|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
วา พุทฺธํ สรณํ คโต โหติ, ฯเปฯ ทานสํวิภาครโตติ. อิทํ โข ตํ อานนฺท คนฺธชาตํ, ยสฺส อนุวาตํปิ คนฺโธ คจฺฉติ, ปฏิวาตํปิ คนฺโธ คจฺฉติ, อนุวาตปฺปฏิวาตํปิ คนฺโธ คจฺฉตีติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ ๑- "น ปุปฺผคนฺโธ ปฏิวาตเมติ, น จนฺทนํ ตครมลฺลิกา วา; สตญฺจ คนฺโธ ปฏิวาตเมติ. สพฺพา ทิสา สปฺปุริโส ปวายติ. จนฺทนํ ตครํ วาปิ อุปฺปลํ อถ วสฺสิกี เอเตสํ คนฺธชาตานํ สีลคนฺโธ อนุตฺตโรติ. ๒- ตตฺถ "น ปุปฺผคนฺโธติ: ตาวตึสภวเน ปาริจฺฉตฺตกรุกฺโข อายามโต จ วิตฺถารโต จ โยชนสติโก, ตสฺส ปุปฺผานํ อาภา ปญฺญาสโยชนานิ คจฺฉติ, คนฺโธ โยชนสตํ, โสปิ อนุวาตเมว คจฺฉติ, ปฏิวาตํ ปน อฑฺฒงฺคุลํปิ คนฺตุํ น สกฺโกติ, เอวรูโปปิ น ปุปฺผคนฺโธ ปฏิวาตเมติ. จนฺทนนฺติ: จนฺทนคนฺโธ. ตครมลฺลิกา วาติ: อิเมสํปิ คนฺโธ เอว อธิปฺเปโต. สารคนฺธานํ อคฺคสฺส หิ โลหิตจนฺทนสฺสาปิ ตครมลฺลิกายปิ อนุวาตเมว ยาติ โน ปฏิวาตํ. สตญฺจ คนฺโธติ: สปฺปุริสานํ ปน พุทฺธปฺปจฺเจกพุทฺธสาวกานํ สีลคนฺโธ ปฏิวาตเมติ. กึการณา? สพฺพา ทิสา สปฺปุริโส ปวายตีติ: ยสฺมา สปฺปุริโส @เชิงอรรถ: ๑. วตฺวา อิมา คาถา อภาสีติ น ทิสฺสนฺติ. ญ. ว. ๒. จนฺทนํ ฯเปฯ อนุตฺตโรติ @น ทิสฺสติ. ญ. ว.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๐.
สีลคนฺเธน สพฺพา ทิสา อชฺโฌตฺถริตฺวา คจฺฉติ; ตสฺมา "ตสฺส คนฺโธ ปฏิวาตเมตีติ วตฺตพฺโพ; เตน วุตฺตํ "ปฏิวาตเมตีติ. วสฺสิกีติ: ชาติสุมนา. เอเตสนฺติ: อิเมสํ จนฺทนาทีนํ คนฺธชาตานํ คนฺธโต สีลวนฺตานํ สปฺปุริสานํ สีลคนฺโธว อนุตฺตโร อสทิโส อปฺปฏิภาโคติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปตฺตา. เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติ. อานนฺทตฺเถรปญฺหวตฺถุ. ------------ ๑๐. มหากสฺสปตฺเถรปิณฺฑปาตทานวตฺถุ. ๑- (๔๒) "อปฺปมตฺโต อยํ คนฺโธติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต มหากสฺสปตฺเถรสฺส ปิณฺฑปาตทานํ อารพฺภ กเถสิ. เอกสฺมึ หิ ทิวเส เถโร สตฺตาหจฺจเยน นิโรธา วุฏฺฐาย "ราชคเห สปทานํ ปิณฺฑาย จริสฺสามีติ นิกฺขมิ. ตสฺมึ สมเย สกฺกสฺส เทวรญฺโญ ปริจาริกา กกุฏปาทินิโย ปญฺจสตา อจฺฉราโย "เถรสฺส ปิณฺฑปาตํ ทสฺสามาติ อุสฺสาหชาตา ปญฺจ ปิณฺฑปาตสตานิ สชฺเชตฺวา อาทาย อนฺตรามคฺเค ฐตฺวา "ภนฺเต อิมํ ปิณฺฑปาตํ คณฺหถ, สงฺคหํ โน กโรถาติ วทึสุ. "คจฺฉถ ตุมฺเห อหํ ทุคฺคตานํ สงฺคหํ กริสฺสามีติ. "ภนฺเต มา โน นาเสถ, สงฺคหํ โน @เชิงอรรถ: ๑. มหากสฺสปตฺเถรปิณฺฑปาตทินฺนวตฺถูติ สพฺพตฺถ ทิสฺสติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๑.
กโรถาติ. เถโร ญตฺวา ปุน ปฏิกฺขิปิตฺวา อปคนฺตุํ อนิจฺฉมานา ยาจนฺติโย "อตฺตโน ปมาณํ น ชานาถ, อปคจฺฉถาติ อจฺฉรํ ปหริ. ตา เถรสฺส อจฺฉรสทฺทํ สุตฺวา สนฺถมฺภิตฺวา ฐาตุํ อสกฺโกนฺติโย ปลายิตฺวา เทวโลกเมว คนฺตฺวา สกฺเกน "กหํ คตตฺถาติ ปุฏฺฐา "สมาปตฺติวุฏฺฐิตสฺส มหากสฺสปตฺเถรสฺส ปิณฺฑปาตํ ทสฺสามาติ คตมฺหา เทวาติ. "ทินฺโน ปน โวติ. "คณฺหิตุํ น อิจฺฉตีติ. "กึ กเถสีติ. "ทุคฺคตานํ สงฺคหํ กริสฺสามีติ อาห เทวาติ. "ตุมฺเห เกนากาเรน คตาติ. "อิมินาว เทวาติ. สกฺโก "ตุมฺหาทิสิโย เถรสฺส ปิณฺฑปาตํ กึ ทสฺสนฺตีติ สยํ ทาตุกาโม หุตฺวา ชราชิณฺโณ มหลฺลโก ขณฺฑทนฺโต ปลิตเกโส โอภคฺคสรีโร มหลฺลกตนฺตวาโย หุตฺวา สุชมฺปิ เทวธีตรํ ตถารูปเมว มหลฺลิกํ กตฺวา เอกํ เปสการวีถึ มาเปตฺวา ตนฺตํ ปสาเรนฺโต อจฺฉิ. เถโรปิ "ทุคฺคตานํ สงฺคหํ กริสฺสามีติ นคราภิมุโข คจฺฉนฺโต พหินคเร เอว ตํ วีถึ ทิสฺวา โอโลเกนฺโต เทฺว ชเน อทฺทส. ตสฺมึ ขเณ สกฺโก ตนฺตํ ปสาเรติ, สุชาตา ตสรํ วฏฺเฏติ. เถโร จินฺเตสิ "อิเม มหลฺลกกาเลปิ กมฺมํ กโรนฺติ, อิมสฺมึ นคเร อิเมหิ ทุคฺคตตโร นตฺถิ มญฺเญ, อิเมหิ ทินฺนํ อุฬุงฺกมตฺตมฺปิ คเหตฺวา อิเมสํ สงฺคหํ กริสฺสามีติ. โส เตสํ เคหาภิมุโขว อโหสิ. สกฺโก ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สุชํ อาห "ภทฺเท มยฺหํ อยฺโย อิโต อาคจฺฉติ, ตํ อปสฺสนฺตี วิย หุตฺวา นิสีท, ขเณน นํ วญฺเจตฺวา ปิณฺฑปาตํ ทสฺสามาติ. เถโร อาคนฺตฺวา เคหทฺวาเร อฏฺฐาสิ. เตปิ อปสฺสนฺตา วิย อตฺตโน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๒.
