|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
[๒๕] ตตฺราติ สตฺตสุ อุจฺเฉทวาเทสุ ภุมฺมํ. อุทฺธํ ปรามสนฺตีติ ๑- อุทฺธํ วุจฺจติ อนาคตสํสารวาโท, อนาคตํ สํสารวาทํ ปรามสนฺตีติ ๒- อตฺโถ. อาสตฺตึเยว อภิวทนฺตีติ ลคฺคนํเยว วทนฺติ. "อาสตฺตนฺ"ติปิ ปาโฐ, ตณฺหํเยว วทนฺตีติ อตฺโถ. อิติ เปจฺจ ภวิสฺสามาติ เอวํ เปจฺจ ภวิสฺสาม. ขตฺติยา ภวิสฺสาม, พฺราหฺมณา ภวิสฺสามาติ เอวเมตฺถ นโย เนตพฺโพ. วาณิชูปมํ ๓- มญฺเญติ วาณิชูปมา วิย วาณิชปฏิภาคา วาณิชสทิสา มยฺหํ อุปฏฺฐหนฺติ. สกฺกายภยาติ สกฺกายสฺส ภยา. เต หิ ยเถว "จตฺตาโร โข มหาราช อภยสฺส ภายนฺติ. กตเม จตฺตาโร. คณฺฑุปฺปาโท โข มหาราช ภยา ปฐวึ น ขาทติ `มา ปฐวี ขียี'ติ, โกนฺโต โข มหาราช เอกปาเทน ติฏฺฐติ `มา ปฐวี โอสีที'ติ, กิกี โข มหาราช อุตฺตานา เสติ `มา อพฺภา ๔- อุทฺรียี'ติ, พฺราหฺมณธมฺมิโก โข มหาราช พฺรหฺมจริยํ น จรติ `มา โลโก อุจฺฉิชฺชี"ติ อิเม จตฺตาโร อภยสฺส ภายนฺติ, เอวํ สกฺกายสฺส ภายนฺติ. สกฺกายปริคุจฺฉาติ ๕- ตเมว เตภูมิกสงฺขาตํ สกฺกายํ ปริชิคุจฺฉมานา. สา คทฺทุลพนฺโธติ ทณฺฑเก รชฺชุํ ปเวเสตฺวา พทฺธสุนโข. เอวเมวิเมติ เอตฺถ ทฬฺหตฺถมฺโภ วิย ขีโล วิย จ เตภูมิกธมฺมสงฺขาโต สกฺกาโย ทฏฺฐพฺโพ, สา วิย ทิฏฺฐิคติโก, ทณฺฑโก วิย ทิฏฺฐิ, รชฺชุ วิย ตณฺหา, คทฺทุเลน พนฺธิตฺวา ถมฺเภ วา ขีเล วา อุปนิพทฺธสุนขสฺส อตฺตโน ธมฺมตาย ฉินฺทิตฺวา คนฺตุํ อสมตฺถสฺส อนุปริธาวนํ วิย ทิฏฺฐิคติกสฺส ทิฏฺฐิทณฺฑเก ปเวสิตาย ตณฺหารชฺชุยา พนฺธิตฺวา สกฺกาเย อุปนิพทฺธสฺส อนุปริธาวนํ เวทิตพฺพํ. [๒๖] อิมาเนว ปญฺจายตนานีติ อิมาเนว ปญฺจ การณานิ. อิติ มาติกํ ฐเปนฺเตนปิ ปญฺเจว ฐปิตานิ, นิคเมนฺเตนปิ ปญฺเจว นิคมิตานิ, ภาเชนฺเตน ปน จตฺตานิ ภาชิตานิ. ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานํ กุหึ ปวิฏฺฐนฺติ. เอกตฺตนานตฺตวเสน ทฺวีสุ ปเทสุ ปวิฏฺฐนฺติ เวทิตพฺพํ. [๒๗] เอวญฺจ จตุจตฺตาฬีส อปรนฺตกปฺปิเก ทสฺเสตฺวา อิทานิ อฏฺฐารส ปุพฺพนฺตกปฺปิเก ทสฺเสตุํ สนฺติ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ อตีตโกฏฺฐาสสงฺขาตํ @เชิงอรรถ: ๑ สี. อุทฺธํ สราติ, ฉ.ม. อุทฺธํ สรนฺติ ๒ ฉ.ม. สรนฺติ ๓ ฉ.ม. วาณิชูปมา @๔ ฉ.ม. อมฺภา ๕ ก. สกฺกายสฺส ปริชิคุจฺฉนฺติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕.
