ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 8 : PALI ROMAN Ma.A. (papa–ca.2)

Tasma tam "sabbupadhipatinissaggo tanhakkhayo virago nirodho"ti vuccati.
Nibbanayati ayam panassa sarupaniddeso, iti sabbeheva imehi padehi
nibbanassa sacchikiriyatthaya dhammam desentassati ayamattho dipito. Tassevam hotiti
tassa ditthigatikassa ucchijjissami namassu, vinassissami namassu, nassu nama
bhavissamiti evam hoti. Ditthigatikassa hi tilakkhanam aropetva sunnatapatisamyuttam
katva desiyamanam dhammam sunantassa taso uppajjati. Vuttampi cetam 1- "taso
heso bhikkhave assutavato puthujjanassa no cassam, no ca me siya"ti. 2-
    [243] Ettavata bahiddhaparikkharavinase tassanakassa ca no tassanakassa
ca ajjhattakkhandhavinase tassanakassa ca no tassanakassa cati imesam
vasena catukotika sunnata kathita. Idani bahiddhaparikkharam pariggaham  nama
katva visativatthukam sakkayaditthim attavadupadanam nama katva sakkayaditthippamukha
dvasatthi ditthiyo nissayam 3- nama katvati kotikam sunnatam dassetum tam bhikkhave
pariggahantiadimaha. Tattha pariggahanti bahiddhaparikkharam. Parigganheyyathati yatha
vinnumanusso  parigganheyya. Ahampi kho tam bhikkhaveti bhikkhave tumhepi na
passatha, ahampi na passami, iti evarupo pariggaho natthiti dasseti. Evam
sabbattha attho veditabbo.
    [244] Evam tikotikam sunnatam dassetva inani ajjhattakkhandhe
attati bahiddhaparikkhare attaniyanti katva dvekotikam dassento attani va
bhikkhave satitiadimaha. Tattha ayam sankhepattho, bhikkhave attani va sati idam me
parikkharajatam attaniyanti assa, attaniyeva va parikkhare sati ayam me atta
imassa parikkharassa samiti, evamahanti. Sati mamati, mamati sati ahanti yuttam
bhaveyya. Saccatoti bhutato. Thetatoti tathato thirato va.
    Idani ime pancakkhandhe aniccam dukkham anattati evantiparivattavasena
agganhanto ayam arittho viya mayham sasane kalalam kacavaram pakkhipatiti dassento
tam kim mannatha bhikkhave rupam niccam vatiadimaha. Tattha aniccam bhanteti bhante yasma
@Footnote: 1 cha.Ma. vuttam hetam, Si. vuttampi hetam  2 cha.Ma. taso hesa bhikkhave, pali.
@taso hesa bhikkhusam.khandha 17/55/47 udanasutta   3 cha.Ma. ditthinissayam
Hutva na hoti, tasma aniccam, uppadavayavattito viparinamatavakalika-
niccapatikkhepatthena vati catuhi karanehi aniccam. Dukkham bhanteti bhante
patipilanakarena dukkham, santapadukkhamadukkhavatthukasukhapatikkhepatthena vati catuhi
karanehi dukkham. Viparinamadhammanti bhavasankantiupagamanasabhavam pakatibhavavijahanasabhavam.
Kallam nu tam samanupassitum etam mama, esohamasmi, eso me attati yuttam nukho tam
imesam tinnam tanhamanaditthigahanam vasena aham mamati evam gahetum. No hetam
bhanteti imina te bhikkhu avasavattanakarena rupam bhante  anattati patijananti.
Sunnaassamikaanissaraattapatikkhepatthena vati catuhi karanehi anatta.
    Bhagava hi katthaci aniccavasena anattatam dasseti, katthaci dukkhavasena
katthaci ubhayavasena. "cakkhu attati yo vadeyya, tam na upapajjati, cakkhussa
uppadopi vayopi  pannayati. Yassa kho pana uppadopi vayopi pannayati,
atta me uppajjati ca veti cati iccassa evamagatam hoti, tasma tam na
upapajjati, cakkhu anattati yo vadeyya, iti cakkhu anatta"ti 1- imasmim hi
chachakkasutte aniccavasena anattatam dasseti. "rupanca hidam bhikkhave atta
abhavissa, nayidam rupam abadhaya samvatteyya, labbhetha ca rupe' evam me rupam hoti,
evam me rupam ma ahosi'ti. Yasma ca kho bhikkhave rupam anatta, tasma rupam abadhaya
samvattati, na ca labbhati rupe'evam me rupam hotu, evam me rupam ma ahosi"ti 2-
imasmim anattalakkhanasutte dukkhavasena anattatam dasseti. "rupam bhikkhave  aniccam,
yadaniccam tam dukkham, yam dukkham tadanatta, yadanatta, tam' netam mama, nesohamasmi, na
meso atta'ti evametam yathabhutam sammappannaya datthabban"ti 3- imasmim
arahattasutte ubhayavasena anattatam dasseti. Kasma? aniccam dukkham ca pakatam.