กมฺมเมว กโรนฺตา โถกํ อาคมึสุ. อถ สกฺโก "เคหทฺวาเร เอโก เถโร วิย ฐิโต, อุปธาเรหิ ตาวาติ อาห. "คนฺตฺวา อุปธาเรถ สามีติ. โส เคหา นิกฺขมิตฺวา, เถรํ ปญฺจปฺปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา, อุโภหิ หตฺเถหิ ชนฺนุกานิ โอลมฺพิตฺวา นิตฺถุนนฺโต อุฏฺฐาย, "กตรตฺเถโร นุ โข อยฺโยติ โถกํ โอสกฺกิตฺวา, "อกฺขีนิ เม ธูมายนฺตีติ. วตฺวา, นลาเฏ หตฺถํ ฐเปตฺวา อุทฺธํ โอโลเกตฺวา, "อโห ทุกฺขํ, อยฺโย โน มหากสฺสปตฺเถโร จิรสฺสํ เม กุฏิทฺวารํ อาคโต, อตฺถิ นุ โข กิญฺจิ เคเหติ อาห. สุชาตา โถกํ อากุลา วิย หุตฺวา "อตฺถิ สามีติ ปฏิวจนํ อทาสิ. สกฺโก "ภนฺเต `ลูขํ วา ปณีตํ วาติ อจินฺเตตฺวา สงฺคหํ โน กโรถาติ ปตฺตํ คณฺหิ. เถโร "เอเตหิ ทินฺนํ สากํ วา โหตุ กุณฺฑกมุฏฺฐิ วา, สงฺคหํ เนสํ กริสฺสามีติ ปตฺตํ อทาสิ. โส อนฺโตเคหํ ปวิสิตฺวา ฆฏิโอทนํ นาม ฆฏิโต อุทฺธริตฺวา ปตฺตํ ปูเรตฺวา เถรสฺส หตฺเถ ฐเปสิ. โส อโหสิ ปิณฺฑปาโต อเนกสูปพฺยญฺชโน สกลราชคหนครํ คนฺเธน อชฺโฌตฺถริ. ตทา เถโร จินฺเตสิ "อยํ ปุริโส อปฺเปสกฺโข, ปิณฺฑปาโต มเหสกฺโข สกฺกสฺส โภชนสทิโส, โก นุ โข เอโสติ. อถ นํ "สกฺโกติ ญตฺวา อาห "ภาริยํ เต กมฺมํ กตํ ทุคฺคตานํ สมฺปตฺตึ วิลุมฺปนฺเตน, อชฺช มยฺหํ ทานํ ทตฺวา โกจิเทว ทุคฺคโต เสนาปติฏฺฐานํ วา เสฏฺฐิฏฺฐานํ วา ลเภยฺยาติ. "มยา ทุคฺคตตโร นตฺถิ ภนฺเตติ. "กึการณา ตฺวํ ทุคฺคโต เทวโลเก รชฺชสิรึ อนุภวนฺโตติ. "ภนฺเต เอวนฺนาเมตํ; มยา ปน, อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ, กลฺยาณกมฺมํ กตํ, พุทฺธุปฺปาเท วตฺตมาเน, กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๓.
`จูฬรถเทวปุตฺโต มหารถเทวปุตฺโต อเนกวณฺณเทวปุตฺโตติ อิเม ตโย สมานเทวปุตฺตา มม อาสนฺนฏฺฐาเน นิพฺพตฺตา มยา เตชวนฺตตรา; อหญฺหิ, เตสุ เทวปุตฺเตสุ `นกฺขตฺตํ กีฬิสฺสามาติ ปริจฺจาริกาโย คเหตฺวา อนฺตรวีถึ โอติณฺเณสุ, ปลายิตฺวา เคหํ ปวิสามิ; เตสํ หิ สรีรโต เตโช มม สรีรํ โอตฺถรติ, มม สรีรโต เตโช เตสํ สรีรํ น โอตฺถรติ, โก มยา ทุคฺคตตโร ภนฺเตติ. "เอวํ สนฺเตปิ, อิโต ปฏฺฐาย มยฺหํ มา เอวํ วญฺเจตฺวา ทานํ อทาสีติ. "วญฺเจตฺวา ตุมฺหากํ ทาเน ทินฺเน, มยฺหํ กุสลํ อตฺถิ นตฺถีติ. "อตฺถิ อาวุโสติ. "เอวํ สนฺเต, กุสลกมฺมกรณํ นาม มยฺหํ ภาโร ภนฺเตติ. โส เอวํ วตฺวา เถรํ วนฺทิตฺวา สุชํ อาทาย เถรํ ปทกฺขิณํ กตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา "อโห ทานํ ปรมทานํ กสฺสเป สุปติฏฺฐิตนฺติ อุทานํ อุทาเนสิ. เตน วุตฺตํ ๑- "เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา มหากสฺสโป ปิปฺผลิคุหายํ วิหรติ, สตฺตาหํ เอกปลฺลงฺเกน นิสินฺโน โหติ ๒- อญฺญตรํ สมาธึ สมาปชฺชิตฺวา. อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป ตสฺส สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐาสิ. อถโข อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐิตสฺส เอตทโหสิ `ยนฺนูนาหํ ราชคหํ ปิณฺฑาย ปวิเสยฺยนฺติ. เตน โข ปน สมเยน ปญฺจมตฺตานิ เทวตาสตานิ อุสฺสุกฺกํ อาปนฺนานิ โหนฺติ อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส @เชิงอรรถ: ๑. ขุ. อุ. ๒๕/๑๑๔. ๒. ปาลิยํ โหติสทฺโท นตฺถิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๔.
