Chaṭṭho jarāsuttaniddeso
[181] Appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ
oraṃ vassasatāpi miyyati
yo cepi aticca jīvati
athakho so jarasāpi miyyati.
[182] Appaṃ vata jīvitaṃ idanti jīvitanti āyu ṭhiti yapanā
yāpanā iriyanā vattanā pālanā jīvitaṃ jīvitindriyaṃ . apica dvīhi
kāraṇehi appakaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ ṭhitiparittatāya vā appakaṃ
jīvitaṃ sarasaparittatāya vā appakaṃ jīvitaṃ.
{182.1} Kathaṃ ṭhitiparittatāya appakaṃ jīvitaṃ . Atīte cittakkhaṇe
jīvittha na jīvati na jīvissati . anāgate cittakkhaṇe jīvissati
na jīvati na jīvittha . paccuppanne cittakkhaṇe jīvati na
jīvittha na jīvissati.
Jīvitaṃ attabhāvo ca sukhadukkhā ca kevalā
ekacittasamāyuttā lahuso vattatikkhaṇo 1-
cūḷāsītisahassāni kappā tiṭṭhanti ye marū
na tveva tepi jīvanti dvīhi cittehi samāhitā 2-
ye niruddhā marantassa tiṭṭhamānassa vā idha
sabbeva 3- sadisā khandhā gatā appaṭisandhikā
@Footnote: 1 Ma. vattate. 2 Po. Ma. saṃyutā. 3 Ma. sabbepi.
Anantarā ca ye bhaṅgā 1- ye ca bhaṅgā 2- anāgatā
tadantare niruddhānaṃ vesammaṃ 3- natthi lakkhaṇe
anibbattena na jāto paccuppanne na jīvati
cittabhaṅgamato loko paññatti paramatthiyā
yathā ninnā pavattanti chandena pariṇāmitā
acchinnavārā 4- vattanti saḷāyatanapaccayā
anidhānagatā bhaṅgā puñjo natthi anāgate
nibbattāyeva tiṭṭhanti āragge sāsapūpamā
nibbattānañca dhammānaṃ bhaṅgo nesaṃ purekkhato
palokadhammā tiṭṭhanti porāṇehi amissitā
adassanato āyanti bhaṅgā gacchanti dassanaṃ
vijjuppādova ākāse uppajjanti vayanti cāti.
Evaṃ ṭhitiparittatāya appakaṃ jīvitaṃ.
{182.2} Kathaṃ sarasaparittatāya appakaṃ jīvitaṃ . assāsūpanibaddhaṃ
jīvitaṃ passāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ assāsappassāsūpanibaddhaṃ jīvitaṃ
mahābhūtūpanibaddhaṃ jīvitaṃ usmūpanibaddhaṃ jīvitaṃ kavaḷiṅkārāhārūpanibaddhaṃ
jīvitaṃ viññāṇūpanibaddhaṃ jīvitaṃ . mūlampi imesaṃ dubbalaṃ .
Pubbahetūpi imesaṃ dubbalā . yepi paccayā tepi dubbalā .
Yepi pabhavikā 5- tepi dubbalā . sahabhūpi imesaṃ dubbalā .
Sampayogāpi imesaṃ dubbalā . sahajāpi imesaṃ dubbalā .
@Footnote: 1-2 Ma. bhaggā. 3 Po. Ma. vesamaṃ. 4 Po. Ma. acchinnadhārā. 5 Po. Ma. pabhāvikā.
Yāpi payojikā sāpi dubbalā . aññamaññaṃ niccadubbalā ime .
Aññamaññaṃ anavatthitā ime . aññamaññaṃ paripātayanti ime .
Aññamaññassa hi natthi tāyitā . na cāpi ṭhapenti aññamaññime .
Yopi nibbattako so na vijjati . Na ca kenaci koci hāyati. Bhaṅgabyā
ca ime hi sabbaso. Purimehi pabhāvitā ime. Yepi pabhāvitā te pure
matā . purimāpica pacchimāpica aññamaññaṃ na kadāci addasaṃsūti .
Evaṃ sarasaparittatāya appakaṃ jīvitaṃ.
{182.3} Apica cātummahārājikānaṃ devānaṃ jīvitaṃ upādāya
manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ parittakaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ khaṇikaṃ jīvitaṃ lahukaṃ
jīvitaṃ ittaraṃ jīvitaṃ anaddhanīyaṃ jīvitaṃ na ciraṭṭhitikaṃ jīvitaṃ . Tāvatiṃsānaṃ
devānaṃ . yāmānaṃ devānaṃ . tusitānaṃ devānaṃ . nimmānaratīnaṃ
devānaṃ . paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ . brahmakāyikānaṃ devānaṃ
jīvitaṃ upādāya manussānaṃ appakaṃ jīvitaṃ parittakaṃ jīvitaṃ thokaṃ jīvitaṃ
khaṇikaṃ jīvitaṃ lahukaṃ jīvitaṃ ittaraṃ jīvitaṃ anaddhanīyaṃ jīvitaṃ na ciraṭṭhitikaṃ
jīvitaṃ . vuttaṃ hetaṃ bhagavatā appamidaṃ bhikkhave manussānaṃ āyu gamanīyo
samparāyo mantāya phoṭṭhabbaṃ kattabbaṃ kusalaṃ caritabbaṃ brahmacariyaṃ
natthi jātassa amaraṇaṃ yo bhikkhave ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo
appamāyu manussānaṃ hiḷeyya naṃ suporiso
careyyādittasīsova natthi maccussa nāgamo
Accayanti ahorattā jīvitaṃ uparujjhati
āyu khīyati maccānaṃ kunnadīnaṃva ūdakanti.
Appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ.
[183] Oraṃ vassasatāpi miyyatīti kalalakālepi cavati marati
antaradhāyati vippalujjati . ambudakālepi 1- cavati marati antaradhāyati
vippalujjati . pesikālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati .
Ghanakālepi cavati marati antaradhāyati vippalujjati . pañcasākhakālepi 2-
cavati marati antaradhāyati vippalujjati . jātimattopi cavati marati
antaradhāyati vippalujjati . pasūtigharepi cavati marati antaradhāyati
vippalujjati . aḍḍhamāsikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati .
Māsikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati . dvimāsikopi
timāsikopi catumāsikopi pañcamāsikopi cavati marati antaradhāyati
vippalujjati . chamāsikopi sattamāsikopi aṭṭhamāsikopi navamāsikopi
dasamāsikopi saṃvaccharikopi cavati marati antaradhāyati vippalujjati .
Dvivassikopi tivassikopi catuvassikopi pañcavassikopi chavassikopi
sattavassikopi aṭṭhavassikopi navavassikopi dasavassikopi vīsativassikopi
tiṃsavassikopi cattāḷīsavassikopi paññāsavassikopi saṭṭhivassikopi
sattativassikopi asītivassikopi navutivassikopi cavati marati antaradhāyati
vippalujjatīti oraṃ vassasatāpi miyyati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. abbudakālepi . 2 Ma. Yu. pasākhakālepi.
[184] Yo cepi aticca jīvatīti yo vassasataṃ atikkamitvā jīvati
so ekaṃ vā vassaṃ jīvati dve vā vassāni jīvati tīṇi vā vassāni jīvati
cattāri vā vassāni jīvati pañca vā vassāni jīvati dasa vā vassāni
jīvati vīsati vā vassāni jīvati tiṃsaṃ vā vassāni jīvati cattāḷīsaṃ vā
vassāni jīvatīti yo cepi aticca jīvati.
[185] Athakho so jarasāpi miyyatīti yadā jiṇṇo hoti vuḍḍho
mahallako addhagato vayoanuppatto khaṇḍadanto palitakeso vilūnaṃ
khalitasiro valinaṃ tilakāhatagatto vaṅko bhaggo daṇḍaparāyano so
jarāyapi cavati marati antaradhāyati vippalujjati.
Natthi maraṇamhā mokkho
phalānamiva pakkānaṃ pāto patanato bhayaṃ
evaṃ jātāna maccānaṃ niccaṃ maraṇato bhayaṃ
yathāpi kumbhakārassa katā mattikabhājanā
sabbe bhedapariyantā evaṃ maccāna jīvitaṃ
daharā ca mahantā ca ye bālā ye ca paṇḍitā
sabbe maccuvasaṃ yanti sabbe maccuparāyanā
tesaṃ maccuparetānaṃ gacchataṃ paralokato
na pitā tāyate puttaṃ ñātī vā pana ñātake
pekkhataññeva ñātīnaṃ passa lālappataṃ puthū
Ekamekova maccānaṃ govajjho viya niyyati
evaṃ abbhāhato loko maccunā ca jarāya cāti.
Athakho so jarasāpi miyyati. Tenāha bhagavā
appaṃ vata jīvitaṃ idaṃ
oraṃ vassasatāpi miyyati
yo cepi aticca jīvati
athakho so jarasāpi miyyatīti.
[186] Socanti janā mamāyite
na hi santi niccā pariggahā
vinābhāvasantamevidaṃ
iti disvā nāgāramāvase.
[187] Socanti janā mamāyiteti janāti khattiyā ca brāhmaṇā
ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca.
Mamattāti dve mamattā taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca .pe.
Idaṃ taṇhāmamattaṃ .pe. idaṃ diṭṭhimamattaṃ . mamāyitavatthuaccheda-
saṅkinopi socanti acchijjantepi socanti acchinnepi socanti
mamāyitavatthuvipariṇāmasaṅkinopi socanti vipariṇāmantepi socanti
vipariṇatepi socanti kilamanti paridevanti urattāḷiṃ kandanti sammohaṃ
āpajjantīti socanti janā mamāyite.
[188] Na hi santi niccā pariggahāti pariggahāti dve
pariggahā taṇhāpariggaho ca diṭṭhipariggaho ca .pe. ayaṃ
taṇhāpariggaho .pe. ayaṃ diṭṭhipariggaho . taṇhāpariggaho
anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo
nirodhadhammo vipariṇāmadhammo . diṭṭhipariggaho anicco saṅkhato
paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammo
vipariṇāmadhammo . vuttaṃ hetaṃ bhagavatā passatha no tumhe
bhikkhave taṃ pariggahaṃ yvāyaṃ pariggaho nicco dhuvo sassato
avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti . no hetaṃ bhante .
Sādhu bhikkhave ahampi kho etaṃ bhikkhave pariggahaṃ na samanupassāmi
yvāyaṃ pariggaho nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ
tatheva ṭhassatīti . pariggahā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā
natthi na santi na saṃvijjanti nupalabbhantīti na hi santi niccā
pariggahā.