Anattati na pakatam.
    Paribhogabhajanadisu hi bhinnesu aho aniccanti vadanti, aho anattati
vatta nama natthi. Sarire gandapilakadisu va utthitasu kantakena va paviddha
@Footnote: 1 pali. attati, Ma. upari. 14/422/362 salayatanavagga
@2 vinaYu. maha. 4/20/17 pancavaggiyakatha, sam.khandha. 17/59/55 upayavagga
@3 sam. khandha. 17/76/67 khajjaniyavagga
Aho dukkhanti vadanti, aho anattati pana vatta nama natthi. Kasma? idam
hi anattalakkhanam nama avibhutam duddasam duppannapanam. Tena tam bhagava aniccavasena
va dukkhavasena va ubhayavasena va dasseti. Tayidam imasmimpi teparivatte
aniccadukkhavaseneva dassitam. Vedanadisupi eseva nayo.
    Tasmatiha bhikkhaveti bhikkhave yasma etarahipi annadapi rupam aniccam
dukkham anatta, tasmati attho. Yam kinci rupantiadini visuddhimagge
khandhaniddese vittharitaneva.
    [245] Nibbindatiti ukkanthati. Ettha ca nibbidati vutthanagaminivipassana
adhippeta. Vutthanagaminivipassanaya hi bahuni namani. Esa hi
katthaci sannagganti vutta. Katthaci dhammatthitinananti. Katthaci
parisuddhipadhaniyanganti. Katthaci patipadananadassanavisuddhiti. Katthaci tammayam
pariyadananti. 1- Katthaci tihi namehi. Katthaci dvihi. 2-
    Tattha potthapadasutte tava "sanna kho potthapada pathamam uppajjati,
paccha nanan"ti 3- evam sannagganti vutta. Susimasutte "pubbe kho susima
dhammatthitinanam, paccha nibbane nanan"ti 4- evam dhammatthitinananti vutta.
Dasuttarasutte "patipadananadassanavisuddhipadhaniyangan"ti 5- evam parisuddhi-
padhaniyanganti vutta rathavinite "kim nu kho avuso patipadananadassanavisuddhattham
bhagavati brahmacariyam vussati"ti 6- evam patipadananadassanavisuddhiti vutta.
Salayatanavibhange "atammayatam bhikkhave nissaya atammayatam agamma yayam upekkha nanatta
nanattasita, tam abhinivajjetva yayam upekkha ekatta ekattasita, tam nissaya
tam agamma evametissa pahanam hoti, evametissa samatikkamo hoti"ti 7-
evam tammayam pariyadananti vutta. Patisambhidamagge "ya ca muncitukamyata,
@Footnote: 1 cha.Ma. tammayatapariyadananti, Si. tammayapariyadananti, evamuparipi
@2 cha.Ma. dvihiti     3 di.Si. 9/416/181 sahetukasannuppadanirodhakatha
@4 sam. nidana. 16/70/120 mahavagga    5 di. pati. 11/359/272 nava dhamma
@6 Ma.mu. 12/257/217 opammavagga     7 Ma. upari. 14/310/284 vibhangavagga
    Ya ca patisankhanupassasa, ya ca sankharupekkha, ime dhamma ekattha byanjanameva
nanan"ti 1- evam tihi namehi vutta. Patthane "anulomam gotrabhussa anantara-
paccayena paccayo, anulomam vodanassa anantarapaccayena paccayo"ti 2- evam dvihi
namehi vutta. Imasmim pana alagaddasutte nibbindatiti nibbidanamena agata.
    Nibbindam 3- virajjatiti ettha viragoti maggo. Viraga vimuccatiti ettha
viragena maggena vimuccatiti phalam kathitam. Vimuttasmim vimuttamiti nanam hotiti idha
paccavekkhana kathita.
