
ลกฺขณสุตฺตํ
[๑๓๐] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม ๑- ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
{๑๓๐.๑} ภควา เอตทโวจ ทฺวตฺตึสิมานิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณานิ เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส เทฺว ว ๒-
คติโย ภวนฺติ อนญฺญา สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ
ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต
สตฺตรตนสมนฺนาคโต ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ เสยฺยถีทํ
จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ
ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ
สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปฐวึ สาครปริยนฺตํ
อขีลํ อนิมิตฺตํ อกณฺฏกํ อิทฺธํ ผีตํ เขมํ สิวํ นิรพฺพุทํ ๓- อทณฺเฑน
อสตฺเถน ธมฺเมน สเมน ๔- อภิวิชิย อชฺฌาวสติ สเจ โข ปน
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก
วิวฏจฺฉโท ฯ
{๑๓๐.๒} กตมานิ [๕]- ตานิ ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส มหาปุริสสฺส มหาปุริส-
ลกฺขณานิ เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส เทฺว ว ๒- คติโย ภวนฺติ
อนญฺญา สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ
สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ๒ ยุ วสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. อขีลํ
@อนิมิตฺตํ ... สิวํ นิรพฺพุทนฺติ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ
@๔ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๕ ม. ยุ. จ ฯ
โลเก วิวฏจฺฉโท ฯ อิธ ภิกฺขเว มหาปุริโส สุปติฏฺฐิตปาโท
โหติ ฯ ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริโส สุปติฏฺฐิตปาโท โหติ อิทํปิ
ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
{๑๓๐.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส เหฏฺฐาปาทตเลสุ
จกฺกานิ ชาตานิ โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ
สพฺพาการปริปูรานิ [๑]- ฯ ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส
เหฏฺฐาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ
สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ ฯ อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
{๑๓๐.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริโส อายตปณฺหิ โหติ ฯ ทีฆงฺคุลี
โหติ ฯ มุทุตลนหตฺถปาโท ๒- โหติ ฯ ชาลหตฺถปาโท โหติ ฯ
อุสฺสงฺขปาโท โหติ ฯ เอณิชงฺโฆ โหติ ฐิตโก ว อโนนมนฺโต อุโภหิ
ปาณิตเลหิ ชนฺนุกานิ ปริมสติ ปริมชฺชติ ฯ โกโสหิตวตฺถคุโยฺห โหติ ฯ
สุวณฺณวณฺโณ [๓]- กาญฺจนสนฺนิภตโจ ฯ สุขุมจฺฉวี โหติ สุขุมตฺตา
ฉวิยา รโชชลฺลํ กาเย น อุปลิปฺปติ ฯ เอเกกโลโม โหติ เอเกกานิ
โลมานิ โลมกูเปสุ ชาตานิ ฯ อุทฺธคฺคโลโม โหติ อุทฺธคฺคานิ โลมานิ
ชาตานิ นีลานิ อญฺชนวณฺณานิ กุณฺฑลาวตฺตานิ ทกฺขิณาวตฺตกชาตานิ ฯ
พฺรหฺมุชุคตฺโต โหติ ฯ สตฺตุสฺสโท โหติ ฯ สีหปุพฺพทฺธกาโย โหติ ฯ
ปิตฺตนฺตรํโส ๔- โหติ ฯ นิโคฺรธปริมณฺฑโล โหติ ยาวตกฺวสฺส กาโย
ตาวตกฺวสฺส พฺยาโม ยาวตกฺวสฺส พฺยาโม ตาวตกฺวสฺส กาโย ฯ
สมวฏฺฏกฺขนฺโธ โหติ ฯ รสคฺคสคฺคี โหติ ฯ สีหหนุ โหติ ฯ จตฺตาฬีสทนฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สุวิภตฺตนฺตรานิ ฯ ๒ ม. มุทุตลุน ... ฯ ยุ. มุทุตลุณ ... ฯ
@๓ ม. ยุ. โหติ ฯ ๔ ม. ยุ. จิตนฺตรํโส ฯ
โหติ ฯ สมทนฺโต โหติ ฯ อวิรฬทนฺโต ๑- โหติ ฯ สุสุกฺกทาโฐ
โหติ ฯ ปหูตชิโวฺห ๒- โหติ ฯ พฺรหฺมสฺสโร โหติ กรวิกภาณี
โหติ ๓- ฯ อภินีลเนตฺโต โหติ ฯ โคปขุโม โหติ ฯ อุณฺณา
ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา ฯ ยํปิ ภิกฺขเว
มหาปุริสสฺส อุณฺณา ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา
อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ
{๑๓๐.๕} ปุน จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริโส อุณฺหีสสีโส โหติ ฯ
ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริโส อุณฺหีสสีโส โหติ อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส
มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ อิมานิ โข ตานิ ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส
มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส
เทฺว ว คติโย ภวนฺติ อนญฺญา สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา
โหติ จกฺกวตฺติ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ
ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท ฯ อิมานิ
โข ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ พาหิรกาปิ
อิสโย ธาเรนฺติ โน จ โข เต ชานนฺติ อิมสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ
อิมํ ลกฺขณํ ปฏิลภตีติ ฯ
[๑๓๑] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ทฬฺหสมาทาโน อโหสิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ
อวตฺถิตสมาทาโน กายสุจริเต วจีสุจริเต มโนสุจริเต ทานสํวิภาเค
สีลสมาทาเน อุโปสถุปวาเส มตฺเตยฺยตาย เปตฺเตยฺยตาย
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อวิวรทนฺโต ฯ ๒ ยุ. ปหูลาชิโวฺห ฯ ๓ ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฯ
สามญฺญตาย พฺรหฺมญฺญตาย กุเลเชฏฺฐาปจายิตาย
อญฺญตรญฺญตเรสุ จ อธิกุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส
กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ
มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตตฺถ อญฺเญ เทเว ทสหิ
ฐาเนหิ อธิคณฺหาติ ทิพฺเพน อายุนา ทิพฺเพน วณฺเณน ทิพฺเพน
สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ทิพฺเพน อธิปเตยฺเยน ทิพฺเพหิ รูเปหิ ทิพฺเพหิ
สทฺเทหิ ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ ทิพฺเพหิ รเสหิ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ
โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ
ปฏิลภติ ฯ
[๑๓๒] สุปติฏฺฐิตปาโท โหติ สมํ ปาทํ ภูมิยํ นิกฺขิปติ สมํ อุทฺธรติ
สมํ สพฺพาวนฺเตหิ ปาทตเลหิ ภูมึ ผุสติ ฯ โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต
สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา
จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ฯ
ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ
อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ
ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ
โส อิมํ ปฐวึ สาครปริยนฺตํ อขีลมนิมิตฺตมกณฺฏกํ อิทฺธํ ผีตํ
เขมํ สิวํ นิรพฺพุทํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน สเมน อภิวิชิย
อชฺฌาวสติ ราชา สมาโน กึ ลภติ อกฺขมฺภิโย ๑- โหติ เกนจิ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อวิกฺขมฺภิโย ฯ
มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน ปจฺจามิตฺเตน ราชา สมาโน อิทํ
ลภติ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ
โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ สมาโน กึ
ลภติ อกฺขมฺภิโย โหติ อพฺภนฺตเรหิ วา พาหิเรหิ วา ปจฺจตฺถิเกหิ [๑]-
ปจฺจามิตฺเตหิ ราเคน วา โทเสน วา โมเหน วา สมเณน วา
พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา
โลกสฺมึ ฯ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๓๓] สจฺเจ จ ธมฺเม จ ทเม จ สํยเม
โสเจยฺยสีลาลยุโปสเถสุ จ
ปาเณ ๒- อหึสาย อสาหเส รโต
ทฬฺหํ สมาทาย สมนฺตมาจริ ๓- ฯ
โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ ๔-
สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ๕-
ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ
สเมหิ ปาเทหิ ผุสี พสุนฺธรํ ฯ
พฺยากํสุ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา
สมปฺปติฏฺฐสฺส น โหติ ขมฺภนา
คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๖-
ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตกํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วา ฯ ๒ ม. ยุ. ทาเน ฯ ๓ ม. ยุ. สมตฺตมาจริ ฯ ๔ ม. ยุ. ทิวํ สมกฺกมิ ฯ
@๕ ม. อนฺวภิ ฯ ยุ. อานุภิ ฯ ๖ ม. ยุ. ปุน ฯ
อกฺขมฺภิโย โหติ อคารมาวสํ
ปราภิภู สตฺตุภิ นปฺปมทฺทโน
มนุสฺสภูเตนิธ โหติ ๑- เกนจิ
อกฺขมฺภิโย ตสฺส ผเลน กมฺมุโน ฯ
สเจ ว ๒- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
อคฺโค น โส คจฺฉติ ชาตุ ขมฺภนํ ๓-
นรุตฺตโม เอส หิ ตสฺส ธมฺมตาติ ฯ
[๑๓๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนสฺส สุขาวโห ๔- อโหสิ
อุพฺเพคอุตฺตาสภยํ อปนุทิตา ธมฺมิกญฺจ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิธาตา
สปริวารญฺจ ทานํ อทาสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา
อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ
สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตตฺถ อญฺเญ เทเว ทสหิ ฐาเนหิ
อธิคณฺหาติ ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน
อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ เหฏฺฐาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ
โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ
สุวิภตฺตนฺตรานิ ฯ
{๑๓๔.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ
อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ
มหาปริวาโร โหติ มหาสฺส โหนฺติ ปริวารา ๕- พฺราหฺมณคหปติกา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. มนุสฺสภูเตน น โหติ ฯ ๒ ม. ยุ. จ ฯ ๓ ยุ. คพฺภํ ฯ ๔ ยุ. พหุชนสุขาย ฯ
@๕ ยุ. มหาสฺส โหติ ปริวาโร ฯ เอวมุปริ ฯ
เนคมา ชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา
อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา ๑- กุมารา ราชา สมาโน
อิทํ ลภติ ฯ สเจ ๒- อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ
มหาปริวาโร โหติ มหาสฺส โหนฺติ ปริวารา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา
อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน
อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๓๕] ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ
มนุสฺสภูโต พหุนํ สุขาวโห
อุพฺเพคอุตฺตาสภายาปนูทโน
คุตฺตีสุ รกฺขาวรเณสุ อุสฺสุโก ฯ
โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ
สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ
ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ
จกฺกานิ ปาเทสุ ทุเวสุ วินฺทติ
สมนฺตเนมีนิ สหสฺสรานิ ๓- จ ฯ
พฺยากํสุ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา
ทิสฺวา กุมารํ สตปุญฺญลกฺขณํ
ปริวารวา เหสฺสติ สตฺตุมทฺทโน
ตถา หิ จกฺกานิ สมนฺตเนมินิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โภคิยา เอวมุปริ ฯ ๒ ยุ. สเจ ปน ฯ ๓ ยุ. สหสฺสารานิ จ ฯ
สเจ น ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
วตฺเตติ จกฺกํ ปฐวึ ปสาสติ
ตสฺสานุยนฺตา อิธ ๑- ภวนฺติ ขตฺติยา
มหายสา ๒- สปริวารยนฺติ ๓- นํ ฯ
สเจ ว ๔- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
เทวา มนุสฺสาสุรสกฺกรกฺขสา ๕-
คนฺธพฺพนาคา วิหงฺคา ๖- จตุปฺปทา
อนุตฺตรํ เทวมนุสฺสปูชิตํ