ปิณฺฑปาตปฺปฏิลาภาย. อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป ตานิ ปญฺจมตฺตานิ เทวตาสตานิ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. เตน โข ปน สมเยน สกฺโก เทวานมินฺโท อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส ปิณฺฑปาตํ ทาตุกาโม โหติ เปสการกวณฺณํ อภินิมฺมินิตฺวา ตนฺตํ วายมาโน, ๑- สุชาตา อสุรกญฺญา ตสรํ วฏฺเฏติ. ๒- อถโข อายสฺมา มหากสฺสโป, ๓- เยน สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส นิเวสนํ, เตนุปสงฺกมิ; อทฺทสา โข สกฺโก เทวานมินฺโท อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ; ทิสฺวา ๔- ฆรา นิกฺขมิตฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา ฆรํ ปวิสิตฺวา ฆฏิโอทนํ ๕- อุทฺธริตฺวา ปตฺตํ ปูเรตฺวา อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส อทาสิ. โส อโหสิ ปิณฺฑปาโต อเนกสูโป อเนกพฺยญฺชโน. อถโข อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส เอตทโหสิ "โก นุ โข อยํ สตฺโต, ยสฺสายํ เอวรูโป อิทฺธานุภาโวติ. อถโข อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส เอตทโหสิ "สกฺโก โข ๖- อยํ เทวานมินฺโทติ. วิทิตฺวา ๗- สกฺกํ เทวานมินฺทํ เอตทโวจ "กตํ โข เต อิทํ โกสิย, มา ปุนปิ เอวรูปมกาสีติ. "อมฺหากํปิ ภนฺเต กสฺสป ปุญฺเญนตฺโถ, ๘- อมฺหากํปิ ปุญฺเญน กรณียนฺติ. อถโข สกฺโก เทวานมินฺโท อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อากาเส อนฺตลิกฺเข ติกฺขตฺตุํ อุทานํ อุทาเนสิ @เชิงอรรถ: ๑. วินาตีติ ทิสฺสติ. ๒. ปูเรตีติ. ๓. เอตฺถนฺตเร จ "ราชคเห สปทานํ ปิณฺฑาย @จรมาโนติ. ๔. ทิสฺวานาติ. ๕. ฆฏิยา โอทนนฺติ ทิสฺสติ. ๖. สกฺโก นุ โขติ. @๗. อิติ วิทิตฺวาติ. ๘. ปุญฺเญน อตฺโถติ. ญ. ว.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๕.
"อโห ทานํ ปรมทานํ กสฺสเป สุปติฏฺฐิตํ, อโห ทานํ ปรมทานํ กสฺสเป สุปติฏฺฐิตํ, อโห ทานํ ปรมทานํ กสฺสเป สุปติฏฺฐิตนฺติ. ๑- ภควา วิหาเร ฐิโต เอว ตสฺส สทฺทํ สุตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา "ปสฺสถ ภิกฺขเว สกฺกํ เทวานมินฺทํ อุทานํ อุทาเนตฺวา อากาเสน คจฺฉนฺตนฺติ อาห. "กึ ปน เตน กตํ ภนฺเตติ. "วญฺเจตฺวา เตน มยฺหํ ปุตฺตสฺส กสฺสปสฺส ปิณฺฑปาโต ทินฺโน, ตํ ทตฺวา ตุฏฺฐมานโส อุทานํ อุทาเนนฺโต คจฺฉตีติ. "เถรสฺส ปิณฺฑปาตํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ กถนฺเตน ภนฺเต ญาตนฺติ. "ภิกฺขเว มม ปุตฺตสทิสนฺนาม ปิณฺฑปาติกํ เทวาปิ มนุสฺสาปิ ปิหยนฺตีติ วตฺวา สยํปิ อุทานํ อุทาเนสิ. สุตฺเต ปน เอตฺตกเมว อาคตํ "อสฺโสสิ โข ภควา ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺตมานุสิกาย สกฺกสฺส เทวานมินฺทสฺส เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อากาเส อนฺตลิกฺเข ติกฺขตฺตุํ อุทานํ อุทาเนนฺตสฺส "อโห ทานํ ปรมทานํ กสฺสเป สุปติฏฺฐิตํ, อโห ทานํ ปรมทานํ กสฺสเป สุปติฏฺฐิตนฺติ. อถโข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ "ปิณฺฑปาติกสฺส ภิกฺขุโน อตฺตภรสฺส อนญฺญโปสิโน เทวา ปิหยนฺติ ตาทิโน อุปสนฺตสฺส สทา สตีมโตติ. @เชิงอรรถ: ๑. อิเม วิสมสมปาทา น ทิสฺสนฺติ. ญ. ว.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๖.
อิมญฺจ อุทานํ อุทาเนตฺวา "ภิกฺขเว สกฺโก เทวานมินฺโท มม ปุตฺตสฺส สีลคนฺเธน อาคนฺตฺวา ปิณฺฑปาตํ อทาสีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อปฺปมตฺโต อยํ คนฺโธ ยฺวายํ ตครจนฺทนี, โย จ สีลวตํ คนฺโธ วาติ เทเวสุ อุตฺตโมติ. ตตฺถ "อปฺปมตฺโตติ: ปริตฺตปฺปมาโณ. โย จ สีลวตนฺติ: โย ปน สีลวนฺตานํ สีลคนฺโธ, โส ตคเร วิย โลหิตจนฺทเน วิย จ ปริตฺตโก น โหติ อติวิย อุฬาโร วิปฺผาริโต, เตเนว การเณน วาติ เทเวสุ อุตฺตโม วโร เสฏฺโฐ หุตฺวา เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สพฺพตฺถกเมว วาติ โอตฺถรนฺโต คจฺฉตีติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปตฺตา. เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติ. มหากสฺสปตฺเถรปิณฺฑปาตทานวตฺถุ. ------------ ๑๑. โคธิกตฺเถรปรินิพฺพานวตฺถุ. (๔๓) "เตสํ สมฺปนฺนสีลานนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา ราชคหํ อุปนิสฺสาย เวฬุวเน วิหรนฺโต โคธิกตฺเถรสฺส ปรินิพฺพานํ อารพฺภ กเถสิ. โส หิ อายสฺมา อิสิคิลิปสฺเส กาลสิลายํ วิหรนฺโต อปฺปมตฺโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๗.
อาตาปิ ปหิตตฺโต สามายิกํ เจโตวิมุตฺตึ ผุสิตฺวา เอกสฺส อนุสายิกสฺส โรคสฺส วเสน ตโต ปริหายิ. โส ทุติยมฺปิ ตติยมฺปิ ฉกฺขตฺตุํ ฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ปริหีโน สตฺตเม วาเร อุปฺปาเทตฺวา จินฺเตสิ "อหํ ฉกฺขตฺตุํ ฌานา ปริหีโน, ปริหีนชฺฌานสฺส โข ปน อนิยตา คติ, อิทาเนว สตฺถํ อาหริสฺสามีติ เกโสโรปนสตฺถํ คเหตฺวา คลนาลึ ฉินฺทิตุํ มญฺจเก นิปชฺชิ. มาโร ตสฺส จิตฺตํ ญตฺวา "อยํ ภิกฺขุ สตฺถํ อาหริตุกาโม, สตฺถํ อาหรนฺตา โข ปน ชีวิเต นิรเปกฺขา โหนฺติ, เต วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อรหตฺตํปิ ปาปุณนฺติ, สจาหํ เอตํ วาเรสฺสามิ, น เม วจนํ กริสฺสติ, สตฺถารํ วาราเปสฺสามีติ อญฺญาตกเวเสน สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาห "มหาวีร มหาปุญฺญ อิทฺธิยา ยสสา ชล สพฺพเวรภยาตีต ปาเท วนฺทามิ จกฺขุม. สาวโก เต มหาวีร มรณํ มรณาภิภู อากงฺขติ เจตยติ, ตํ นิเสธ ชุตินฺธร. กถํ หิ ภควา ตุยฺหํ สาวโก สาสเน รโต อปฺปตฺตมานโส เสโข กาลํ กยิรา ชเนสุตาติ. ๑- ตสฺมึ ขเณ เถเรน สตฺถํ อาหริตํ โหติ. สตฺถา "มาโร อยนฺติ วิทิตฺวา อิมํ คาถมาห "เอวํ หิ ธีรา กุพฺพนฺติ นาวกงฺขนฺติ ชีวิตํ, สมูลํ ตณฺหํ อพฺพุยฺห โคธิโก ปรินิพฺพุโตติ. @เชิงอรรถ: ๑. สํ. ส. ๑๕/๑๗๗.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๘.