[189] Vinābhāvasantamevidanti nānābhāve vinābhāve aññathābhāve
sante saṃvijjamāne upalabbhiyamāne . vuttaṃ hetaṃ bhagavatā
alaṃ ānanda mā soci mā paridevi nanu etaṃ ānanda mayā
paṭikacceva 1- akkhātaṃ sabbeheva piyehi manāpehi nānābhāvo
vinābhāvo aññathābhāvo taṃ kutettha ānanda labbhā yantaṃ jātaṃ
@Footnote: 1 paṭigaccevātipi pāṭho.
Bhūtaṃ saṅkhataṃ palokadhammaṃ taṃ vata mā palujjīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti .
Purimānaṃ purimānaṃ khandhānaṃ dhātūnaṃ āyatanānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā
pacchimā pacchimā khandhā ca dhātuyo ca āyatanāni ca pavattantīti
vinābhāvasantamevidaṃ.
[190] Iti disvā nāgāramāvaseti itīti padasandhi padasaṃsaggo
padapāripūri akkharasamavāyo byañjanasiliṭṭhatā padānupubbatāmetaṃ
itīti . iti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ
katvā mamattesūti iti disvā . nāgāramāvaseti sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ
chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā
mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā sannidhipalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ
ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ
pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko careyya vihareyya
iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti iti disvā
nāgāramāvase. Tenāha bhagavā
socanti janā mamāyite
na hi santi niccā pariggahā
vinābhāvasantamevidaṃ
iti disvā nāgāramāvaseti.
[191] Maraṇenapi taṃ pahīyati
yaṃ puriso mamayidanti maññati
Etampi viditvā 1- paṇḍito
na mamattāya nametha māmako.
[192] Maraṇenapi taṃ pahīyatīti maraṇanti yā tesaṃ tesaṃ
sattānaṃ tamhā tamhā sattanikāyā cuti cavanatā bhedo antaradhānaṃ
maccu maraṇaṃ kālakiriyā khandhānaṃ bhedo kaḷevarassa nikkhepo
jīvitindriyassupacchedo . tanti rūpagataṃ vedanāgataṃ saññāgataṃ
saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ . pahīyatīti pahīyati jahīyati vijahīyati
antaradhāyati vippalujjati. Bhāsitampi hetaṃ
pubbeva maccaṃ vijahanti bhogā
maccova ne pubbataraṃ jahāti
asassatā bhogino kāmakāmī
tasmā na socāmahaṃ sokakāle
udeti āpūrati veti cando
atthaṃ gametvāna paleti suriyo
viditā mayā sattuka 2- lokadhammā
tasmā na socāmahaṃ sokakāleti.
Maraṇenapi taṃ pahīyati.
[193] Yaṃ puriso mamayidanti maññatīti yanti rūpagataṃ
vedanāgataṃ saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ . purisoti saṅkhā
samaññā paññatti lokavohāro nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ
@Footnote: 1 Ma. viditvāna 2 Yu. sattaka.
Nirutti byañjanaṃ abhilāpo . mamayidanti maññatīti taṇhāmaññanāya
maññati diṭṭhimaññanāya maññati mānamaññanāya maññati
kilesamaññanāya maññati duccaritamaññanāya maññati payogamaññanāya
maññati vipākamaññanāya maññatīti yaṃ puriso mamayidanti maññati.
[194] Etampi viditvā paṇḍitoti etaṃ ādīnavaṃ ñatvā
jānitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā mamattesūti
etampi viditvā . paṇḍitoti [1]- buddhimā ñāṇī vibhāvī medhāvīti
etampi viditvā paṇḍito.
[195] Na mamattāya nametha māmakoti mamattāti dve mamattā
taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca .pe. idaṃ taṇhāmamattaṃ
.pe. idaṃ diṭṭhimamattaṃ . māmakoti buddhamāmako dhammamāmako
saṅghamāmako so bhagavantaṃ mamāyati bhagavā taṃ puggalaṃ
pariggaṇhāti . vuttaṃ hetaṃ bhagavatā ye te bhikkhave bhikkhū
kuhā thaddhā lapā saṅgī unnaḷā asamāhitā na me te bhikkhave
bhikkhū māmakā apagatā ca te [2]- bhikkhū imasmā dhammavinayā
na ca te imasmiṃ dhammavinaye vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti
ye ca kho te bhikkhave bhikkhū nikkuhā nillapā dhīrā athaddhā
susamāhitā te kho me bhikkhave bhikkhū māmakā anapagatā ca
te bhikkhū imasmā dhammavinayā te ca imasmiṃ dhammavinaye vuḍḍhiṃ
@Footnote: 1 Ma. paṇḍito dhīro paṇḍito paññavā. 2 Ma. bhikkhave.
Virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjantīti.
Kuhā thaddhā lapā saṅgī unnaḷā asamāhitā
na te dhamme virūhanti sammāsambuddhadesite
nikkuhā nillapā dhīrā athaddhā susamāhitā
te ve dhamme virūhanti sammāsambuddhadesite.
Na mamattāya nametha māmakoti māmako taṇhāmamattaṃ pahāya
diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā mamattāya na nameyya na onameyya
na tanninno assa na tappoṇo na tappabbhāro na tadadhimutto
na tadādhipateyyoti na mamattāya nametha māmako . tenāha
bhagavā
maraṇenapi taṃ pahīyati
yaṃ puriso mamayidanti maññati
etampi viditvā paṇḍito
na mamattāya nametha māmakoti.
