บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๕

หน้าที่ ๓๐๗.

ธมฺมสภํ คนฺตฺวา ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน ^๑- นิสินฺโน เต ภิกฺขู อาทึ กตฺวา ยํ ภิกฺขเว สเทวกสฺส โลกสฺสาติ อิมํ เทสนํ อารภิ. เอวมิทํ สุตฺตํ คุณกถาย นิกฺขิตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. ตตฺถ "ตมหํ ชานามี"ติ เทสนาปริโยสาเน ^๒- มหาปฐวี อุทกปริยนฺตํ กตฺวา อกมฺปิตฺถ. อพฺภญฺญาสินฺติ อภิอญฺญาสึ, ชานินฺติ อตฺโถ. วิทิตนฺติ ปากฏํ กตฺวา ญาตํ. อิมินา เอตํ ทสฺเสติ:- อญฺเญ ชานนฺติเยว, มยา ปน ปากฏํ กตฺวา วิทิตนฺติ. อิเมหิ ตีหิ ปเทหิ สพฺพญฺญุตภูมิ นาม กถิตา. ตํ ตถาคเต น อุปฏฺฐาสีติ ตํ ฉทฺวาริกํ อารมฺมณํ ตถาคเต ^๓- ตณฺหาย วา ทิฏฺฐิยา วา น อุปฏฺฐาสิ น อุปคจฺฉิ. อยํ หิ ปสฺสติ ภควา จกฺขุนา รูปํ, ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ. สุวิมุตฺตจิตฺโต โส ภควา. สุณาติ ภควา โสเตน สทฺทํ. ฆายติ ภควา ฆาเนน คนฺธํ. สายติ ภควา ชิวฺหาย รสํ. ผุสติ ภควา กาเยน โผฏฺฐพฺพํ. วิชานาติ ภควา มนสา ธมฺมํ, ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ. สุวิมุตฺตจิตฺโต โส ภควา. เตน วุตฺตํ "ตํ ตถาคเต น อุปฏฺฐาสี"ติ. อิมินา ปเทน ขีณาสวภูมิ กถิตาติ เวทิตพฺพา. ตํ มมสฺส มุสาติ ตเมว ^๔- วจนํ มุสาวาโท นาม ภเวยฺย. ตํปิสฺส ^๕- ตาทิสเมวาติ ตมฺปิ มุสาวาโท ภเวยฺย. ตํ มมสฺส กลีติ ตํ วจนํ มยฺหํ โทโส ภเวยฺยาติ อตฺโถ. เอตฺตาวตา สจฺจภูมิ นาม กถิตาติ เวทิตพฺพา. ทฏฺฐา ^๖- ทฏฺฐพฺพนฺติ ทิสฺวา ทฏฺฐพฺพํ. ทิฏฺฐํ น มญฺญตีติ ตนฺทิฏฺฐํ รูปายตนํ "อหํ มหาชเนน ทิฏฺฐเมว ปสฺสามี"ติ ตํ ^๗- ตณฺหามานทิฏฺฐีหิ น มญฺญติ. อทิฏฺฐํ น มญฺญตีติ "อหํ มหาชเนน อทิฏฺฐเมว เอตํ ปสฺสามี"ติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน ^๒ ฉ.ม. ปทปริโยสาเน @^๓ ฉ.ม. ตถาคโต ^๔ ฉ.ม. ตํ @^๕ ม. ตํ มมสฺส, ฉ. ตํปสฺส ^๖ ก. ทิฏฺฐา ^๗ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๘.