มหายสา สปริวารยนฺติ นํ ฯ
[๑๓๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา
ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหาสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา
ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ ตีณิ
มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ อายตปณฺหิ จ โหติ ทีฆงฺคุลี จ
พฺรหฺมุชุคตฺโต จ ฯ
{๑๓๖.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ
อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ
ลภติ ทีฆายุโก โหติ จิรฏฺฐิติโก ทีฆมายุปาเลติ น สกฺกา
โหติ อนฺตรา ชีวิตา โวโรเปตุํ เกนจิ มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตสฺสานุยนฺตาธ ฯ ยุ. ตสฺสานุยุตฺตา อิธ ฯ ๒ ม. ยุ. มหายสํ ฯ
@๓ ม. สํปริ... ฯ ยุ. สมฺปริ... ฯ ๔ ม. ยุ. จ ฯ ๕ ยุ. เทวมนุสฺส... ฯ
@๖ ม. ยุ. วิหคา ฯ
ปจฺจามิตฺเตน ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน
กึ ลภติ ทีฆายุโก โหติ จิรฏฺฐิติโก ทีฆมายุปาเลติ น สกฺกา
โหติ อนฺตรา ชีวิตา โวโรเปตุํ ปจฺจตฺถิเกหิ ปจฺจามิตฺเตหิ สมเณน
วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ
วา โลกสฺมึ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๓๗] มรณวธภยมตฺตโน วิทิตฺวา
ปฏิวิรโต ปรํ มรณาย อโหสิ
เตน โส ๑- สุจริเตน สคฺคมคมาสิ ๒-
สุกตผลวิปากมนุโภสิ ฯ
จวิย ปุนริธาคโต สมาโน
ปฏิลภติ อิธ ตีณิ ลกฺขณานิ
ภวติ วิปุลทีฆปาสุณิโก ๓-
พฺรหฺมาว สุชฺชุ ๔- สุโภ สุชาตคตฺโต ฯ
สุภุโช สุสู ๕- สุสณฺฐิโต สุชาโต
มุทุตลุนงฺคุลิยสฺส โหนฺติ
ทีฆา ตีภิ ปุริสลกฺขเณภิ ๖-
จิรยาปนาย ๗- กุมารมาทิสนฺติ ฯ
ภวติ ยทิ คิหี จิรํ ยเปติ
จิรตรํ ปพฺพชติ ยทิ ตโต หิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. สคฺคมคฺคมา ฯ ๓ ม. ... ปาสณฺหิโก ฯ
@ยุ. ...ปาณิโก ฯ ๔ ยุ. พฺรหฺมา วิยุชฺชุ ฯ ๕ ม. ยุ. สุสุ ฯ
@๖ ม. ยุ. ปุริสวรคฺคลกฺขเณหิ ฯ ๗ ม. ยุ. จิรยปนาย ฯ
ยาปยติ [๑]- วสิทฺธิภาวนาย
อิติ ทีฆายุกตาย ตนฺนิมิตฺตนฺติ ฯ
[๑๓๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ทาตา อโหสิ ปณีตานํ รสิตานํ
ขาทนียานํ โภชนียานํ สายนียานํ เลหนียานํ ปานานํ ฯ โส ตสฺส
กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา
สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต
สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ สตฺตสฺส อุสฺสทา ๒-
โหนฺติ อุโภสุ หตฺเถสุ อุสฺสทา โหนฺติ อุโภสุ ปาเทสุ อุสฺสทา
โหนฺติ อุโภสุ อํสกูเฏสุ อุสฺสทา โหนฺติ ขนฺเธ อุสฺสทา โหนฺติ ๓- ฯ
{๑๓๘.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ
ปณีตานํ รสิตานํ ขาทนียานํ โภชนียานํ สายนียานํ เลหนียานํ
ปานานํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ
ลาภี โหติ ปณีตานํ รสิตานํ ขาทนียานํ โภชนียานํ สายนียานํ
เลหนียานํ ปานานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา
อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๓๙] ขชฺชโภชนํ อถ เลหสายิตํ ๔-
อุตฺตมคฺครสทายโก อหุ
เตน โส สุจริเตน กมฺมุนา
นนฺทวเน ๕- จิรมภิปฺปโมทติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จ ฯ ๒ ม. สตฺตุสฺสโท โหติ สตฺตสฺส อุสฺสทา ฯ ยุ. สตฺตุสฺสโท โหติ
@สตฺตุสฺสทา ฯ ๓ ม. ยุ. อุสฺสโท โหติ ฯ ๔ ม. ยุ. เลยฺยสายิยํ ฯ ๕ ม. ยุ. นนฺทเน ฯ
สตฺต จุสฺสเท ๑- อิธาธิคจฺฉติ
หตฺถปาทมุทุตลญฺจ ๒- วินฺทติ
อาหุ พฺยญฺชนนิมิตฺตโกวิทา
ขชฺชโภชนรสลาภิตาย ๓- ฯ
น ๔- ตํ ๕- คิหิสฺสปิ ตทตฺถโชตกํ
ปพฺพชฺชํปิ จ ๖- ตทาธิคจฺฉติ
ขชฺชโภชนสฺส ลาภิรุตฺตมํ ๗-
อาหุ สพฺพคิหิพนฺธนจฺฉิทนฺติ ฯ
[๑๔๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ ชนสงฺคหิโก ๘-
อโหสิ ทาเนน ปิยวาเจน ๙- อตฺถจริยาย สมานตฺตตาย ฯ โส ตสฺส
กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส
เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตโต จุโต
อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ
มุทุตลหตฺถปาโท ๑๐- จ ๑๑- โหติ ชาลหตฺถปาโท จ ฯ
{๑๔๐.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ สุสงฺคหิต-
ปริชโน โหติ สุสงฺคหิตสฺส โหนฺติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สตฺต วุสฺสเท ฯ ๒ ม. ยุ. ... มุทุตญฺจ ฯ ๓ ม. ขชฺชโภชฺชรสลาภิตาย นํ ฯ
@ยุ. ขชฺชโภชฺชรสลาภิตาย ฯ ๔ ม. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๕ ม. ยํ ฯ ๖-๑๑ ยุ. จสทฺโท
@น ทิสฺสติ ฯ ๗ ม. ยุ. ขชฺชโภชฺชรสลาภิรุตฺตมํ ฯ ๘ ม. ชนํ สงฺคาหิโก ฯ ยุ. ชนํ
@สงฺคหิตา ฯ ๙ ม. ปิยวชฺเชน ฯ ยุ. เปยฺยวาเจน ฯ ๑๐ ม. ยุ. มุทุตลุนหตฺถปาโท ฯ
ชานปทา ๑- คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา
ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ
สมาโน กึ ลภติ สุสงฺคหิตปริชโน โหติ สุสงฺคหิตสฺส ๒- โหนฺติ
ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา
คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๔๑] ทานํปิ จตฺถจริยตญฺจ ๓-
ปิยวทตญฺจ สมานฉนฺทญฺจ ๔-
กริย จริย สุสงฺคหํ พหุนฺนํ
อนวมเตน คุเณน ยาติ สคฺคํ ฯ
จวิย ปุนริธาคโต สมาโน
กรจรณมุทุกญฺจ ๕- ชาลิโน จ
อติรุจิรสุวคฺคทสฺสเนยฺยํ ๖-
ปฏิลภติ ทหโร สุสุกุมาโร ฯ
ภวติ ปริชนสฺส โว วิเธยฺโย
มหิมํ อาวสิโต ๗- สุสงฺคหิโต
ปิยวทู หิตสุขตํ ชิคึสมาโน
อภิรุจิตานิ คุณานิ อาจรติ ฯ
ยทิ ปชหติ ๘- สพฺพกามโภคํ ๙-
กถยติ ธมฺมกถํ ชิโน ชนสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เนคมชานปทา ฯ ๒ ม. ยุ. สุสงฺคหิตาสฺส ฯ ๓ ยุ. ทานมฺปิ จ อตฺถจริยตมฺปิ
@จ ฯ ๔ ม. ปิยวาทิตญฺจ สมานตฺตตญฺจ ฯ ๕ ม. ยุ. ... มุทุตญฺจ ฯ ๖ ม. ยุ. ...
@สุวคฺคุ ... ฯ ๗ ยุ. อาวสิโก ฯ ๘ ม. ยุ. ยทิ จ ชหติ ฯ
@๙ ยุ. สพฺพกามคุณโภคํ ฯ
วจนปฏิกรสฺสาภิปฺปสนฺนา
สุตฺวาน ธมฺมานุธมฺมมาจรนฺตีติ ฯ
[๑๔๒] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน อตฺถูปสญฺหิตํ ธมฺมูปสญฺหิตํ วาจํ
ภาสิตา อโหสิ พหุชนํ นิทสฺเสติ ๑- ปาณีนํ หิตสุขาวโห [๒]-
ธมฺมยาคี ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปุลตฺตา ฯเปฯ
โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ
ปฏิลภติ อุสฺสงฺขปาโท จ โหติ อุทฺธคฺคโลโม จ ฯ
{๑๔๒.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ
อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ
ลภติ อคฺโค จ โหติ เสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร
จ กามโภคีนํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน
กึ ลภติ อคฺโค จ โหติ เสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ
ปวโร จ สพฺพสตฺตานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ
ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๔๓] อตฺถธมฺมํ สงฺคหิตํ ๓- ปุเร ติรํ ๔-
เอริยํ ๕- พหุชนํ นิทํสยิ
ปาณินํ หิตสุขาวโห อหุ
ธมฺมยาคํ อสฺสชฺชิ ๖- อมจฺฉรี ฯ
เตน โส สุจริเตน กมฺมุนา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิทํเสสิ ฯ ยุ. นิทํเสติ ฯ ๒ ยุ. อหุ ฯ ๓ ม. ยุ. อตฺถธมฺมสหิตํ ฯ ๔ ม. ยุ.
@คิรํ ฯ ๕ ม. ยุ. เอรยํ ฯ ๖ ม. ธมฺมยาคมยชิ ฯ ยุ. ธมฺมยาคมสฺสชิ ฯ
สุคตึ วชติ ตตฺถ โมทติ
ลกฺขณานิ จ ทุเว อิธาคโต
อุตฺตมสุขตาย ๑- วินฺทติ ๒- ฯ
อุพฺภมุปฺปติตโลมวา สโส
ปาทคณฺฐิรหุ สาธุ สณฺฐิตา
มํสโลหิตาจิตา ตโจตฺถฏา ๓-
อุปริชานุ โสภนา ๔- อหุ ฯ
เคหมาวสติ เจ ตถาวิโธ
อคฺคตํ วชติ กามโภคินํ
เตน อุตฺตริตรญฺจ ๕- น วิชฺชติ
ชมฺพุทีปํ อภิภุยฺย อิริยติ ๖- ฯ
ปพฺพชฺชาปิ จ ๗- อโนมนิกฺกโม
อคฺคตํ วชติ สพฺพปาณินํ
เตน อุตฺตริตโร น วิชฺชติ
สพฺพโลกํ อภิภุยฺย วิหรตีติ ฯ
[๑๔๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สกฺกจฺจํ วาเจตา อโหสิ สิปฺปํ
วา วิชฺชํ วา จรณํ วา กมฺมํ วา กินฺตีเม ขิปฺปํ ๘- วิชาเนยฺยุํ
ขิปฺปํ สมฺปฏิปชฺเชยฺยุํ น จิรํ กิลิเสยฺยุนฺติ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส
กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุตฺตมปฺปมุขตาย ฯ ๒ ยุ. อุตฺตมสุขานิ สํวินฺทติ ฯ ๓ ยุ. ตโจตตา ฯ
@๔ ม. อุปริจรณโสภนา ฯ ยุ. อุปริ จ ปน โสภนา ฯ ๕ ม. ยุ. อุตฺตริตโร ฯ
@๖ ยุ. อิรียติ ฯ ๗ ม. ยุ. ปพฺพชฺชมฺปิ จ ฯ ๘ ยุ. อชาเนยฺยุํ ฯ
สมาโน อิทํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ เอณิชงฺโฆ โหติ ฯ
{๑๔๔.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ยานิ ตานิ
ราชารหานิ ราชงฺคานิ ราชูปโภคานิ ราชานุจฺฉวิกานิ ตานิ ขิปฺปํ
ปฏิลภติ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ยานิ
ตานิ สมณารหานิ สมณงฺคานิ สมณูปโภคานิ สมณานุจฺฉวิกานิ
ตานิ ขิปฺปํ ปฏิลภติ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา
อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๔๕] สิปฺเปสุ วิชฺชาจรเณสุ กมฺเมสุ ๑-
กถํ วิชาเนยฺยุ ๒- ลหุนฺติ ๓- อิจฺฉติ
ยตูปฆาตาย น โหติ กสฺสจิ
วาเจติ ขิปฺปํ น จิรํ กิลิสฺสติ ฯ
ตํ กมฺมํ กตฺวา กุสลํ สุขุทฺรยํ
ชงฺฆา มนุญฺญา ลภเต สุสณฺฐิตา
วตฺตา สุชาตา อนุปุพฺพมุคฺคตา
อุทฺธคฺคโลมา สุขุมตฺตโจตฺถฏา ๔- ฯ
เอเณยฺยชงฺโฆติ ตมาหุ ปุคฺคลํ
สมฺปตฺติยา ขิปฺปมิธาหุ ลกฺขณํ
เอเกกโลมานิ ๕- ยทาภิกงฺขติ
อปพฺพชํ ขิปฺปมิธาธิคจฺฉติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. กมฺมสุ ฯ ๒ ม. วิชาเนยฺยุํ ฯ ๓ ยุ. วิชาเนยฺ ย ลหูติ ฯ ๔ ยุ. ... โจตตา ฯ
@๕ ม. เคหานุโลมานิ ฯ
สเจ ว ๑- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
อนุจฺฉวิกสฺส ยทานุโลมิยํ ๒-
ตํ วินฺทติ ขิปฺปมโนมนิกฺกโมติ ๓- ฯ
[๑๔๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา
อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉิตา อโหสิ กึ ภนฺเต กุสลํ กึ อกุสลํ
กึ สาวชฺชํ กึ อนวชฺชํ กึ เสวิตพฺพํ กึ น เสวิตพฺพํ กึ เม
กริยมานํ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย อสฺส กึ วา ปน เม
กริยมานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย อสฺสาติ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส
กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ สุขุมจฺฉวิ โหติ
สุขุมตฺตา ฉวิยา รโชชลฺลํ กาเย น อุปลิปฺปติ ฯ
{๑๔๖.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาปญฺโญ [๔]-
นาสฺส โหติ โกจิ ปญฺญาย สทิโส วา เสฏฺโฐ ๕- วา กามโภคีนํ ราชา
สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาปญฺโญ โหติ
ปุถุปญฺโญ หาสปญฺโญ ชวนปญฺโญ ติกฺขปญฺโญ นิพฺเพธิกปญฺโญ
นาสฺส โหติ โกจิ ปญฺญาย สทิโส วา เสฏฺโฐ ๕- วา สพฺพสตฺตานํ
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จ ฯ ๒ ม. ยุ. ...โลมิกํ ฯ ๓ ม. ...วิกฺกโมติ ฯ ๔ ม. ยุ. โหติ ฯ
@๕ ยุ. วิสิฏฺโฐ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๔๗] ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ
อญฺญาตุกาโม ปริปุจฺฉิตา อหุ
สุสฺสุสิตา ปพฺพชิตํ อุปาสิตา
อตฺถนฺตโร อตฺถกถํ นิสามยิ ฯ
ปญฺญาปฏิลาภคเตน ๑- กมฺมุนา
มนุสฺสภูโต สุขุมจฺฉวี อหุ
พฺยากํสุ อุปฺปาฏนิมิตฺตโกวิทา ๒-
สุขุมานิ อตฺถานิ อเวจฺจ ทกฺขติ ๓- ฯ
สเจ น ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
วตฺเตติ จกฺกํ ปฐวึ ปสาสติ
อตฺถานุสิฏฺฐีสุ ปริคฺคเหสุ จ
น เตน เสยฺโย สทิโส น ๔- วิชฺชติ ฯ
สเจ ว ๕- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส
เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ
ปญฺญาวิสิฏฺฐํ ลภเต อนุตฺตรํ
ปปฺโปติ โพธึ วรภูริเมธโสติ ฯ
[๑๔๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน อกฺโกธโน อโหสิ อนุปายาสพหุโล
พหุนฺนํปิ ๖- วุตฺโต สมาโน นาภิสชฺชิ น กุปฺปิ น พฺยาปชฺชิ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ...กเตน ฯ ๒ ม. ยุ. อุปฺปาท... ฯ ๓ ม. ทกฺขิติ ฯ ๔ ม. จ ฯ ยุ. ว ฯ
@๕ ม. จ ฯ ยุ. วสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๖ ม. ยุ. พหุมฺปิ ฯ
น ปติฏฺฐยิ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตฺวากาสิ
ทาตา จ อโหสิ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาปุรณานํ ๑-
โขมสุขุมานํ กปฺปาสิกสุขุมานํ โกเสยฺยสุขุมานํ กมฺพลสุขุมานํ ฯ โส
ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต
อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ
สุวณฺณวณฺโณ โหติ กาญฺจนสนฺนิภตโจ ฯ
{๑๔๘.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ สุขุมานํ
มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาปุรณานํ โขมสุขุมานํ กปฺปาสิกสุขุมานํ
โกเสยฺยสุขุมานํ กมฺพลสุขุมานํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ
พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ
ปาปุรณานํ โขมสุขุมานํ กปฺปาสิกสุขุมานํ โกเสยฺยสุขุมานํ
กมฺพลสุขุมานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา
อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๔๙] อกฺโกธญฺจ อธิฏฺฐหิ อทาสิ ๒-
ทานญฺจ วตฺถานิ สุขุมานิ สุจฺฉวีนิ
ปุริมตรภเว ฐิโต อภิวิสชฺชิ
มหิมิว สุโร อภิวสฺสํ ๓- ฯ
ตํ กตฺวาน อิโต จุโต ทิพฺพมุปปชฺชิ
สุกตํ ผลวิปากมนุภุตฺวา กนกตนุปฏิโก ๔-
อิธาภิภวติ ๕- สุรวรตโรริว อินฺโท ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาวุรณานํ ฯ ๒ ยุ. อทาสิ จ ฯ ๓ ยุ. อาภิวสฺสํ ฯ ๔ ... ตนุสนฺนิโภ ฯ
@๕ ยุ. อิธ ภวติ ฯ
เคหญฺจาวสติ ๑- นโร อปพฺพชฺชมิจฺฉํ
มหตึ ๒- มหึ ปสาสติ ๓-
ปสยฺห สหิธ สตฺตรตนํ ๔- ปฏิลภติ
วิปุลสุขุมจฺฉวิสุจิญฺจ ๕- ฯ
ลาภี อจฺฉาทนวตฺถโมกฺขปาปุรณานํ
ภวติ ยทิ อนคาริยตมุเปติ
สุหิตปุริมกตผลํ อนุภวติ
น ภวติ กตสฺส ปนาโสติ ฯ
[๑๕๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน จิรปฺปนฏฺเฐ สุจิรปฺปวาสิเน ๖-
ญาติมิตฺเต สุหชฺเช สขิโน สมาเนตา อโหสิ มาตรํปิ ปุตฺเตน
สมาเนตา อโหสิ ปุตฺตํปิ มาตรา สมาเนตา อโหสิ ปิตรํปิ
ปุตฺเตน สมาเนตา อโหสิ ปุตฺตํปิ ปิตรา สมาเนตา อโหสิ
ปิตรํปิ ๗- ภาตรา สมาเนตา อโหสิ ภาตรํปิ ภคินิยา สมาเนตา
อโหสิ ภคินึปิ ภาตรา สมาเนตา อโหสิ สมคฺคึ กตฺวา จ
อพฺภนุโมทิตา อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส
ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ
โกโสหิตวตฺถคุโยฺห โหติ ฯ
{๑๕๐.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ
อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน
กึ ลภติ ปหูตปุตฺโต อโหสิ ๘- ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. เคหมาวสติ ฯ ๒ ม. ยุ. มหติ ฯ ๓ ม. ยุ. อนุสาสติ ฯ ๔ ยุ. ปสยฺห
@อภิวสนวรตรํ ฯ ๕ ยุ. วิปุลํ สุขุมญฺจ สุจฺฉวิญฺจ ฯ ๖ ม. ยุ. สุจิรปฺปวาสิโน ฯ
@๗ ม. ยุ. ภาตรมฺปิ ฯ ๘ ม. ยุ. โหติ ฯ
ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ
ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ปหูตปุตฺโต อโหสิ อเนกสหสฺสํ
โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา พุทฺโธ
สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๕๑] ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ
จิรปฺปนฏฺเฐ สุจิรปฺปวาสิโน
ญาตีสุหชฺเช สขิโน สมานยิ
สมคฺคิ กตฺวา จ ๑- อนุโมทิตา อหุ ฯ
โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ ๒-
สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ๓-
ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ
โกโสหิตํ วินฺทติ วตฺถฉาทิยํ ฯ
ปหูตปุตฺโต ภวติ ๔- ตถาวิโธ
ปโรสหสฺสญฺจ ๕- ภวนฺติ อตฺรชา ๖-
สูรา จ วีรา จ อมิตฺตตาปนา
คิหิสฺส ปีตีชนนา ๗- ปิยํ วทา ฯ
ปหุตรา ๘- ปพฺพชิตสฺส อิริยโต
ปุตฺตา ภวนฺติ วจนานุสาริโน ๙-
คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๑๐-
ตํ ลกฺขณํ ภวติ ๑๑- ตทตฺถโชตกนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. ทิวํ สมกฺกมิ ฯ ๓ ม. อนฺวภิ ฯ ยุ. อานุภิ ฯ
@๔ ม. ภวตี ฯ ๕ ยุ. ปโร สหสฺสสฺส ฯ ๖ ยุ. อตุชา ฯ ๗ ม. ปีติ ชนนา ฯ
@๘ ม. ยุ. พหุตรา ฯ ๙ ยุ. วจนานุจาริโน ฯ ๑๐ ม. ยุ. ปุน ฯ ๑๑ ม. ชายติ ฯ
[๑๕๒] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มหาชนสงฺคาหกํ สเมกฺขมาโน สมํ
ชานาติ ๑- สามํ ชานาติ ปุริสํ ชานาติ ปุริสวิเสสํ ชานาติ
อยมิทมรหติ อยมิทมรหตีติ ตตฺถ ตตฺถ วิเสสตฺถกโร ปุเร ๒-
อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ
นิโคฺรธปริมณฺฑโล จ โหติ ฐิโตเยว อโนนมนฺโต อุโภหิ
ปาณิตเลหิ ชนฺนุกานิ ปริมสติ ปริมชฺชติ ฯ
{๑๕๒.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ
อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ
ลภติ อฑฺโฒ โหติ มหทฺธโน มหาโภโค ปหูตชาตรูปรชโต
ปหูตวิตฺตูปกรโณ ปหูตธนธญฺโญ ปริปุณฺณโกฏฺฐาคาโร ๓-
ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อฑฺโฒ
โหติ มหทฺธโน มหาโภโค ตสฺสิมานิ ธนานิ โหนฺติ เสยฺยถีทํ
สทฺธาธนํ สีลธนํ หิริธนํ โอตฺตปฺปธนํ สุตธนํ จาคธนํ ปญฺญาธนํ
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๕๓] ตุลิย ๔- ปวิจย ๕- จินฺตยิตฺวา
มหาชนสงฺคาหกํ ๖- สเมกฺขมาโน
อยมิทมรหตีติ ๗- ตตฺถ ตตฺถ
ปุริสวิเสสงฺกโร ปุเร อโหสิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สํชานาติ ฯ ๒ ยุ. ปุริสวิเสสกโร ฯ ๓ ม. ยุ. ปริปุณฺณโก สโกฏฺฐาคาโร ฯ
@๔ ยุ. ตุลย ฯ ๕ ม. ปฏิวิจย ฯ ยุ. ปวิเจยฺย ฯ ๖ ม. ... สงฺคหนํ ฯ
@ยุ. ...สงฺคหตํ ฯ ๗ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
สมา จ ปนฏฺฐิโต ๑- อโนนมนฺโต
ผุสติ กเรหิ อุโภหิ ชนฺนุกานิ
มหิรุหปฺปริมณฺฑโล อโหสิ
สุจริตกมฺมวิปากเสสเกน ฯ
พหุวิวิธนิมิตฺตลกฺขณญฺญู
อภินิปุณา มนุชา พฺยากรึสุ
พหุวิวิธคิหีนํ อรหานิ ๒-
ปฏิลภติ ทหโร สุสู กุมาโร
อิธ จ ๓- มหิปติสฺส กามโภคา
คิหีปติรูปกา พหู ภวนฺติ
ยทิ ๔- ปชหติ สพฺพกามโภคํ
ลภติ อนุตฺตรํ อุตฺตมํ ธนคฺคนฺติ ฯ
[๑๕๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนสฺส อตฺถกาโม อโหสิ
หิตกาโม ผาสุกาโม โยคกฺเขมกาโม กินฺตีเม สทฺธาย วฑฺเฒยฺยุํ
สีเลน วฑฺเฒยฺยุํ สุเตน วฑฺเฒยฺยุํ พุทฺธิยา วฑฺเฒยฺยุํ ๕- จาเคน
วฑฺเฒยฺยุํ ธมฺเมน วฑฺเฒยฺยุํ ปญฺญาย วฑฺเฒยฺยุํ ธนธญฺเญน
วฑฺเฒยฺยุํ เขตฺตวตฺถุนา วฑฺเฒยฺยุํ ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ วฑฺเฒยฺยุํ
ปุตฺตทาเรหิ วฑฺเฒยฺยุํ ทาสกมฺมกรโปริเสหิ วฑฺเฒยฺยุํ ญาตีหิ
วฑฺเฒยฺยุํ มิตฺเตหิ วฑฺเฒยฺยุํ พนฺธเวหิ วฑฺเฒยฺยุนฺติ ฯ โส ตสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. มหึ จ ปน ฐิโต ฯ ยุ. ส หิ จ ปน ฐิโต ฯ ๒ ยุ. อารหานิ ฯ ๓ ยุ. จสทฺโท
@น ทิสฺสติ ฯ ๔ ม. ยุ. ยทิจ ฯ ๕ ม. ยุ. พุทฺธิยา วฑฺเฒยฺยุนฺติ น ทิสฺสติ ฯ
กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต สมาโน อิมานิ ตีณิ มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ
สีหปุพฺพทฺธกาโย จ โหติ ปิตฺตนฺตรํโส ๑- จ สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ ฯ
{๑๕๔.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อปริหานธมฺโม โหติ
น ปริหายติ ธนธญฺเญน เขตฺตวตฺถุนา ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ ปุตฺตทาเรหิ
ทาสกมฺมกรโปริเสหิ ญาตีหิ มิตฺเตหิ พนฺธเวหิ น ปริหายติ
สพฺพสมฺปตฺติยา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน
กึ ลภติ อปริหานธมฺโม โหติ น ปริหายติ สทฺธาย สีเลน สุเตน
จาเคน ปญฺญาย น ปริหายติ สพฺพสมฺปตฺติยา พุทฺโธ สมาโน
อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๕๕] สทฺธาย สีเลน สุเตน พุทฺธิยา
จาเคน ธมฺเมน พหูหิ สาธุภิ
ธเนน ธญฺเญน จ เขตฺตวตฺถุนา
ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ
ญาตีหิ มิตฺเตหิ จ พนฺธเวหิ
พเลน วณฺเณน สุเขน จูภยํ
กถํ น หาเยยฺยุนฺติ ๒- ปเรหิ ๓- อิจฺฉติ
อทฺธํ สมิทฺธญฺจ ๔- ปนาภิกงฺขติ ฯ
สสีหปุพฺพทฺธสุสณฺฐิโต อหุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จิตนฺตรํโส ฯ ๒ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. ปเรติ ฯ
@๔ ม. ยุ. อตฺถสฺส มิทฺธี จ ฯ
สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ ปิตฺตนฺตรํโส
ปุพฺเพ สุจิณฺเณน กเตน กมฺมุนา
อหานิยํ ปุพฺพนิมิตฺตมสฺสตํ ฯ
คิหีปิ ธญฺเญน ธเนน วฑฺฒติ
ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ
อกิญฺจโน ปพฺพชิโต อนุตฺตรํ
ปปฺโปติ สมฺโพธิมหานธมฺมตนฺติ ๑- ฯ
[๑๕๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สตฺตานํ อวิเหสกชาติโก ๒- อโหสิ
ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา ฯ โส ตสฺส
กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ รสคฺคสคฺคี โหติ
อุทฺธคฺคสฺส รสหรณิโย คีวายํ ชาตา โหนฺติ สมวาหรสหรณิโย ๓- ฯ
{๑๕๖.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อปฺปาพาโธ
โหติ อปฺปาตงฺโก สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย
นาจฺจุณฺหาย ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ
อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต
นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมาย พุทฺโธ
สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สมฺโพธึ อสหานธมฺมตนฺติ ฯ ๒ ม. ยุ. อวิเหฐกชาติโก ฯ
@๓ ม. สมาภิวาหินิโย ฯ ยุ. สมภิวาหินิโย ฯ
[๑๕๗] น ปาณินา น จ ปน ทณฺฑเลฑฺฑุนา ๑-
สตฺเถน วา มรณวเธน วา ปน ๒-
อุพฺพาธนาย ปริตชฺชนาย วา
น วิเหฐยี ชนตมเหฐโก ๓- อหุ ฯ
เตเนว โส สุคติสุ เปจฺจ ๔- โมทติ
สุขปฺผลํ กิริย ๕- สุขานิ วินฺทติ
ปามุญฺชสา ๖- รสหรณี สุสณฺฐิตา
อิธาคโต ลภติ รสคฺคิสคฺคิตํ ๗- ฯ
เตนาหุ นํ อภินิปุณา ๘- วิจกฺขณา
อยํ นโร สุขพหุโล ภวิสฺสติ
คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๒-
ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตกนฺติ ฯ
[๑๕๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน น จ ๙- วิสฏํ น จ วิสาวิ ๑๐- น จ ๑๑-
ปน วิเธยฺยเปกฺขิตา ๑๒- อุชุ ๑๓- ตถา ปสฏมุชุมโน ๑๔- หุตฺวา
อุชุเปกฺขิตา อโหสิ ๑๕- ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทกฺขิตา ๑๖- อโหสิ ฯ
โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตฺตตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ อภินีลเนตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. น ปาณิทณฺเฑหิ ปนาถ เลฑฺฑุนา ฯ ๒ ยุ. ปุน ฯ ๓ ยุ. น เหฐยี ชนตุมเหฐโก ฯ
@๔ ม. ยุ. สุคติมุเปจฺจ ฯ ๕ ม. ยุ. กริย ฯ ๖ ม. สโมชสา ฯ ยุ. สมฺปชฺชสา ฯ
@๗ ม. ยุ. รสคฺคสคฺคิตํ ฯ ๘ ม. อตินิปุณา ฯ ๙-๑๑ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๑๐ ม.
@วิสาจิ ฯ ยุ. วิสาจิตํ ฯ ๑๒ ม. ยุ. วิเจยฺยเปกฺขิตา ฯ ๑๓ ม. อุชุํ ฯ ๑๔ ยุ. ...
@มุทุมโน ฯ ๑๕ ม. ยุ. หุตฺวา อุชุเปกฺขิตา อโหสีติ ปาฐตฺตยํ นตฺถิ ฯ ๑๖ ม. ยุ.
