พระไตรปิฎกเล่มที่ ๘ พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ปริวาร

๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
หมวดว่าด้วยการระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์
             [๔๕๗] ท่านพระอุบาลีทูลถามว่า “ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล ไม่
ควรระงับอธิกรณ์ พระพุทธเจ้าข้า”
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๖}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
             พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ ๕ คือ
             ๑. ไม่รู้อาบัติ                   	๒. ไม่รู้สมุฏฐานแห่งอาบัติ
             ๓. ไม่รู้ประโยคแห่งอาบัติ  	๔. ไม่รู้ความระงับอาบัติ
             ๕. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้อาบัติ                   	๒. รู้สมุฏฐานแห่งอาบัติ
                          ๓. รู้ประโยคแห่งอาบัติ  	๔. รู้ความระงับอาบัติ
                          ๕. ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
             ๑. ไม่รู้อธิกรณ์                   	๒. ไม่รู้สมุฏฐานแห่งอธิกรณ์
             ๓. ไม่รู้ประโยคแห่งอธิกรณ์  	๔. ไม่รู้ความระงับอธิกรณ์
             ๕. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
             ๑. รู้อธิกรณ์                  ๒. รู้สมุฏฐานแห่งอธิกรณ์
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๗}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
             ๓. รู้ประโยคแห่งอธิกรณ์  ๔. รู้ความระงับอธิกรณ์
             ๕. ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. เป็นอลัชชี
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. เป็นลัชชี
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. ได้ยินได้ฟังน้อย
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๘}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. เป็นพหูสูต
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่รู้วัตถุ            ๒. ไม่รู้นิทาน
                          ๓. ไม่รู้พระบัญญัติ  ๔. ไม่รู้บทที่ตกหล่นในภายหลัง
                          ๕. ไม่รู้ถ้อยคำอันเกี่ยวเนื่องกันได้
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้วัตถุ            	๒. รู้นิทาน
                          ๓. รู้พระบัญญัติ  	๔. รู้บทที่ตกหล่นในภายหลัง
                          ๕. รู้ถ้อยคำอันเกี่ยวเนื่องกันได้
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๙}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. ไม่ฉลาดในพระวินัย
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. ฉลาดในพระวินัย
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง  	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. หนักในบุคคล ไม่หนักในสงฆ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. หนักในสงฆ์ ไม่หนักในบุคคล
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๕๐}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
องค์ของภิกษุผู้ไม่ควรระงับอธิกรณ์ อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก ไม่ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. หนักในอามิส ไม่หนักในสัทธรรม
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ไม่ควรระงับอธิกรณ์
องค์ของภิกษุผู้ควรระงับอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ ควรระงับอธิกรณ์ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. หนักในสัทธรรม ไม่หนักในอามิส
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล ควรระงับอธิกรณ์”
สงฆ์แตกกัน
             [๔๕๘] ท่านพระอุบาลีทูลถามว่า “สงฆ์แตกกันด้วยอาการเท่าไรหนอแล