[196] Supinena yathāpi saṅgataṃ
paṭibuddho puriso na passati
evampi piyāyitaṃ janaṃ
petaṃ kālakataṃ na passati.
[197] Supinena yathāpi saṅgatanti saṅgataṃ samāgataṃ samāhitaṃ
sannipatitanti supinena yathāpi saṅgataṃ.
[198] Paṭibuddho puriso na passatīti yathā puriso supinagato
candaṃ passati suriyaṃ passati mahāsamuddaṃ passati sinerupabbatarājaṃ
passati hatthiṃ passati assaṃ passati rathaṃ passati pattiṃ passati
senābyūhaṃ passati ārāmarāmaṇeyyakaṃ passati vanarāmaṇeyyakaṃ
passati bhūmirāmaṇeyyakaṃ passati pokkharaṇirāmaṇeyyakaṃ passati
paṭibuddho na kiñci passatīti paṭibuddho puriso na passati.
[199] Evampi piyāyitaṃ jananti evanti opammasampaṭipādanā.
Piyāyitaṃ jananti piyāyitaṃ mamāyitaṃ janaṃ mātaraṃ vā
pitaraṃ vā bhātaraṃ vā bhaginiṃ vā puttaṃ vā dhītaraṃ vā mittaṃ
vā amaccaṃ vā ñātisālohitaṃ vāti evampi piyāyitaṃ janaṃ.
[200] Petaṃ kālakataṃ na passatīti petā vuccanti matā
kālakatā . na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na
paṭilabhatīti petaṃ kālakataṃ na passati. Tenāha bhagavā
supinena yathāpi saṅgataṃ
paṭibuddho puriso na passati
evampi piyāyitaṃ janaṃ
petaṃ kālakataṃ na passatīti.
[201] Diṭṭhāpi sutāpi te janā
yesaṃ nāmamidaṃ pavuccati
Nāmamevāvasissati
akkheyyaṃ petassa jantuno.
[202] Diṭṭhāpi sutāpi te janāti diṭṭhāti ye
cakkhuviññāṇābhisambhūtā . sutāti ye sotaviññāṇābhisambhūtā . te
janāti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā
ca pabbajitā ca devā ca manussā cāti diṭṭhāpi sutāpi
te janā.
[203] Yesaṃ nāmamidaṃ pavuccatīti yesanti yesaṃ khattiyānaṃ
brāhmaṇānaṃ vessānaṃ suddānaṃ gahaṭṭhānaṃ pabbajitānaṃ devānaṃ
manussānaṃ . nāmanti saṅkhā samaññā paññatti lokavohāro
nāmaṃ nāmakammaṃ nāmadheyyaṃ nirutti byañjanaṃ abhilāpo . pavuccatīti
kathiyati bhaṇiyati dīpiyati vohariyatīti yesaṃ nāmamidaṃ pavuccati.
[204] Nāmamevāvasissati akkheyyanti rūpagataṃ vedanāgataṃ
saññāgataṃ saṅkhāragataṃ viññāṇagataṃ pahīyati jahīyati vijahīyati
antaradhāyati vippalujjati nāmamevāvasissati . akkheyyanti akkhātuṃ
kathetuṃ bhaṇituṃ dīpayituṃ voharitunti nāmamevāvasissati akkheyyaṃ .
Petassa jantunoti petassāti matassa kālakatassa . jantunoti
sattassa narassa mānavassa posassa puggalassa jīvassa jātussa 1-
jantussa indagussa manujassāti akkheyyaṃ petassa jantuno .
Tenāha bhagavā
@Footnote: 1 Ma. jāgussa. Yu. jagussa.
Diṭṭhāpi sutāpi te janā
yesaṃ nāmamidaṃ pavuccati
nāmamevāvasissati
akkheyyaṃ petassa jantunoti.
[205] Sokaparidevamaccharaṃ
na jahanti giddhā mamāyite
tasmā munayo pariggahaṃ
hitvā acariṃsu khemadassino.
[206] Sokaparidevamaccharaṃ na jahanti giddhā mamāyiteti sokoti
ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena
vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa
aññataraññatarena vā byasanena samannāgatassa aññataraññatarena
vā dukkhadhammena phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko
antoparisoko antoḍāho antopariḍāho cetaso parijjhāyanā
domanassaṃ sokasallaṃ . paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa .pe.
Diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena vā byasanena
samannāgatassa aññataraññatarena vā dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo
paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā
palāpo vippalāpo lālappo lālappāyanā lālappāyitattaṃ.
{206.1} Macchariyanti pañca macchariyāni āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ lābhamacchariyaṃ
Vaṇṇamacchariyaṃ dhammamacchariyaṃ yaṃ evarūpaṃ macchariyaṃ maccharāyanā
maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcakatā aggahitattaṃ cittassa
idaṃ vuccati macchariyaṃ . apica khandhamacchariyaṃpi macchariyaṃ dhātumacchariyaṃpi
macchariyaṃ āyatanamacchariyaṃpi macchariyaṃ gāho idaṃ vuccati macchariyaṃ .