@อุทิกฺขิตา ฯ
จ โหติ โคปขุโม จ ฯ
{๑๕๘.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ปิยทสฺสโน โหติ
พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป พฺราหฺมณคหปติกานํ เนคมชานปทานํ
คณกมหามตฺตานํ อนีกฏฺฐานํ โทวาริกานํ อมจฺจานํ ปาริสชฺชานํ ราชูนํ
โภคิกานํ ๑- กุมารานํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน
กึ ลภติ ปิยทสฺสโน โหติ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป จ ๒- ภิกฺขูนํ
ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ เทวานํ มนุสฺสานํ อสุรานํ นาคานํ
คนฺธพฺพานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๕๙] น จ วิสฏํ น จ วิสาวิ
น จ ปน วิเธยฺยเปกฺขิตา
อุชุ ตถา ปสฏมุชุมโน ๓-
ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทกฺขิตา ฯ
สุคติสุ โส ผลวิปากํ
อนุภวติ ตตฺถ โมทติ
อิธ จ ๔- ภวติ โคปขุโม
อภินีลเนตฺตนยโน สุทสฺสโน ฯ
อภิโยคิโน จ นิปุณา
พหุปทนิมิตฺตโกวิทา
โคปขุมนยนกุสลา ๕- มนุชา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โภคิยานํ ฯ ๒ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๓ ยุ. ...มุทุมโน ฯ
@๔ ม. ยุ. จ ปน ฯ ๕ ม. ยุ. สุขุมนยนกุสลา ฯ
ปิยทสฺสโนติ อภินนฺทสนฺติ ๑- นํ ฯ
ปิยทสฺสโน คิหี สนฺโต จ
ภวติ พหุชนปิยายโก ๒-
ยทิ ปน ๓- ภวติ คิหิ สมโณ ๔-
โหติ ปิโย พหูนํ โสกนาสโนติ ฯ
[๑๖๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนปุพฺพงฺคโม อโหสิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ
พหุชนปาโมกฺโข กายสุจริเตน วจีสุจริเตน มโนสุจริเตน ๕-
ทานสํวิภาเค สีลสมาทาเน อุโปสถูปวาเส มตฺเตยฺยตาย ๖-
เปตฺเตยฺยตาย สามญฺญตาย พฺรหฺมญฺญตาย กุเลเชฏฺฐาปจายิตาย
อญฺญตรญฺญตเรสุ จ ๗- อธิกุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส
กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิทํ
มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ อุณฺหีสสีโส โหติ ฯ
{๑๖๐.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส ชโน
อนฺวายิโก โหติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา
อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา
ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส
ชโน อนฺวายิโก โหติ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา
มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อภินิทฺทิสนฺติ ฯ ๒ ม. พหุชนปิยายิโต ฯ ยุ. พหูนฺนํ ปิยายิโต ฯ
@๓ ม. ยุ. ยทิจ น ฯ ๔ คิหี สมโณ โหติ ฯ ๕ ม. ยุ. กายสุจริเต วจีสุจริเต
@มโนสุจริเต ฯ ๖ ยุ. เมตฺเตยฺยตาย ฯ ๗ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๖๑] ปุพฺพงฺคโม สุจริเตสุ อหุ
ธมฺเมสุ ธมฺมจริยาภิรโต
อนฺวายิโก พหุชนสฺส อหุ
สคฺเคสุ เวทยิถ ๑- ปุญฺญผลํ ฯ
เวทยิตฺวา ๒- โส สุจริตสฺส ผลํ
อุณฺหีสสีสตฺตมิธชฺฌคมา
พฺยากํสุ พฺยญฺชนนิมิตฺตธรา
ปุพฺพงฺคโม พหุชนํ เหสฺสติ ๓- ฯ
ปฏิโภคิยานิ ๔- มนุเชสุ อิธ
ปุพฺเพปิ ตสฺส อภิหรนฺติ ตทา
ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ
ปฏิหารกํ พหุชเน ลภติ ฯ
อถ เจว ปพฺพชติ โส มนุโช
ธมฺเมสุ โหติ ปคุโณ วิสวี
ตสฺสานุสาสนคุณาภิรโต ๕-
อนฺวายิโก พหุชโน ภวตีติ ฯ
[๑๖๒] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา
ปฏิวิรโต อโหสิ สจฺจวาที สจฺจสนฺโธ เถโต ปจฺจยิโก อวิสํวาทโก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เวทยิตฺถ ฯ ๒ ยุ. เวทิตฺวา ฯ ๓ ยุ. พหุนฺนํ เหสฺสตายํ ฯ
@๔ ม. ปฏิโภคิยา ฯ ๕ ม. ตสฺสานุสาสนิคุณาภิรโต ฯ ยุ. ตสฺสานุสาสนี คุณาภิรโต ฯ
โลกสฺส ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ
อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ
เอเกกโลโม จ โหติ อุณฺณา จ ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ
โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา ฯ
{๑๖๒.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส ชโน
อุปวตฺตติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา
อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา
ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส
ชโน อุปวตฺตติ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา
มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ
เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๖๓] สจฺจปฺปฏิญฺโญ ปุริมาสุ ชาติสุ
อเทฺวชฺฌวาโจ อลิกํ วิวชฺชยิ
น โส วิสํวาทยิตาปิ กสฺสจิ
ภูเตน ตจฺเฉน ตเถน ภาสยิ ๑- ฯ
เสตา สุสุกฺกา สุมุทุ ๒- ตูลสนฺนิภา
อุณฺณา สุชาตา ภมุกนฺตเร อหุ
น โลมกูเปสุ ทุเว อชายิสุํ
เอเกกโลมูปจิตงฺควา อหุ ฯ
ตํ ลกฺขณญฺญู พหโว สมาคตา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โตสยิ ฯ ๒ ม. ยุ. มุทุ ฯ
พฺยากํสุ อุปฺปาฏนิมิตฺตโกวิทา ๑-
อุณฺณา จ โลมา จ ยถา สุสณฺฐิตา
อุปวตฺตติ ๒- อีทิสกํ พหุชโน ๓- ฯ
คิหีปิ ๔- สนฺตํ อุปวตฺตติ ชโน
พหุ ปุรตฺถา ปกเตน กมฺมุนา
อกิญฺจนํ ปพฺพชิตํ อนุตฺตรํ
พุทฺธํปิ สนฺตํ อุปวตฺตติ ชโนติ ฯ
[๑๖๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ปิสุณํ วาจํ ๕- ปหาย ปิสุณาย
วาจาย ปฏิวิรโต อโหสิ อิโต สุตฺวา น อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ
เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ
ภินฺนานํ วา สนฺธาตา สหิตานํ วา อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม
สมคฺครโต สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณึ วาจํ ภาสิตา อโหสิ ฯ โส
ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต
สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ จตฺตาฬีสทนฺโต
จ ๖- โหติ อวิรฬทนฺโต จ ฯ
{๑๖๔.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อเภชฺชปริโส
โหติ อเภชฺชสฺส ๗- โหนฺติ ปริสา พฺราหฺมณคหปติกา
เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา
ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อุปฺปาท... ฯ ๒ ม. อุปวตฺตตี ฯ ๓ ยุ. เอทิสกํ พหุชฺชโน ฯ ๔ ม. ยุ.
@คิหิมฺปิ ฯ ๕ ยุ. ปิสุณาวาจํ ฯ ๖ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๗ ม. ยุ.
@อเภชฺชาสฺส ฯ
ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อเภชฺชปริโส โหติ
อเภสชฺชสฺส โหนฺติ ปริสา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย
เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ
ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๖๕] สเวภุติยํ ๑- สหิตเภทการึ
เภทปฺปวฑฺฒนวิวาทการึ
กลหปฺปวฑฺฒนอกิจฺจการึ
สหิตานํ เภทชนนึ นภณิ ฯ
อวิวาทวฑฺฒนกรึ สุคิรํ ๒-
ภินฺนาน สนฺธิชนนึ ๓- อภณิ
กลหํ ชนสฺส ปนุทิ ๔- สมงฺคี
สตฺเตหิ ๕- นนฺทติ ปโมทติ จ
สุคติสุ โส ผลวิปากํ
อนุภวติ ตตฺถ โมทติ
ทนฺตา อิธ โหนฺติ อวิรฬา ๖- สหิตา
จตุโร ทสสฺส มุขชา สุสณฺฐิตา ฯ
ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ
อวิเภทยสฺส ๗- ปริสา ภวติ ๘-
สมโณ จ โหติ วิรโช วิมโล
ปริสาสฺส โหติ อนุคตา อจลาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เวภูติยํ ฯ ๒ ยุ. คิรํ ฯ ๓ ม. ยุ. ภินฺนานุสนฺธิชนนึ ฯ ๔ ม. ปนุที ฯ
@๕ ม. ยุ. สหิเตหิ ฯ ๖ ยุ. อวิรา ฯ ๗ ม. อวิเภทิยาย ฯ ยุ. อวีเหฐิยาสฺส ฯ
@๘ ยุ. ภวนฺติ ฯ
[๑๖๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ
นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย
วาจาย ปฏิวิรโต อโหสิ ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา
เปมนียา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปึ
วาจํ ภาสิตา อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา
ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว
มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ ปหูตชิโวฺห จ โหติ พฺรหฺมสฺสโร
จ กรวิกภาณี ฯ
{๑๖๖.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อาเทยฺยวาโจ โหติ
อาทิยนฺตสฺส ๑- วจนํ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา
คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน
โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ
ลภติ อาเทยฺยวาโจ โหติ อาทิยนฺตสฺส ๑- วจนํ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย
อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๖๗] อกฺโกสภณฺฑนวิเหสการึ
อุพฺพาธกรํ ๒- พหุชนปฺปมทฺทนํ
อพาฬฺหคิรํ โส นภณิ ผรุสํ
มธุรํ ภณิ สุสหิตํ สขิลํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อาทิยนฺติสฺส ฯ ๒ ม. อุพฺพาธิกํ ฯ ยุ. อุพฺพายิกํ ฯ
มนโส ปิยา หทยคามินิโย
วาจา โส เอรยติ กณฺณสุขา
วาจา สุจิณฺณผลมนุภวิ
สคฺเคสุ เวทยิถ ๑- ปุญฺญผลํ
วิทิตฺวา โส สุจริตสฺส ผลํ
พฺรหฺมสฺสรตฺตมิธชฺฌคมา
ชิวฺหาสฺส โหติ วิปุลา ปุถุลา ๒-
อาเทยฺยวากฺยวจโน ภวติ
คิหิโนปิ อิชฺฌติ ยถา ภณโต
อถ เจ ๓- ปพฺพชติ โส มนุโช
อาทิยนฺตสฺส วจนํ ชนกา ๔-
พหุโน พหุํ สุภณิตํ ภณโตติ ฯ
[๑๖๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา
ปฏิวิรโต อโหสิ กาลวาที ภูตวาที ธมฺมวาที อตฺถวาที [๕]-
วินยวาที นิธานวตึ วาจํ ภาสิตา [๖]- กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ
อตฺถสญฺหิตํ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ
โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ
ปฏิลภติ สีหหนุ โหติ ฯ
{๑๖๘.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ
อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เวทยถ ฯ ๒ ยุ. ถูลา ฯ ๓ ยุ. เจปิ ฯ ๔ ม. ยุ. ชนตา ฯ ๕ ม. ยุ.
@ธมฺมวาที ฯ ๖ ม. ยุ. อโหสิ ฯ
กึ ลภติ อปฺปธํสิโก โหติ เกนจิ มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน
ปจฺจามิตฺเตน ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ
ลภติ อปฺปธํสิโก โหติ อพฺภนฺตเรหิ วา พาหิเรหิ วา ปจฺจตฺถิเกหิ
ปจฺจามิตฺเตหิ ราเคน วา โทเสน วา โมเหน วา สมเณน วา
พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา
โลกสฺมึ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ
ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๖๙] น สมฺผปฺปลาปํ น วุจฺจทฺธตนฺติ ๑-
อวิกิณฺณวจนพฺยปโถ จ ๒- อโหสิ
อหิตมปิ ๓- จ อปนุทิ หิตมปิ จ
พหุชนสุขญฺจ อภณิ ฯ
ตํ กตฺวาน อิโต จุโต ทิวมุปปชฺชิ
สุกตผลวิปากมโนโภสิ ๔-
จวิย ปุนริธาคโต สมาโน
ทฺวิทุคฺคมวรตรหนุตฺตมลตฺถ ฯ
ราชา โหติ สุทฺทุปฺปธํสิโย มนุชินฺโท
มนุชาธิปติ มหานุภาโว
ติทิวปุรวรสโม ภวติ
สุรวรตโรริว อินฺโท ฯ
คนฺธพฺพาสุรสกฺกรกฺขเสภิ ๕- สุเรภิ ๖-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. น มุทฺธตํ ฯ ๒ ม. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ว ฯ ๓ ยุ. อหิตมฺปิ ...
@หิตมฺปิ ฯ ๔ ม. ยุ. ...นุโภสิ ฯ ๕ ม. ...ยกฺขรกฺขเสภิ ฯ ๖ ยุ. ...รกฺขเสหิ
@สุเรหิ ฯ
น หิ ภวติ สุปฺปธํสิโย ตถตฺโต
ยทิ ภวติ [๑]- ตถาวิโธ อิธ
ทิสา จ ปติ ทิสา จ วิทิสา จาติ ฯ
[๑๗๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ
ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มิจฺฉาอาชีวํ ๒- ปหาย สมฺมาอาชีเวน ชีวิกํ
กปฺเปสิ ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏอุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาวิโยคา ๓-
เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสาหสาการา ๔- ปฏิวิรโต อโหสิ ฯ
โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส
เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตสฺส อญฺเญ เทเว
ทสหิ ฐาเนหิ อธิคณฺหาติ ทิพฺเพน อายุนา ทิพฺเพน วณฺเณน ทิพฺเพน
ยเสน ทิพฺเพน สุเขน ๕- ทิพฺเพน อธิปเตยฺเยน ทิพฺเพหิ รูเปหิ ทิพฺเพหิ
สทฺเทหิ ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ ทิพฺเพหิ รเสหิ ทิพฺเพหิ โผฏฺฐพฺเพหิ ฯ โส
ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ
ปฏิลภติ สมทนฺโต จ โหติ สุสุกฺกทาโฐ จ ฯ
{๑๗๐.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ
ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี
ชนปทฏฺฐาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ฯ ตสฺสิมานิ
สตฺต รตนานิ ภวนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ
มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ
ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา
ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปฐวึ สาครปริยนฺตํ อขีลํ อนิมิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. คิหี ฯ ๒ ม. ยุ. มิจฺฉาชีวํ ฯ ๓ ยุ. สาจิโยคา ฯ ๔ ม. ...สหสาการา ฯ
@๕ ม. ทิพฺเพน สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ฯ
อกณฺฏกํ อิทฺธํ ผีตํ เขมํ สิวํ นิรพฺพุทํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน
สเมน ๑- อภิวิชิย อชฺฌาวสติ ราชา สมาโน กึ ลภติ สุจิปริวาโร โหติ
สุจิสฺส โหนฺติ ปริวารา พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา
คณกมหามตฺตา อนีกฏฺฐา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน
โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา
อนาคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ
สมาโน กึ ลภติ สุจิปริวาโร โหติ สุจิสฺส โหนฺติ ปริวารา ภิกฺขู
ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา
พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ
[๑๗๑] มิจฺฉาชีวญฺจ อวสฺสชิ สเมน
วุตฺตึ สุจินา โส ชนยิตฺถ ธมฺมิเกน
อหิตมปิ จ อปนุทิ หิตมปิ จ
พหุชนสุขญฺจ อจริ ๒- ฯ
สคฺเค เวทยติ นโร สุผลานิ ๓-
กริตฺวา นิปุเณภิ วิทูภิ สพฺภิ ๔-
วณฺณิตานิ ติทิวปุรวรสโม
อภิรมติ รติขิฑฺฑาสมงฺคี ฯ
อลทฺธา น ๕- มนุสฺสกํ ภวํ ตโต จวิย ๖-
ปุน ๗- สุกตผลวิปากเสสเกน
ปฏิลภติ ลปนชํ สมมปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๒ ยุ. อาจริ ฯ ๓ ม. ยุ. สุขปฺผลานิ ฯ ๔ ยุ. สมพฺภิ ฯ
@๕ ม. ลทฺธาน ฯ ยุ. ลทฺธา ฯ ๖ ม. จวิตฺวาน ฯ ๗ ม. ปุนสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
สุจิ จ สุวิสุทฺธสุสุกฺกํ ๑- ฯ
ตํ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา พหโว
พฺยากํสุ นิปุณา สมฺมตา มนุชา ๒-
สุจิชนปริวารคโณ ภวติ
ทิชสมสุกฺกสุจิโสภนทนฺโต ๓- ฯ
รญฺโญ โหติ พหุชโน สุจิปริวาโร
มหติมํ มหิมนุสาสโต จ
ปสยฺห น จ ชนปทตุทนํ
หิตมปิ จ พหุชนสุขํ ๔- จรนฺติ
อถ เจ ปพฺพชติ ภวติ วิปาโป
สมโณ สมิตรโช วิวฏจฺฉโท
วิคตทรถกิลมโถ อิมํปิ จ
ปรํปิ ปรมํปิ จ ปสฺสติ โลกํ ฯ
ตสฺโสวาทกรา พหุคิหี จ
ปพฺพชิตา จ อสุจิ วิครหิตปนุทิปาปสฺส ๕-
หิ สุจีภิ ๖- ปริวุโต
ภวติ มลขิลกลิกิเลเสปนุเทภีติ ๗- ฯ
อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ๘- ฯ
ลกฺขณสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ สตฺตมํ ฯ
------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สุจิสุสุกฺกํ ฯ ยุ. สุวิสุทฺธํ สุวิสุกฺกํ ฯ ๒ ยุ. มนุชินฺทา ฯ ๓ ยุ.