    Evam vimuttacittam mahakhinasavam dassetva idani tassa yathabhutehi
pancahi karanehi namam ganhanto ayam vuccati bhikkhavetiadimaha. Avijjati
vattamulika avijja. Ayam hi durukkhipanatthena palighoti vuccati. Tenesa tassa 4-
ukkhittatta ukkhittapalighoti vutto. Talavatthukatati sisacchinnatalo viya kata,
samulam va talam uddharitva talassa vatthu viya kata, yatha tasmim vatthusmim
puna so talo na pannayati, evam puna appannattibhavam nitati attho.
Ponobbhavikoti  punabbhavadayako. Jatisamsaroti jatisu jayanavasena ceva
samsaranavasena ca evam laddhanamanam punabbhavakkhandhanam paccayo kammabhisankharo.
So hi punappunam uppattikaranavasena parikkhipitva thitatta parikkhati vuccati,
tenesa tassa sankinnatta vikinnatta sankinnaparikkhoti vutto. Tanhati
vattamulika tanha. Ayam hi gambhiranugatatthena esikati vuccati. Tenesa tassa
abbhulhatta luncitva chadditatta abbhulhesikoti vutto. Orambhagiyaniti
orambhajanakani kamabhave upapattipaccayani. Etani hi kavatam viya nagaradvaram
cittam pidahitva thitattava 5- aggalati vuccanti. Tenesa tesam nirakatatta
bhinnatta niraggaloti vutto. Ariyoti nikkileso parisuddho. Pannaddhajoti
patitamanaddhajo. Pannabharoti khandhabharakilesabharaabhisankharabharapancakamagunabhara
panna orohita assati pannabharo. Apica idha manabharasseva orohitatta
@Footnote: 1 khu. pati. 31/120 adi/87 nanakatha (sya) atthato samanam
@2 abhi. patthana 40/417/128- kusalattika    3 cha.Ma. nibbida virajjatiti
@4 cha.Ma. tassa  5 cha.Ma. va-saddo na dissati
Pannabharoti adhippeto, visamyuttoti catuhi yogehi sabbakilesehi ca visamyutto.
Idha pana manasamyogeneva visamyuttatta visamyuttoti adhippeto. Asmimanoti rupe
asmiti mano, vedanaya, sannaya, sankharesu, vinnane asmiti mano.
    Ettavata bhagavata maggena kilese khepetva nirodhasayanavaragatassa
nibbanarammanam phalasamapattim appetva viharato khinasavassa kalo dassito.
Yatha hi dve nagarani ekam coranagaram, ekam khemanagaram. Atha ekassa mahayodhassa
evam bhaveyya "yavidam coranagaram titthati, tava khemanagaram bhayato na muccati,
coranagaram anagaram karissami"ti sannaham katva khaggam gahetva coranagaram
upasankamitva nagaradvare ussapite esikatthambhe khaggena chinditva saddhim
dvarabahahi 1- kavatam bhinditva paligham ukkhipitva pakaram bhindanto parikkham
sankiritva nagarasobhanatthaya ussite dhaje patetva nagaram aggina jhapetva
khemanagaram pavisitva pasadam abhiruyha natiganaparivuto surasabhojanam bhunjeyya,
evam coranagaram viya sakkayo, khemanagaram viya nibbanam, mahayodho viya yogavacaro.
Tassevam hoti "yava sakkayavattam vattati, tava dvattimsakammakaranaatthanavutiroga-
pancavisatimahabhayehi parimuccanam natthi"ti. So mahayodho  viya sannaham silasannaham
katva, pannakhaggam gahetva khaggena esikatthambhe viya arahattamaggena tanhesikam
luncitva, so yodho sadvarabaham nagarakavatam viya pancorambhagiyasamyojanaggalam
ugghatetva, so yodho paligham viya avijjapaligham ukkhipitva, so yodho pakaram
bhindanto parikkham viya kammabhisankharam bhindanto jatisamsaraparikkham sankiritva,
so yodho nagarasobhanatthaya ussapite dhaje viya manaddhaje patetva
sakkayanagaram jhapetva, so yodho khemanagare uparipasade surasabhojanam viya
kilesanibbananagaram pavisitva amatanirodharammanam phalasamapattisukham anubhavamano
kalam vitinameti.
    [246] Idani evam vimuttacittassa khinasavassa parehi anadhigamaniyavinnanam 2-
dassento evam vimuttacittam khotiadimaha. Tattha anvesantati 3-
@Footnote: 1 cha.Ma. sadvarabahakam   2 cha.Ma....vinnanatam   3 cha.Ma., pali. anvesanti
Anvesanta gavesanta. Idam nissitanti idam nama nissitam. Tathagatassati ettha
sattopi tathagatoti adhippeto, uttamapuggalo khinasavopi. Ananuvijjoti
asamvijjamano va avindeyyo va. Tathagatoti hi satte gahite asamvijjamanoti
attho vattati, khinasave gahite avindeyyoti attho vattati.