Gedho vuccati taṇhā yo rāgo sārāgo .pe. abhijjhā lobho
akusalamūlaṃ . mamattāti dve mamattā taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca
.pe. idaṃ taṇhāmamattaṃ .pe. idaṃ diṭṭhimamattaṃ . mamāyitavattha-
uacchedasaṅkinopi socanti icchijjantepi socanti acchinnepi socanti.
Mamāyitavatthuvipariṇāmasaṅkinopi socanti vipariṇāmantepi socanti
vipariṇatepi socanti . mamāyitavatthuacchedasaṅkinopi paridevanti
acchijjantepi paridevanti acchinnepi paridevanti . mamāyitavatthu-
vipariṇāmasaṅkinopi paridevanti vipariṇāmantepi paridevanti vipariṇatepi
paridevanti . mamāyitavatthuṃ rakkhanti gopenti pariggaṇhanti mamāyitanti
maccharāyanti . mamāyitasmiṃ vatthusmiṃ socanti sokaṃ na jahanti paridevaṃ
na jahanti macchariyaṃ na jahanti gedhaṃ na jahanti nappajahanti na vinodenti
na byantīkaronti na anabhāvaṅgamentīti sokaparidevamaccharaṃ na jahanti
giddhā mamāyite.
[207] Tasmā munayo pariggahaṃ hitvā acariṃsu khemadassinoti
tasmāti tasmā taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ
Ādīnavaṃ sampassamāno mamattesūti tasmā . munayoti monaṃ
vuccati ñāṇaṃ yā paññā pajānanā .pe. amoho dhammavicayo
sammādiṭṭhi tena ñāṇena samannāgatā munayo monappattā .
Tīṇi moneyyāni kāyamoneyyaṃ vacīmoneyyaṃ manomoneyyaṃ .pe.
Saṅgajālamaticca so muni . pariggahoti dve pariggahā taṇhāpariggaho
ca diṭṭhipariggaho ca .pe. ayaṃ taṇhāpariggaho .pe. ayaṃ
diṭṭhipariggaho . munayo taṇhāpariggahaṃ pahāya 1- diṭṭhipariggahaṃ
paṭinissajjitvā acariṃsu vicariṃsu iriyiṃsu vattiṃsu pāliṃsu yapiṃsu yāpiṃsu.
{207.1} Khemadassinoti khemaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ yo so
sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho
nibbānaṃ . khemadassinoti khemadassino tāṇadassino leṇadassino
saraṇadassino abhayadassino accutadassino amatadassino nibbānadassinoti
tasmā munayo pariggahaṃ hitvā acariṃsu khemadassino. Tenāha bhagavā
sokaparidevamaccharaṃ
na jahanti giddhā mamāyite
tasmā munayo pariggahaṃ
hitvā acariṃsu khemadassinoti.
[208] Paṭilīnacarassa bhikkhuno
bhajamānassa vivittamāsanaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. pariccajitvā.
Sāmaggiyamāhu tassa taṃ
yo attānaṃ bhavane na dassaye.
[209] Paṭilīnacarassa bhikkhunoti paṭilīnacarā vuccanti satta
sekhā 1- arahā paṭilīno . kiṃkāraṇā paṭilīnacarā kuccanti satta
sekhā . te tato tato cittaṃ paṭilīnentā paṭikujjentā paṭivaṭṭentā
sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā
caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti .
Cakkhudvāre cittaṃ paṭilīnentā paṭikujjentā paṭivaṭṭentā
sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā
caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti.
{209.1} Sotadvāre cittaṃ ghānadvāre cittaṃ jivhādvāre cittaṃ
kāyadvāre cittaṃ manodvāre cittaṃ paṭilīnentā paṭikujjentā
paṭivaṭṭentā sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā
rakkhantā gopentā caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti
yapenti yāpenti . yathā kukkuṭapattaṃ vā nahārudaddalaṃ 2- vā
aggimhi pakkhittaṃ hoti paṭilīyati paṭikujjati paṭivattati na
sampasāriyati evameva te tato tato cittaṃ paṭilīnentā paṭikujjentā
paṭivaṭṭentā sanniruddhantā sanniggaṇhantā sannivārentā
rakkhantā gopentā caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti
yapenti yāpenti cakkhudvāre cittaṃ sotadvāre cittaṃ
@Footnote: 1 Ma. sekkhā. aparaṃpi evaṃ ñātabbaṃ. 2 ma nahārudaddulaṃ. Yu. nahārugaddulaṃ
Ghānadvāre cittaṃ jivhādvāre cittaṃ kāyadvāre cittaṃ manodvāre
cittaṃ paṭilīnentā paṭikujjentā paṭivaṭṭentā sanniruddhantā
sanniggaṇhantā sannivārentā rakkhantā gopentā caranti viharanti
iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpenti . taṃkāraṇā paṭilīnacarā
vuccanti satta sekhā . bhikkhunoti kalyāṇaputhujjanassa vā bhikkhuno
sekhassa vā bhikkhunoti paṭilīnacarassa bhikkhuno.
