|
| บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
ปุนปฺปุนํ วสฺสนฺเต ปน ปูรเตว; เอวเมว ปาปกมฺมํ กโรนฺโต ปุคฺคโล อนุปุพฺเพน มหนฺตํ ปาปราสึ กโรติเยวาติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "มาวมญฺเญถ ปาปสฺส `น มตฺตํ อาคมิสฺสติ.' อุทพินฺทุนิปเตน อุทกุมฺโภปิ ปูรติ; ปูรติ พาโล ปาปสฺส โถกํ โถกํปิ ๑- อาจินนฺติ. ตตฺถ มาวมญฺเญถาติ; น อวชาเนยฺย. ปาปสฺสาติ; ปาปํ. น มตฺตํ อาคมิสฺสตีติ; "อปฺปมตฺตกํ เม ปาปํ กตํ, กทา เอตํ วิปจฺจิสฺสตีติ เอวํ ปาปํ นาวชาเนยฺยาติ อตฺโถ. อุทกุมฺโภปีติ: เทเว วสฺสนฺเต มุขํ วิวริตฺวา ฐปิตํ ยงฺกิญฺจิ กุลาลภาชนํ ยถา เอเกกสฺสาปิ อุทกพินฺทุโน นิปาเตน อนุปุพฺเพน ปูรติ; เอวํ พาลปุคฺคโล โถกํ โถกมฺปิ ปาปํ อาจินนฺโต [๒]- วฑฺเฒนฺโต ปาปสฺส ปูรติเยวาติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. สตฺถาปิ "อชฺโฌกาเส เสยฺยํ สนฺถริตฺวา ปฏิปากติกํ อกโรนฺโต อิทนฺนาม อาปชฺชตีติ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสีติ. อสญฺญตปริกฺขารภิกฺขุวตฺถุ. ---------------- @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. โถกโถกมฺปิ. ๒. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร `กโรนฺโตติ อตฺถิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖.
๖. พิฬาลปทกเสฏฺฐิวตฺถุ. (๑๐๐) "มาวมญฺเญถ ปุญฺญสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต พิฬาลปทกเสฏฺฐึ อารพฺภ กเถสิ. เอกสฺมึ หิ สมเย สาวตฺถีวาสิโน วคฺคพนฺเธน ๑- พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ เทนฺติ. อเถกทิวสํ สตฺถา อนุโมทนํ กโรนฺโต เอวมาห "อุปาสกา อิเธกจฺโจ อตฺตนา ทานํ เทติ, ปรํ น สมาทเปติ, โส นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน โภคสมฺปทํ ลภติ, โน ปริวารสมฺปทํ, เอกจฺโจ อตฺตนา ทานํ น เทติ, ปรํ สมาทเปติ, โส นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน ปริวารสมฺปทํ ลภติ, โน โภคสมฺปทํ; เอกจฺโจ อตฺตนา จ ทานํ น เทติ ปรญฺจ น สมาทเปติ, โส นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน โน ๒- โภคสมฺปทํ ลภติ, โน ปริวารสมฺปทํ; วิฆาสาโท หุตฺวา วิจรติ; เอกจฺโจ อตฺตนา จ ทานํ เทติ ปรญฺจ สมาทเปติ; โส นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน โภคสมฺปทญฺจ ลภติ ปริวารสมฺปทญฺจาติ. อเถโก ปณฺฑิตปุริโส ตํ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา "อโห อจฺฉริยมิทํ การณํ, อหนฺทานิ อุภยสมฺปตฺติสํวตฺตนิกํ กมฺมํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา สตฺถารํ อุฏฺฐาย คมนกาเล อาห "ภนฺเต เสฺว อมฺหากํ ภิกฺขํ คณฺหถาติ. "กิตฺตเกหิ ปน เต ภิกฺขูหิ อตฺโถติ. "สพฺเพหิ ภิกฺขูหิ ภนฺเตติ. สตฺถา อธิวาเสสิ. โสปิ คามํ ปวิสิตฺวา "อมฺมตาตา มยา สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ นิมนฺติโต, โย ยตฺตกานํ ภิกฺขูนํ สกฺโกติ, โส ตตฺตกานํ ยาคุอาทีนํ อตฺถาย ตณฺฑุลาทีนิ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. วคฺคพนฺธเนน. ๒. สี. ยุ น.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗.
เทตุ; เอกสฺมึ ฐาเน ปจาเปตฺวา ทานํ ทสฺสามาติ อุคฺโฆเสนฺโต วิจริ. อถ นํ เอโก เสฏฺฐี อตฺตโน อาปณทฺวารํ สมฺปตฺตํ ทิสฺวา "อยํ อตฺตโน ปโหนเก ภิกฺขู อนิมนฺเตตฺวา สกลคามํ สมาทเปนฺโต วิจรตีติ กุชฺฌิตฺวา "ตยา คหิตภาชนํ อาหราติ ตีหิ องฺคุลีหิ คเหตฺวา โถเก ตณฺฑุเล อทาสิ, ตถา มุคฺเค ตถา มาเสติ. โส ตโต ปฏฺฐาย พิฬาลปทกเสฏฺฐี นาม ชาโต. สปฺปิผาณิตาทีนิ เทนฺโตปิ กรณฺฑกกณฺณิกํ กุเฏ ปกฺขิปิตฺวา เอกโต นํ ๑- กตฺวา พินฺทุํ พินฺทุํ ปคฺฆราเปนฺโต โถกเมว อทาสิ. อุปาสโก อวเสเสหิ ทินฺนํ เอกโต กตฺวา อิมินา ทินฺนํ วิสุํเยว อคฺคเหสิ. โส เสฏฺฐี ตสฺส กิริยํ ทิสฺวา "กึ นุ โข เอส มยา ทินฺนํ วิสุํ คณฺหาตีติ จินฺเตตฺวา ตสฺส ปจฺฉโต เอกํ จูฬุปฏฺฐากํ ปหิณิ "คจฺฉ, ยํ เอส กโรติ, ตํ ชานาหีติ. โส คนฺตฺวา "เสฏฐิสฺส มหปฺผลํ โหตูติ ยาคุภตฺตปูวานํ อตฺถาย เอกํ เทฺว ตณฺฑุเล ปกฺขิปิตฺวา มุคฺคมาเสปิ เตลผาณิตาทิพินฺทูนิปิ สพฺพภาชเนสุ ปกฺขิปิ. จูฬุปฏฺฐาโก คนฺตฺวา เสฏฺฐิสฺส อาโรเจสิ. ตํ สุตฺวา เสฏฺฐี จินฺเตสิ "สเจ เม โส ปริสมชฺเฌ อวณฺณํ ภาสิสฺสติ, มม นาเม คหิตมตฺเตเยว นํ ปหริตฺวา มาเรสฺสามีติ นิวาสนนฺตเร ฉุริกํ พนฺธิตฺวา ปุนทิวเส คนฺตฺวา ภตฺตคฺเค อฏฺฐาสิ. โส ปุริโส พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริวิสิตฺวา ภควนฺตํ อาห "ภนฺเต มยา มหาชนํ สมาทเปตฺวา อิทํ ทานํ ทินฺนํ, ตตฺถ สมาทปิตา มนุสฺสา อตฺตโน พเลน พหูนิปิ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. โกณํ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.
โถกานิปิ ตณฺฑุลาทีนิ อทํสุ; เตสํ สพฺเพสํ มหปฺผลํ โหตูติ. ตํ สุตฺวา เสฏฺฐี จินฺเตสิ "อหํ `อสุเกน นาม อจฺฉราย คณฺหิตฺวา ตณฺฑุลาทีนิ ทินฺนานีติ มม นาเม คหิตมตฺเต อิมํ มาเรสฺสามีติ อาคโต, อยมฺปน สพฺพสงฺคาหิกํ กตฺวา `เยหิปิ นาฬิกาทีหิ มินิตฺวา ทินฺนํ, เยหิปิ อจฺฉราย คเหตฺวา ทินฺนํ, สพฺเพสํ มหปฺผลํ โหตูติ วทติ, สจาหํ เอวรูปํ น ขมาเปสฺสามิ, เทวทณฺโฑ เม มตฺถเก ปติสฺสตีติ. โส ตสฺส ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "ขมาหิ เม สามีติ อาห, "กิมิทนฺติ จ เตน ปุฏฺโฐ สพฺพนฺตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. ตํ กิริยํ ทิสฺวา สตฺถา "กิมิทนฺติ ทานเวยฺยาวฏิกํ ปุจฺฉิ. โส อตีตทิวสโต ปฏฺฐาย สพฺพํ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. อถ นํ สตฺถา "เอวํ กิร เสฏฺฐีติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม ภนฺเตติ วุตฺเต, "อุปาสก ปุญฺญํ นาม `อปฺปกนฺติ น อวมญฺญิตพฺพํ, มาทิสพุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทานํ ทตฺวา `อปฺปกนฺติ น อวมญฺญิตพฺพํ, ปณฺฑิต- ปุริสา หิ ปุญฺญํ กโรนฺตา วิวฏมุขภาชนํ วิย อุทเกน อนุกฺกเมน ปุญฺเญน ปูรนฺติเยวาติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "มาวมญฺเญถ ปุญฺญสฺส `น มตฺตํ อาคมิสฺสติ.' อุทพินฺทุนิปาเตน อุทกุมฺโภปิ ปูรติ, ปูรติ ธีโร ปุญฺญสฺส โถกํ โถกํปิ อาจินนฺติ. ตสฺสตฺโถ "ปณฺฑิตมนุสฺโส ปุญฺญํ กตฺวา `อปฺปมตฺตกํ มยา ปุญฺญํ กตํ, น มตฺตํ วิปากวเสน อาคมิสฺสติ, เอวํ ปริตฺตกํ กมฺมํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙.