ปุพฺพนฺตํ กปฺเปตฺวา วิกปฺเปตฺวา คณฺหนฺตีติ ปุพฺพนฺตกปฺปิกา. ปุพฺพนฺตกปฺโป วา เอเตสํ อตฺถีติ ปุพฺพนฺตกปฺปิกา. เอวํ เสสมฺปิ ๑- ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จาติ รูปาทีสุ อญฺญตรํ อตฺตาติ จ โลโกติ จ คเหตฺวา สสฺสโต อมโร นิจฺโจ ธุโวติ อภิวทนฺติ. ยถาห "รูปํ อตฺตา เจว โลโก จ สสฺสโต จาติ อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺญเปนฺตี"ติ วิตฺถาโร. อสสฺสตาทีสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ จ ปฐมวาเทน จตฺตาโร สสฺสตวาทา วุตฺตา, ทุติยวาเทน สตฺต อุจฺเฉทวาทา. นนุ เจเต เหฏฺฐา อาคตาว, ๒- อิธ กสฺมา ปุน คหิตาติ. เหฏฺฐา ตตฺถ ตตฺถ มโต ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชตีติ ทสฺสนตฺถํ อาคตา. อิธ ปน ปุพฺเพนิวาสลาภี ทิฏฺฐิคติโก อตีตํ ปสฺสติ, น อนาคตํ, ตสฺส เอวํ โหติ "ปุพฺพนฺตโต อาคโต อตฺตา อิเธว อุจฺฉิชฺชติ, ตโต ปรํ น คจฺฉตี"ติ. อิมสฺสตฺถสฺส ทสฺสนตฺถํ คหิตา. ตติยวาเทน จตฺตาโร เอกจฺจสสฺสตวาทา วุตฺตา, จตุตฺถวาเทน จตฺตาโร อมราวิกฺเขปิกา วุตฺตา. อนฺตวาติ สปริยนฺโต ปริจฺฉินฺโน ปริวฏุโม. อวฑฺฒิตกสิณสฺส ตํ กสิณํ อตฺตาติ จ โลโกติ จ คเหตฺวา เอวํ โหติ. ทุติยวาโท ๓- วฑฺฒิตกสิณสฺส วเสน วุตฺโต, ตติยวาโท ติริยํ วฑฺเฒตฺวา อุทฺธมโธ อวฑฺฒิตกสิณสฺส, จตุตฺถวาโท ตกฺกิวเสน วุตฺโต. อนนฺตรจตุกฺกํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมว. เอกนฺตสุขีติ นิรนฺตรสุขี. อยํ ทิฏฺฐิ ลาภิโน ชาติสฺสรตกฺกีนํ วเสน อุปฺปชฺชติ. ลาภิโน หิ ปุพฺเพนิวาสญาเณน ขตฺติยาทิกุเล เอกนฺตสุขเมว อตฺตโน ชาติมนุสฺสรนฺตสฺส เอวํ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ. ตถา ชาติสฺสรสฺส ปจฺจุปฺปนฺนํ สุขมนุภวโต อตีตาสุ สตฺตสุ ชาตีสุ ตาทิสเมว อตฺตภาวํ อนุสฺสรนฺตสฺส. ตกฺกิสฺส ปน อิธ สุขสมงฺคิโน "อตีเตปาหํ เอวเมว อโหสินฺ"ติ ตกฺเกเนว อุปฺปชฺชติ. เอกนฺตทุกฺขีติ อยํ ทิฏฺฐิ ลาภิโน นุปฺปชฺชติ. โส หิ เอกนฺเตเนว อิธ ฌานสุเขน สุขี โหติ. อิธ ทุกฺเขน ผุฏฺฐสฺส ปน ชาติสฺสรสฺส ตกฺกิสฺเสว จ เอสา อุปฺปชฺชติ. ตติยา อิธ โวกิณฺณสุขทุกฺขานํ สพฺเพสมฺปิ เตสํ อุปฺปชฺชติ, @เชิงอรรถ: ๑ ก. เสเสสุปิ ๒ ฉ.ม. อาคตา ๓ สี. ทุติยวาโร--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖.
