ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 54 : PALI ROMAN Vibhanga.A. (sammoha.)

Leddukena pahatena sappena katam pitake nikkhittalonamacchaphalasadisam phanam, tassa
tam leddum damsitukamassa kumbhiya tandulasadise dante, athassa kupitassa ghate
pakkhittaghatasadisam mukhato nikkhamantam visamissakam khelanti. Sa "na sakka mundakam
vancetun"ti ucchum datva odanam pacitva ghatagulamacchehi saddhim adasiti evam
samipam katva jappanam samantajappati veditabbam. Parikathati yatha  tam labhati, tatha
parivattetva parivattetva kathanam.
     [864] Nippesikataniddese akkosanati dasahi akkosavatthuhi akkosana. 1-
Vambhanati paribhavitva kathanam. Garahanati "assaddho appasanno"tiadina nayena
dosaropana. Ukkhepanati "ma etam ettha kathetha"ti vacaya ukkhipanam.
Sabbatobhagena savatthukam sahetkam katva ukkhepana samukkhepana. Athava adentam
disva "aho danapati"ti evam ukkhipanam ukkhepana. Mahadanapatiti evam sutthu
ukkhepana samukkhepana. Khipanati "kim imassa jivitam bijabhojino"ti evam upphandana.
2- Sankhipanati "kim imam adayakoti bhanatha, yo niccakalam sabbesampi natthiti vacanam
deti"ti evam sutthutaram upphandana. Papanati adayakattassa avannassa va
papanam. Sabbatobhagena papana sampapana, avannaharikati  "evam me
avannabhayapi dassati"ti gehato geham gamato gamam janapadato janapadam
avannaharanam. Parapitthimamsikatati purato madhuram bhanitva parammukhe avannabhasita.
Esa hi abhimukham oloketum asakkontassa parammukhanam pitthimamsakhadanam viya hoti.
Tasma parapitthimamsikatati vutta. Ayam vuccati nippesikatati ayam yasma velupesika
viya abbhangam parassa gunam nippeseti nipunchati, yasma va gandhajatam pimsitva 3-
gandhamaggana viya paragune nippimsitva vicunnetva esa labhamaggana hoti,
tasma nippesikatati vuccatiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. akkosanam      2 cha.Ma. uppandana      3 cha.Ma. nipisitva
     [865] Labhena labham nijigimsanataniddese  nijigimsanati maggana. Ito
laddhanti imamha geha laddham. Amutrati amukamhi gehe. Etthiti icchana.
Gavetthiti maggana. Pariyetthiti punappunam maggana. Adito patthaya laddham laddham
bhikkham tatra tatra kuladarakanam datva ante khirayagum labhitva gatabhikkhuvatthu
cettha kathetabbam. Esanatiadini etthitiadinam vevacanani. Tasma etthiti
esana, gavetthiti gavesana, pariyetthiti pariyesana iccevamettha yojana veditabba.
     [866] Seyyamananiddese jatiyati khattiyabhavadijatisampattiya. Gottenati
gotamagottadina uttamagottena. 1- Kolaputtiyenati mahakulabhavena.
Vannapokkharatayati vannasampannasarirataya. Sariranhi pokkharanti vuccati, tassa
vannasampattiya abhirupabhavenati attho. Dhanenatiadini uttanatthaneva. Manam
jappetiti etesu yena kenaci vatthuna "seyyohamasmi"ti manam pavatteti karoti.
      [867] Sadisamananiddese manam jappetiti etesuyeva yena kenaci
vatthuna "sadisohamasmi"ti manam pavatteti. Ayamettha atthato viseso, paliyam pana
nanakaranam natthi.
     [868] Hinamananiddese omanam jappetiti hettha manam pavatteti. Omanoti
lamako hettha mano. Omannana omannitattanti akarabhavaniddesa. 2-
Hilanati jatiadihi attajigucchana. Ohilanati atirekato hilana. Ohilitattanti
tasseva bhavaniddeso. Attunnati attanam hinam katva janana. Attavannati
attanam avajanana. Attaparibhavoti jatiadisampattinamameva jatati attanam
paribhavitva mannana. Evamime tayo mana puggalam anissaya jatiadivatthuvaseneva
kathita. Tesu ekeko tinnampi seyyasadisahinanam uppajjati. Tattha
@Footnote: 1 cha.Ma. ukkatthagottena        2 cha.Ma. akarabhavaniddeso
"seyyohamasmi"ti mano seyyasseva yathavamano, sesanam ayathavamano.