กหํ มํ ทกฺขิสฺสติ, อหํ วา ตํ กหํ ทกฺขิสฺสามิ, กทา เอตํ วิปจฺจิสฺสตีติ เอวํ ปุญฺญํ มาวมญฺเญถ น อวชาเนยฺย. ยถา หิ นิรนฺตรํ อุทกพินฺทุนิปาเตน วิวริตฺวา ฐปิตํ กุลาลภาชนํ ปูรติ, เอวํ ธีโร ปณฺฑิตปุริโส โถกํ โถกมฺปิ ปุญฺญํ อาจินนฺโต ปุญฺญสฺส ปูรตีติ. เทสนาวสาเน โส เสฏฺฐี โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ. สมฺปตฺตปริสายปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติ. พิฬาลปทกเสฏฺฐิวตฺถุ. ---------------- ๗. มหาธนวาณิชวตฺถุ. (๑๐๑) "วาณิโชว ภยํ มคฺคนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต มหาธนวาณิชํ อารพฺภ กเถสิ. ตสฺส กิร วาณิชสฺส เคเห ปญฺจสตา โจรา โอตารํ คเวสมานา [โอตารํ] น ลภึสุ. อปเรน สมเยน โส วาณิโช ปญฺจสกฏสตานิ ภณฺฑสฺส ปูเรตฺวา ภิกฺขูนํ อาโรจาเปสิ "อหํ อสุกฏฺฐานนฺนาม วณิชฺชาย คจฺฉามิ, เย อยฺยา ตํ ฐานํ คนฺตุกามา, เต นิกฺขมนฺตุ, มคฺเค ภิกฺขาย น กิลมิสฺสนฺตีติ. ตํ สุตฺวา ปญฺจสตา ภิกฺขู เตน สทฺธึ มคฺคํ ปฏิปชฺชึสุ. เตปิ โจรา "โส กิร วาณิโช ๑- นิกฺขนฺโตติ คนฺตฺวา อฏวิยํ อฏฺฐํสุ. วาณิโชปิ คนฺตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. วณิชฺชาย.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐.
อฏวีมุเข เอกสฺมึ คาเม นิวาสํ คเหตฺวา เทฺว ตโย ทิวเส โคณสกฏาทีนิ สํวิทหติ, ๑- เตสมฺปน ภิกฺขูนํ นิพทฺธํ ภิกฺขํ เทติเยว. โจรา, ตสฺมึ อติจิรายนฺเต, "คจฺฉ, ตสฺส นิกฺขมนทิวสํ ญตฺวา เอหีติ เอกํ ปุริสํ ปหิณึสุ. โส ตํ คามํ คนฺตฺวา เอกํ สหายกํ ปุจฺฉิ "กทา วาณิโช นิกฺขมิสฺสตีติ. โส "ทฺวีหตีหจฺจเยนาติ วตฺวา "กิมตฺถมฺปน ปุจฺฉสีติ อาห. อถสฺส โส "มยํ ปญฺจสตา โจรา เอตสฺส อตฺถาย อฏวิยํ ฐิตาติ อาจิกฺขิ. อิตโร "เตนหิ คจฺฉ, สีฆํ นิกฺขมิสฺสตีติ ตํ อุยฺโยเชตฺวา "กินฺนุ โข โจเร วาเรมิ อุทาหุ วาณิชนฺติ จินฺเตตฺวา "กึ เม โจเรหิ, วาณิชํ นิสฺสาย ปญฺจสตา ภิกฺขู ชีวนฺติ, วาณิชสฺส สญฺญํ ทสฺสามีติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "กทา คมิสฺสถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "ตติยทิวเสติ วุตฺเต, "มยฺหํ วจนํ กโรถ, อฏวิยํ กิร ตุมฺหากํ อตฺถาย ปญฺจสตา โจรา ฐิตา, มา ตาว คมิตฺถาติ. "ตฺวํ กถํ ชานาสีติ. "เตสํ อนฺตเร มม สหาโย อตฺถิ, ตสฺส เม กถาย ญาตนฺติ. "เตนหิ กึ เม เอตฺโต คเตน, นิวตฺติตฺวา เคหเมว คมิสฺสามีติ. ตสฺมึ จิรายนฺเต ปุน เตหิ โจเรหิ ปหิโต ปุริโส อาคนฺตฺวา ตํ สหายกํ ปุจฺฉิตฺวา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา "นิวตฺติตฺวา กิร เคหเมว คมิสฺสตีติ คนฺตฺวา โจรานํ อาโรเจสิ. ตํ สุตฺวา โจรา ตโต นิกฺขมิตฺวา อิตรสฺมึ มคฺเค อฏฺฐํสุ. ตสฺมึ จิรายนฺเต ปุนปิ เต โจรา สหายกสฺส สนฺติเก ปุริสํ เปเสสุํ. โส เตสํ ตตฺถ ฐิตภาวํ ญตฺวา ปุน วาณิชสฺส อาโรเจสิ. วาณิโช @เชิงอรรถ: ๑. สํวิทหิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑.
"อิธาปิ เม เวกลฺลํ นตฺถิ, เอวํ สนฺเต เนว เอตฺโต คมิสฺสามิ, น อิโต, อิเธว ภวิสฺสามีติ ภิกฺขูนํ สนฺติกํ คนฺตฺวา อาห "ภนฺเต โจรา กิร มํ วิลุมฺปิตุกามา มคฺเค ฐตฺวา `อิทานิ ปุน นิวตฺติสฺสตีติ สุตฺวา อิตรสฺมึ มคฺเค ฐิตา, อหํ เอตฺโต วา อิโต วา อคนฺตฺวา โถกํ อิเธว ภวิสฺสามิ; ภทนฺตา อิธ วสิตุกามา วสนฺตุ, คนฺตุกามา อตฺตโน รุจิยา คจฺฉนฺตูติ. ภิกฺขู "เอวํ สนฺเต มยํ นิวตฺติสฺสามาติ วาณิชํ อาปุจฺฉิตฺวา ปุนทิวเส สาวตฺถึ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิสีทึสุ. สตฺถา "กึ ภิกฺขเว มหาธนวาณิเชน สทฺธึ น คมิตฺถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม ภนฺเต, มหาธนวาณิชสฺส วิลุมฺปนตฺถาย ทฺวีสุปิ มคฺเคสุ โจรา ปริยุฏฺฐึสุ, เตน โส ตตฺเถว ฐิโต, มยมฺปน ตํ อาปุจฺฉิตฺวา อาคตาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว มหาธนวาณิโช โจรานํ อตฺถิตาย มคฺคํ ปริวชฺเชติ; ชีวิตุกาโมปิ ปุริโส หลาหลํ วิสํ ปริวชฺเชติ; ภิกฺขุนาปิ `ตโย ภวา โจเรหิ ปริยุฏฺฐิตมคฺคสทิสาติ ญตฺวา ปาปํ ปริวชฺเชตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "วาณิโชว ภยํ มคฺคํ อปฺปสตฺโถ มหทฺธโน วิสํ ชีวิตุกาโมว ปาปานิ ปริวชฺชเยติ. ตตฺถ ภยนฺติ: ภายิตพฺพํ, โจเรหิ ปริยุฏฺฐิตตฺตา สปฺปฏิภยนฺติ อตฺโถ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "ยถา มหทฺธโน วาณิโช อปฺปสตฺโถ สปฺปฏิภยํ มคฺคํ, ยถา [๑]- ชีวิตุกาโม หลาหลํ วิสํ ปริวชฺเชติ; เอวํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "จาติ อตฺถิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒.