อถโข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ เถรสฺส สตฺถํ อาหริตฺวา นิปนฺนฏฺฐานํ อคมาสิ. ตสฺมึ ขเณ มาโร ปาปิมา "กตฺถ นุ โข อิมสฺส ปฏิสนฺธิวิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตนฺติ ธูมราสิ วิย ติมิรปุญฺโช วิย จ หุตฺวา สพฺพทิสาสุ เถรสฺส วิญฺญาณํ สมนฺเวสติ. ๑- ตํ ภควา ธูมติมิรภาวํ ภิกฺขูนํ ทสฺเสตฺวา "เอโส โข ภิกฺขเว มาโร ปาปิมา โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ สมนฺเวสติ `กตฺถ โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ ปติฏฺฐิตนฺติ, อปฺปติฏฺฐิเตเนว ภิกฺขเว วิญฺญาเณน โคธิโก กุลปุตฺโต ปรินิพฺพุโตติ อาห. มาโรปิ ตสฺส วิญฺญาณฏฺฐานํ ทฏฺฐุํ อสกฺโกนฺโต กุมารวณฺโณ ๒- หุตฺวา เพลุวปณฺฑุวีณํ อาทาย สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "อุทฺธํ อโธ จ ติริยํ ทิสาสุ จ วิทิสาสุ จ ๓- อนฺเวสํ นาธิคจฺฉามิ, โคธิโก โส กุหึ คโตติ. อถ นํ สตฺถา อาห "โย ๔- ธีโร ธีติสมฺปนฺโน ฌายี ฌานรโต สทา อโหรตฺตํ อนุยุญฺชํ ชีวิตํ อนิกามยํ ชิตฺวาน มจฺจุโน เสนํ อนาคนฺตฺวา ปุนพฺภวํ สมูลํ ตณฺหํ อพฺพุยฺห โคธิโก ปรินิพฺพุโตติ. เอวํ วุตฺเต, [๕]- @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. สมนฺเนสติ. ๒. สี. ยุ. กุมารวณฺณี. ม. กุมารวณฺณํ. @๓. สี. ม. ยุ. ทิสา @อนุทิสาสฺวหํ. ๔. สี. ยุ. โส. ๕. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "มาโร ปาปิมา ภควนฺตํ @คาถาย อชฺฌภาสีติ อตฺถิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๙.
"ตสฺส โสกปเรตสฺส วีณา กจฺฉา อภสฺสถ ตโต โส ทุมฺมโน ยกฺโข ตตฺเถวนฺตรธายถาติ. สตฺถาปิ "กินฺเต ปาปิม โคธิกสฺส กุลปุตฺตสฺส นิพฺพตฺตฏฺฐาเนน, ตสฺส หิ นิพฺพตฺตฏฺฐานํ ตุมฺหาทิสานํ สตมฺปิ สหสฺสมฺปิ ทฏฺฐุํ น สกฺโกตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "เตสํ สมฺปนฺนสีลานํ อปฺปมาทวิหารินํ สมฺมทญฺญา วิมุตฺตานํ มาโร มคฺคํ น วินฺทตีติ. ตตฺถ "เตสนฺติ: ยถา อปฺปติฏฺฐิเตน วิญฺญาเณน โคธิโก กุลปุตฺโต ปรินิพฺพุโต, เย จ เอวํ ปรินิพฺพายนฺติ, เตสํ. สมฺปนฺนสีลานนฺติ: ปริปุณฺณสีลานํ. อปฺปมาทวิหารินนฺติ: สติอวิปฺปวาสสงฺขาเตน อปฺปมาเทน วิหรนฺตานํ. สมฺมทญฺญา วิมุตฺตานนฺติ: เหตุนา นเยน การเณน ชานิตฺวา "ตทงฺควิมุตฺติยา วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา สมุจฺเฉทวิมุตฺติยา ปฏิปสฺสทฺธิวิมุตฺติยา นิสฺสรณวิมุตฺติยาติ อิมาหิ ปญฺจหิ วิมุตฺตีหิ วิมุตฺตานํ. มาโร มคฺคํ น วินฺทตีติ: เอวรูปานํ มหาขีณาสวานํ สพฺพตฺถาเมน มคฺคนฺโตปิ มาโร คตมคฺคํ น วินฺทติ น ปฏิลภติ น ปสฺสตีติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปตฺตา. เทสนา มหาชนสฺส สาตฺถิกา ชาตาติ. โคธิกตฺเถรปรินิพฺพานวตฺถุ. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๐.
๑๒. ครหทินฺนวตฺถุ. (๔๔) "ยถา สงฺการธานสฺมินฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ครหทินฺนํ นาม นิคฺคณฺฐสาวกํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ หิ สิริคุตฺโต จ ครหทินฺโน จ เทฺว สหายกา อเหสุํ. เตสุ สิริคุตฺโต อุปาสโก. ครหทินฺโน นิคฺคณฺฐสาวโก. ตํ นิคฺคณฺฐา อภิกฺขณํ เอวํ วทนฺติ "ตว สหายกํ สิริคุตฺตํ `กึ ตฺวํ สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมสิ, ตสฺส สนฺติเก กึ ลภิสฺสสีติ วตฺวา, ยถา อมฺเห อุปสงฺกมิตฺวา อมฺหากํ เทยฺยธมฺมํ ทสฺสติ, กึ เอวํ โอวทิตุํ น วฏฺฏตีติ. ครหทินฺโน เตสํ วจนํ สุตฺวา อภิกฺขณํ คนฺตฺวา ฐิตนิสินฺนฏฺฐานาทีสุ สิริคุตฺตํ เอวํ วเทสิ "สมฺม กินฺเต สมเณน โคตเมน, ตํ อุปสงฺกมิตฺวา กึ ลภิสฺสสิ, กินฺเต มม อยฺเย อุปสงฺกมิตฺวา เตสํ ทานํ ทาตุํ น วฏฺฏตีติ. สิริคุตฺโต ตสฺส กถํ สุตฺวาปิ พหุทิวเส ตุณฺหี หุตฺวา นิพฺพิชฺชิตฺวา เอกทิวสํ "สมฺม ตฺวํ อภิกฺขณํ อาคนฺตฺวา มํ ฐิตฏฺฐานาทีสุ เอวํ วเทสิ `สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมิตฺวา กึ ลภิสฺสสิ, มม อยฺเย อุปสงฺกมิตฺวา เตสํ ทานํ เทหีติ, กเถหิ ตาว เม, ตว อยฺยา กึ ชานนฺตีติ. "อโห สามิ มา เอวํ วทิ, มม อยฺยานํ อญฺญาตนฺนาม นตฺถิ, สพฺพํ อตีตานาคตปฺปจฺจุปฺปนฺนํ สพฺพํ กายวจีมโนกมฺมํ `อิทํ ภวิสฺสติ อิทํ น ภวิสฺสตีติ สพฺพํ ภพฺพาภพฺพํ ชานนฺตีติ. "ชานนฺตีติ วเทสีติ. "อาม วเทมีติ. "ยทิ เอวํ, ภาริยนฺเต กตํ เอตฺตกํ กาลํ มยฺหํ เอตมตฺถํ อนาจิกฺขนฺเตน, อชฺช มยา อยฺยานํ ญาณานุภาโว ญาโต, คจฺฉ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๑.