@ทิชา ... ฯ ๔ ม. ...สุขญฺจ ฯ ๕ ม. ครหิตํ ธุนนฺติ ปาปํ ฯ ยุ. วิครหิตํ ธุนนฺติ
@ปาปํ ฯ ๖ ม. ส หิ สุจีภิ ฯ ยุ. ส หิ สุจิ ฯ ๗ ม. ยุ. ...ปนุเทตีติ ฯ ๘ อิทมโวจ
@ภควา ฯเปฯ อภินนฺทุนฺตีติ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ
สิงฺคาลกสุตฺตํ
[๑๗๒] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ
เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน สิงฺคาลโก ๑-
คหปติปุตฺโต กาลสฺเสว วุฏฺฐาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ
อลฺลเกโส ปญฺชลิโก ปุถุทฺทิสา นมสฺสติ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ทกฺขิณํ
ทิสํ ปจฺฉิมํ ทิสํ อุตฺตรํ ทิสํ เหฏฺฐิมํ ทิสํ อุปริมํ ทิสํ ฯ
[๑๗๓] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ อทฺทสา โข ภควา สิงฺคาลกํ
คหปติปุตฺตํ กาลสฺเสว วุฏฺฐาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺถํ
อลฺลเกสํ ปญฺชลิกํ ปุถุทฺทิสา นมสฺสนฺตํ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ทกฺขิณํ
ทิสํ ปจฺฉิมํ ทิสํ อุตฺตรํ ทิสํ เหฏฺฐิมํ ทิสํ อุปริมํ ทิสํ ทิสฺวาน ๒-
สิงฺคาลกํ คหปติปุตฺตํ เอตทโวจ กินฺนุ ๓- ตฺวํ คหปติปุตฺต กาลสฺเสว
วุฏฺฐาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส ปญฺชลิโก
ปุถุทฺทิสา นมสฺสสิ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ฯเปฯ อุปริมํ ทิสนฺติ ฯ ปิตา
มม ๔- ภนฺเต กาลํ กโรนฺโต เอวํ ๕- อวจ ทิสา ตาต นมสฺเสยฺยาสีติ
โส โข อหํ ภนฺเต ปิตุ วจนํ สกฺกโรนฺโต ครุกโรนฺโต ๖- มาเนนฺโต
ปูเชนฺโต กาลสฺเสว วุฏฺฐาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ
อลฺลเกโส ปญฺชลิโก ปุถุทฺทิสา นมสฺสามิ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สิคาลโกติปิ ปาโฐ ฯ ๒ ม. ยุ. ทิสฺวา ฯ ๓ ม. กึ นุ โข ฯ ๔ ม. ยุ. มํ ฯ
@๕ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๖ ม. ครุํ กโรนฺโต ฯ
อุปริมํ ทิสนฺติ ฯ น โข คหปติปุตฺต อริยสฺส วินเย เอวํ ฉ
ทิสา นมสฺสิตพฺพาติ ฯ ยถากถํ ปน ภนฺเต อริยสฺส วินเย ฉ
ทิสา นมสฺสิตพฺพา สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตถา ธมฺมํ เทเสตุ
ยถา อริยสฺส วินเย ฉ ทิสา นมสฺสิตพฺพาติ ฯ
[๑๗๔] เตนหิ คหปติปุตฺต สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ
ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข สิงฺคาลโก คหปติปุตฺโต ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ ยโต โข คหปติปุตฺต อริยสาวกสฺส
จตฺตาโร กมฺมกฺกิเลสา ปหีนา โหนฺติ จตูหิ ๑- ฐาเนหิ ปาปกมฺมํ
น กโรติ ฉ จ โภคานํ อปายมุขานิ น เสวติ โส เอวํ จุทฺทสปาปกาปคโต
ฉทิสาปฏิจฺฉาที โหติ ๒- อุโภโลกวิชยาย ปฏิปนฺโน โหติ ตสฺส
อยญฺเจว โลโก อารทฺโธ โหติ ปโร จ โลโก ฯ โส ๓- กายสฺส เภทา
ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ
{๑๗๔.๑} กตมสฺส จตฺตาโร กมฺมกฺกิเลสา ปหีนา โหนฺติ ฯ
ปาณาติปาโต โข คหปติปุตฺต กมฺมกฺกิเลโส อทินฺนาทานํ กมฺมกฺกิเลโส
กาเมสุ มิจฺฉาจาโร กมฺมกฺกิเลโส มุสาวาโท กมฺมกฺกิเลโส อิมสฺส
จตฺตาโร กมฺมกฺกิเลสา ปหีนา โหนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน
สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๑๗๕] ปาณาติปาโต อทินฺนาทานํ มุสาวาโท ปวุจฺจติ ๔-
ปรทารคมนญฺเจว น ปสํสนฺติ ๕- ปณฺฑิตาติ ฯ
[๑๗๖] กตเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปาปกมฺมํ น กโรติ ฉนฺทาคตึ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จตุหิ จ ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๓ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ
@๔ ม. ยุ. มุสาวาโท จ วุจฺจติ ฯ ๕ ม. ยุ. นปฺปสํสนฺติ ฯ
คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ โทสาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ
โมหาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ ภยาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ
กโรติ ฯ ยโต โข คหปติปุตฺต อริยสาวโก เนว ฉนฺทาคตึ
คจฺฉติ น โทสาคตึ คจฺฉติ น โมหาคตึ คจฺฉติ น ภยาคตึ
คจฺฉติ ฯ อิเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปาปกมฺมํ น กโรตีติ ฯ อิทมโวจ
ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๑๗๗] ฉนฺทา โทสา ภยา โมหา โย ธมฺมํ อติวตฺตติ
นิหียติ ตสฺส ยโส ๑- กาฬปกฺเขว จนฺทิมา
ฉนฺทา โทสา ภยา โมหา โย ธมฺมํ นาติวตฺตติ
อาปูรติ ตสฺส ยโส ๑- สุกฺกปกฺเขว จนฺทิมาติ ฯ
[๑๗๘] กตมานิ ฉ โภคานํ อปายมุขานิ น เสวติ ฯ
สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานานุโยโค โข คหปติปุตฺต โภคานํ อปายมุขํ
วิกาลวิสิขาจริยานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ สมชฺชาภิจรณํ โภคานํ
อปายมุขํ ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ ปาปมิตฺตานุโยโค
โภคานํ อปายมุขํ อาลสฺสานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ ฯ
[๑๗๙] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺ-
ฐานานุโยเค สนฺทิฏฺฐิกา ธนชานิ ๒- กลหปฺปวฑฺฒนี โรคานํ
อายตนํ อกิตฺติสญฺชนนี หิริโกปินนิทฺทํสนี ปญฺญาย ทุพฺพลีกรณีเตฺวว
ฉฏฺฐํ ปทํ ภวติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา สุราเมรยมชฺช-
ปมาทฏฺฐานานุโยเค ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยโส ตสฺส ฯ ๒ ยุ. ธนญฺชานิ ฯ
[๑๘๐] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา วิกาลวิสิขาจริยานุโยเค
อตฺตาปิสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหติ ปุตฺตทาโรปิสฺส อคุตฺโต
อรกฺขิโต โหติ สาปเตยฺยํปิสฺส อคุตฺตํ อรกฺขิตํ โหติ สงฺกิโย
จ โหติ เตสุ เตสุ ๑- ฐาเนสุ อภูตวจนญฺจ ตสฺมึ รูหติ พหูนญฺจ
ทุกฺขธมฺมานํ ปุรกฺขิโต ๒- โหติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา
วิกาลวิสิขาจริยานุโยเค ฯ
[๑๘๑] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา สมชฺชาภิจรเณ กฺว ๓-
นจฺจํ กฺว คีตํ กฺว วาทิตํ กฺว อกฺขานํ กฺว ปาณิสฺสรํ กฺว
กุมฺภถูนนฺติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา สมชฺชาภิจรเณ ฯ
[๑๘๒] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยเค
ชยํ เวรํ ปสวติ ชิโน วิตฺตมนุโสจติ ๔- สนฺทิฏฺฐิกา ธนชานิ สภาคตสฺส
วจนํ น รูหติ มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหติ อาวาหวิวาหกานํ
อปฺปตฺถิโต โหติ อกฺขธุตฺโต [๕]- ปุริสปุคฺคโล นาลํ
ทารภรณายาติ ๖- ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา
ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยเค ฯ
[๑๘๓] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา ปาปมิตฺตานุโยเค เย
ธุตฺตา เย โสณฺฑา เย ปิปาสา เย เนกติกา เย วญฺจนิกา
เย สาหสิกา ตฺยาสฺส มิตฺตา โหนฺติ เต สหายา ฯ อิเม
โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา ปาปมิตฺตานุโยเค ฯ
[๑๘๔] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา อาลสฺสานุโยเค อติสีตนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปาปเกสุ ฯ ๒ ยุ. ปุรกฺขโต ฯ ๓ สี. ยุ. สพฺพวาเรสุ กุวํ ฯ ๔ ยุ.