ปณฺฑิโต ภิกฺขุ อปฺปมตฺตกานิปิ ปาปานิ ปริวชฺเชยฺยาติ. เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. สมฺปตฺตมหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติ. มหาธนวาณิชวตฺถุ. ----------- ๘. กุกฺกุฏมิตฺตวตฺถุ. (๑๐๒) "ปาณิมฺหิ เจ วโณ นาสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต กุกฺกุฏมิตฺตนฺนาม เนสาทํ อารพฺภ กเถสิ. ราชคเห กิเรกา เสฏฺฐิธีตา วยปฺปตฺตา สตฺตภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อุปริคพฺเภ อารกฺขณตฺถาย เอกํ ปริจาริกํ ทตฺวา มาตาปิตูหิ วาสิยมานา เอกทิวสํ สายณฺหสมเย วาตปาเนน อนฺตรวีถึ โอโลเกนฺตี ปญฺจ ปาสสตานิ ปญฺจ จ สูลสตานิ อาทาย มิเค วธิตฺวา ชีวมานํ เอกํ กุกฺกุฏมิตฺตํ นาม เนสาทํ ปญฺจ มิคสตานิ วธิตฺวา เตสํ มํเสน มหาสกฏํ ปูเรตฺวา สกฏธูเร นิสีทิตฺวา มํสํ วิกฺกีณนตฺถาย นครํ ปวิสนฺตํ ทิสฺวา ตสฺมึ ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา ปริจาริกาย หตฺเถ ปณฺณาการํ ทตฺวา "คจฺฉ, เอตสฺส ปณฺณาการํ ทตฺวา คมนกาลํ ญตฺวา เอหีติ เปเสสิ. สา คนฺตฺวา ตสฺส ปณฺณาการํ ทตฺวา ปุจฺฉิ "กทา คมิสฺสสีติ. "อชฺช มํสํ วิกฺกีณิตฺวา ปาโตว อสุกทฺวาเรน นาม นิกฺขมิตฺวา คมิสฺสามีติ. สา เตน กถิตํ กถํ สุตฺวา อาคนฺตฺวา--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓.
ตสฺสา อาโรเจสิ. เสฏฺฐิธีตา อตฺตนา คเหตพฺพยุตฺตกํ วตฺถาภรณชาตํ สํวิทหิตฺวา ปาโตว มลินวตฺถํ นิวาเสตฺวา กุฏํ อาทาย ทาสีหิ สทฺธึ อุทกติตฺถํ คจฺฉนฺตี วิย นิกฺขมิตฺวา ตํ ฐานํ คนฺตฺวา ตสฺสาคมนํ โอโลเกนฺตี อฏฺฐาสิ. โสปิ ปาโตว สกฏํ ปาเชนฺโต นิกฺขมิ. สาปิ ตสฺส ปจฺฉโต ปายาสิ. โส ตํ ทิสฺวา "อหํ ตํ `อสุกสฺส นาม ธีตาติ น ชานามิ, มา มํ อนุพนฺธิ อมฺมาติ อาห. "น มํ ตฺวํ ปกฺโกสสิ, อหํ อตฺตโน ธมฺมตาย อาคจฺฉามิ, ตฺวํ ตุณฺหี หุตฺวา อตฺตโน สกฏํ ปาเชหีติ. โส ปุนปฺปุนํ ตํ นิวาเรสิเยว. อถ นํ สา อาห "สิรึ นาม อตฺตโน สนฺติกํ อาคจฺฉนฺตึ นิวาเรตุํ น วฏฏตีติ. โส ตสฺสา นิสฺสํสเยน อตฺตโน อาคมนํ ญตฺวา ตํ สกฏํ อาโรเปตฺวา อคมาสิ. ตสฺสา ๑- มาตาปิตโร อิโตจิโต จ ปริเยสาเปตฺวา อปสฺสนฺตา "มตา ภวิสฺสตีติ มตกภตฺตํ กรึสุ. สาปิ เตน สทฺธึ สํวาสมนฺวาย ปฏิปาฏิยา สตฺต ปุตฺเต วิชายิตฺวา เต วยปฺปตฺเต ฆรพนฺธเนน พนฺธิ. เอกทิวสํ ๒- สตฺถา ปจฺจูสสมเย โลกํ โวโลเกนฺโต กุกฺกุฏมิตฺตํ สปุตฺตํ สสุณิสํ อตฺตโน ญาณชาลสฺส อนฺโต ปวิฏฺฐํ ทิสฺวา "กินฺนุ โข เอตนฺติ อุปธาเรนฺโต เตสํ [๓]- โสตาปตฺติมคฺคสฺส อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา ปาโตว ปตฺตจีวรมาทาย ตสฺส ปาสฏฺฐานํ อคมาสิ. ตํทิวสํ ปาเส พนฺโธ เอกมิโคปิ นาโหสิ. สตฺถา ตสฺส ปาสมูเล ปทวลญฺชํ ทสฺเสตฺวา ปุรโต เอกสฺส คุมฺพสฺส เหฏฺฐาฉายาย นิสีทิ. กุกฺกุฏมิตฺโต ปาโตว ธนุํ อาทาย ปาสฏฺฐานํ คนฺตฺวา อาทิโต @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ตสฺสาปิ. ๒. สี. ยุ. อเถกทิวสํ. ๓. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร @"ปณฺณรสนฺนมฺปีติ อตฺถิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔.
ปฏฺฐาย ปาเส โอโลกยมาโน ปาเส พทฺธํ เอกมฺปิ มิคํ อทิสฺวา สตฺถุ ปทวลญฺชํ อทฺทส. อถสฺส เอตทโหสิ "โก มยฺหํ พทฺธมิเค โมเจนฺโต วิจรตีติ. โส สตฺถริ อาฆาตํ พนฺธิตฺวา คจฺฉนฺโต คุมฺพมูเล นิสินฺนํ สตฺถารํ ทิสฺวา "อิมินา มม มิคา โมจิตา, มาเรสฺสามิ นนฺติ ธนุํ อากฑฺฒิ. สตฺถา ธนุํ อากฑฺฒิตุํ ทตฺวา วิสฺสชฺเชตุํ นาทาสิ. โส สรํ วิสฺสชฺเชตุมฺปิ โอโรเปตุมฺปิ อสกฺโกนฺโต ผาสุกาหิ ภิชฺชนฺตีหิ วิย มุขโต เขเฬน ปคฺฆรนฺเตน กิลนฺตรูโป อฏฺฐาสิ. อถสฺส ปุตฺตา เคหํ คนฺตฺวา "ปิตา โน จิรายติ กึ นุโขติ วตฺวา "คจฺฉถ ตาตา ปิตุ สนฺติกนฺติ มาตรา เปสิตา ธนูนิ อาทาย คนฺตฺวา ปิตรํ ตถาฐิตํ ทิสฺวา "อยํ โน ปิตุ ปจฺจามิตฺโต ภวิสฺสตีติ สตฺตปิ ชนา ธนูนิ อากฑฺฒิตฺวา พุทฺธานุภาเวน, ยถา เนสํ ปิตา ฐิโต, ตเถว อฏฺฐํสุ. อถ เนสํ มาตา "กึ นุ โข ปิตา ปุตฺตา จิรายนฺตีติ สตฺตหิ สุณิสาหิ สทฺธึ คนฺตฺวา เต ตถาฐิเต ทิสฺวา "กสฺส นุ โข อิเม ธนูนิ อากฑฺฒิตฺวา ฐิตาติ โอโลเกนฺตี สตฺถารํ ทิสฺวา พาหา ปคฺคยฺห "มา เม ปิตรํ นาเสถ, มา เม ปิตรํ นาเสถาติ มหาสทฺทมกาสิ. กุกฺกุฏมิตฺโต ตํ สทฺทํ สุตฺวา จินฺเตสิ "นฏฺโฐ วตมฺหิ, สสุโร กิร เม เอส, อโห มยา ภาริยํ กมฺมํ กตนฺติ. ปุตฺตาปิสฺส "อยฺยโก กิร โน เอส, อโห ภาริยํ กมฺมนฺติ จินฺตยึสุ. กุกฺกุฏมิตฺโต "อยํ สสุโร เมติ เมตฺตจิตฺตํ อุปฏฺฐเปสิ. ปุตฺตาปิสฺส "อยฺยโก โนติ เมตฺตจิตฺตํ อุปฏฺฐเปสุํ. อถ เนสํ มาตา เสฏฺฐิธีตา "ขิปฺปํ ธนูนิ ฉฑฺเฑตฺวา ปิตรํ เม--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕.