เอวมฺปิ ตณฺหาทีหิ มญฺญนาหิ น มญฺญติ. ทฏฺฐพฺพํ น มญฺญตีติ "มหาชเนน ทิฏฺฐํ ปสฺสามี"ติ เอวมฺปิ ตาหิ มญฺญนาหิ น มญฺญติ. ทฏฺฐพฺพญฺหิ ทิฏฺฐมฺปิ ^๑- โหติเยว. เอวรูปานิ หิ วจนานิ ตีสุปิ กาเลสุ ลพฺภนฺติ, เตน เตสํ ^๒- อตฺโถ วุตฺโต. ทฏฺฐารํ น มญฺญตีติ ปสฺสิตารํ เอกสตฺตํ นาม ตาหิ มญฺญนาหิ น มญฺญตีติ อตฺโถ. เสสฏฺฐาเนสุปิ อิมินาว นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิมินา เอตฺตเกน ฐาเนน สุญฺญตาภูมิ นาม กถิตา. อิติ โข ภิกฺขเวติ เอวํ โข ภิกฺขเว. ตาทิโสว ^๓- ตาทีติ ตาทิ ^๔- นาม เอกสทิสตา. ตถาคโต จ ยาทิโส ลาภาทีสุ, ตาทิโสว อลาภาทีสุ. เตน วุตฺตํ "ลาเภปิ ตาทิ, ^๕- อลาเภปิ ตาทิ. ยเสปิ ตาทิ, อยเสปิ ตาทิ. นินฺทายปิ ตาทิ, ปสํสายปิ ตาทิ. สุเขปิ ตาทิ, ทุกฺเขปิ ตาที"ติ. ^๖- อิมาย ตาทิตาย ตาทิ. ตมฺหา จ ปน ตาทิมฺหาติ ตโต ตถาคตตาทิโต อญฺโญ อุตฺตริตโร วา ปณีตตโร วา ตาทิ นตฺถีติ เอตฺตาวตา ตาทิภูมิ นาม กถิตา. อิมาหิ ปญฺจหิ ภูมีหิ เทสนํ นิพฺพฏฺเฏนฺตสฺส ปญฺจสุ ^๗- ฐาเนสุ มหาปฐวี สกฺขิภาเวน อกมฺปิตฺถ. เทสนาปริโยสาเน เต ปญฺจสเต อธุนา ปพฺพชิเต กุลปุตฺเต อาทึ กตฺวา ตณฺฐานํ สมฺปตฺตานํ ^๘- เทวมนุสฺสานํ จตุราสีติปาณสหสฺสานิ อมตปานํ ปิวึสุ. ภควาปิ สุตฺตํ นิฏฺฐาเปตฺวา คาถาหิ กูฏํ คณฺหนฺโต ยงฺกิญฺจีติอาทิมาห. ตตฺถ อชฺโฌสิตํ สจฺจมุตํ ปเรสนฺติ ปเรสํ สทฺธาย ปรปตฺติยายนาย สจฺจนฺติ ^๙- มญฺญิตฺวา อชฺโฌสิตํ คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา คหิตํ. สยสํวุเตสูติ ^๑๐- สยเมว สํวริตฺวา ปิยายิตฺวา ^๑๑- คหิตคฺคหเณสุ, ทิฏฺฐิคติเกสูติ อตฺโถ. ทิฏฺฐิคติกา หิ สยํสํวุตาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อทิฏฺฐมฺปิ ^๒ ฉ.ม. เตนสฺส ^๓ ฉ.ม. ตาทีเยว @^๔ ฉ.ม. ตาทิตา ^๕ ฉ.ม. ตาที. เอวมุปริปิ @^๖ ขุ. มหา. ๒๙/๑๘๐,๘๙๕/๑๓๘,๕๖๒ ปรมฏฺฐกสุตฺตนิทฺเทส, @สารีปุตฺตสุตฺตนิทฺเทส (สฺยา) ^๗ ฉ.ม. นิฏฺฐาเปนฺตสฺส ปญฺจสุปิ @^๘ ฉ.ม. ตํ ฐานํ ปตฺตานํ ^๙ ฉ.ม. สจฺจมุตนฺติ @^๑๐ สี.,ม. สยํสํวุเตสูติ ^๑๑ สี. สริตฺวา ปิยายิตฺวา, @ม. ตํ สริตฺวา ปริยายิตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๙.

วุจฺจนฺติ. สจฺจํ มุสา วาปิ ปรํ ทเหยฺยาติ เตสุ สยํสํวุตสงฺขาเตสุ ทิฏฺฐิคติเกสุ ตถาคโต ตาทิ เตสํ เอกมฺปิ วจนํ "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺญนฺ"ติ เอวํ สจฺจํ มุสา วาปิ ปรํ อุตฺตมํ ^๑- กตฺวา น โอทเหยฺย น สทฺทเหยฺย น ปตฺติยาเยยฺย. เอตญฺจ สลฺลนฺติ เอตํ ทิฏฺฐิสลฺลํ. ปฏิกจฺจ ทิสฺวาติ ปุเรตรํ โพธิมูเลเยว ทิสฺวา. วิสตฺตาติ ลคฺคา ลคฺคิตา ^๒- ปลิพุทฺธา. ชานามิ ปสฺสามิ ตเถว เอตนฺติ เอตฺถายํ ^๓- ปชา อชฺโฌสิตา คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา วิสตฺตา ลคฺคา ลคฺคิตา, เอตํ ^๔- อหมฺปิ ชานามิ ปสฺสามิ. ตเถว เอตํ ^๕- ยถา เอตาย ปชาย คหิตนฺติ เอวํ อชฺโฌสิตํ นตฺถิ ตถาคตานนฺติ อตฺโถ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้า ๓๐๗-๓๐๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=7102&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=15&A=7102&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=21&i=24 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=21&A=635 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=21&A=649 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=21&A=649 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_21