@จิตฺตมนุโสจติ ฯ ๕ ม. อยํ ฯ ๖ ยุ. ทาราภรณายาติ ฯ
กมฺมํ น กโรติ อติอุณฺหนฺติ กมฺมํ น กโรติ อติสายนฺติ
กมฺมํ น กโรติ อติปาโตติ กมฺมํ น กโรติ อติจฺฉาโตสฺมีติ
กมฺมํ น กโรติ อติปิปาสิโตสฺมีติ ๑- กมฺมํ น กโรติ
ตสฺส เอวํ กิจฺจาปเทสพหุลสฺส วิหรโต อนุปฺปนฺนา เจว โภคา
นุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ โภคา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ ฯ อิเม โข
คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา อาลสฺสานุโยเคติ ฯ อิทมโวจ ภควา
อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๑๘๕] โหติ ปานสขา นาม โหติ สมฺมิยสมฺมิโย
โย จ อตฺเถสุ ชาเตสุ สหาโย โหติ โส สขา ฯ
อุสฺสูรเสยฺยา ปรทารเสวนา
เวรปฺปสงฺโค ๒- จ อนตฺถตา จ
ปาปา จ มิตฺตา สุกทริยตา จ
เอเต ฉ ฐานา ปุริสํ ธํสยนฺติ ฯ
ปาปมิตฺโต ปาปสโข ปาปอาจารโคจโร ๓-
อสฺมา โลกา ปรมฺหา จ อุภยา ธํสเต นโร ฯ
อกฺขิตฺถิโย วารุณี นจฺจคีตํ
ทิวาโสปฺปํ ปาริจริยา อกาเล ๔-
ปาปา จ มิตฺตา สุกทริยตา จ
เอเต ฉ ฐานา ปุริสํ ธํสยนฺติ ฯ
อกฺเขหิ ทิพฺพนฺติ สุรํ ปิวนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อติธาโตสฺมีติ ฯ ๒ ม. เวรปฺปสโว ฯ ๓ ยุ. ปาปจารโคจโร ฯ ๔ ยุ. อกาลํ ฯ
ยนฺติตฺถิโย ปาณสมา ปเรสํ
นิหีนเสวี น จ วุฑฺฒิเสวี ๑-
นิหียติ ๒- กาฬปกฺเขว จนฺทิมา ๓-
โย วารุณิ อธโน อภิจฺฉโน ๔-
ปิปาโสสิ อตฺถปาคโต ๕-
อุทกมิว อิณํ วิคาหติ
อากุลํ ๖- กาหติ ๗- ขิปฺปมตฺตโน ฯ
น ทิวาสุปฺปสีเลน รตฺตินุฏฺฐานเทสฺสินา ๘-
นิจฺจํ มตฺเตน โสณฺเฑน สกฺกา อาวสิตุํ ฆรํ ฯ
อติสีตํ อติอุณฺหํ อติสายมิทํ อหุ
อิติ วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺเต ๙- อตฺถา อจฺเจนฺติ มาณเว ฯ
โย จ สีตญฺจ อุณฺหญฺจ ติณา ภิยฺโย น มญฺญติ
กรํ ปุริสกิจฺจานิ โส สุขา ๑๐- น วิหายตีติ ฯ
[๑๘๖] จตฺตาโรเม คหปติปุตฺต อมิตฺตา มิตฺตปฺปฏิรูปกา
เวทิตพฺพา อญฺญทตฺถุหโร อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ วจีปรโม
อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อนุปฺปิยภาณี อมิตฺโต
มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อปายสหาโย อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก
เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๘๗] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อญฺญทตฺถุหโร อมิตฺโต
มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อญฺญทตฺถุหโร โหติ อปฺเปน พหุมิจฺฉติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วุทฺธเสวี ฯ ๒ ม. นิหียเต ฯ ๓ ม. จนฺโท ฯ ๔ ม. ยุ. โย วารุณี อทฺธโน
@อกิญฺจโน ๕ ม. ปิปาโส ปิวํ ปปาคโต ฯ ยุ. ปิปาโส ปิพมฺปปาคโต ฯ ๖ ยุ. อกุลํ ฯ
@๗ ม. อกุลํ กาหิติ ฯ ๘ ยุ. ...ทสฺสินา ฯ ๙ ยุ. วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺโต ฯ ๑๐ ม. สุขํ ฯ
ภยสฺส กิจฺจํ น ๑- กโรติ เสวติ อตฺถการณา ฯ อิเมหิ โข
คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ อญฺญทตฺถุหโร อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก
เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๘๘] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ วจีปรโม อมิตฺโต
มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อตีเตน ปฏิสนฺถรติ อนาคเตน ปฏิสนฺถรติ
นิรตฺถเกน สงฺคณฺหาติ ปจฺจุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ พฺยสนํ ทสฺเสติ ฯ
อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ วจีปรโม อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก
เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๘๙] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อนุปฺปิยภาณี อมิตฺโต
มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ปาปกมฺมํปิสฺส ๒- อนุชานาติ กลฺยาณํปิสฺส
อนุชานาติ ๓- สมฺมุขสฺส ๔- วณฺณํ ภาสติ ปรมฺมุขสฺส ๔- อวณฺณํ
ภาสติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ อนุปฺปิยภาณี อมิตฺโต
มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๙๐] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อปายสหาโย อมิตฺโต
มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานานุโยเค สหาโย
โหติ วิกาลวิสิขาจริยานุโยเค สหาโย โหติ สมชฺชาภิจรเณ สหาโย
โหติ ชูตปฺปมาทฏฺฐานานุโยเค สหาโย โหติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต
จตูหิ ฐาเนหิ อปายสหาโย อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ๕- ฯ
อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๒ ม. ยุ. ปาปกํปิสฺส ฯ ๓ ยุ. นานุชานาติ ฯ
@๔ ยุ. ...มุขาสฺส ฯ ๕ ม. ยุ. เวทิตพฺโพติ ฯ
[๑๙๑] อญฺญทตฺถุหโร มิตฺโต โย จ มิตฺโต วจีปรโม ๑-
อนุปฺปิยญฺจ โย อาหุ ๒- อปาเยสุ จ โย สขา
เอเต อมิตฺเต จตฺตาโร อิติ วิญฺญาย ปณฺฑิโต
อารกา ปริวชฺเชยฺย มคฺคํ ปฏิภยํ ยถาติ ฯ
[๑๙๒] จตฺตาโรเม คหปติปุตฺต มิตฺตา สุหทา เวทิตพฺพา
อุปการโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ สมานสุขทุกฺโข มิตฺโต สุหโท
เวทิตพฺโพ อตฺถกฺขายี มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ อนุกมฺปโก
มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๙๓] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อุปการโก มิตฺโต สุหโท
เวทิตพฺโพ ปมตฺตํ รกฺขติ ปมตฺตสฺส สาปเตยฺยํ รกฺขติ ภีตสฺส
ปฏิสรณํ โหติ อุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ กรณีเยสุ ตทฺทิคุณํ โภคํ
อนุปฺปเทติ ๓- ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ อุปการโก
มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๙๔] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ สมานสุขทุกฺโข มิตฺโต
สุหโท เวทิตพฺโพ คุยฺหมสฺส อาจิกฺขติ คุยฺหมสฺส ปริคุยฺหติ ๔-
อาปทาสุ น วิชหติ ชีวิตํปิสฺส อตฺถาย ปริจฺจตฺตํ โหติ ฯ
อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ สมานสุขทุกฺโข มิตฺโต
สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๙๕] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อตฺถกฺขายี มิตฺโต สุหโท
เวทิตพฺโพ ปาปา นิวาเรติ กลฺยาเณ นิเวเสติ อสฺสุตํ สาเวติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วจีปโร ฯ ๒ ม. ยุ. อาห ฯ ๓ ยุ. อนุปฺปาเทติ ฯ ๔ ม. ยุ. ปริคูหติ ฯ
สคฺคสฺส มคฺคํ อาจิกฺขติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ
อตฺถกฺขายี มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ
[๑๙๖] จตูหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อนุกมฺปโก มิตฺโต
สุหโท เวทิตพฺโพ อภเวนสฺส น นนฺทติ ภเวนสฺส นนฺทติ
อวณฺณํ ภณมานํ นิวาเรติ วณฺณํ ภณมานํ ปสํสติ ฯ อิเมหิ
โข คหปติปุตฺต จตูหิ ฐาเนหิ อนุกมฺปโก มิตฺโต สุหโท
เวทิตพฺโพติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ
เอตทโวจ สตฺถา
[๑๙๗] อุปกาโร จ โย มิตฺโต สุขทุกฺโข จ โย สขา ๑-
อตฺถกฺขายี จ โย มิตฺโต โย จ มิตฺตานุกมฺปโก ฯ
เอเตปิ มิตฺเต จตฺตาโร อิติ วิญฺญาย ปณฺฑิโต
สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย มาตา ปุตฺตํว โอรสํ ฯ
ปณฺฑิโต สีลสมฺปนฺโน ชลํ อคฺคีว ภาสติ
โภเค สํหรมานสฺส ภมรสฺเสว อิรียโต ฯ
โภคา สนฺนิจยํ ยนฺติ วมฺมิโกวูปจียติ
เอวํ โภเค สมาหริตฺวา ๒- อลมตฺโต กุเล คิหี ๓- ฯ
จตุธา วิภเช โภเค สเว มิตฺตานิ คนฺถติ
เอเกน โภเค ภุญฺเชยฺย ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเย
จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺย อาปทาสุ ภวิสฺสตีติ ฯ
[๑๙๘] กถญฺจ คหปติปุตฺต อริยสาวโก ฉทิสาปฏิจฺฉาที โหติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สุเข ทุกฺเข จ โย สขา ฯ ยุ. โย จ มิตฺโต สุเข ทุกฺเข ฯ ๒ ม. สมาหตฺวา ฯ
@ยุ. สมาหนฺตฺวา ฯ ๓ อลมตฺโถ กุเล คิหิ ฯ
ฉ อิมา ๑- คหปติปุตฺต ทิสา เวทิตพฺพา ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร
เวทิตพฺพา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา เวทิตพฺพา ปจฺฉิมา ทิสา
ปุตฺตทารา เวทิตพฺพา อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา เวทิตพฺพา
เหฏฺฐิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา เวทิตพฺพา อุปริมา ทิสา
สมณพฺราหฺมณา เวทิตพฺพา ฯ
[๑๙๙] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ ปุตฺเตน ปุรตฺถิมา
ทิสา มาตาปิตโร ปจฺจุปฏฺฐาตพฺพา ภโต เนสํ ภริสฺสามิ กิจฺจํ
เนสํ กริสฺสามิ กุลวํสํ ฐเปสฺสามิ ทายชฺชํ ปฏิปชฺชามิ อถวา
ปน ๒- เปตานํ กาลกตานํ ทกฺขิณํ อนุปฺปทสฺสามีติ ฯ อิเมหิ โข
คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ ปุตฺเตน ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร
ปจฺจุปฏฺฐิตา ปญฺจหิ โข ๓- ฐาเนหิ ปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ ปาปา
นิวาเรนฺติ กลฺยาเณ นิเวเสนฺติ สิปฺปํ สิกฺขาเปนฺติ ปฏิรูเปน
ทาเรน สญฺโญเชนฺติ สมเย ทายชฺชํ นิยฺยาเทนฺติ ฯ อิเมหิ โข
คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ ปุตฺเตน ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร
ปจฺจุปฏฺฐิตา อิเมหิ ปญฺจหิ ฐาเนหิ ปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส
เอสา ปุรตฺถิมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ
[๒๐๐] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อนฺเตวาสินา ทกฺขิณา
ทิสา อาจริยา ปจฺจุปฏฺฐาตพฺพา อุฏฺฐาเนน อุปฏฺฐาเนน สุสฺสุสาย ๔-
ปาริจริยาย สกฺกจฺจํ สิปฺปํ ปฏิคฺคหเณน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต
ปญฺจหิ ฐาเนหิ อนฺเตวาสินา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา ปจฺจุปฏฺฐิตา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ฉยิมา ฯ ๒ ยุ. อถ จ ปน ฯ ๓ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
@๔ ยุ. สุสฺสูสาย ฯ
ปญฺจหิ ฐาเนหิ อนฺเตวาสึ อนุกมฺปนฺติ สุวินีตํ วิเนนฺติ สุคหิตํ
คาหาเปนฺติ สพฺพสิปฺเปสุ ตํ ๑- สมกฺขายิโน ภวนฺติ มิตฺตามจฺเจสุ
ปฏิเวเทนฺติ ๒- ทิสาสุ ปริตฺตาณํ กโรนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต
ปญฺจหิ ฐาเนหิ อนฺเตวาสินา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา ปจฺจุปฏฺฐิตา
อิเมหิ ปญฺจหิ ฐาเนหิ อนฺเตวาสึ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา
ทกฺขิณา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ
[๒๐๑] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ สามิเกน ปจฺฉิมา ทิสา
ภริยา ปจฺจุปฏฺฐาตพฺพา สมฺมานนาย อวิมานนาย ๓- อนติจริยาย
อิสฺสริยโวสฺสคฺเคน อลงฺการานุปฺปทาเนน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต
ปญฺจหิ ฐาเนหิ สามิเกน ปจฺฉิมา ทิสา ภริยา ปจฺจุปฏฺฐิตา ปญฺจหิ
ฐาเนหิ สามิกํ อนุกมฺปนฺติ ๔- สุสํวิหิตกมฺมนฺตา จ โหติ สุสงฺคหิตปริชนา ๕-
จ อนติจารินี จ สมฺภตญฺจ อนุรกฺขติ ทกฺขา จ โหติ อนลสา สพฺพกิจฺเจสุ ฯ
อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ สามิเกน ปจฺฉิมา ทิสา ภริยา
ปจฺจุปฏฺฐิตา อิเมหิ ปญฺจหิ ฐาเนหิ สามิกํ อนุกมฺปนฺติ ๔- เอวมสฺส
เอสา ปจฺฉิมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ
[๒๐๒] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ กุลปุตฺเตน อุตฺตรา
ทิสา มิตฺตามจฺจา ปจฺจุปฏฺฐาตพฺพา ทาเนน ปิยวชฺเชน ๖- อตฺถจริยาย
สมานตฺตตาย อวิสํวาทนตาย ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ
ฐาเนหิ กุลปุตฺเตน อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา ปจฺจุปฏฺฐิตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สพฺพสิปฺปสุตํ ฯ ๒ ม. ปฏิยาเทนฺติ ฯ ยุ. ปริเวเทนฺติ ฯ
@๓ ม. อนวมานนาย ฯ ๔ ม. ยุ. อนุกมฺปติ ฯ ๕ ม. สงฺคหิตปริชนา ฯ
@๖ ยุ. เปยฺยวชฺเชน ฯ
ปญฺจหิ ฐาเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ ปมตฺตํ รกฺขนฺติ ปมตฺตสฺส
สาปเตยฺยํ รกฺขนฺติ ภีตสฺส สรณํ โหนฺติ อาปทาสุ น วิชหนฺติ
อปรปชํปิสฺส ๑- ปฏิปูเชนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ
กุลปุตฺเตน อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา ปจฺจุปฏฺฐิตา อิเมหิ ปญฺจหิ
ฐาเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา อุตฺตรา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา
โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ
[๒๐๓] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ อยิรเกน ๒- เหฏฺฐิมา
ทิสา ทาสกมฺมกรา ปจฺจุปฏฺฐาตพฺพา ยถาพลํ กมฺมนฺตํ สํวิธาเนน
ภตฺตเวตฺตนานุปฺปทาเนน ๓- คิลานุปฏฺฐาเนน อจฺฉริยานํ รสานํ
สํวิภาเคน สมเย โวสฺสคฺเคน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ
อยิรเกน เหฏฺฐิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา ปจฺจุปฏฺฐิตา ปญฺจหิ ฐาเนหิ
อยิรกํ อนุกมฺปนฺติ ปุพฺพุฏฺฐายิโน จ โหนฺติ ปจฺฉานิปาติโน จ
ทินฺนาทายิโน จ สุกตกมฺมกรา จ ๔- กิตฺติวณฺณหรา จ ฯ อิเมหิ
โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ อยิรเกน เหฏฺฐิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา
ปจฺจุปฏฺฐิตา อิเมหิ ปญฺจหิ ฐาเนหิ อยิรกํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส
เอสา เหฏฺฐิมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ
[๒๐๔] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต ฐาเนหิ กุลปุตฺเตน อุปริมา
ทิสา สมณพฺราหฺมณา ปจฺจุปฏฺฐาตพฺพา เมตฺเตน กายกมฺเมน
เมตฺเตน วจีกมฺเมน เมตฺเตน มโนกมฺเมน อนาวฏทฺวารตาย
อามิสานุปฺปทาเนน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ กุลปุตฺเตน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อปรปชา จสฺส ฯ ยุ. อปรปชํ จ ปิสฺส ฯ ๒ ม. อยฺยิรเกน ฯ ๓ ม. ...