พระพุทธเจ้าข้า”
             พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “อุบาลี สงฆ์แตกกันด้วยอาการ ๕ อย่าง อาการ
๕ อย่าง คือ
                          ๑. กรรม  	๒. อุทเทส
                          ๓. ชี้แจง   	๔. สวดประกาศ
                          ๕. ให้จับสลาก
             อุบาลี สงฆ์แตกกันด้วยอาการ ๕ นี้แล”
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๕๑}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
สังฆราชี และสังฆเภท
             ท่านพระอุบาลีทูลถามว่า “ที่เรียกว่า ‘สังฆราชี สังฆราชี’ ด้วยอาการเพียง
ไรจึงเป็นสังฆราชี แต่ไม่เป็นสังฆเภท และก็ด้วยอาการเพียงไร เป็นทั้งสังฆราชี
และสังฆเภท พระพุทธเจ้าข้า”
             พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “อุบาลี อาคันตุกวัตรนั้นเราบัญญัติไว้แล้วสำหรับภิกษุ
อาคันตุกะทั้งหลาย เมื่อสิกขาบทอันเราบัญญัติไว้เรียบร้อยอย่างนี้แล้ว ภิกษุอาคันตุกะ
ทั้งหลายก็ยังไม่ประพฤติในอาคันตุกวัตร อุบาลี แม้อย่างนี้แลเป็นสังฆราชี แต่ไม่
เป็นสังฆเภท
             อุบาลี อาวาสิกวัตรนั้นเราบัญญัติไว้แล้วสำหรับภิกษุผู้อยู่ประจำในอาวาส
ทั้งหลาย เมื่อสิกขาบทอันเราบัญญัติไว้เรียบร้อยอย่างนี้แล้ว ภิกษุผู้อยู่ประจำใน
อาวาสทั้งหลาย ก็ยังไม่ประพฤติในอาวาสิกวัตร อุบาลี แม้อย่างนี้แลเป็นสังฆราชี
แต่ไม่เป็นสังฆเภท
             อุบาลี ภัตตัคควัตรนั้นเราบัญญัติไว้แล้วสำหรับภิกษุทั้งหลายตามลำดับผู้แก่กว่า
ตามลำดับราตรี ตามสมควร คือ อาสนะอันเลิศ น้ำอันเลิศ บิณฑบาตอันเลิศ
เมื่อสิกขาบทอันเราบัญญัติไว้เรียบร้อยอย่างนี้แล้ว ภิกษุนวกะทั้งหลายก็ยังพากัน
กีดกันอาสนะในโรงภัตรสำหรับพระเถระเสีย อุบาลี แม้อย่างนี้แลเป็นสังฆราชี
แต่ไม่เป็นสังฆเภท
             อุบาลี เสนาสนวัตรในเสนาสนะนั้นเราบัญญัติไว้แล้วสำหรับภิกษุทั้งหลายตาม
ลำดับผู้แก่กว่า ตามลำดับราตรี ตามสมควร เมื่อสิกขาบทอันเราบัญญัติไว้เรียบร้อย
อย่างนี้แล้ว ภิกษุนวกะทั้งหลายก็ยังพากันกีดกันเสนาสนะสำหรับพระเถระเสีย อุบาลี
แม้อย่างนี้แลเป็นสังฆราชี แต่ไม่เป็นสังฆเภท
             อุบาลี อุโบสถอย่างเดียวกัน ปวารณาอย่างเดียวกัน สังฆกรรมอย่างเดียวกัน
กรรมน้อยใหญ่อย่างเดียวกัน ภายในสีมานั้น เราบัญญัติไว้แล้วแก่ภิกษุทั้งหลาย
เมื่อสิกขาบทอันเราบัญญัติไว้เรียบร้อยอย่างนี้แล้ว ภิกษุทั้งหลายทำความแตกแยก
กันแล้ว แบ่งเป็นกลุ่มแยกกันทำอุโบสถ แยกกันทำปวารณา แยกกันทำสังฆกรรม
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๕๒}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๑. สังฆเภทกวรรค
แยกกันทำกรรมใหญ่น้อย ภายในสีมานั้นเอง อุบาลี แม้อย่างนี้แลเป็นทั้งสังฆราชี
และสังฆเภท”
อธิกรณวูปสมวรรคที่ ๑๐ จบ
หัวข้อประจำวรรค
             ภิกษุรู้อาบัติ อธิกรณ์ ภิกษุลำเอียงเพราะชอบ
ภิกษุได้ยินได้ฟังน้อย ภิกษุไม่รู้วัตถุ ไม่ฉลาด
ภิกษุไม่หนักในบุคคล ภิกษุไม่หนักในอามิส สงฆ์แตกกัน
สังฆราชี และสังฆเภท

                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๖๔๖-๖๕๓.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=8&siri=115
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
                  อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/v.php?B=8&A=11943&Z=12113
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1211
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=8&item=1211&items=4
             The Pali Tipitaka in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=8&item=1211&items=4
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu8
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/pli-tv-pvr17/en/brahmali#pli-tv-pvr17:186.0
https://suttacentral.net/pli-tv-pvr17/en/horner-brahmali#Prv.17.10