ขมาเปถาติ อาห. สตฺถา เตสํ มุทุจิตฺตํ ๑- ญตฺวา ธนุํ โอตาเรตุํ อทาสิ. เต สพฺเพ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา "ขมถ โน ภนฺเตติ ขมาเปตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. อถ เนสํ สตฺถา อนุปุพฺพีกถํ กเถสิ. เทสนาวสาเน กุกฺกุฏมิตฺโต สทฺธึ ปุตฺเตหิ เจว สุณิสาหิ จ อตฺตปญฺจทสโม โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. สตฺถา ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ วิหารํ อคมาสิ. อถ นํ อานนฺทตฺเถโร ปุจฺฉิ "อชฺช ภนฺเต กหํ คมิตฺถาติ. "กุกฺกุฏมิตฺตสฺส สนฺติกํ อานนฺทาติ. "ปาณาติปาตกมฺมสฺส โว ภนฺเต อการโก กโตติ. "อาม อานนฺท, โส อตฺตปญฺจทสโม อจลสทฺธาย ปติฏฺฐาย ตีสุ รตเนสุ นิกฺกงฺโข หุตฺวา ปาณาติปาตกมฺมสฺส อการโก ชาโตติ. ภิกฺขู อาหํสุ "นนุ ภนฺเต ภริยาปิสฺส อตฺถีติ. "อาม ภิกฺขเว, สา กุลเคเห กุมาริกาว หุตฺวา โสตาปตฺติผลํ ปตฺตาติ. ภิกฺขู กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "กุกฺกุฏมิตฺตสฺส กิร ภริยา กุมาริกกาเลเยว โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา ตสฺส เคหํ คนฺตฺวา สตฺต ปุตฺเต ลภิ, สา เอตฺตกํ กาลํ สามิเกน `ธนุํ อาหร สเร อาหร สตฺตึ อาหร สูลํ อาหร ชาลํ อาหราติ วุจฺจมานา ตานิ อทาสิ, โส ตาย ทินฺนานิ อาทาย คนฺตฺวา ปาณาติปาตํ กโรติ, ๒- กึ นุ โข โสตาปนฺนาปิ ปาณาติปาตํ กโรนฺตีติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "น ภิกฺขเว โสตาปนฺนา ปาณาติปาตํ กโรนฺติ, สา ปน "สามิกสฺส วจนํ กโรมีติ ตถา อกาสิ, `อิทํ คเหตฺวา เอส คนฺตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. มุทุจิตฺตตนฺติ ปเทน ภวิตพฺพํ. ๒. อกาสีติ. ยุตฺตตรํ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖.
ปาณาติปาตํ กโรตูติ ตสฺสา จิตฺตํ นตฺถิ; ปาณิตลสฺมึ หิ วเณ อสติ วิสํ คณฺหนฺตสฺส ตํ วิสํ อนุฑหิตุํ น สกฺโกติ; เอวเมว อกุสลเจตนาย อภาเวน ปาปํ อกโรนฺตสฺส ธนุอาทีนิ นีหริตฺวา ททโตปิ ปาปํ นาม น โหตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "ปาณิมฺหิ เจ วโณ นาสฺส, หเรยฺย ปาณินา วิสํ, นาพฺพณํ วิสมนฺเวติ นตฺถิ ปาปํ อกุพฺพโตติ. ตตฺถ นาสฺสาติ: น ภเวยฺย. หเรยฺยาติ: หริตุํ สกฺกุเณยฺย. กึการณา? ยสฺมา นาพฺพณํ วิสมนฺเวติ. อพฺพณํ หิ ปาณึ วิสํ อนฺเวตุํ น สกฺโกติ; เอวเมว ธนุอาทีนิ นีหริตฺวา เทนฺตสฺสาปิ อกุสลเจตนาย อภาเวน ปาปํ อกุพฺพโต ปาปํ นาม นตฺถิ, อพฺพณํ หิ ปาณึ วิสํ วิย นาสฺส จิตฺตํ ปาปํ อนุคจฺฉตีติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. อปเรน สมเยน ภิกฺขู กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "โก นุ โข กุกฺกุฏมิตฺตสฺส สปุตฺตสฺส สสุณิสสฺส โสตาปตฺติมคฺคสฺส อุปนิสฺสโย, เกน การเณน เอส เนสาทกุเล นิพฺพตฺโตติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว อตีเต กสฺสปทสพลสฺส ธาตุเจติยํ สํวิทหนฺตา เอวมาหํสุ `กึ นุ โข อิมสฺส เจติยสฺส มตฺติกา ภวิสฺสติ, กึ อุทกนฺติ. อถ เนสํ เอตทโหสิ `หริตาลมโนสิลา มตฺติกา ภวิสฺสติ, ติลเตลํ อุทกนฺติ. เต หริตาลมโนสิลา โกฏฺเฏตฺวา ติลเตเลน--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗.
สํสนฺทิตฺวา อิฏฺฐกาย ฆเฏตฺวา สุวณฺเณน ขจิตฺวา อนฺโต จินึสุ. พหิมุเข ปน เอกฆนสุวณฺณิฏฺฐกาว อเหสุํ. เอเกกา สตสหสฺสคฺฆนิกา อโหสิ. เต, ยาว ธาตุนิธานา เจติเย นิฏฺฐิเต, จินฺตยึสุ `ธาตุนิธานกาเล พหุนา ธเนน อตฺโถ, กนฺนุ โข เชฏฺฐกํ กโรมาติ. อเถโก คามวาสี เสฏฺฐี `อหํ เชฏฺฐโก ภวิสฺสามีติ ธาตุนิธานฏฺฐาเน เอกํ หิรญฺญโกฏึ ปกฺขิปิ. ตํ ทิสฺวา รฏฺฐวาสิโน `อยํ นครเสฏฺฐี ธนเมว สํหรติ, เอวรูเป เจติเย เชฏฺฐโก ภวิตุํ น สกฺโกติ, คามวาสี ปน โกฏิธนํ ปกฺขิปิตฺวา เชฏฺฐโกว ชาโตติ อุชฺฌายึสุ. โส เตสํ กถํ สุตฺวา `อหํ เทฺว โกฏิโย ทตฺวา เชฏฺฐโก ภวิสฺสามีติ เทฺว โกฏิโย อทาสิ. อิตโร `อหเมว เชฏฺฐโก ภวิสฺสามีติ ติสฺโส โกฏิโย อทาสิ. เอวํ วฑฺเฒตฺวา, นครวาสี อฏฺฐ โกฏิโย อทาสิ. คามวาสิโน ปน เคเห นวโกฏิธนเมว อตฺถิ, นครวาสิโน จตฺตาฬีสโกฏิธนํ; ตสฺมา คามวาสี จินฺเตสิ `สจาหํ นว โกฏิโย ทสฺสามิ, อยํ `ทส โกฏิโย ทสฺสามีติ วกฺขติ, อถ เม นิทฺธนภาโว ปญฺญายิสฺสตีติ. โส เอวมาห `อหํ เอตฺตกํ ธนํ ทสฺสามิ, สปุตฺตทาโร จ เจติยสฺส ทาโส ภวิสฺสามีติ สตฺต ปุตฺเต สตฺต สุณิสาโย ภริยญฺจ คเหตฺวา อตฺตนา สทฺธึ เจติยสฺส นิยฺยาเทสิ. รฏฺฐวาสิโน `ธนํ นาม สกฺกา อุปฺปาเทตุํ, อยมฺปน สปุตฺตทาโร อตฺตานํ นิยฺยาเทสิ, อยเมว เชฏฺฐโก โหตูติ ตํ เชฏฺฐกํ กรึสุ. อิติ เต โสฬสปิ ชนา เจติยสฺส ทาสา อเหสุํ. รฏฺฐวาสิโน ปน เต ภุชิสฺเส กรึสุ. ๑- เอวํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. อกํสุ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘.
สนฺเตปิ เจติยเมว ปฏิชคฺคิตฺวา ยาวตายุกํ ฐตฺวา ตโต จุตา เทวโลเก นิพฺพตฺตึสุ. เตสุ เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวโลเก วสนฺเตสุ อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ภริยา ตโต จวิตฺวา ราชคเห เสฏฺฐิโน ธีตา หุตฺวา นิพฺพตฺติ. สา กุมาริกาว หุตฺวา โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ. อทิฏฺฐสจฺจสฺส ปน ปฏิสนฺธิ นาม ภาริยาติ ตสฺสา สามิโก สมฺปริวตฺตมาโน คนฺตฺวา เนสาทกุเล นิพฺพตฺติ. ตสฺส สห ทสฺสเนเนว เสฏฺฐิธีตรํ ปุพฺพสิเนโห อชฺโฌตฺถริ. วุตฺตมฺปิ เจตํ "ปุพฺเพว สนฺนิวาเสน ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา เอวนฺตํ ชายเต เปมํ อุปฺปลํว ยโถทเกติ. สา ปุพฺพสิเนเหน เนสาทกุลํ อคมาสิ. ปุตฺตาปิสฺสา เทวโลกา จวิตฺวา ตสฺสาเอว กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหึสุ. สุณิสาโยปิสฺสา ตตฺถ ตตฺถ นิพฺพตฺติตฺวา วยปฺปตฺตา เตสํเยว เคหํ อคมํสุ. เอวํ เต สพฺเพปิ ตทา เจติยํ ปฏิชคฺคิตฺวา ตสฺส กมฺมสฺสานุภาเวน โสตาปตฺติผลํ ปตฺตาติ. กุกฺกุฏมิตฺตวตฺถุ. --------------------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๙.