Sadisohamasmi"ti mano sadisasseva yathavamano, sesanam ayathavamano.
"hinohamasmi"ti mano hinasseva yathavamano, sesanam ayathavamano.
     [869] Tattha katamo seyyassa seyyohamasmitiadayo pana nava mana
puggalam nissaya kathita. Tesu tayo tayo ekekassa uppajjanti. Tattha dahatiti
thapeti. Tam nissayati tam seyyato dahanam nissaya. Ettha pana seyyassa
seyyohamasmiti mano rajunanceva pabbajitananca uppajjati. Raja hi "ratthena
va dhanena va vahanehi va ko maya sadiso atthi"ti etam manam karoti.
Pabbajitopi "siladhutangadihi ko maya sadiso atthi"ti etam manam karoti.
     [870] Seyyassa sadisohamasmiti manopi etesameva uppajjati. Raja
hi "ratthena va dhanena va vahanehi va annehi rajuhi saddhim mayham
kinnanakaranan"ti etam manam karoti. Pabbajitopi "siladhutangadihi annena
bhikkhuna saddhim mayham kinnanakaranan"ti etam manam karoti.
     [871] Seyyassa hinohamasmiti manopi etesamyeva uppajjati. Yassa hi
ranno rattham va dhanam va vahanadini 1- va sampannani na honti, so
"mayham rajati voharasukhamattameva, kim raja nama ahan"ti etam manam karoti.
Pabbajitopi appalabhasakkaro "aham dhammakathiko, bahussuto, mahatheroti kathamattameva,
kim dhammakathiko namaham, kim bahussuto namaham, kim mahathero namaham, yassa me
labhasakkaro natthi"ti etam manam karoti.
     [872] Sadisassa seyyohamasmiti manadayo amaccadinam uppajjanti.
Amacco hi ratthiya va "bhogayanavahanadihi ko maya sadiso anno rajapuriso
@Footnote: 1 cha.Ma. vahanani
Atthi"ti va "mayham annehi saddhim kinnanakaranan"ti va "amaccoti namamattameva
mayham, ghasacchadanamattampi me natthi, kim amacco namahan"ti va ete mane
karoti.
     [875] Hinassa seyyohamasmiti manadayo dasadinam uppajjanti.
Daso hi "matito va pitito va ko maya sadiso anno daso nama atthi,
anne jivitum asakkonta kucchihetu dasa nama jata, aham pana paveniagatatta
seyyo"ti va "paveniagatabhavena ubhatosuddhikadasattena asukadasena
nama saddhim kim mayham nanakaranan"ti va "kucchivasenaham dasabyam upagato,
matapitukotiya pana me dasatthanam natthi, kim daso namahan"ti va ete
mane karoti. Yatha pana daso, evam pukkusacandaladayopi ete mane
karontiyeva.
     Ettha ca seyyassa seyyohamasmiti uppannamanova yathavamano, itare
dve ayathavamana. Tatha sadisassa sadisohamasmiti, hinassa hinohamasmiti
uppannamanova yathavamano, itare dve ayathavamana. Tattha yathavamana
arahattamaggavajjha, ayathavamana sotapattimaggavajjha.
     [878] Evam savatthuke mane kathetva idani avatthukam nibbattitamanameva
dassetum tattha katamo manotiadi vuttam.
     [879] Atimananiddese seyyadivasena puggalam anamasitva jatiadivatthuvaseneva
niddittho. Tattha atimannatiti jatiadihi maya sadiso natthiti atikkamitva mannati.
     [880] Manatimananiddese yo evarupoti yo eso "ayam pubbe
maya sadiso, idani aham settho, ayam hinataro"ti uppanno mano, ayam
Bharatibharo viya purimam sadisamanam upadaya manatimano namati dassetum
evamaha.
     [881] Omananiddeso hinamananiddesasadisoyeva. Veneyyavasena pana
so hinohamasmiti mano nama vutto, ayam omano nama. Apicettha "tvam
jatima, kakajati viya te jati, tvam gottava, candalagottam viya te gottam,
tuyham saro atthi, kakassaro viya te saro"ti evam attanam hettha katva
pavattanavasena ayam omanoti veditabbo.