ตถา จตุตฺถทิฏฺฐิ. ลาภิโน หิ อิทานิ จตุตฺถชฺฌานวเสน อทุกฺขมสุขสฺส, ปุพฺเพปิ จตุตฺถชฺฌานิกเมว พฺรหฺมโลกํ อนุสฺสรนฺตสฺส. ชาติสฺสรสฺสาปิ ปจฺจุปฺปนฺเน มชฺฌตฺตสฺส, อนุสฺสรนฺตสฺสาปิ ๑- มชฺฌตฺตภูตฏฺฐานเมว อนุสฺสรนฺตสฺส, ตกฺกิโนปิ ปจฺจุปฺปนฺเน มชฺฌตฺตสฺส, อตีเตปิ เอวํ ภวิสฺสตีติ ตกฺเกเนว คณฺหนฺตสฺส เอสา ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ. เอตฺตาวตา จตฺตาโร สสฺสตวาทา, จตฺตาโร เอกจฺจสสฺสติกา, จตฺตาโร อนฺตานนฺติกา, จตฺตาโร อมราวิกฺเขปิกา, เทฺว อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกาติ อฏฺฐารสปิ ปุพฺพนฺตกปฺปิกา กถิตา โหนฺติ. [๒๘] อิทานิ ทิฏฺฐุทฺธารํ อุทฺธรนฺโต ตตฺร ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ ปจฺจตฺตํเยว ญาณนฺติ ปจฺจกฺขญาณํ. ปริสุทฺธนฺติ นิรุปกฺกิเลสํ. ปริโยทาตนฺติ ปภสฺสรํ. สพฺพปเทหิ วิปสฺสนาญาณํเยว กถิตํ. สทฺธาทโย หิ ปญฺจ ธมฺมา พาหิรสมยสฺมิมฺปิ โหนฺติ, วิปสฺสนาญาณํ สาสนสฺมึเยว. ตตฺถ ญาณภาคมตฺตเมว ปริโยทเปนฺตีติ มยมิทํ ชานามาติ เอวํ ตตฺถ ญาณโกฏฺฐาสํ โอตาเรนฺติเยว. อุปาทานมกฺขายตีติ น ตํ ญาณํ, มิจฺฉาทสฺสนนฺนาเมตํ, ตสฺมา ตทาปิ เตสํ ภวนฺตานํ ทิฏฺฐุปาทานํ อกฺขายตีติ อตฺโถ. อถาปิ ตํ ชานนมตฺตลกฺขณตฺตา ญาณภาคมตฺตเมว, ตถาปิ ตสฺส ทสฺสนสฺส ๒- อนุปาติวตฺตนโต อุปาทานปจฺจยโต จ อุปาทานเมว. ตทุปาติวตฺโตติ ตํ ทิฏฺฐึ อติกฺกนฺโต. เอตฺตาวตา จตฺตาโร สสฺสตวาทา, จตฺตาโร เอกจฺจสสฺสติกา, จตฺตาโร อนฺตานนฺติกา, จตฺตาโร อมราวิกฺเขปา, เทฺว อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา, โสฬส สญฺญีวาทา, อฏฺฐ อสญฺญีวาทา, อฏฺฐ เนวสญฺญีนาสญฺญีวาทา, สตฺต อุจฺเฉทวาทา, ปญฺจ ทิฏฺฐธมฺมนิพฺพานวาทาติ พฺรหฺมชาเล อาคตา ทฺวาสฏฺฐิปิ ทิฏฺฐิโย กถิตา โหนฺติ. พฺรหฺมชาเล ปน กถิเต อิทํ สุตฺตํ อกถิตเมว โหติ. กสฺมา? อิธ ตโต อติเรกาย สกฺกายทิฏฺฐิยา อาคตตฺตา. อิมสฺมึ ปน กถิเต พฺรหฺมชาลํ กถิตเมว โหติ. [๓๐] อิทานิ อิมา ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย อุปฺปชฺชมานา สกฺกายทิฏฺฐิปฺปมุเขเนว อุปฺปชฺชนฺตีติ ทสฺเสตุํ อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจติอาทิมาห. ตตฺถ ปฏินิสฺสคฺคาติ ปริจฺจาเคน. กามสญฺโญชนานํ อนธิฏฺฐานาติ ปญฺจกามคุณตณฺหานํ @เชิงอรรถ: ๑ สี. อนุสฺสติยาปิ ๒ ก. วาทสฺส--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗.