๙. โกกสุนขลุทฺทกวตฺถุ. (๑๐๓) "โย อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต โกกนฺนาม สุนขลุทฺทกํ อารพฺภ กเถสิ. โส กิร เอกทิวสํ ปุพฺพณฺหสมเย ธนุํ อาทาย สุนขปริวุโต อรญฺญํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค เอกํ ปิณฺฑจาริกํ ภิกฺขุํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา กุชฺฌิตฺวา "กาฬกณฺณิ เม ทิฏฺโฐ, อชฺช กิญฺจิ น ลภิสฺสามีติ จินฺเตนฺโต ปกฺกามิ. เถโรปิ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ ปุน วิหารํ ปายาสิ. ๑- อิตโรปิ อรญฺเญ วิจริตฺวา กิญฺจิ อลภิตฺวา ปจฺจาคจฺฉนฺโต ปุน เถรํ ทิสฺวา "อชฺชาหํ อิมํ กาฬกณฺณึ ทิสฺวา อรญฺญํ คโต กิญฺจิ น ลภึ, อิทานิ เม ปุนปิ อภิมุโข ชาโต, สุนเขหิ นํ ขาทาเปสฺสามีติ สญฺญํ ทตฺวา สุนเข วิสฺสชฺเชสิ. เถโร "มา เอวํ กริ อุปาสกาติ ยาจิ. โส "อชฺชาหํ ตว สมฺมุขีภูตตฺตา กิญฺจิ นาลตฺถํ, ปุนปิ เม สมฺมุขีภาวํ อาคโตสิ, ขาทาเปสฺสามิ ตนฺติ วตฺวา สุนเข อุยฺโยเชสิ. เถโร เวเคน เอกํ รุกฺขํ อภิรุหิตฺวา ปุริสปฺปมาเณ ฐาเน นิสีทิ. สุนขา รุกฺขํ ปริวารยึสุ. โกโก คนฺตฺวา "รุกฺขํ อภิรุหโตปิ เต โมกฺโข นตฺถีติ สรตุณฺเฑน เถรสฺส ปาทตเล วิชฺฌิ. เถโร "มา เอวํ กโรหีติ ยาจิเยว. อิตโร ตสฺส ยาจนํ อนาทยิตฺวา ปุนปฺปุนํ วิชฺฌิเยว. เถโร, เอกสฺมึ ปาทตเล วิชฺฌิยมาเน, ตํ อุกฺขิปิตฺวา ทุติยํ โอลมฺเพติ. ตสฺมึปิ วิชฺฌิยมาเน ตํ อุกฺขิปติ. เอวมสฺส โส ยาจนํ อนาทยิตฺวา เทฺวปิ ปาทตลานิ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ปาวิสิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐.
วิชฺฌิเยว. เถรสฺส สรีรํ อุกฺกาหิ อาทิตฺตํ วิย อโหสิ. โส เวทนานุวตฺตี หุตฺวา สตึ ปจฺจุปฏฺฐาเปตุํ นาสกฺขิ; ปารุตจีวรํ ภสฺสนฺตํปิ น สลฺลกฺเขสิ. ตํ ปตมานํ โกกํ สีสโต ปฏฺฐาย ปริกฺขิปนฺตเมว ปติ. สุนขา "เถโร ปติโตติ สญฺญาย จีวรนฺตรํ ปวิสิตฺวา อตฺตโน สามิกํ ลุญฺจิตฺวา ขาทนฺตา อฏฺฐิมตฺตาวเสสํ กรึสุ. สุนขา จีวรนฺตรโต นิกฺขมิตฺวา พหิ อฏฺฐํสุ. อถ เนสํ เถโร เอกํ สุกฺขทณฺฑกํ ภญฺชิตฺวา ขิปิ. สุนขา เถรํ ทิสฺวา "สามิโกว อมฺเหหิ ขาทิโตติ ญตฺวา อรญฺญํ ปวิสึสุ. เถโร กุกฺกุจฺจํ อุปฺปาเทสิ "มม จีวรนฺตรํ ปวิสิตฺวา เอส นฏฺโฐ, อโรคํ นุ โข เม สีลนฺติ. โส รุกฺขา โอตริตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา อาทิโต ปฏฺฐาย ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "ภนฺเต มม จีวรํ นิสฺสาย โส อุปาสโก นฏฺโฐ, กจฺจิ เม อโรคํ สีลํ, กจฺจิ เม อตฺถิ สมณภาโวติ ปุจฺฉิ. สตฺถา ตสฺส วจนํ สุตฺวา "ภิกฺขุ อโรคํ ตว สีลํ, อตฺถิ เต สมณภาโว: โส อปฺปทุฏฺฐสฺส ปทุสฺสิตฺวา วินาสํ ปตฺโต, น เกวลญฺจ อิทาเนว, อตีเตปิ อปฺปทุฏฺฐานํ ปทุสฺสิตฺวา วินาสํ ปตฺโตเยวาติ วตฺวา ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต อตีตํ อาหริ: "อตีเต กิร เอโก เวชฺโช เวชฺชกมฺมตฺถาย คามํ วิจริตฺวา กิญฺจิ กมฺมํ อลภิตฺวา ฉาตชฺฌตฺโต นิกฺขมิตฺวา คามทฺวาเร สมฺพหุเล กุมารเก กีฬนฺเต ทิสฺวา `อิเม สปฺเปน ฑํสาเปตฺวา ติกิจฺฉิตฺวา อาหารํ ลภิสฺสามีติ เอกสฺมึ รุกฺขพิเล สีสํ นีหริตฺวา นิปนฺนํ สปฺปํ ทสฺเสตฺวา `อมฺโภ กุมารกา เอส สาลิกโปตโก, คณฺหถ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑.
นนฺติ อาห. อเถโก กุมารโก สปฺปํ คีวายํ ทฬฺหํ คเหตฺวา นีหริตฺวา ตสฺส สปฺปภาวํ ญตฺวา วิรวนฺโต อวิทูเร ฐิตสฺส เวชฺชสฺส มตฺถเก ขิปิ. สปฺโป เวชฺชสฺส ขนฺธฏฺฐิกํ ปริกฺขิปิตฺวา ทฬฺหํ ฑํสิตฺวา ตตฺเถว ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ. เอวเมส [โกโก สุนขลุทฺทโก] ปุพฺเพปิ อปฺปทุฏฺฐสฺส ปทุสฺสิตฺวา วินาสํ ปตฺโตเยวาติ. สตฺถา อิมํ อตีตํ อาหริตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺส, ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโตติ. ตตฺถ อปฺปทุฏฺฐสฺสาติ อตฺตโน วา สพฺพสตฺตานํ วา อปฺปทุฏฺฐสฺส. นรสฺสาติ: สตฺตสฺส. ทุสฺสตีติ: อปรชฺฌติ. สุทฺธสฺสาติ: นิรปราธสฺเสว. โปสสฺสาติ อิทมฺปิ อปเรนากาเรน สตฺตาธิวจนเมว. อนงฺคณสฺสาติ: นิกฺกิเลสสฺส. ปจฺเจตีติ: ปฏิเอติ. ปฏิวาตนฺติ: ยถา เอเกน ปุริเสน ปฏิวาเต ฐิตํ ปหริตุกามตาย ขิตฺโต สุขุโม รโช ตเมว ปุริสํ ปจฺเจติ ตสฺเสว อุปริ ปตติ; เอวเมว โย ปุคฺคโล อปฺปทุฏฺฐสฺส ปุริสสฺส ปาณิปฺปหาราทีนิ ททนฺโต ปทุสฺสติ ตเมว พาลํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สมฺปราเย วา นิรยาทีสุ วิปจฺจมานํ ตํ ปาปํ วิปากทุกฺขวเสน ปจฺเจตีติ อตฺโถ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒.
เทสนาวสาเน โส ภิกฺขุ อรหตฺเต ปติฏฺฐหิ. สมฺปตฺตปริสายปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติ. โกกสุนขลุทฺทกวตฺถุ. ------------ ๑๐. มณิการกุลุปกติสฺสตฺเถรวตฺถุ. (๑๐๔) "คพฺภเมเก อุปฺปชฺชนฺตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต มณิการกุลุปกํ ติสฺสตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ. โส กิร เถโร เอกสฺส มณิการสฺส กุเล ทฺวาทส วสฺสานิ ภุญฺชิ. ตสฺมึ กุเล ชายปติกา มาตาปิตุฏฺฐาเน ฐตฺวา เถรํ ปฏิชคฺคึสุ. อเถกทิวสํ [โส] มณิกาโร เถรสฺส ปุรโต มํสํ ฉินฺทนฺโต นิสินฺโน โหติ. ตสฺมึ ขเณ ราชา ปเสนทิโกสโล เอกํ มณิรตนํ "อิมํ โธวิตฺวา วิชฺฌิตฺวา ปหิณตูติ เปเสสิ. มณิกาโร สโลหิเตเนว หตฺเถน ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา เปฬาย อุปริ ฐเปตฺวา หตฺถโธวนตฺถํ อนฺโต ปาวิสิ. ตสฺมึ ปน เคเห โปสาวนิยโกญฺจสกุโณ อตฺถิ. โส โลหิตคนฺเธน มํสสญฺญาย ตํ มณึ, เถรสฺส ปสฺสนฺตสฺเสว, คิลิ มณิกาโร อาคนฺตฺวา มณึ อปสฺสนฺโต "มณิ โว คหิโตติ ภริยญฺจ ธีตรญฺจ ปุตฺตญฺจ ปฏิปาฏิยา ปุจฺฉิตฺวา, เตหิ "น คณฺหามาติ. วุตฺเต, "เถเรน คหิโต ภวิสฺสตีติ จินฺเตตฺวา ภริยาย สทฺธึ มนฺเตสิ "เถเรน คหิโต ภวิสฺสตีติ. "สามิ มา เอวํ อวจ, เอตฺตกํ กาลํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓.