[210] Bhajamānassa vivittamāsananti āsanaṃ vuccati yattha
nisīdati mañco pīṭhaṃ bhisi taṭṭikā cammakhaṇḍo tiṇasanthāro
paṇṇasanthāro palāsasanthāro 1- . taṃ āsanaṃ asappāyarūpadassanena
vittaṃ 2- vivittaṃ pavivittaṃ asappāyasaddassavanena vittaṃ 3- vivittaṃ
pavivittaṃ asappāyagandhaghāyanena asappāyarasasāyanena asappāya-
phoṭṭhabbaphusanena asappāyehi pañcahi kāmaguṇehi vittaṃ 4- vivittaṃ
pavivittaṃ . taṃ [5]- āsanaṃ bhajato sambhajato sevato nisevato saṃsevato
paṭisevatoti bhajamānassa vivittamāsanaṃ.
[211] Sāmaggiyamāhu tassa taṃ yo attānaṃ bhavane na dassayeti
sāmaggiyāti tisso sāmaggiyo gaṇasāmaggī dhammasāmaggī
anabhinibbattisāmaggī.
{211.1} Katamā gaṇasāmaggī. Bahū cepi bhikkhū samaggā sammodamānā
avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharanti
@Footnote: 1 Ma. Yu. palālasanthāro. sabbattha idisameva. 2-3-4 Po. Ma. rittaṃ.
@5 Po. Ma. vivittaṃ.
Ayaṃ gaṇasāmaggī.
{211.2} Katamā dhammasāmaggī . Cattāro satipaṭṭhānā cattāro
sammappadhānā cattāro iddhippādā pañcindriyāni pañca balāni
satta bojjhaṅgā ariyo aṭṭhaṅgiko maggo te ekato pakkhandanti
pasīdanti sampatiṭṭhanti vimuccanti na tesaṃ dhammānaṃ vivādo vippavādo
atthi ayaṃ dhammasāmaggī.
{211.3} Katamā anabhinibbattisāmaggī. Bahū cepi bhikkhū anupādisesāya
nibbānadhātuyā parinibbāyanti na tesaṃ nibbānadhātuyā onattaṃ
vā puṇṇattaṃ vā paññāyati ayaṃ anabhinibbattisāmaggī.
{211.4} Bhavaneti nerayikānaṃ nirayo bhavanaṃ tiracchānayonikānaṃ
tiracchānayoni bhavanaṃ pittivisayikānaṃ pittivisayo bhavanaṃ manussānaṃ
manussaloko bhavanaṃ devānaṃ devaloko bhavanaṃ . sāmaggiyamāhu tassa
taṃ yo attānaṃ bhavane na dassayeti tassesā sāmaggī etaṃ channaṃ
etaṃ paṭirūpaṃ etaṃ anucchavikaṃ etaṃ anulomaṃ yo evaṃ paṭipanno 1-
niraye attānaṃ na dasseyya tiracchānayoniyā attānaṃ na dasseyya
pittivisaye attānaṃ na dasseyya manussaloke attānaṃ na dasseyya
devaloke attānaṃ na dasseyyāti evamāhu evamāhaṃsu evaṃ kathenti
evaṃ bhaṇanti evaṃ dīpayanti evaṃ voharantīti sāmaggiyamāhu tassa
taṃ yo attānaṃ bhavane na dassaye. Tenāha bhagavā
@Footnote: 1 Po. Ma. paṭicchanne.
Paṭilīnacarassa bhikkhuno
bhajamānassa vivittamāsanaṃ
sāmaggiyamāhu tassa taṃ
yo attānaṃ bhavane na dassayeti.
[212] Sabbattha muni anissito
na piyaṃ kubbati nopi appiyaṃ
tasmiṃ paridevamaccharaṃ
paṇṇe vāri yathā na limpati.
[213] Sabbattha muni anissitoti sabbaṃ vuccati dvādasāyatanāni
cakkhu ceva rūpā ca sotañca saddā ca ghānañca gandhā ca jivhā ca rasā
ca kāyo ca phoṭṭhabbā ca mano ca dhammā ca. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ
yā paññā pajānanā .pe. saṅgajālamaticca so muni . anissitoti
dve nissayā taṇhānissayo ca diṭṭhinissayo ca .pe. Ayaṃ taṇhānissayo
.pe. ayaṃ diṭṭhinissayo . muni taṇhānissayaṃ pahāya diṭṭhinissayaṃ
paṭinissajjitvā cakkhuṃ anissito sotaṃ anissito ghānaṃ anissito jivhaṃ
anissito kāyaṃ anissito manaṃ anissito rūpe sadde gandhe rase
phoṭṭhabbe dhamme kulaṃ gaṇaṃ āvāsaṃ lābhaṃ yasaṃ pasaṃsaṃ sukhaṃ
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ kāmadhātuṃ
rūpadhātuṃ arūpadhātuṃ kāmabhavaṃ rūpabhavaṃ arūpabhavaṃ saññābhavaṃ asaññābhavaṃ
Nevasaññānāsaññābhavaṃ ekavokārabhavaṃ catuvokārabhavaṃ pañcavokārabhavaṃ
atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ diṭṭhasutamutaviññātabbe dhamme anissito
asannissito anallīno anupagato anajjhosito anadhimutto nikkhanto
nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharatīti
sabbattha muni anissito.
[214] Na piyaṃ kubbati nopi appiyanti piyāti dve piyā
sattā vā saṅkhārā vā.
{214.1} Katame sattā piyā. Idha yassa te honti atthakāmā
hitakāmā phāsukāmā yogakkhemakāmā mātā vā pitā vā bhātā vā
bhaginī vā putto vā dhītā vā mittā vā amaccā vā ñātī vā sālohitā
vā ime sattā piyā.