นิสฺสฏฺฐตฺตา. ปวิเวกํ ปีตินฺติ สปฺปีติกชฺฌานทฺวยปีตึ. นิรุชฺฌตีติ ฌานนิโรเธน นิรุชฺฌติ. สมาปตฺติโต ปน วุฏฺฐิตสฺส นิรุทฺธา นาม โหติ. ยเถว หิ "อทุกฺขมสุขาย เวทนาย นิโรธา อุปฺปชฺชติ นิรามิสํ สุขํ, นิรามิสสฺส สุขสฺส นิโรธา อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา"ติ เอตฺถ น อยมตฺโถ โหติ:- จตุตฺถชฺฌานนิโรธา ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ. อยํ ปเนตฺถ อตฺโถ:- จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺฐาย ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชติ, ตติยชฺฌานา วุฏฺฐาย จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชตีติ, เอวํ สมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํ. อุปฺปชฺชติ โทมนสฺสนฺติ หีนชฺฌานปริยาทานกโทมนสฺสํ. สมาปตฺติโต วุฏฺฐิตจิตฺตสฺส ปน กมฺมนียภาโว กถิโต. ปวิเวกา ปีตีติ สาว ฌานทฺวยปีติ. ยํ ฉายา ชหตีติ ยํ ฐานํ ฉายา ชหติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ? ยสฺมึ ฐาเน ฉายา อตฺถิ, ตสฺมึ อาตโป นตฺถิ. ยสฺมึ อาตโป อตฺถิ, ตสฺมึ ฉายา นตฺถีติ. [๓๑] นิรามิสํ สุขนฺติ ตติยชฺฌานสุขํ. [๓๒] อทุกฺขมสุขนฺติ จตุตฺถชฺฌานเวทนํ. [๓๓] อนุปาทาโนหมสฺมีติ นิคฺคหโณหมสฺมิ. ๑- นิพฺพานสปฺปายนฺติ นิพฺพานสฺส สปฺปายํ อุปการภูตํ. นนุ จ มคฺคทสฺสนํ นาม สพฺพตฺถ นิกนฺติยา สุกฺขาปิตาย อุปฺปชฺชติ, กถเมตํ นิพฺพานสฺส อุปการปฏิปทา นาม ชาตนฺติ, สพฺพตฺถ อนุปาทิยนวเสน อคฺคณฺหนวเสน อุปการปฏิปทา นาม ชาตํ. อภิวทตีติ อภิมาเนน อุปวทติ. ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐินฺติ อฏฺฐารสวิธมฺปิ ปุพฺพนฺตานุทิฏฺฐึ. อปรนฺตานุทิฏฺฐินฺติ จตุจตฺตาฬีสวิธมฺปิ อปรนฺตานุทิฏฺฐึ. อุปาทานมกฺขายตีติ อหมสฺมีติ คหณสฺส สกฺกายทิฏฺฐิปริยาปนฺตตฺตา ทิฏฺฐุปาทานํ อกฺขายติ. สนฺติวรปทนฺติ ๒- วูปสนฺตกิเลสตฺตา สนฺตํ อุตฺตมํ ปทํ. ฉนฺนํ ผสฺสายตนานนฺติ ภควตา "ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺญา จ นิรุชฺฌติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ"ติ ๓- เอตฺถ ทฺวินฺนํ อายตนานํ ปฏิกฺเขเปน นิพฺพานํ ทสฺสิตํ. @เชิงอรรถ: ๑ ม. นิคฺคาหมาโน ๒ ก. สนฺตํ วรํ ปทนฺติ @๓ สี. โย อายตเน เวทิตพฺโพติ, ก. โส อายตเนน เวทิตพฺโพ, @สํ. สฬา. ๑๘/๑๗๓/๑๒๒ (สฺยา)--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.
"ยตฺถ อาโป จ ปฐวี เตโช วาโย น คาธติ อโต สรา นิวตฺตนฺติ เอตฺถ วชฺชํ น วตฺตติ เอตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌตี"ติ ๑- เอตฺถ ปน สงฺขารปฏิกฺเขเปน นิพฺพานํ ทสฺสิตํ. "กตฺถ อาโป จ ปฐวี จ เตโช วาโย น คาธติ กตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ กตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌตีติ ๒- ตตฺถ เวยฺยากรณํ ภวติ:- วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ อนนฺตํ สพฺพโตปภนฺ"ติ. เอตฺถ สงฺขารปฏิกฺเขเปน นิพฺพานํ ทสฺสิตํ. อิมสฺมึ ปน สุตฺเต ฉอายตนปฏิกฺเขเปน ทสฺสิตํ. อญฺญตฺถ จ อนุปาทาวิโมกฺโขติ นิพฺพานเมว ทสฺสิตํ, อิธ ปน อรหตฺตผลสมาปตฺติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย ปญฺจตฺตยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๑๔-๑๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=340&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=340&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=28 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=512 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=519 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=519 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]