สมฺม อยฺเย มม วจเนน นิมนฺเตหีติ. โส นิคฺคณฺฐานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา เต วนฺทิตฺวา "มยฺหํ สหายโก สิริคุตฺโต สฺวาตนาย ตุมฺเห นิมนฺเตตีติ อาห. "สิริคุตฺเตน สามํ ตฺวํ วุตฺโตติ. "อาม อยฺยาติ. เต หฏฺฐตุฏฺฐา หุตฺวา "นิปฺผนฺนํ โน กิจฺจํ, สิริคุตฺตสฺส อมฺเหสุ ปสนฺนกาลโต ปฏฺฐาย กา นาม สมฺปตฺติ อมฺหากํ น ภวิสฺสตีติ วทึสุ. สิริคุตฺตสฺสาปิ มหนฺตํ นิเวสนํ. โส ตสฺมึ ทฺวินฺนํ เคหานํ อนฺตเร อุภโต ทีฆํ อาวาฏํ ขนาเปตฺวา คูถกลลสฺส ปูราเปสิ, พหิอาวาเฏ ทฺวีสุ ปริยนฺเตสุ ขานุเก โกฏฺฏาเปตฺวา เตสุ รชฺชุโย พนฺธาเปตฺวา อาสนานํ อุปริมปาเท อาวาฏสฺส ปุริมปสฺเส ฐปาเปตฺวา ปจฺฉิมปาเท รชฺชุเกสุ ฐปาเปสิ "เอวํ นิสินฺนกาเลเยว อวํสิรา ปติสฺสนฺตีติ มญฺญมาโน, ยถา อาวาโฏ น ปญฺญายติ; เอวํ อาสนานํ อุปริ ปจฺจตฺถรณานิ ทาเปสิ, มหนฺตมหนฺตา จาฏิโย โธวาเปตฺวา กทลิปณฺเณหิ จ ปิโลติกาหิ จ มุขานิ พนฺธาเปตฺวา ตา ตุจฺฉา เอว เคหสฺส ปจฺฉาภาเค พหิยาคุภตฺตสิตฺถสปฺปิผาณิตปูวจุณฺณมกฺขิตา กตฺวา ฐปาเปสิ. ครหทินฺโน ปาโตว ตสฺส ฆรํ เวเคน คนฺตฺวา "อยฺยานํ สกฺกาโร สชฺชิโตติ ปุจฺฉิ. "อาม สมฺม สชฺชิโตติ. "กหํ ปเนโสติ. "เอตาสุ เอตฺตกาสุ จาฏีสุ ยาคุ, เอตฺตกาสุ ภตฺตํ, เอตฺตกาสุ สปฺปิผาณิตปูวาทีนิ, อาสนานิ ปญฺญตฺตานีติ. โส "สาธูติ วตฺวา คโต. ตสฺส คตกาเล ปญฺจสตา นิคฺคณฺฐา อาคมึสุ. สิริคุตฺโต เคหา นิกฺขมิตฺวา ปญฺจปฺปติฏฺฐิเตน นิคฺคณฺเฐ วนฺทิตฺวา เตสํ ปุรโต อญฺชลึ ปคฺคยฺห ฐิโต จินฺเตสิ "ตุมฺเห กิร อตีตาทิเภทํ สพฺพํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๒.
ชานาถ, เอวํ ตุมฺหากํ อุปฏฺฐาเกน มยฺหํ กถิตํ; สเจ สพฺพํ ตุมฺเห ชานาถ, มยฺหํ เคหํ มา ปวิสถ; มม เคหํ ปวิฏฺฐานํ หิ โว เนว ยาคุ อตฺถิ น ภตฺตาทีนิ; สเจ อชานิตฺวา ปวิสิสฺสถ, คูถอาวาเฏ โว ปาเตตฺวา โปเถสฺสามีติ; เอวํ จินฺเตตฺวา ปุริสานํ สญฺญํ อทาสิ "เอเตสํ นิสีทนภาวํ ญตฺวา ปจฺฉิมปสฺเส ฐตฺวา อาสนานํ อุปริ ปจฺจตฺถรณานิ อปเนยฺยาถ, มา ตานิ อสุจินา มกฺขิยึสูติ. อถ นิคฺคณฺเฐ "อิโต เอถ ภนฺเตติ อาห. นิคฺคณฺฐา ปวิสิตฺวา ปตฺถริตาสเนสุ นิสีทิตุํ อารภึสุ. อถ เน มนุสฺสา วทึสุ "อาคเมถ ภนฺเต, มา ตาว นิสีทถาติ. "กึการณาติ. "อมฺหากํ เคหํ ปวิฏฺฐานํ อยฺยานํ วตฺตํ ญตฺวา นิสีทิตุํ วฏฺฏตีติ. "กึ กาตุํ วฏฺฏติ อาวุโสติ. "อตฺตโน อตฺตโน ปตฺตาสนมูเลสุ ฐตฺวา สพฺเพหิ เอกปฺปหาเรเนว นิสีทิตุํ วฏฺฏตีติ. อิทํ กิร โส "เอกสฺมึ อาวาเฏ ปติเต, มา อวเสสา นิสีทึสูติ กาเรสิ. เต "สาธูติ วตฺวา "อิเมหิ กถิตกถํ อมฺเหหิ กาตุํ วฏฺฏตีติ จินฺตยึสุ. อถ สพฺเพ อตฺตโน อตฺตโน ปตฺตาสนมูเล ปฏิปาฏิยา อฏฺฐํสุ. อถ เน "ภนฺเต ขิปฺปํ เอกปฺปหาเรเนว นิสีทถาติ วตฺวา เตสํ นิสีทนภาวํ ญตฺวา อาสนานํ อุปริ ปจฺจตฺถรณานิ นีหรึสุ. นิคฺคณฺฐา เอกปฺปหาเรเนว นิสินฺนา, รชฺชูนํ อุปริ ฐปิตา อาสนปาทา ภฏฺฐา. นิคฺคณฺฐา อวํสิรา อาวาเฏ ปตึสุ. สิริคุตฺโต, เตสุ ปติเตสุ, ทฺวารํ ปิทหิตฺวา อุตฺติณฺณุตฺติณฺเณ "อตีตานาคตปฺปจฺจุปฺปนฺนํ กสฺมา น ชานาถาติ ทณฺเฑหิ โปถาเปตฺวา "เอตฺตกํ เอเตสํ วฏฺฏิสฺสตีติ ทฺวารํ วิวราเปสิ. เต นิกฺขมิตฺวา ปลายิตุํ อารภึสุ. คมนมคฺเค ปน เตสํ สุทฺธาปริกมฺมกตํ ภูมึ ปิจฺฉิลํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๓.