{214.2} Katame saṅkhārā piyā. Manāpikā rūpā manāpikā saddā
manāpikā gandhā manāpikā rasā manāpikā phoṭṭhabbā ime saṅkhārā
piyā.
{214.3} Appiyāti dve appiyā sattā vā saṅkhārā vā.
{214.4} Katame sattā appiyā. Idha yassa te honti anatthakāmā
ahitakāmā aphāsukāmā ayogakkhemakāmā jīvitā voropetukāmā
ime sattā appiyā.
{214.5} Katame saṅkhārā appiyā. Amanāpikā rūpā amanāpikā
saddā amanāpikā gandhā amanāpikā rasā amanāpikā phoṭṭhabbā ime
Saṅkhārā appiyā.
{214.6} Na piyaṃ kubbati nopi appiyanti ayaṃ me satto piyo ime
ca me saṅkhārā manāpāti rāgavasena piyaṃ na karoti ayaṃ me satto appiyo
ime ca me saṅkhārā amanāpāti paṭighavasena appiyaṃ na karoti na janeti
na sañjaneti na nibbatteti nābhinibbattetīti na piyaṃ kubbati nopi
appiyaṃ.
[215] Tasmiṃ paridevamaccharaṃ paṇṇe vāri yathā na limpatīti
tasminti [1]- puggale arahante khīṇāsave . Paridevoti ñātibyasanena
vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa
sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa
aññataraññatarena vā byasanena samannāgatassa aññataraññatarena
vā dukkhadhammena phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā
ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo vippalāpo lālappo
lālappāyanā lālappāyitattaṃ.
{215.1} Macchariyanti pañca macchariyāni āvāsamacchariyaṃ kulamacchariyaṃ
lābhamacchariyaṃ vaṇṇamacchariyaṃ dhammamacchariyaṃ yaṃ evarūpaṃ macchariyaṃ maccharāyanā
maccharāyitattaṃ vevicchaṃ kadariyaṃ kaṭukañcakatā aggahitattaṃ cittassa idaṃ
vuccati macchariyaṃ apica khandhamacchariyaṃpi macchariyaṃ dhātumacchariyaṃpi macchariyaṃ
āyatanamacchariyaṃpi macchariyaṃ gāho idaṃ vuccati macchariyaṃ . paṇṇe
vāri yathā na limpatīti paṇṇaṃ vuccati padumapattaṃ . Vāri vuccati udakaṃ.
@Footnote: 1 Ma. Yu. tasmiṃ.
Yathā vāri padumapatte na limpati na saṃlimpati nupalimpati alittaṃ
asaṃlittaṃ anūpalittaṃ evameva tasmiṃ puggale arahante khīṇāsave
paridevo ca macchariyañca na limpati na saṃlimpati nupalimpati
alittā asaṃlittā anūpalittā so ca puggalo [1]- tehi kilesehi
na limpati na saṃlimpati nupalimpati alitto asaṃlitto anūpalitto
nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā
viharatīti tasmiṃ paridevamaccharaṃ paṇṇe vāri yathā na limpati .
Tenāha bhagavā
sabbattha muni anissito
na piyaṃ kubbati nopi appiyaṃ
tasmiṃ paridevamaccharaṃ
paṇṇe vāri yathā na limpatīti.
[216] Udavindu yathāpi pokkhare
padume vāri yathā na limpati
evaṃ muni nopalimpati
yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vā.
[217] Udavindu yathāpi pokkhareti udavindūti vuccati udakathevo.
Pokkharaṃ vuccati padumapattaṃ . yathā udakavindu padumapatte na limpati na
saṃlimpati nupalimpati alittaṃ asaṃlittaṃ anūpalittanti udavindu yathāpi
pokkhare.
@Footnote: 1 Ma. arahanto.
[218] Padume vāri yathā na limpatīti padumaṃ vuccati
padumapupphaṃ . vāri vuccati udakaṃ . yathā vāri padumapupphe 1- na
limpati na saṃlimpati nupalimpati alittaṃ asaṃlittaṃ anūpalittanti
padume vāri yathā na limpati.
[219] Evaṃ muni nopalimpati yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vāti
evanti opammasampaṭipādanā . munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ yā
paññā pajānanā .pe. saṅgajālamaticca so muni . lepāti
dve lepā taṇhālepo ca diṭṭhilepo ca .pe. ayaṃ taṇhālepo
.pe. ayaṃ diṭṭhilepo . muni taṇhālepaṃ pahāya diṭṭhilepaṃ
paṭinissajjitvā diṭṭhe na limpati sute na limpati mute na limpati
viññāte na limpati na saṃlimpati nupalimpati alitto asaṃlitto
anūpalitto nikkhanto nissaṭṭho vippamutto visaññutto
vimariyādikatena cetasā viharatīti evaṃ muni nopalimpati yadidaṃ
diṭṭhasutaṃ mutesu vā. Tenāha bhagavā
udavindu yathāpi pokkhare
padume vāri yathā na limpati
evaṃ muni nopalimpati
yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vāti.
[220] Dhono na hi tena maññati
yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vā
@Footnote: 1 Ma. Yu. padumapupphaṃ.
Nāññena visuddhimicchati
na hi so rajjati no virajjati.
[221] Dhono na hi tena maññati yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vāti
dhonoti dhonā vuccati paññā yā paññā pajānanā .pe.
Amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi . kiṃkāraṇā dhonā vuccati
paññā . tāya paññāya kāyaduccaritaṃ dhutañca dhotañca
sandhotañca niddhotañca . vacīduccaritaṃ dhutañca dhotañca sandhotañca
niddhotañca . manoduccaritaṃ dhutañca dhotañca sandhotañca
niddhotañca . rāgo dhuto ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca.
Doso moho kodho upanāho makkho paḷāso issā macchariyaṃ
māyā sāṭheyyaṃ thambho sārambho māno atimāno mado pamādo
sabbe kilesā sabbe duccaritā sabbe darathā sabbe pariḷāhā
sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā dhutā ca dhotā ca
sandhotā ca niddhotā ca.
{221.1} Taṃkāraṇā dhonā vuccati paññā. Athavā sammādiṭṭhiyā
micchādiṭṭhi dhutā ca dhotā ca sandhotā ca niddhotā ca. Sammāsaṅkappena
micchāsaṅkappo dhuto ca dhoto ca sandhoto ca niddhoto ca. Sammāvācāya
micchāvācā dhutā ca. Sammākammantena micchākammanto dhuto ca. Sammāājīvena
micchāājīvo dhuto ca. Sammāvāyāmena micchāvāyāmo dhuto ca. Sammāsatiyā
Micchāsati dhutā ca . sammāsamādhinā micchāsamādhi dhuto ca .
Sammāñāṇena micchāñāṇaṃ dhutañca . sammāvimuttiyā
micchāvimutti dhutā ca dhotā ca sandhotā ca niddhotā ca . Athavā
ariyena aṭṭhaṅgikena maggena sabbe kilesā sabbe duccaritā
sabbe darathā sabbe pariḷāhā sabbe santāpā sabbākusalābhisaṅkhārā
dhutā ca dhotā ca sandhotā ca niddhotā ca. Arahā imehi dhoneyyehi 1-
dhammehi upeto samupeto upagato samupagato upapanno samupapanno
samannāgato tasmā arahā dhono . so dhutarāgo dhutapāpo dhutakileso
dhutapariḷāhoti dhono.
{221.2} Dhono na hi tena maññati yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu
vāti dhono diṭṭhaṃ na maññati diṭṭhasmiṃ na maññati diṭṭhato na
maññati diṭṭhaṃ meti na maññati . sutaṃ na maññati sutasmiṃ
na maññati sutato na maññati sutaṃ meti na maññati .
Mutaṃ na maññati mutasmiṃ na maññati mutato na maññati
mutaṃ meti na maññati . viññātaṃ na maññati viññātasmiṃ na
maññati viññātato na maññati viññātaṃ meti na maññati .
Vuttaṃ hetaṃ bhagavatā asmīti bhikkhave maññitametaṃ anasmīti 2-
maññitametaṃ bhavissanti maññitametaṃ na bhavissanti maññitametaṃ
rūpī bhavissanti maññitametaṃ arūpī bhavissanti maññitametaṃ saññī
@Footnote: 1 Ma. dhonehi. . 2 Ma. Yu. ayamahamasmīti.
Bhavissanti maññitametaṃ asaññī bhavissanti maññitametaṃ
nevasaññīnāsaññī bhavissanti maññitametaṃ maññitaṃ bhikkhave
rogo maññitaṃ gaṇḍo maññitaṃ sallaṃ maññitaṃ upaddavo tasmā
tiha bhikkhave amaññamānena cetasā viharissāmāti evañhi vo
bhikkhave sikkhitabbanti . dhono na hi tena maññati yadidaṃ
diṭṭhasutaṃ mutesu vā.
[222] Nāññena visuddhimicchatīti dhono aññena asuddhimaggena
micchāpaṭipadāya aniyyānikapathena aññatra satipaṭṭhānehi
aññatra sammappadhānehi aññatra iddhippādehi aññatra
indriyehi aññatra balehi aññatra bojjhaṅgehi aññatra ariyā
aṭṭhaṅgikā maggā suddhiṃ visuddhiṃ parisuddhiṃ muttiṃ vimuttiṃ parimuttiṃ na
icchati na sādiyati na pattheti na piheti nābhijappatīti nāññena
visuddhimicchati.
[223] Na hi so rajjati no virajjatīti sabbe bālaputhujjanā
rajjanti kalyāṇaputhujjanaṃ upādāya satta sekhā virajjanti arahā
neva rajjati no virajjati . viratto so khayā rāgassa vītarāgattā
khayā dosassa vītadosattā khayā mohassa vītamohattā . so
vuṭṭhavāso ciṇṇacaraṇo .pe. natthi tassa punabbhavoti na hi so
rajjati no virajjati. Tenāha bhagavā
Dhono na hi tena maññati
yadidaṃ diṭṭhasutaṃ mutesu vā
nāññena visuddhimicchati
na hi so rajjati no virajjatīti.
Chaṭṭho jarāsuttaniddeso niṭṭhito.
------------------
The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 29 page 141-168.
http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=29&item=181&items=43
Classified by [Item Number] :-
http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=29&item=181&items=43&mode=bracket
Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=29&item=181&items=43
Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=29&item=181&items=43
Study Atthakatha :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=29&i=181
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=45&A=5666
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=45&A=5666
Contents of The Tipitaka Volume 29
http://84000.org/tipitaka/read/?index_29
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