มยา เถรสฺส กิญฺจิ วชฺชํ น ทิฏฺฐปุพฺพํ, น โส มณึ คณฺหาตีติ. มณิกาโร เถรํ ปุจฺฉิ "ภนฺเต อิมสฺมึ ฐาเน มณิรตนํ ตุมฺเหหิ คหิตนฺติ. "น คณฺหามิ อุปาสกาติ. "ภนฺเต อิธ อญฺโญ นตฺถิ, ตุมฺเหหิเยว คหิโต ภวิสฺสติ, เทถ เม มณิรตนนฺติ. โส, ตสฺมึ อสมฺปฏิจฺฉนฺเต, ปุน ภริยํ อาห "เถเรเนว มณิ คหิโต, ปีเฬตฺวา นํ ปุจฺฉิสฺสามีติ. "สามิ มา โน นาเสหิ, วรํ อมฺเหหิ ทาสพฺยํ ๑- อุปคนฺตุํ, น จ เอวรูปํ เถรํ วตฺตุนฺติ. โส "สพฺเพว มยํ ทาสพฺยํ อุปคจฺฉนฺตา มณึ น อคฺฆามาติ รชฺชุํ คเหตฺวา เถรสฺส สีสํ เวเฐตฺวา ทณฺฑเกน ฆฏฺเฏสิ. เถรสฺส สีสโต จ กณฺณนาสาหิ จ โลหิตํ ปคฺฆริ. อกฺขีนิ นิกฺขมนาการปฺปตฺตานิ อเหสุํ. โส เวทนาปฺปตฺโต ภูมิยํ ปติ. โกญฺโจ โลหิตคนฺเธน อาคนฺตฺวา โลหิตํ ปิวติ. ๒- อถ นํ มณิกาโร เถเร อุปฺปนฺนโกธเวเคน "ตฺวํ กึ กโรสีติ ปาเทน ปหริตฺวา ขิปิ. โส เอกปฺปหาเรเนว มริตฺวา ปริวตฺตมาโน ปติ. เถโร ตํ ทิสฺวา "อุปาสก สีสเวฐนํ ตาว เม สิถิลํ กตฺวา อิมํ โกญฺจํ โอโลเกหิ, มโต วา โน วาติ. อถ นํ โส อาห "เอโส วิย ตฺวํปิ มริสฺสสีติ. ๓- "อุปาสก อิมินา [โส] มณิ คิลิโต, สเจ อยํ น มริสฺสติ, น เต อหํ มรนฺโตปิ มณึ อาจิกฺขิสฺสนฺติ. โส ตสฺส อุทรํ ผาเลตฺวา มณึ ทิสฺวา ปเวธนฺโต สํวิคฺคมานโส เถรสฺส ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "ขมถ เม ภนฺเต, อชานนฺเตน มยา กตนฺติ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ทาสตฺตํ. ๒. สี. ยุ. ปิวิ. ๓. สี. ยุ. มราหีติ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๔.
อาห. "อุปาสก เนว ตุยฺหํ โทโส อตฺถิ, น มยฺหํ, วฏฺฏสฺเสว ๑- โทโส, ขมามิ เตติ. "ภนฺเต สเจ เม ขมถ, ปกตินิยาเมเนว เม เคเห นิสีทิตฺวา ภิกฺขํ คณฺหถาติ. "อุปาสก นทานาหํ อิโต ปฏฺฐาย ปเรสํ เคหสฺส อนฺโตฉทนํ ปวิสิสฺสามิ, อนฺโตเคหปฺปเวสนสฺเสว หิ อยํ โทโส, อิโต ปฏฺฐาย ปาเทสุ วหนฺเตสุ เคหทฺวาเร ฐิโตว ภิกฺขํ คณฺหิสฺสามีติ วตฺวา ธูตงฺคํ สมาทาย อิมํ คาถมาห "ปจฺจติ มุนิโน ภตฺตํ โถกํ โถกํ กุเล กุเล, ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ, อตฺถิ ชงฺฆพลํ มมาติ. ๒- อิมญฺจ ปน วตฺวา เถโร เตเนว พฺยาธินา นจิรสฺเสว ปรินิพฺพายิ. โกญฺโจ มณิการสฺส ภริยาย กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. มณิกาโร กาลํ กตฺวา นิรเย นิพฺพตฺติ. มณิการสฺส ภริยา เถเร มุทุจิตฺตตาย กาลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺติ. ภิกฺขู สตฺถารํ เตสํ อภิสมฺปรายํ ปุจฺฉึสุ. สตฺถา "ภิกฺขเว อิเธกจฺเจ คพฺเภ นิพฺพตฺตนฺติ, เอกจฺเจ ปาปการิโน นิรเย นิพฺพตฺตนฺติ, เอกจฺเจ กตกลฺยาณา เทวโลเก นิพฺพตฺตนฺติ, อนาสวา ปน ปรินิพฺพายนฺตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "คพฺภเมเก อุปฺปชฺชนฺติ, นิรยํ ปาปกมฺมิโน, สคฺคํ สุคติโน ยนฺติ, ปรินิพฺพนฺติ อนาสวาติ. ตตฺถ คพฺภนฺติ: อิธ มนุสฺสคพฺโภว อธิปฺเปโต. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. วฏฺฏสฺเสเวส. ๒. ขุ. เถร. ๒๖/๓๐๗.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕.
เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. มณิการกุลุปกติสฺสตฺเถรวตฺถุ. -------------- ๑๑. ตโยชนวตฺถุ. (๑๐๕) "น อนฺตลิกฺเข น สมุทฺทมชฺเฌติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ตโย ชเน อารพฺภ กเถสิ. สตฺถริ กิร เชตวเน วิหรนฺเต สมฺพหุลา ภิกฺขู สตฺถุ ทสฺสนตฺถาย อาคจฺฉนฺตา เอกํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิสึสุ. คามวาสิโน เตสํ ปตฺเต อาทาย อาสนสาลายํ นิสีทาเปตฺวา ยาคุขชฺชกํ ทตฺวา ปิณฺฑปาตเวลํ อาคมยมานา ธมฺมํ สุณนฺตา นิสีทึสุ. ตสฺมึ ขเณ ภตฺตํ ปจิตฺวา สูปพฺยญฺชเน ปจมานาย ๑- เอกิสฺสา อิตฺถิยา อุทฺธนโต อคฺคิชาลา อุฏฺฐหิตฺวา ฉทนํ คณฺหิ. ตโต เอกํ ติณกรฬํ อุฏฺฐหิตฺวา ฌายมานํ อากาสํ ปกฺขนฺทิ. ตสฺมึ ขเณ เอโก กาโก อากาเสน คจฺฉนฺโต ตตฺถ คีวํ ปเวเสตฺวา ติณวลฺลิปลิเวฐิโต ฌายิตฺวา คามมชฺเฌ ปติ. ภิกฺขู ตํ ทิสฺวา "อโห ภาริยํ กมฺมํ, ปสฺสถาวุโส กาเกน ปตฺตํ วิปฺปการํ, อิมินา กตกมฺมํ อญฺญตฺร สตฺถารา โก ชานิสฺสติ, สตฺถารมสฺส กมฺมํ ปุจฺฉิสฺสามาติ จินฺเตตฺวา ปกฺกมึสุ. อปเรสํ ๒- ภิกฺขูนํ สตฺถุ ทสฺสนตฺถาย นาวํ อภิรุยฺห คจฺฉนฺตานํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. สูปพฺยญฺชนํ ธูปยมานาย. ๒. สี. ยุ. อปเรสมฺปิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖.