การาเปสิ. เต ตตฺถ อสณฺฐหิตฺวา ปติเต ปติเต ปุน โปถาเปตฺวา "อลํ เอตฺตกํ ตุมฺหากนฺติ อุยฺโยเชสิ. เต "นาสิตมฺหา ตยา, นาสิตมฺหา ตยาติ กนฺทนฺตา อุปฏฺฐากสฺส เคหทฺวารํ อคมํสุ. ครหทินฺโน เตสํ ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา กุทฺโธ "นาสิตมฺหิ สิริคุตฺเตน, หตฺถํ ปสาเรตฺวา วนฺทนฺตานํ ฉ เทวโลเก ยถารุจิยา ทาตุํ สมตฺเถ นาม ปุญฺญกฺเขตฺตภูเต มม อยฺเย โปถาเปตฺวา พฺยสนํ ปาเปสีติ ราชกุลํ คนฺตฺวา ตสฺส กหาปณสหสฺสํ ทณฺฑํ กาเรสิ. อถสฺส ราชา สาสนํ เปเสสิ. โส คนฺตฺวา ราชานํ วนฺทิตฺวา "เทว อุปปริกฺขิตฺวา ทณฺฑํ คณฺหิสฺสถ, มา อนุปปริกฺขิตฺวาติ อาห. "อุปปริกฺขิตฺวา คณฺหิสฺสามีติ. "สาธุ เทว, เตนหิ คณฺหาหีติ. "เตนหิ ภณาหีติ. "เทว มยฺหํ สหายโก นิคฺคณฺฐสาวโก มํ อุปสงฺกมิตฺวา ฐิตนิสินฺนฏฺฐานาทีสุ อภิณฺหํ เอวํ วเทสิ `สมฺม กินฺเต สมเณน โคตเมน, ตํ อุปสงฺกมิตฺวา กึ ลภิสฺสตีติ อิทํ อาทึ กตฺวา สิริคุตฺโต สพฺพํ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "เทว สเจ อิมสฺมึ การเณ ทณฺฑํ คเหตุํ ยุตฺตํ, คณฺหถาติ. ราชา ครหทินฺนํ โอโลเกตฺวา "สจฺจํ กิร เต เอวํ วุตฺตนฺติ อาห. "สจฺจํ เทวาติ. "ตฺวํ เอตฺตกมฺปิ อชานนฺเต `สตฺถาโรติ คเหตฺวา วิจรนฺโต `สพฺพํ ชานนฺตีติ กึการณา ตถาคตสาวกสฺส กเถสิ, ตยา อาโรปิตทณฺโฑ ตุยฺหเมว โหตูติ. เอวํ เสฺวว ทณฺฑํ ปาปิโต, ตสฺเสว กุลุปกา โปเถตฺวา นีหฏา. โส ตํ กุชฺฌิตฺวา ตโต ปฏฺฐาย อฑฺฒมาสมตฺตํ สิริคุตฺเตน สทฺธึ อกเถตฺวา จินฺเตสิ "เอวํ วิจริตุํ มยฺหํ อยุตฺตํ, ๑- เอตสฺส @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. นาคฺฆติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๔.
กุลุปกานํปิ มยา พฺยสนํ กาตุํ วฏฺฏตีติ สิริคุตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห "สหาย สิริคุตฺตาติ. "กึ สมฺมาติ. "ญาติสุหชฺชานํ นาม กลโหปิ โหติ วิวาโทปิ, ตฺวํ กิญฺจิ น กเถสิ, กสฺมา เอวํ กโรสีติ. "สมฺม ตว มยา สทฺธึ อกถนโต น กเถมิ, ยํ กตํ, กตเมว ตํ; น มยํ เมตฺตึ ภินฺทิสฺสามาติ. ตโต ปฏฺฐาย อุโภปิ เอกฏฺฐาเน ติฏฺฐนฺติ นิสีทนฺติ. อเถกทิวสํ สิริคุตฺโต ครหทินฺนํ อาห "กินฺเต นิคฺคณฺเฐหิ, เต อุปสงฺกมิตฺวา กึ ลภิสฺสสิ, มม สตฺถารํ อุปสงฺกมิตุํ วา อยฺยานํ ทานํ ทาตุํ วา กินฺเต น วฏฺฏตีติ. โสปิ เอตเมว ปจฺจาสึสติ, เตนสฺส กณฺฑุวณฏฺฐาเน นเขน วิเลขิตํ วิย อโหสิ. โสปิ สิริคุตฺตํ "ตว สตฺถา กึ ชานาตีติ ปุจฺฉิ. "อมฺโภ มา เอวํ วท, สตฺถุ เม อชานิตพฺพํ นาม นตฺถิ; อตีตาทิเภทํ สพฺพํ ชานาติ, โสฬสหากาเรหิ สตฺตานํ จิตฺตํ ปริจฺฉินฺทตีติ. "เอวํ น ชานามิ, กสฺมา มยฺหํ เอตฺตกํ กาลํ น กเถสิ; เตนหิ คจฺฉ, สตฺถารํ สฺวาตนาย นิมนฺเตหิ, โภเชสฺสามิ, ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ มม ภิกฺขํ คณฺหิตุํ วเทหีติ. สิริคุตฺโต สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอวมาห "ภนฺเต มม สหายโก ครหทินฺโน ตุมฺเห นิมนฺตาเปติ, ปญฺจหิ กิร ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ เสฺว ตสฺส ภิกฺขํ คณฺหถ; ปุริมทิวเส โข ปน ตสฺส กุลุปกานํ มยา อิทํ นาม กตํ, มยา กตสฺส ปฏิกฺกรณํปิ น ชานามิ, ตุมฺหากํ สุทฺธจิตฺเตน ภิกฺขํ ทาตุกามตํปิ น ชานามิ, อาวชฺเชตฺวา, ยุตฺตญฺเจ, อธิวาเสถ, โน เจ มา อธิวาสยิตฺถาติ. สตฺถา "กึ นุ โข โส อมฺหากํ ทาตุกาโมติ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๕.