    Tattha purimanaye ayamadhippayo:- bhikkhave aham dittheva dhamme dharamanakamyeva
khinasavam tathagato satto puggaloti na pannapemi. Appatisandhikam pana parinibbutam
khinasavam sattoti va puggaloti va kim pannapessami. Ananuvijjo tathagato,
na hi paramatthato satto nama koci atthi, tassa avijjamanassa idam nissitam
vinnananti anvesantapi kim adhigacchissanti, katham patilabhissantiti attho.
Dutiyanaye ayamadhippayo:- bhikkhave aham dittheva dhamme dharamanakamyeva khinasavam
vinnanavasena indadihi avindiyam vadami, na hi sainda deva sabrahmaka
sapajapatika anvesantapi khinasavassa vipassanacittam va maggacittam va phalacittam
va idam nama arammanam nissaya vattatiti janitum sakkonti, te appatisandhikassa
parinibbutassa kim janissantiti.
    Asatati asantena. Tucchati tucchakena. Musati musavadena. Abhutenati yam
natthi, tena. Abbhacikkhantiti abhiacikkhanti, abhibhavitva vadanti. Venayikoti
vinayati vinasetiti vinayo, so eva venayiko, sattavinasakoti adhippayo. Yatha
caham bhikkhave nati 1- bhikkhave yena karanena 2- aham na sattavinasako. Yatha caham
na vadamiti yena va karanena aham sattavinasam na pannapemi. Idam vuttam
hoti:- yathaham na sattavinasako, yatha ca na sattavinasam pannapemi, tatha
mam te bhonto samanabrahmana "venayiko samano gotamo"ti vadanta
sattavinasako samano gotamoti ca, "sato sattassa ucchedam vinasam vibhavam
pannapemi"ti 3- vadanta sattavinasam pannapemiti ca asata tuccha musa abhutena
abbhacikkhantiti.
@Footnote: 1 cha.Ma. yatha caham na bhikkhaveti     2 cha.Ma. va karena  3 cha.Ma. pannapetiti evamuparipi
    Pubbe cati pubbe mahabodhimandamhiyeva ca. Etarahi cati etarahi
dhammadesanayam ca. Dukkham ceva pannapemi, dukkhassa ca nirodhanti dhammacakkam
appavattetva bodhimande viharantopi dhammacakkappavattanato patthaya dhammam
desentopi catusaccameva pannapemiti attho. Ettha hi dukkhaggahanena tassa
mulabhuto samudayo, nirodhaggahanena ca 1- tamsampapako maggo gahitova hotiti
veditabbo. Tatra ceti tasmim catusaccappakasane. Pareti saccani ajanitum
pativijjhitum asamatthapuggala. Akkosantiti dasahi akkosavatthuhi akkosanti.
Paribhasantiti vacaya paribhasanti. Rosenti vihesentiti rosessama vihesessamati
adhippayena ghattenti dukkhapenti. Tatrati tesu akkosadisu, tesu va
parapuggalesu. Aghatoti kodho. 2- Appaccayoti domanassam. Anabhiraddhiti 3- atutthi.
    Tatra ceti catusaccappakasaneyeva. Pareti catusaccappakasanam ajanitum
pativijjhitum samatthapuggala. Anandoti anandapiti. Ubbilavitattanti 4-
ubbilapanapiti. Tatraceti catusaccappakasanamhiyeva. Tatrati sakkaradisu. Yam kho
idam pubbe parinnatanti yam idam khandhapancakam pabbe bodhimande tihi parinnahi
parinnatam. Tattha'meti  tasmim khandhapancake ime. Kim vuttam hoti? tatrapi tathagatassa
ime sakkara mayi bhavissanti 5- va aham ete anubhavamiti va na hoti. Pubbe 6-
parinnatakkhandhapancakasseva ete sakkara khandhapancakamyeva ca te sakkare
anubhotiti 6- ettakameva hotiti. Tasmati yasma saccani pativijjhitum asamattha
tathagatampi akkosanti, tasma. Sesam vuttanayeneva veditabbam.