นาวา สมุทฺทมชฺเฌ นิจฺจลา ว อฏฺฐาสิ. มนุสฺสา "กาฬกณฺณินา เอตฺถ ภวิตพฺพนฺติ สลากํ วิจาเรสุํ. นาวิกสฺส จ ภริยา ปฐมวเย ฐิตา ทสฺสนียา, สลากา ตสฺสา ปาปุณิ. "สลากํ ปุน วิจาเรถาติ วตฺวา ยาวตติยํ วิจารยึสุ. ติกฺขตฺตุมฺปิ ตสฺสาเยว ปาปุณิ. มนุสฺสา "กึ สามีติ นาวิกสฺส มุขํ โอโลเกสุํ. นาวิโก "น สกฺกา เอติสฺสา อตฺถาย มหาชนํ นาเสตุํ, อุทเก นํ ขิปถาติ อาห. สา คเหตฺวา อุทเก ขิปิยมานา มรณภยตชฺชิตา มหาวิรวมกาสิ. ตํ สุตฺวา นาวิโก "โก อตฺโถ อิมิสฺสา อาภรเณหิ นฏฺเฐหิ, สพฺพาภรณานิ โอมุญฺจิตฺวา เอกํ ปิโลติกํ นิวาสาเปตฺวา ฉฑฺเฑถ นํ, อหมฺปเนตํ อุทกปิฏฺเฐ ปลฺวมานํ ๑- ทฏฺฐุํ น สกฺขิสฺสามิ; ตสฺมา ยถา นํ อหํ น ปสฺสามิ; เอวํ วาลุกกุฏํ คีวายํ พนฺธิตฺวา สมุทฺเท ขิปถาติ. เต ตถา กรึสุ. ตมฺปิ ปติตฏฺฐาเนเยว มจฺฉกจฺฉปา วิลุมฺปึสุ. ภิกฺขู ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา "สตฺถารํ ฐเปตฺวา โก อญฺโญ เอติสฺสา อิตฺถิยา กมฺมํ ชานิสฺสติ, สตฺถารมสฺสา กมฺมํ ปุจฺฉิสฺสามาติ อิจฺฉิตฏฺฐานํ ปตฺวา นาวาโต โอรุยฺห ปกฺกมึสุ. อปเรปิ สตฺต ภิกฺขู ปจฺจนฺตโต สตฺถารํ ทสฺสนตฺถาย คจฺฉนฺตา สายํ เอกํ วิหารํ ปวิสิตฺวา วสนฏฺฐานํ ปุจฺฉึสุ. เอกสฺมิญฺจ เลเณ สตฺต มญฺจา โหนฺติ, เตสํ ตเทว ลภิตฺวา ตตฺถ นิปนฺนานํ, รตฺติภาเค กูฏาคารมตฺโต ปาสาโณ ปวฏฺฏมาโน อาคนฺตฺวา เลณทฺวารํ ปิทหิ. เนวาสิกา ภิกฺขู "มยํ อิมํ เลณํ อาคนฺตุกภิกฺขูนํ @เชิงอรรถ: ๑. ยุ. มรมานํ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗.
ปาปยิมฺหา, อยญฺจ มหาปาสาโณ เลณทฺวารํ ปิทหนฺโต อฏฺฐาสิ, อปเนสฺสาม นนฺติ สมนฺตา สตฺตหิ คาเมหิ มนุสฺเส สนฺนิปาเตตฺวา ตํ วายมนฺตาปิ ฐานา จาเลตุํ นาสกฺขึสุ. อนฺโต ปวิฏฺฐภิกฺขูปิ วายมึสุเยว. เอวํ สนฺเตปิ สตฺตาหํ ปาสาณํ จาเลตุํ นาสกฺขึสุ. อาคนฺตุกา ภิกฺขู สตฺตาหํ ฉาตชฺฌตฺตา มหาทุกฺขํ อนุภวึสุ. สตฺตเม ทิวเส ปาสาโณ สยเมว ปวฏฺฏิตฺวา อปคโต. ภิกฺขู นิกฺขมิตฺวา "อมฺหากํ อิมํ ปาปํ อญฺญตฺร สตฺถารา โก ชานิสฺสติ, สตฺถารํ ปุจฺฉิสฺสามาติ จินฺเตตฺวา ปกฺกมึสุ. เต ปุริเมหิ สทฺธึ อนฺตรามคฺเค สมาคนฺตฺวา สพฺเพ เอกโตว สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺนา สตฺถารา กตปฏิสนฺถารา อตฺตนา ทิฏฺฐานุภูตานิ การณานิ ปฏิปาฏิยา ปุจฺฉึสุ. สตฺถาปิ เตสํ ปฏิปาฏิยา เอวํ พฺยากาสิ: "ภิกฺขเว โส ตาว กาโก อตฺตนา กตกมฺมเมว อนุโภสิ. อตีเต หิ พาราณสิยํ เอโก กสโก อตฺตนา โคณํ ทเมนฺโต ทเมตุํ นาสกฺขิ. โส หิสฺส โคโณ โถกํ คนฺตฺวา นิปชฺชิ, โปเถตฺวา อุฏฺฐาปิโตปิ โถกํ คนฺตฺวา ปุนปิ ตเถว นิปชฺชิ. โส วายมิตฺวาปิ ตํ ทเมตุํ อสกฺโกนฺโต โกธาภิภูโต หุตฺวา `อิโตทานิ ปฏฺฐาย สุขํ นิปชฺชิสฺสสีติ ตํ ปลาลปิณฺฑํ วิย กโรนฺโต ปลาเลน ตสฺส คีวํ ปลิเวเฐตฺวา อคฺคึ อทาสิ. โคโณ ตตฺเถว ฌายิตฺวา มโต. ตทา ภิกฺขเว เตน กาเกน ตํ ปาปกมฺมํ กตํ, โส ตสฺส วิปาเกน ทีฆรตฺตํ นิรเย ปจิตฺวา วิปากาวเสเสน สตฺตกฺขตฺตุํ กากโยนิยํ--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘.
นิพฺพตฺติตฺวา เอวเมว อากาเส ฌายิตฺวา มโตติ. "สาปิ ภิกฺขเว อิตฺถี อตฺตนา กตกมฺมเมว อนุโภสิ. สา หิ อตีเต พาราณสิยํ เอกสฺส คหปติกสฺส ภริยา อุทกาหรณโกฏฺฏนปจนาทีนิ สพฺพกิจฺจานิ สหตฺเถเนว อกาสิ. ตสฺสา เอโก สุนโข ตํ เคเห สพฺพกิจฺจานิ กุรุมานํโอโลเกนฺโต นิสีทิ. เขตฺเต ภตฺตํ หรนฺติยา ทารุปณฺณาทีนํ วา อตฺถาย อรญฺญํ คจฺฉนฺติยา โส ตาย สทฺธึเยว คจฺฉติ. ตํ ทิสฺวา ทหรมนุสฺสา `อมฺโภ นิกฺขนฺโต สุนขลุทฺทโก, อชฺช มยํ มํเสน ภุญฺชิสฺสามาติ อุปฺผณฺเฑนฺติ. สา เตสํ กถาย มงฺกุ หุตฺวา สุนขํ เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ ปหริตฺวา ปลาเปสิ. สุนโข นิวตฺติตฺวา ปุน อนุพนฺธิ. โส กิร ตสฺสา ตติเย อตฺตภาเว สามิโก อโหสิ; ตสฺมา สิเนหํ ฉินฺทิตุํ น สกฺโกติ. กิญฺจาปิ หิ อนมตคฺเค สํสาเร ชายา วา ปติ วา อภูตปุพฺโพ นาม นตฺถิ, อวิทูเร ปน อตฺตภาเว ญาตเกสุ อธิมตฺโต สิเนโห โหติ; ตสฺมา โส ตํ วิชหิตุํ น สกฺโกติ. สา ตสฺส กุชฺฌิตฺวา เขตฺเต สามิกสฺส ยาคุํ หรมานา รชฺชุํ อุจฺฉงฺเค ฐเปตฺวา อคมาสิ. สุนโข ตาเยว สทฺธึ คโต. สา สามิกสฺส ยาคุํ ทตฺวา ตุจฺฉกุฏํ อาทาย เอกํ อุทกฏฺฐานํ คนฺตฺวา กุฏํ วาลุกาย ปูเรตฺวา สมีเป โอโลเกตฺวา ฐิตสฺส สุนขสฺส สทฺทมกาสิ. สุนโข `จิรสฺสํ วต เม อชฺช มธุรกถา ลทฺธาติ นงฺคุฏฺฐํ จาเลนฺโต ตํ อุปสงฺกมิ. สา ตํ คีวายํ ทฬฺหํ คเหตฺวา เอกาย รชฺชุโกฏิยา กุฏํ พนฺธิตฺวา เอกํ รชฺชโกฏึ สุนขสฺส คีวายํ พนฺธิตฺวา กุฏํ อุทกาภิมุขํ ปวฏฺเฏสิ. สุนโข กุฏํ อนุพนฺธนฺโต--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙.