     [882] Adhimananiddese appatte pattasannitati cattari saccani
appatva pattasannita. 1- Akateti catuhi maggehi kattabbakicce akateyeva.
Anadhigateti catusaccadhamme anadhigate. Asacchikateti arahattena apaccakkhakate.
Ayam vuccati adhimanoti ayam adhigatamano nama vuccati.
     Ayam  pana kassa uppajjati, kassa na uppajjatiti? ariyasavakassa tava
Na uppajjati. So hi maggaphalanibbanapahinakilesavasitthakilesapaccavekkhaneneva
sanjatasomanasso ariyagunapativedhe  nikkankho, tasma sotapannadinam "aham
sakadagami"tiadivasena mano na uppajjati, dussilassapi na uppajjati. So hi
ariyagunadhigame nirasova, silavatopi pariccattakammatthanassa niddaramatadimanuyuttassa
na uppajjati.
     Parisuddhasilassa pana kammatthane appamattassa namarupam vavatthapetva
paccayapariggahena vitinnakankhassa tilakkhanam aropetva sankhare sammasantassa
araddhavipassakassa uppajjati, uppanne ca suddhasamathalabhi va suddhavipassanalabhi
va antara thapeti. So hi dasapi visampi timsampi vassani kilesasamudacaram
apassanto "aham sotapanno"ti va "sakadagami"ti va "anagami"ti va
@Footnote: 1 cha.Ma. pattasannitaya
Mannati, samathavipassanalabhi pana arahatteyeva thapeti. Tassa hi samadhibalena
kilesa vikkhambhita, vipassanabalena sankhara supariggahita, tasma satthipi vassani
asitipi vassani vassasatampi kilesa na samudacaranti, khinasavasseva cittacaro
hoti. So evam digharattam kilesasamudacaram apassanto antara atthatvava
"araha ahan"ti mannati uccatalankavasi 1- mahanagatthero viya hankanakavasi
mahadattatthero viya cittalapabbate ninkaponnapadhanagharavasi 2- culasumatthero
viya ca.
     Tatridam ekavatthuparidipanam:- talangaravasi dhammadinnatthero kira nama eko
pabhinnapatisambhido mahakhinasavo mahato bhikkhusamghassa ovadadayako ahosi,
so ekadivasam attano divatthane nisiditva "kinnu kho amhakam acariyassa
uccatalankavasimahanagattherassa samanakiccam matthakam pattam, 3- no"ti avajjento
puthujjanabhavamevassa disva "mayi agacchante puthujjanakalakiriyameva karissati"ti
ca natva iddhiya vehasam uppatitva divatthane nisinnassa therassa samipe
otaritva 4- vanditva vattam dassetva ekamantam nisidi. "kim avuso dhammadinna
akale agatosi"ti ca vutto "panham bhante pucchitum agatomhi"ti aha.
     Tato "pucchavuso janamana kathessama"ti vutte 5- panhasahassam
pucchi. Thero pucchitapucchitam panham asajjamanova kathesi. Tato "atitikkham vo
bhante nanam, kada tumhehi ayam dhammo adhigato"ti vutte 5- "ito satthivassakale
avuso"ti aha. Samadhimpi bhante valanjethati. Nayidam avuso bhariyanti.
Tenahi bhante ekam hatthim mapethati. Thero sabbasetam hatthim mapesi. Idani bhante
yatha ayam hatthi ancitakanno pasaritananguttho sondam mukhe pakkhipitva bheravam
@Footnote: 1 Si. uccamalikavasi    2 Si. ponnaka.....      3 cha.Ma. patto
@4 cha.Ma. orohitva    5 cha.Ma. vutto
Koncanadam karonto tumhakam abhimukho agacchati, tatha  nam karothati. Thero
tatha katva vegena agacchato hatthissa bheravam akaram disva utthaya
palayitumaraddho. Tamenam khinasavatthero hattham pasaretva civarakanne gahetva
"bhante khinasavassa sarajjam nama hoti"ti aha. So tasmim kale attano
puthujjanabhavam natva "avassayo me avuso dhammadinna hohi"ti vatva
padamule ukkutikam nisidi. "bhante tumhakam avassayo bhavissamiccevaham agato,
ma cintayittha"ti kammatthanam kathesi. Thero kammatthanam gahetva cankamam
aruyha tatiye padavare aggaphalam arahattam papuni. Thero kira dosacarito
ahosi.