@เวตนานุปฺปทาเนน ฯ ๔ ยุ. ทินฺนทายิโน จ สุกตกมฺมการกา จ ฯ
อุปริมา ทิสา สมณพฺราหฺมณา ปจฺจุปฏฺฐิตา ฉหิ ฐาเนหิ กุลปุตฺตํ
อนุกมฺปนฺติ ปาปา นิวาเรนฺติ กลฺยาเณ นิเวเสนฺติ กลฺยาเณน
มนสา อนุกมฺปนฺติ อสฺสุตํ สาเวนฺติ สุตํ ปริโยทเปนฺติ ๑- สคฺคสฺส
มคฺคํ อาจิกฺขนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ ฐาเนหิ
กุลปุตฺเตน อุปริมา ทิสา สมณพฺราหฺมณา ปจฺจุปฏฺฐิตา อิเมหิ
ฉหิ ฐาเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา อุปริมา ทิสา
ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยาติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ
วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๒๐๕] มาตาปิตา ทิสา ปุพฺพา อาจริยา ทกฺขิณา ทิสา
ปุตฺตทารา ทิสา ปจฺฉา มิตฺตามจฺจา จ อุตฺตรา
ทาสกมฺมกรา เหฏฺฐา อุทฺธํ สมณพฺราหฺมณา
เอตา ทิสา นมสฺเสยฺย อลมตฺโต ๒- กุเล คิหี ฯ
ปณฺฑิโต สีลสมฺปนฺโน สโณฺห จ ปฏิภาณวา
นิวาตวุตฺติ อตฺถทฺโธ ตาทิโส ลภเต ยสํ
อุฏฺฐานโก อนลโส อาปทาสุ น เวธติ
อจฺฉิทฺทวุตฺติ ๓- เมธาวี ตาทิโส ลภเต ยสํ ฯ
สงฺคาหโก มิตฺตกโร วทญฺญู วีตมจฺฉโร
เนตา วิเนตา อนุเนตา ตาทิโส ลภเต ยสํ ฯ
ทานญฺจ ปิยวชฺชญฺจ ๔- อตฺถจริยา จ ยา อิธ
สมานตา จ ธมฺเมสุ ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปริโยทาเปนฺติ ฯ ๒ ยุ. อลมตฺโถ ฯ ๓ ม. อจฺฉินฺนวุตฺติ ฯ
@๔ ยุ. เปยฺยวชฺชญฺจ ฯ
เอเต โข สงฺคหา โลเก รถสฺสาณีว ยายโต
เอเต จ สงฺคหา นาสฺสุ น มาตา ปุตฺตการณา
ลเภถ มานํ ปูชํ วา ปิตา วา ปุตฺตการณา ฯ
ยสฺมา จ สงฺคหา เอเต สมเปกฺขนฺติ ๑- ปณฺฑิตา
ตสฺมา มหตฺตํ ปปฺโปนฺติ ปาสํสา จ ภวนฺติ เตติ ฯ
[๒๐๖] เอวํ วุตฺเต สิงฺคาลโก คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ
วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ
อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต
รูปานิ ทกฺขนฺตีติ เอวเมวํ ภควตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต
เอสาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ
อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
สิงฺคาลกสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ อฏฺฐมํ ฯ
-----------------
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สมเวกฺขนฺติ ฯ
อาฏานาฏิยสุตฺตํ
[๒๐๗] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ
คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ อถโข จตฺตาโร มหาราชา มหติยา จ
ยกฺขเสนาย มหติยา จ คนฺธพฺพเสนาย มหติยา จ กุมฺภณฺฑเสนาย
มหติยา จ นาคเสนาย จตุทฺทิสํ รกฺขํ ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ
ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ ฐเปตฺวา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา
อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ ฯ เตปิ โข ยกฺขา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ
กถํ สารณียํ ๑- วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ เยน
ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ
นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
[๒๐๘] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เวสฺสวโณ มหาราชา ภควนฺตํ
เอตทโวจ สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา
สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต
มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา
ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต นีจา ยกฺขา ภควโต
อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต นีจา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สาราณียํ ฯ
{๒๐๘.๑} เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปสนฺนาเยว
ภควโต ตํ กิสฺส เหตุ ภควา หิ ภนฺเต ปาณาติปาตา เวรมณิยา
ธมฺมํ เทเสติ อทินฺนาทานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ กาเมสุ
มิจฺฉาจารา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ มุสาวาทา เวรมณิยา ธมฺมํ
เทเสติ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ ฯ
เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปฏิวิรตาเยว ปาณาติปาตา
อปฺปฏิวิรตา อทินฺนาทานา อปฺปฏิวิรตา กาเมสุ มิจฺฉาจารา
อปฺปฏิวิรตา มุสาวาทา อปฺปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
เตสนฺตํ โหติ อปฺปิยํ อมนาปํ ฯ สนฺติ หิ ภนฺเต ภควโต สาวกา
อรญฺเญ วนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ
อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ
ตตฺถ สนฺติ อุฬารา ยกฺขา นิวาสิโน เย อิมสฺมึ ภควโต ปาวจเน
อปฺปสนฺนา เตสํ ปสาทาย อุคฺคณฺหาตุ ภนฺเต ภควา อาฏานาฏิยํ
รกฺขํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย
อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ
{๒๐๘.๒} อถโข เวสฺสวโณ มหาราชา ภควโต อธิวาสนํ
วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อภาสิ
[๒๐๙] วิปสฺสิสฺส ๑- นมตฺถุ จกฺขุมนฺตสฺส สิรีมโต
สิขิสฺสปิ ๒- นมตฺถุ สพฺพภูตานุกมฺปิโน ฯ
เวสฺสภุสฺส ๓- นมตฺถุ นฺหาตกสฺส ตปสฺสิโน
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วิปสฺสิสฺส จ ฯ ๒ ม. สิขิสฺสปิ จ ฯ ๓ ม. เวสฺสภุสฺส จ ฯ
นมตฺถุ กกุสนฺธสฺส มารเสนปฺปมทฺทิโน ฯ
โกนาคมนสฺส นมตฺถุ พฺราหฺมณสฺส วุสีมโต
กสฺสปสฺส ๑- นมตฺถุ วิปฺปมุตฺตสฺส สพฺพธิ ฯ
องฺคีรสสฺส นมตฺถุ สกฺยปุตฺตสฺส สิรีมโต
โย อิมํ ธมฺมมเทเสสิ ๒- สพฺพทุกฺขา ปนูทนํ ฯ
เย จาปิ นิพฺพุตา โลเก ยถาภูตํ วิปสฺสิสุํ
เต ชนา อปิสุณา มหนฺตา วีตสารทา ฯ
หิตํ เทวมนุสฺสานํ ยํ นมสฺสนฺติ โคตมํ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
ยโต อุคฺคจฺฉติ สุริโย ๓- อาทิจฺโจ มณฺฑลีมหา
ยสฺส จุคฺคจฺฉมานสฺส สํวรีปิ นิรุชฺฌติ ฯ
ยสฺส จุคฺคเต สุริเย ทิวโสติ ปวุจฺจติ
รหโทปิ ตตฺถ คมฺภีโร สมุทฺโท สริโตทโก
เอวนฺตํ ตตฺถ ชานนฺติ สมุทฺโท สริโตทโก ฯ
[๒๑๐] อิโต สา ปุริมา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน
ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส
คนฺธพฺพานํ อาธิปติ ๔- ธตรฏฺโฐ อิติ ๕- นามโส
รมตี นจฺจคีเตหิ คนฺธพฺเพหิ ปุรกฺขโต ฯ
ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ
อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กสฺสปสฺส จ ฯ ๒ ม. ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ๓ ม. สูริโย ฯ
@๔ ม. อธิปติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๕ ม. ธตรฏฺโฐติ ฯ
เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ
ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ
สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส ๑-
ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ ฯ
เยน เปตา ปวุจฺจนฺติ ปิสุณา ปิฏฺฐิมํสิกา
ปาณาติปาติโน ลุทฺทา ๒- โจรา เนกติกา ชนา ฯ
[๒๑๑] อิโต สา ทกฺขิณา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน
ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส
กุมฺภณฺฑานํ อาธิปติ วิรุโฬฺห อิติ นามโส
รมตี นจฺจคีเตหิ กุมฺภณฺเฑหิ ปุรกฺขโต ฯ
ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ
อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา
เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ
ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ
สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วเทมเส ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ยุ. ลุทฺธา ฯ
ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ ฯ
ยตฺถ โจคฺคจฺฉติ สุริโย อาทิจฺโจ มณฺฑลีมหา
ยสฺส โจคฺคจฺฉมานสฺส ทิวโสปิ นิรุชฺฌติ
ยสฺส โจคฺคเต สุริเย สํวรีติ ปวุจฺจติ ฯ
รหโทปิ ตตฺถ คมฺภีโร สมุทฺโท สริโตทโก
เอวนฺตํ ตตฺถ ชานนฺติ สมุทฺโท สริโตทโก ฯ
[๒๑๒] อิโต สา ปจฺฉิมา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน
ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส
นาคานํ อาธิปติ วิรูปกฺโข อิติ ๑- นามโส
รมตี นจฺจคีเตหิ นาเคหิ ๒- ปุรกฺขโต ฯ
ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ
อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา
เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ
ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ
สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส
ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ นาคานญฺจ อธิปติ วิรูปกฺโขติ ฯ ๒ ม. นาเคเหว ฯ
เยน อุตฺตรกุรู รมฺมา ๑- มหาเนรุ สุทสฺสโน
มนุสฺสา ตตฺถ ชายนฺติ อมมา อปริคฺคหา ฯ
น เต พีชํ ปวปฺปนฺติ ๒- นปิ นียนฺติ นงฺคลา
อกฏฺฐปากิมํ สาลึ ปริภุญฺชนฺติ มานุสา ฯ
อกณํ อถุสํ สุทฺธํ สุคนฺธํ ตณฺฑุลปฺผลํ
ตุณฺฑิกิเร ๓- ปจิตฺวาน ตโต ภุญฺชนฺติ โภชนํ ฯ
คาวึ เอกขุรํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ
ปสุํ เอกขุรํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ฯ
อิตฺถึ วาหนํ ๔- กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ
ปุริสํ วาหนํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ฯ
กุมารึ วาหนํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ
กุมารํ วาหนํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ฯ
เต ยาเน อภิรูหิตฺวา สพฺพา ทิสา อนุปริยนฺติ ๕-
ปจารา ตสฺส ราชิโน ฯ
หตฺถิยานํ อสฺสยานํ ทิพฺพํ ยานํ อุปฏฺฐิตํ
ปาสาทา สิวิกา เจว มหาราชสฺส ยสสฺสิโน ฯ
ตสฺส จ นครา อหุ อนฺตลิกฺเข สุมาปิตา
อาฏานาฏา กุสินาฏา ปรกุสินาฏา นาฏปริยา ๖- ปรกุสิตนาฏา ฯ
อุตฺตเรน กปีวนฺโต ๗- ชโนฆมปเรน จ
นวนวติโย ๘- อมฺพรอมฺพรวติโย อาฬกมนฺทา นาม ราชธานี
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุตฺตรกุรูวฺโห ฯ ๒ ม. ยุ. ปวปนฺติ ฯ ๓ ม. ยุ. ตุณฺฑิกีเร ฯ
@๔ ม. อิตฺถึ วา วาหนํ ฯ ยุ. อิตฺถีวาหนํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@๕ ม. อนุปริยายนฺติ ฯ ๖ ม. นาฏสูริยา ยุ. นาฏปุริยา ฯ ๗ ม. กสิวนฺโต ฯ
@๘ ม. นวนวุติโย ฯ
กุเวรสฺส โข ปน มาริส มหาราชสฺส วิสาณา นาม ราชธานี
ตสฺมา กุเวโร มหาราชา เวสฺสวโณติ ปวุจฺจติ ฯ
ปจฺเจสนฺโต ปกาเสนฺติ ตโตลา ตตฺตลา ตโตตลา
โอชสี เตชสี ตโตชสี
สุโร ๑- ราชา อริฏฺโฐ เนมี ฯ
รหโทปิ ตตฺถ ธรณี นาม
ยโต เมฆา ปวสฺสนฺติ
วสฺสา ยโต ปตายนฺติ
สภาปิ ตตฺถ ภคลวตี ๒- นาม
ยตฺถ ยกฺขา ปยิรุปาสนฺติ ฯ
ตตฺถ นิจฺจผลา รุกฺขา นานาทิชคณายุตา
มยูรโกญฺจาภิรุทา โกกิลาภิหิ ๓- วคฺคุภิ ฯ
ชีวญฺชีวกสทฺเทตฺถ อโถ โอฏฺฐวจิตฺตกา
กุกฺกุฏกา กุฬีรกา วเน โปกฺขรสาตกา ฯ
สุกสาลิกสทฺเทตฺถ ทณฺฑมาณวกานิ จ
โสภติ สพฺพกาลํ สา กุเวรนฬินี สทา ฯ
[๒๑๓] อิโต สา อุตฺตรา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน
ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส ฯ
ยกฺขานํ อาธิปติ ๔- กุเวโร อิติ นามโส
รมตี นจฺจคีเตหิ ยกฺเขหิ ๕- ปุรกฺขโต ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สูโร ฯ ๒ ม. สาลวตี ฯ ๓ ม. โกกิลาทีหิ ฯ
@๔ ม. ยกฺขานญฺจ อธิปติ ฯ ๕ ม. ยกฺเขเหว ฯ
ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ
อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา ฯ
เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ
ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ
นโม เต ปุริสาชญฺญ นโม เต ปุริสุตฺตม
กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ
สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส
ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมนฺติ ฯ
[๒๑๔] อยํ โข สา มาริส อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ
อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ
ยสฺส กสฺสจิ มาริส ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อุปาสกสฺส วา
อุปาสิกาย วา อยํ อาฏานาฏิยา รกฺขา สุคหิตา ภวิสฺสติ สมตฺตา
ปริยาปุตา ตญฺเจ อมนุสฺโส ยกฺโข วา ยกฺขินี วา ยกฺขโปตโก วา
ยกฺขโปติกา วา ยกฺขมหามตฺโต วา ยกฺขปาริสชฺโช วา ยกฺขปจาโร
วา คนฺธพฺโพ วา คนฺธพฺพี วา คนฺธพฺพโปตโก วา คนฺธพฺพโปติกา
วา คนฺธพฺพมหามตฺโต วา คนฺธพฺพปาริสชฺโช วา คนฺธพฺพปจาโร
วา กุมฺภณฺโฑ วา กุมฺภณฺฑี วา กุมฺภณฺฑโปตโก วา กุมฺภณฺฑโปติกา
วา กุมฺภณฺฑมหามตฺโต วา กุมฺภณฺฑปาริสชฺโช วา
กุมฺภณฺฑปจาโร วา นาโค วา นาคินี วา นาคโปตโก วา
นาคโปติกา วา นาคมหามตฺโต วา นาคปาริสชฺโช วา นาคปจาโร
วา ปทุฏฺฐจิตฺโต ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนึ วา อุปาสกํ วา อุปาสิกํ
วา คจฺฉนฺตํ วา อนุคจฺเฉยฺย ฐิตํ วา อุปติฏฺเฐยฺย นิสินฺนํ วา
อุปนิสีเทยฺย นิปนฺนํ วา อุปนิปชฺเชยฺย ฯ น เม โส มาริส อมนุสฺโส
ลเภยฺย คาเมสุ วา นิคเมสุ วา สกฺการํ วา ครุการํ วา ฯ น
เม โส มาริส อมนุสฺโส ลเภยฺย อาฬกมนฺทาย นาม ราชธานิยา
วตฺถุํ วา วาสํ วา ฯ น เม โส มาริส อมนุสฺโส ลเภยฺย ยกฺขานํ
สมิตึ คนฺตุํ ฯ
{๒๑๔.๑} อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา อนวยฺหมฺปิ ๑- กเรยฺยุํ
อวิวยฺหํ ฯ อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา อตฺตาหิ ๒- ปริปุณฺณาหิ
ปริภาสาหิ ปริภาเสยฺยุํ ฯ อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา ริตฺตมฺปิ ๓-
ปตฺตํ สีเส นิกฺกุชฺเชยฺยุํ ฯ อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา สตฺตธาปิสฺส
มุทฺธํ ผาเลยฺยุํ สนฺติ หิ มาริส อมนุสฺสา จณฺฑา รุทฺธา ๔- รภสา
เต เนว มหาราชานํ อาทิยนฺติ น มหาราชานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ
น มหาราชานํ ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ ฯ เต โข เต มาริส
อมนุสฺสา มหาราชานํ อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติ ฯ
{๒๑๔.๒} เสยฺยถาปิ มาริส รญฺโญ มาคธสฺส วิชิเต โจรา ๕-
เต เนว รญฺโญ มาคธสฺส อาทิยนฺติ น รญฺโญ มาคธสฺส ปุริสกานํ
อาทิยนฺติ น รญฺโญ มาคธสฺส ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ เต โข
เต มาริส มหาโจรา รญฺโญ มาคธสฺส อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติ เอวเมว
โข มาริส สนฺติ หิ ๖- อมนุสฺสา จณฺฑา รุทฺธา ๔- รภสา เต เนว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อนาวยฺหํปิ นํ ฯ ยุ. อนาวยฺหมฺปิ นํ ฯ ๒ ม. ยุ. อตฺตาหิปิ ฯ
@๓ ม. ริตฺตํ ปิสฺส ฯ ๔ ยุ. รุทฺทา ฯ ๕ ม. ยุ. มหาโจรา ฯ ๖ ม. ยุ. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ
มหาราชานํ อาทิยนฺติ น มหาราชานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ น
มหาราชานํ ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ เต โข เต มาริส
อมนุสฺสา มหาราชานํ อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติ ฯ
{๒๑๔.๓} โย หิ โกจิ มาริส อมนุสฺโส ยกฺโข วา ยกฺขินี วา
ยกฺขโปตโก วา ยกฺขโปติกา วา ยกฺขมหามตฺโต วา ยกฺขปาริสชฺโช
วา ยกฺขปจาโร วา คนฺธพฺโพ วา คนฺธพฺพี วา คนฺธพฺพโปตโก วา
คนฺธพฺพโปติกา วา คนฺธพฺพมหามตฺโต วา คนฺธพฺพปาริสชฺโช วา
คนฺธพฺพปจาโร วา กุมฺภณฺโฑ วา กุมฺภณฺฑี วา กุมฺภณฺฑโปตโก วา
กุมฺภณฺฑโปติกา วา กุมฺภณฺฑมหามตฺโต วา กุมฺภณฺฑปาริสชฺโช วา
กุมฺภณฺฑปจาโร วา นาโค วา นาคินี ๑- วา นาคโปตโก วา นาคโปติกา
วา นาคมหามตฺโต วา นาคปาริสชฺโช วา นาคปจาโร วา ปทุฏฺฐจิตฺโต
ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนึ วา อุปาสกํ วา อุปาสิกํ วา คจฺฉนฺตํ วา อนุคจฺเฉยฺย
ฐิตํ วา อุปติฏฺเฐยฺย นิสินฺนํ วา อุปนิสีเทยฺย นิปนฺนํ วา อุปนิปชฺเชยฺย ฯ
อิเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ อุชฺฌาเปตพฺพํ
วิกฺกนฺทิตพฺพํ วิรวิตพฺพํ อยํ ยกฺโข คณฺหาติ อยํ ยกฺโข อาวิสติ ๒- อยํ
ยกฺโข เหเฐติ อยํ ยกฺโข วิเหเฐติ อยํ ยกฺโข หึสติ อยํ ยกฺโข วิหึสติ อยํ
ยกฺโข น มุญฺจตีติ ฯ
[๒๑๕] กตเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ ฯ
อินฺโท โสโม วรุโณ จ ภารทฺวาโช ปชาปติ
จนฺทโน กามเสฏฺโฐ จ กินฺนุฆณฺฑุ นิฆณฺฑุ จ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นาคี ฯ ๒ ยุ. อวิสติ ฯ
ปนาโท โอปมญฺโญ จ เทวสูโต จ มาตลิ
จิตฺตเสโน จ คนฺธพฺโพ นโฬราชา ชโนสโภ ๑-
สาตาคิโร เหมวโต ปุณฺณโก กรติโย คุโล ๒-
สิวโก มุจฺจลินฺโท จ เวสฺสามิตฺโต ยุคนฺธโร ฯ
โคปาโล สุปฺปเคโธ ๓- จ หิริ เนตฺติ จ มนฺทิโย
ปญฺจาลจนฺโท อาลวโก ๔- ปชุณฺโณ สุมุโข ทธิมุโข ๕-
มณิ มานิจโร ๖- ทีโฆ อโถ เสรีสโก สห ๗- ฯ
[๒๑๖] อิเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ
อุชฺฌาเปตพฺพํ วิกฺกนฺทิตพฺพํ วิรวิตพฺพํ อยํ ยกฺโข คณฺหาติ อยํ
ยกฺโข อาวิสติ ๘- อยํ ยกฺโข เหเฐติ อยํ ยกฺโข วิเหเฐติ อยํ ยกฺโข
หึสติ อยํ ยกฺโข วิหึสติ อยํ ยกฺโข น มุญฺจตีติ ฯ
[๒๑๗] อยํ โข สา มาริส อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ
อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ
หนฺท จทานิ มยํ มาริส คจฺฉาม พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียาติ ฯ
ยสฺสทานิ ตุเมฺห มหาราชาโน กาลํ มญฺญถาติ ฯ
[๒๑๘] อถโข จตฺตาโร มหาราชา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ เตปิ โข
ยกฺขา อุฏฺฐายาสนา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ
กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ชเนสโภ ฯ ๒ ม. คุโฬ ฯ ๓ ม. สุปฺปโรโธ ฯ ๔ ม. อาฬวโก ฯ
@๕ ม. ยุ. ปชุนฺโน สุมโน สุมุโข ฯ ๖ ม. มณิมานิวโร ฯ ๗ ยุ. เสริสฺสโก สหา ฯ
@๘ ยุ. อวิสติ ฯ
อปฺเปกจฺเจ เยน ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ
อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ
ตุณฺหีภูตา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ
[๒๑๙] อถโข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ
อิมํ ภิกฺขเว รตฺตึ จตฺตาโร มหาราชา มหติยา จ ยกฺขเสนาย
มหติยา จ คนฺธพฺพเสนาย มหติยา จ กุมฺภณฺฑเสนาย มหติยา จ
นาคเสนาย จตุทฺทิสํ รกฺขํ ฐเปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ ฐเปตฺวา
จตุทฺทิสํ โอวรณํ ฐเปตฺวา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา
เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เตปิ โข ภิกฺขเว
ยกฺขา อปฺเปกจฺเจ มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ
มยา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ เยนาหํ เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ
{๒๑๙.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภิกฺขเว เวสฺสวโณ มหาราชา
มํ เอตทโวจ สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา
สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา
ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต
ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต นีจา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต
นีจา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา
อปฺปสนฺนาเยว ภควโต ตํ กิสฺส เหตุ ภควา หิ ภนฺเต ปาณาติปาตา
เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ อทินฺนาทานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ
กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ มุสาวาทา เวรมณิยา
ธมฺมํ เทเสติ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ ฯ
{๒๑๙.๒} เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปฏิวิรตาเยว
ปาณาติปาตา อปฺปฏิวิรตา อทินฺนาทานา อปฺปฏิวิรตา กาเมสุ
มิจฺฉาจารา อปฺปฏิวิรตา มุสาวาทา อปฺปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา
เตสนฺตํ โหติ อปฺปิยํ อมนาปํ สนฺติ หิ ภนฺเต ภควโต สาวกา
อรญฺเญ วนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ
อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ
ตตฺถ สนฺติ อุฬารา ยกฺขา นิวาสิโน เย อิมสฺมึ ภควโต ปาวจเน
อปฺปสนฺนา เตสํ ปสาทาย อุคฺคณฺหาตุ ภนฺเต ภควา อาฏานาฏิยํ
รกฺขํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย
ผาสุวิหารายาติ ฯ อธิวาเสสึ โข อหํ ภิกฺขเว ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข
ภิกฺขเว เวสฺสวโณ มหาราชา มํ ๑- อธิวาสนํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ
อิมํ อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อภาสิ
[๒๒๐] วิปสฺสิสฺส นมตฺถุ จกฺขุมนฺตสฺส สิรีมโต
สิขิสฺสปิ นมตฺถุ สพฺพภูตานุกมฺปิโน
ฯเปฯ (โสเยว ปุริโม เปยฺยาโล วิตฺถาเรตพฺโพ) ฯ อยํ โข สา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เม ฯ
มาริส อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ
คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ หนฺททานิ มยํ
มาริส คจฺฉาม พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียาติ ฯ ยสฺสทานิ ตุเมฺห
มหาราชาโน กาลํ มญฺญถาติ ฯ อถโข ภิกฺขเว จตฺตาโร มหาราชา
อุฏฺฐายาสนา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ
เตปิ โข ภิกฺขเว ยกฺขา อุฏฺฐายาสนา อปฺเปกจฺเจ มํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ มยา สทฺธึ สมฺโมทึสุ
สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ
อปฺเปกจฺเจ เยนาหํ เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ
อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ
ตุณฺหีภูตา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ อุคฺคณฺหาถ ภิกฺขเว อาฏานาฏิยํ
รกฺขํ ปริยาปุณาถ ภิกฺขเว อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ธาเรถ ภิกฺขเว
อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อตฺถสญฺหิตายํ ๑- ภิกฺขเว อาฏานาฏิยา รกฺขา
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย
ผาสุวิหารายาติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ
อาฏานาฏิยสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ นวมํ ฯ
----------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อตฺถสํหิตา ฯ
สงฺคีติสุตฺตํ
[๒๒๑] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา มลฺเลสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ เยน ปาวา
นาม มลฺลานํ นครํ ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา ปาวายํ วิหรติ
จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเน ฯ
[๒๒๒] เตน โข ปน สมเยน ปาเวยฺยกานํ มลฺลานํ อุพฺภตกํ
นาม นวํ สณฺฐาคารํ อจิรการิตํ โหติ อนชฺฌาวุตฺถํ สมเณน วา
พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน ฯ อสฺโสสุํ โข ปาเวยฺยกา
มลฺลา ภควา กิร มลฺเลสุ จาริกญฺจรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน
สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ ปาวํ อนุปฺปตฺโต ปาวายํ วิหรติ
จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเนติ ฯ อถโข ปาเวยฺยกา มลฺลา
เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข ปาเวยฺยกา มลฺลา
ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อิธ ภนฺเต ปาเวยฺยกานํ มลฺลานํ อุพฺภตกนฺนาม
นวํ สณฺฐาคารํ อจิรการิตํ โหติ ๑- อนชฺฌาวุตฺถํ สมเณน วา
พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน ตญฺจ โข ๒- ภนฺเต ภควา
ปฐมํ ปริภุญฺชตุ ภควตา ปฐมํ ปริภุตฺตํ ปจฺฉา ปาเวยฺยกา มลฺลา
ปริภุญฺชิสฺสนฺติ ตทสฺส ๓- ปาเวยฺยกานํ มลฺลานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย
สุขายาติ ฯ อธิวาเสสิ โข ๔- ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข ปาเวยฺยกา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ๒ ยุ. ตํ ภนฺเต ฯ ๓ ยุ. ปาเวยฺยกา มลฺลา ปริภุญฺชิสฺสนฺติ
@ตทสุสาติ อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ ๔ ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
มลฺลา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน สณฺฐาคารํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
สพฺพสนฺถรึ สณฺฐาคารํ สนฺถริตฺวา ๑- อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา
อุทกมณิกํ ปติฏฺฐาเปตฺวา เตลปฺปทีปํ อาโรเปตฺวา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสุ ฯ
เอกมนฺตํ ฐิตา โข เต ๒- ปาเวยฺยกา มลฺลา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ
สพฺพสนฺถริสนฺถตํ ๓- ภนฺเต สณฺฐาคารํ [๔]- อาสนานิ ปญฺญตฺตานิ
อุทกมณิโก ปติฏฺฐาปิโต เตลปฺปทีโป อาโรปิโต ยสฺสทานิ ภนฺเต
ภควา กาลํ มญฺญตีติ ฯ
[๒๒๓] อถโข ภควา นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธึ
ภิกฺขุสงฺเฆน เยน สณฺฐาคารํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปาเท
ปกฺขาเลตฺวา สณฺฐาคารํ ปวิสิตฺวา มชฺฌิมํ ถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข
นิสีทิ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆปิ โข ๕- ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สณฺฐาคารํ
ปวิสิตฺวา ปจฺฉิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ ภควนฺตํเยว
ปุรกฺขตฺวา ปาเวยฺยกาปิ โข มลฺลา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สณฺฐาคารํ
ปวิสิตฺวา ปุรตฺถิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปจฺฉิมาภิมุขา นิสีทึสุ ภควนฺตํเยว
ปุรกฺขตฺวา ฯ อถโข ภควา ปาเวยฺยเก มลฺเล พหุเทว รตฺตึ ธมฺมิยา
กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา
อุยฺโยเชสิ อภิกฺกนฺตา โข วาเสฏฺฐา รตฺติ ยสฺสทานิ [๖]-
กาลํ มญฺญถาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข ปาเวยฺยกา มลฺลา ภควโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สนฺถริตฺวา ภควโต ฯ ยุ. สนฺถราเปตฺวา ฯ ๒ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ
@๓ ยุ. สพฺพสนฺถรึ สนฺถตํ ฯ ๔ ม. ภควโต ฯ ๕ ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
@๖ ม. ยุ. ตุเมฺห ฯ
ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา
ปกฺกมึสุ ฯ
[๒๒๔] อถโข ภควา อจิรปกฺกนฺเตสุ ปาเวยฺยเกสุ ๑- มลฺเลสุ
ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ
วิคตถีนมิทฺโธ โข สารีปุตฺต ภิกฺขุสงฺโฆ ปฏิภาตุ [๒]- สารีปุตฺต
ภิกฺขูนํ ธมฺมิยา กถาย ๓- ปิฏฺฐิ เม อาคิลายติ ตมหํ อายเมยฺยามีติ ๔- ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
อถโข ภควา จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺญาเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน
สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ ปาเทน ๕- ปาทํ อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน
อุฏฺฐานสญฺญํ มนสิกริตฺวา ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑๔๒-๒๒๔.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=11&item=113&items=112
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=11&item=113&items=112&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=11&item=113&items=112
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=11&item=113&items=112
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=113
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_11
https://84000.org/tipitaka/english/?index_11
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