อาวชฺเชตฺวา อทฺทส "ทฺวินฺนํ เคหานํ อนฺตเร มหนฺตํ อาวาฏํ ขนาเปตฺวา อสีติสกฏมตฺตานิ ขทีรทารูนิ อาหราเปตฺวา ปูเรตฺวา อคฺคึ ทตฺวา อมฺเห องฺคารอาวาเฏ ปาเตตฺวา นิคฺคณฺหิตุกาโมติ, ปุน อาวชฺเชสิ "กินฺนุ โข ตตฺถ คตปฺปจฺจยา อตฺโถ อตฺถิ นตฺถีติ, ตโต อิทํ อทฺทส "อหํ องฺคารอาวาเฏ ปาทํ ปสาเรสฺสามิ, ตํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ฐปิตกิลญฺชํ อนฺตรธายิสฺสติ, องฺคารกาสุํ ภินฺทิตฺวา จกฺกมตฺตํ มหาปทุมํ อุฏฺฐหิสฺสติ, อถาหํ ปทุมกณฺณิกํ อกฺกมนฺโต คนฺตฺวา อาสเน นิสีทิสฺสามิ, ปญฺจสตาปิ ภิกฺขู ตเถว คนฺตฺวา นิสีทิสฺสนฺติ; มหาชโน สนฺนิปติสฺสติ, อหํ ตสฺมึ สมาคเม ทฺวีหิ คาถาหิ อนุโมทนํ กริสฺสามิ, อนุโมทนาปริโยสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย ภวิสฺสติ, สิริคุตฺโต จ ครหทินฺโน จ โสตาปนฺนา ภวิสฺสนฺติ, อตฺตโน ธนราสึ สาสเน วิกฺกิริสฺสนฺติ; อิมํ กุลปุตฺตํ นิสฺสาย มยา คนฺตุํ วฏฺฏตีติ ภิกฺขํ อธิวาเสสิ. สิริคุตฺโต สตฺถุ อธิวาสนํ วิทิตฺวา ครหทินฺนสฺส อาโรเจตฺวา "โลกเชฏฺฐสฺส สกฺการํ กโรหีติ อาห. ครหทินฺโน "อิทานิสฺส กตฺตพฺพยุตฺตกํ ชานิสฺสามีติ ทฺวินฺนํ เคหานํ อนฺตเร มหนฺตํ อาวาฏํ ขนาเปตฺวา อสีติสกฏานิ ๑- ขทีรทารูนิ อาหราเปตฺวา [๒]- อคฺคึ ทตฺวา สพฺพรตฺตึ ธูมาเปตฺวา ขทีรงฺคารราสึ กาเรตฺวา อาวาฏมตฺถเก รุกฺขปทรานิ ฐเปตฺวา กิลญฺเชน ปฏิจฺฉาเทตฺวา โคมเยน ลิมฺปาเปตฺวา เอเกน ปสฺเสน ทุพฺพลทณฺฑเก อตฺถริตฺวา คมนมคฺคํ กาเรสิ "เอวํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. อสีติสกฏมตฺตานิ. ๒. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "ปูเรตฺวาติ อตฺถิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๖.
อกฺกนฺตกฺกนฺตกาเล ทณฺฑเกสุ ภคฺเคสุ, ปริวตฺติตฺวา องฺคารกาสุยํ ปติสฺสนฺตีติ มญฺญมาโน, เคหปจฺฉาภาเค สิริคุตฺเตน ฐปิตนิยาเมเนว จาฏิโย ฐปาเปสิ, อาสนานิปิ ตเถว ปญฺญาเปสิ. สิริคุตฺโต ปาโตว ตสฺส เคหํ คนฺตฺวา "กโต เต สมฺม สกฺกาโรติ อาห. "อาม สมฺมาติ. "กหํ ปเนโสติ. "เอหิ, ปสฺสามาติ สพฺพํ สิริคุตฺเตน ทสฺสิตนิยาเมเนว ทสฺเสสิ. สิริคุตฺโต "สาธุ สมฺมาติ อาห. มหาชโน สนฺนิปติ. มิจฺฉาทิฏฺฐิเกน หิ นิมนฺติเต สตฺถริ, มหนฺโต สนฺนิปาโต โหติ. มิจฺฉาทิฏฺฐิกาปิ "สมณสฺส โคตมสฺส วิปฺปการํ ปสฺสิสฺสามาติ สนฺนิปตนฺติ. สมฺมาทิฏฺฐิกาปิ "อชฺช สตฺถา มหาธมฺมเทสนํ เทเสสฺสติ, พุทฺธวิสยํ พุทฺธลีฬฺหํ อุปธาเรสฺสามาติ สนฺนิปตนฺติ. ปุนทิวเส สตฺถา ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ ครหทินฺนสฺส เคหทฺวารํ อคมาสิ. โส เคหา นิกฺขมิตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา ปุรโต อญฺชลึ ปคฺคยฺห ฐิโต จินฺเตสิ "ภนฺเต `ตุมฺเห กิร อตีตาทิเภทํ สพฺพํ ชานาถ, สตฺตานํ โสฬสหากาเรหิ จิตฺตํ ปริจฺฉินฺทถาติ เอวํ ตุมฺหากํ อุปฏฺฐาเกน มยฺหํ กถิตํ; สเจ ชานาถ, ๑- มยฺหํ เคหํ มา ปวิสถ, ปวิฏฺฐานํ หิ โว เนว ยาคุ อตฺถิ น ภตฺตาทีนิ, สพฺเพ โข ปน ตุมฺเห องฺคารกาสุยํ ปาเตตฺวา นิคฺคณฺหิสฺสามีติ; เอวํ จินฺเตตฺวา สตฺถุ ปตฺตํ คเหตฺวา "อิโต เอตุ ภควาติ วตฺวา "ภนฺเต อมฺหากํ เคหํ อาคตานํ วตฺตํ ญตฺวา อาคนฺตุํ วฏฺฏตีติ อาห. "กึ กาตุํ วฏฺฏติ อาวุโสติ. "เอเกกสฺส ปวิสิตฺวา ปุรโต คนฺตฺวา นิสินฺนกาเล ปจฺฉา อญฺเญน อาคนฺตุํ วฏฺฏตีติ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. สเจ น ชานาถ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๗.