     [883] Asmimananiddese rupam 1- asmiti manoti aham rupanti uppannamano.
Chandoti manam anugatacchandova. Tatha anusayo. Vedanadisupi eseva nayo.
     [884] Micchamananiddese papakena va kammayatanenatiadisu papakam kammayatanam nama
kevattamacchabandhanesadanam 2- kammam. Papakam sippayatanam nama macchajalakhipanakuminakaranesu
ceva pasaoddanasularopanadisu ca chekata. Papakam vijjatthanam nama ya kaci
parupaghatavijja. Papakam sutam nama bharatayuddhasitaharanadipatisamyuttam. Papakam patibhanam
nama dubbhasitayuttam kabbanatakavilappanadipatibhanam. 3- Papakam  silam nama ajasilam
gosilam. Vatampi ajavatagovatameva. Papika ditthi pana dvasatthiya ditthigatesu ya kaci
ditthi.
     [885] Nativitakkaniddesadisu "mayham natayo sukhajivino sampattiyutta"ti
evam pancakamagunasannissitena gehasitapemena natake arabbha uppannavitakkova
nativitakko nama. "khayangata vayangata saddha pasanna"ti evam pavatto pana
nativitakko nama na hoti.
@Footnote: 1 ka. rupe      2 cha.Ma......nesadadinam      3 cha.Ma. kappanataka.....
     [886] "amhakam janapado subhikkho sampannasasso"ti tutthamanassa
gehasitapemavaseneva uppannavitakko janapadavitakko nama. "amhakam janapade
manussa saddha pasanna khayangata vayangata"ti evam pavatto pana janapadavitakko
nama na hoti.
     [887] Amaratthaya vitakko, amaro va vitakkoti amaravitakko. Tattha
ukkutikappadhanadihi dukkhe nijjinne samparaye atta sukhi hoti amaroti
dukkarakarikam karontassa taya dukkarakarikaya patisamyutto vitakko amaratthaya
vitakko nama. Ditthigatiko pana sassatam vadesitiadini puttho "evantipi me
no, tathatipi me no, annathatipi me no, notipi me no, no notipi me
no"ti 1- vikkhepam apajjati, tassa so ditthigatapatisamyutto vitakko. Yatha amaro
nama maccho udake gahetva maretum na sakka, ito cito ca dhavati, gaham
na gacchati, evameva ekasmim pakkhe asanthahanato na maratiti amaro nama
hoti. Tam duvidhampi ekato katva ayam vuccati amaravitakkoti vuttam.
     [888] Paranuddayatapatisamyuttoti anuddayatapatirupakena gehasitapemena
patisamyutto. Sahananditiadisu upatthakesu nandantesu socantesu ca tehi
saddhim digunam nandati, digunam socati, tesu sukhitesu dvigunam sukhito hoti,
dukkhitesu dvigunam dukkhito hoti. Uppannesu kiccakaraniyesuti tesu mahantesu
va khuddakesu va kammesu uppannesu. Attana va yogam apajjatiti tani
tani kiccani sadhento pannattim vitikkamati, sallekham kopeti. Yo tatthati
yo tasmim samsatthavihare tasmim va yogapajjane gehasito vitakko, ayam
paranuddayatapatisamyutto vitakko nama.
@Footnote: 1 di.Si. 9/64/27
     [889] Labhasakkarasilokapatisamyuttoti civaradilabhena ceva sakkarena
ca kittisaddena ca saddhim arammanakaranavasena patisamyutto.
     [890] Anavannattipatisamyuttoti "aho vata mam pare na avajaneyyum,
na pothetva vihethetva katheyyun"ti evam anavannatabhavapatthanaya 1- saddhim
uppannavitakko. 2- Yo tattha gehasitoti yo tasmim "ma mam pare avajanimsu"ti
uppanne citte pancakamagunasankhatagehanissito hutva uppannavitakko. Sesam
sabbattha pakatamevati.
                      Ekakaniddesavannana nitthita.
                           -----------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 54 page 524-532. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=54&A=12332&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=54&A=12332&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=35&i=860              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=35&A=11821              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=35&A=9529              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=35&A=9529              Contents of The Tipitaka Volume 35 http://84000.org/tipitaka/read/?index_35

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]