    [247] Tasmatiha bhikkhave yam na tumhakanti yasma attaniyepi chandaragappahanam
digharattam hitaya sukhaya samvattati, tasma yam na tumhakam, tam pajahathati
attho. Yathapaccayam va kareyyati yatha yatha iccheyya, tatha tatha kareyya.
Na hi no etam bhante atta vati bhante etam tinakatthasakhapalasam amhakam
neva atta na amhakam rupam na vinnananti vadanti. Attaniyam vati amhakam
@Footnote: 1 cha.Ma. ca-saddo na dissati      2 cha.Ma. kopo   3 ka. anabhinanditi
@4 cha.Ma. uppilavitattanti   5 cha.Ma. kariyantiti
@6-6 cha.Ma. pubbe parinnatakkhandhapancakamyeva ete sakkare anubhotiti
Civaradiparikkharopi na hotiti attho. Evameva kho bhikkhave yam na tumhakam tam
pajahathati bhagava khandhapancakamyeva na tumhakanti dassetva pajahapeti, tanca
kho na uppatetva luncitva va, chandaragavinayena panetam pajahapeti.
    [248] Evam svakkhatoti ettha tiparivattato patthaya yava imam thanam
aharitumpi vattati, patilomena pemamattakena saggaparayanato patthaya yava imam
thanam aharitumpi vattati. Svakkhatoti sukathito. Sukathitatta ca 1- uttano vivato
pakasito. Chinnapilotikoti pilotikati vuccati chinnam bhinnam tattha tattha sibbitam
ganthikatam jinnavattham, tam yassa natthi, atthahattham va navahattham va ahatasatakam
nivattho, so chinnapilotiko nama. Ayampi dhammo tadiso, na hettha kohannadivasena
chinnabhinnasibbitaganthikatabhavo atthi. Apica kacavaro pilotikoti vuccati.
Imasmim ca sasane samanakacavaram nama patitthatum na labhati. Tenevaha:-
           "karandamva 2- niddhamatha          kasambuncavakassatha 3-
            tato palase 4- vahetha       assamane samanamanine.
            Niddhamitvana papicche          papaacaragocare
            suddha suddhehi samvasam          kappayavho patissata
            tato samagga nipakka          dukkhassantam karissatha"ti. 5-
    Iti samanakacavarassa chinnattapi ayam dhammo chinnapilotiko nama hoti.
Vattantesam natthi pannapanayati tesam vattam apannattibhavam gatam nippannattikam
jatam. Evarupo mahakhinasavo evam svakkhate sasaneyeva uppajjati. Yatha ca
khinasavo, evam anagamiadayopi.
    Tattha dhammanusarino saddhanusarinoti ime dve sotapattimaggattha
honti. Yathaha "katamo ca puggalo dhammanusari. Yassa puggalassa
sotapattiphalasacchikiriyaya patipannassa pannindriyam adhimattam hoti, pannavahim
pannapubbangamam ariyamaggam bhaveti. Ayam vuccati puggalo dhammanusari.
Sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno puggalo dhammanusari, phale thito
ditthippatto. Katamo
@Footnote: 1 cha.Ma. eva     2 cha.Ma. karandavam    3 cha.Ma. kasambuncapakassatha
@4 pali, cha.Ma. palape   5 khu.sutta. 25/284-6/388-9 dhammacariyasutta
Ca puggalo saddhanusari. Yassa puggalassa sotapattiphalasacchikiriyaya patipannassa
saddhindriyam adhimattam hoti, saddhavahim saddhapubbangamam ariyamaggam bhaveti. Ayam
vuccati puggalo saddhanusari. Sotapattiphalasacchikiriyaya patipanno puggalo
saddhanusari, phale thito saddhavimutto"ti. 1- Yesam mayi saddhamattam pemamattanti
imina yesam anno ariyadhammo natthi, tathagate pana saddhamattam pemamattameva
hoti. Te vipassaka puggala adhippeta. Vipassakabhikkhunanhi evam vipassanam
patthapetva nisinnanam dasabale eka saddha ekam pemam uppajjati. Taya
saddhaya tena pemena hatthe gahetva sagge thapita viya honti, niyatagatika
kira ete. Poranakatthera pana evarupam bhikkhum culasotapannoti vadanti. Sesam
sabbattha uttanamevati.
                    Papancasudaniya majjhimanikayatthakathaya
                     alagaddupamasuttavannana nitthita.
                         ---------------



             The Pali Atthakatha in Roman Book 8 page 19-27. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_rm.php?B=8&A=468&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=468&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=274              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=4443              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=5284              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=5284              Contents of The Tipitaka Volume 12 http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]