เอวํ กิรสฺส อโหสิ "ปุรโต คจฺฉนฺตํ องฺคารกาสุยํ ปติตํ ทิสฺวา อวเสสา นาคจฺฉิสฺสนฺติ, เอเกกเมว ปาเตตฺวา นิคฺคณฺหิสฺสามีติ. สตฺถา "สาธูติ วตฺวา เอกโกว ปาวิสิ. ครหทินฺโน องฺคารกาสุํ ปตฺวา อปสกฺกิตฺวา ฐิโต "ปุรโต ยาถ ภนฺเตติ อาห. อถ สตฺถา องฺคารกาสุมตฺถเก ปาทํ ปสาเรสิ, กิลญฺชํ อนฺตรธายิ, องฺคารกาสุํ ภินฺทิตฺวา จกฺกมตฺตานิ ปทุมานิ อุฏฺฐหึสุ. สตฺถา ปทุมกณฺณิกา อกฺกมนฺโต คนฺตฺวา ปญฺญตฺตพุทฺธาสเน นิสีทิ. ภิกฺขูปิ ตเถว คนฺตฺวา อาสเน นิสีทึสุ. ครหทินฺนสฺส กายโต ฑาโห อุฏฺฐหิ. โส เวเคน คนฺตฺวา สิริคุตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา "สามิ ตาณํ เม โหหีติ อาห. "กิเมตนฺติ. "ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ เคเห ยาคุ วา ภตฺตาทีนิ วา นตฺถิ, กึ นุ โข กโรมีติ. "กึ ปน ตยา กตนฺติ. "อหํ ทฺวินฺนํ เคหานํ อนฺตเร มหนฺตํ อาวาฏํ องฺคารปูรํ กาเรสึ `ตตฺถ ปาเตตฺวา นิคฺคณฺหิสฺสามีติ; อถ นํ ภินฺทิตฺวา มหาปทุมานิ อุฏฺฐหึสุ, สพฺเพ ปทุมกณฺณิกา อกฺกมิตฺวา คนฺตฺวา ปญฺญตฺตาสเน นิสินฺนา, อิทานิ กึ กโรมีติ. "นนุ ตฺวํ อิทาเนว มยฺหํ `เอตฺตกา จาฏิโย ยาคุยา เอตฺตกา ภตฺตาทีนนฺติ ทสฺเสสีติ. "มุสา ตํ สามิ, ตุจฺฉาว จาฏิโยติ. "โหตุ, คจฺฉ, ตาสุ จาฏีสุ ยาคุอาทีนิ โอโลเกหีติ. ตํขณญฺเญว เตน ยาสุ จาฏีสุ ยาคุ วุตฺตา, ตา ยาคุยา ปูรึสุ, ยาสุ ภตฺตาทีนิ วุตฺตานิ, ตา ภตฺตาทีนํ ปริปุณฺณาว อเหสุํ. ตํ สมฺปตฺตึ ทิสฺวา ครหทินฺนสฺส สรีรํ ปีติปาโมชฺเชน ปูริตํ, จิตฺตํ ปสนฺนํ. โส สกฺกจฺจํ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสิตฺวา กตภตฺตกิจฺจสฺส สตฺถุโน อนุโมทนํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๘.
กาเรตุกาโม ปตฺตํ คณฺหิ. สตฺถา อนุโมทนํ กโรนฺโต "อิเม สตฺตา ปญฺญาจกฺขุโน อภาเวเนว มม สาวกานํ พุทฺธสาสนสฺส จ คุณํ น ชานนฺติ, ปญฺญาจกฺขุวิรหิตา อนฺธา นาม, ปญฺญวนฺโต สจกฺขุกา นามาติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ "ยถา สงฺการธานสฺมึ อุชฺฌิตสฺมึ มหาปเถ ปทุมํ ตตฺถ ชาเยถ สุจิคนฺธํ มโนรมํ เอวํ สงฺการภูเตสุ อนฺธภูเต ปุถุชฺชเน อติโรจติ ปญฺญาย สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโกติ. ตตฺถ "สงฺการธานสฺมินฺติ: สงฺการฏฺฐานสฺมึ, กจวรราสิมฺหีติ อตฺโถ. อุชฺฌิตสฺมึ มหาปเถติ: มหามคฺเค ฉฑฺฑิตสฺมึ. สุจิคนฺธนฺติ: สุรภิคนฺธํ. มโนรมนฺติ: มโน เอตฺถ รมตีติ มโนรมํ. สงฺการภูเตสูติ: สงฺการมิวภูเตสุ. ปุถุชฺชเนติ: ปุถูนํ กิเลสานํ ชนนโต เอวํลทฺธนาเม โลกิยมหาชเน. อิทํ วุตฺตํ โหติ; ยถา นาม มหาปเถ ฉฑฺฑิเต สงฺการธานสฺมึ อสุจิเชคุจฺฉปฏิกฺกูเลปิ สุจิคนฺธํ ปทุมํ ชาเยถ, ตํ ราชราชมหามตฺตาทีนํ มโนรมํ ปิยํ มนาปํ อุปริมตฺถเก ปติฏฺฐานารหเมว ภเวยฺย; เอวเมว สงฺการภูเตสุปิ ปุถุชฺชเนสุ ชาเตสุ, นิปฺปญฺญสฺส มหาชนสฺส อจกฺขุกสฺส อนฺตเร นิพฺพตฺโตปิ อตฺตโน ปญฺญาพเลน กาเมสุ อาทีนวํ เนกฺขมฺเม จ อานิสํสํ ทิสฺวา นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิโต ปพฺพชฺชามตฺเตนปิ ตโต อุตฺตรึ สีลสมาธิปฺปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณทสฺสนานิ อาโรเปตฺวาปิ สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก ขีณาสโว ภิกฺขุ อนฺธภูเต ปุถุชฺชเน อติกฺกมิตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.
วิโรจติ โสภตีติ. เทสนาวสาเน จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. ครหทินฺโน จ สิริคุตฺโต จ โสตาปตฺติผลํ ปาปุณึสุ. เต สพฺพํ อตฺตโน ธนํ พุทฺธสาสเน วิปฺปกฺกิรึสุ. สตฺถา อุฏฺฐายาสนา วิหารํ อคมาสิ. ภิกฺขู สายณฺหสมเย ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "อโห อจฺฉริยา พุทฺธคุณา นาม, ตถารูปํ นาม ขทีรงฺคารราสึ ภินฺทิตฺวา ปทุมานิ อุฏฺฐหึสูติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "อนจฺฉริยํ ภิกฺขเว, ยํ มม เอตรหิ พุทฺธภูตสฺส องฺคารราสิโต ปทุมานิ อุฏฺฐิตานิ, ตานิ ปุพฺเพ ปเทสญาเณ วตฺตมานสฺส โพธิสตฺตภูตสฺสาปิ เม อุฏฺฐหึสูติ วตฺวา "กทา ภนฺเต, อาจิกฺขถ โนติ เตหิ ยาจิโต, อตีตํ อาหริตฺวา "กามํ ปตามิ นิรยํ อุทฺธํปาโท ๑- อวํสิโร นานริยํ กริสฺสามิ; หนฺท ปิณฺฑํ ปฏิคฺคหาติ อิมํ ขทีรงฺคารชาตกํ ๒- วิตฺถาเรตฺวา กเถสีติ. ครหทินฺนวตฺถุ. ปุปฺผวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. จตุตฺโถ วคฺโค. --------- @เชิงอรรถ: ๑. อุทฺธปาโทติปิ อตฺถิ. ๒. ขุ. ชา. เอก. ๒๗/๑๓. ตทฏฺฐกถา ๑/๓๓๘.อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๐ หน้า ๗๙-๙๙. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=20&A=1619&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=20&A=1619&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=14 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=395 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=385 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=385 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]