อุทเก ปติตฺวา ตตฺเถว กาลมกาสิ. สา ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน ทีฆรตฺตํ นิรเย ปจิตฺวา วิปากาวเสเสน อตฺตภาวสเต วาลุกาย กุฏํ คีวายํ พนฺธิตฺวา อุทเก ปกฺขิตฺตา กาลมกาสีติ. "ตุมฺเหหิปิ ภิกฺขเว อตฺตนา กตกมฺมเมว อนุภูตํ. อตีตสฺมึ หิ พาราณสีวาสิโน สตฺต โคปาลทารกา เอกสฺมึ อฏวิปฺปเทเส สตฺตาหวาเรน คาวิโย วิจาเรนฺตา เอกทิวสํ คาวิโย วิจาเรตฺวา อาคจฺฉนฺตา เอกํ มหาโคธํ ทิสฺวา อนุพนฺธึสุ. โคธา ปลายิตฺวา เอกํ วมฺมิกํ ปาวิสิ. ตสฺส ปน วมฺมิกสฺส สตฺต ฉิทฺทานิ. ทารกา "มยํ อิทานิ คเหตุํ น สกฺขิสฺสาม, เสฺว อาคนฺตฺวา คณฺหิสฺสามาติ เอเกโกเอเกกํ สาขาภงฺคมุฏฺฐิมาทาย สตฺตปิ ชนา สตฺต ฉิทฺทานิ ปิทหิตฺวา ปกฺกมึสุ. เต ปุนทิวเส ตํ โคธํ อมนสิกริตฺวา อญฺญสฺมึ ปเทเส คาวิโย วิจาเรตฺวา สตฺตเม ทิวเส คาวิโย อาทาย คจฺฉนฺตา ตํ วมฺมิกํ ทิสฺวา สตึ ปฏิลภิตฺวา "กา นุ โข ตสฺสา โคธาย ปวตฺตีติ อตฺตนา อตฺตนา ปิทหิตานิ ฉิทฺทานิ วิวรึสุ. โคธา ชีวิเต นิราลยา หุตฺวา อฏฺฐิจมฺมาวเสสา ปเวธมานา นิกฺขมิ. เต ตํ ทิสฺวา อนุกมฺปํ กตฺวา `มา นํ มาเรถ, สตฺตาหํ ฉินฺนภตฺตา ชาตาติ ตสฺสา ปิฏฺฐึ ปริมชฺชิตฺวา `สุเขน คจฺฉาหีติ วิสฺสชฺเชสุํ. เต โคธาย อมาริตตฺตา นิรเย ตาว น ปจฺจึสุ. เต ปน สตฺต ชนา เอกโต หุตฺวา จุทฺทสสุ อตฺตภาเวสุ สตฺต สตฺต ทิวสานิ ฉินฺนภตฺตา อเหสุํ. ตทา ภิกฺขเว ตุมฺเหหิ สตฺตหิ โคปาลเกหิ หุตฺวา ตํ กมฺมํ กตนฺติ. เอวํ สตฺถา เตหิ ปุฏฺฐปุฏฺฐํ ปญฺหํ พฺยากาสิ. ๑- @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. เอวํ วตฺวา เตหิ ปุฏฺฐปญฺเห พฺยากาสิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐.
อเถโก ภิกฺขุ สตฺถารํ อาห "กึ ปน ภนฺเต ปาปกมฺมํ กตฺวา อากาเส อุปฺปติตสฺสาปิ สมุทฺทํ ปกฺขนฺตสฺสาปิ ปพฺพตนฺตรํ ปวิฏฺฐสฺสาปิ ๑- โมกฺโข นตฺถีติ. สตฺถา "เอวเมว ภิกฺขเว, อากาสาทีสุปิ เอกปเทโสปิ นตฺถิ, ยตฺร ฐิโต ปาปกมฺมโต มุจฺเจยฺยาติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "น อนฺตลิกฺเข, น สมุทฺทมชฺเฌ, น ปพฺพตานํ วิวรํ ปวิสฺส, น วิชฺชเต โส ชคติปฺปเทโส, ยตฺรฏฺฐิโต มุจฺเจยฺย ปาปกมฺมาติ. ตสฺสตฺโถ "สเจ หิ โกจิ `อิมินา อุปาเยน ปาปกมฺมโต มุจฺจิสฺสามีติ อนฺตลิกฺเข วา นิสีเทยฺย, จตุราสีติโยชนสหสฺสคมฺภีรํ มหาสมุทฺทํ วา ปวิเสยฺย, ปพฺพตนฺตเร วา นิสีเทยฺย, เนว ปากกมฺมโต มุจฺเจยฺย. ปุรตฺถิมาทีสุ หิ ชคติปฺปเทเสสุ ปฐวีภาเคสุ น โส วาลคฺคมตฺโตปิ โอกาโส อตฺถิ, ยตฺถ ฐิโต ปาปกมฺมโต มุจฺจิตุํ สกฺกุเณยฺยาติ. เทสนาวสาเน เต ภิกฺขู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. สมฺปตฺตมหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติ. ตโยชนวตฺถุ. -------- @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ปวิสนฺตสฺสาปิ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑.
๑๒. สุปฺปพุทฺธสกฺกวตฺถุ. (๑๐๖) "น อนฺตลิกฺเข น สมุทฺทมชฺเฌติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา นิโคฺรธาราเม วิหรนฺโต สุปฺปพุทฺธํ สกฺกํ อารพฺภ กเถสิ. โส กิร "อยํ มม ธีตรํ ฉฑฺเฑตฺวา นิกฺขนฺโต มม ปุตฺตํ ปพฺพาเชตฺวา ตสฺส เวริฏฺฐาเน ฐิโต จาติ อิเมหิ ทฺวีหิ การเณหิ สตฺถริ อาฆาตํ พนฺธิตฺวา เอกทิวสํ "นทานิสฺส นิมนฺตนฏฺฐานํ คนฺตฺวา ภุญฺชิตุํ ทสฺสามีติ คมนมคฺคํ ปิทหิตฺวา อนฺตรวีถิยํ สุรํ ปิวนฺโต นิสีทิ. อถสฺส, สตฺถริ ภิกฺขุสงฺฆปริวุเต ตํ ฐานํ อาคเต, "สตฺถา อาคโตติ อาโรเจสุํ. โส อาห "ปุรโต คจฺฉถ, ตสฺส วเทถ `นายํ มยา มหลฺลกตโรติ นาสฺส มคฺคํ ทสฺสามีติ, ปุนปฺปุนํ วุจฺจมาโนปิ ตเถว วตฺวา นิสีทิ. สตฺถา มาตุลสฺส สนฺติกา มคฺคํ อลภิตฺวา ตโต นิวตฺติ. โสปิ เอกํ จารปุริสํ เปเสสิ "คจฺฉ, ตสฺส กถํ สุตฺวา เอหีติ. สตฺถาปิ นิวตฺตนฺโต สิตํ กตฺวา อานนฺทตฺเถเรน "โก นุ โข ภนฺเต สิตปาตุกมฺมสฺส ๑- ปจฺจโยติ ปุฏฺโฐ อาห "ปสฺสสิ อานนฺท สุปฺปพุทฺธนฺติ. "ปสฺสามิ ภนฺเตติ. "ภาริยํ เตน กมฺมํ กตํ มาทิสสฺส พุทฺธสฺส มคฺคํ อเทนฺเตน, อิโต สตฺตเม ทิวเส เหฏฺฐาปาสาเท โสปาณปาทมูเล ปฐวึ ปวิสิสฺสตีติ. จารปุริโส ตํ กถํ สุตฺวา สุปฺปพุทฺธสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "กึ เม ภาคิเนยฺเยน นิวตฺตนฺเตน วุตฺตนฺติ ปุฏฺโฐ ยถาสุตํ อาโรเจสิ. โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา "นทานิ มม ภาคิเนยฺยสฺส กถาโทโส อตฺถิ, อทฺธา ยํ โส วทติ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. กมฺเม.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒.
ตํ ตเถว โหติ, เอวํ สนฺเตปิ นํ อิทานิ มุสาวาเทน นิคฺคณฺหิสฺสามิ, โส หิ มํ `สตฺตเม ทิวเส ปฐวึ ปวิสิสฺสตีติ อนิยเมน อวตฺวา `เหฏฺฐาปาสาเท โสปาณปาทมูเล ปฐวึ ปวิสิสฺสตีติ อาห อิโตทานิ ปฏฺฐายาหํ ตํ ฐานํ น คมิสฺสามิ, อถ นํ ตสฺมึ ฐาเน ปฐวึ อปวิสิตฺวา มุสาวาเทน นิคฺคณฺหิสฺสามีติ. โส อตฺตโน อุปโภคชาตํ สพฺพํ สตฺตภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อุปริ อาโรเปตฺวา โสปาณํ หราเปตฺวา ทฺวารํ ปิทหาเปตฺวา เอเกกสฺมึ ทฺวาเร เทฺว เทฺว มลฺเล ฐเปตฺวา "สจาหํ ปมาเทน เหฏฺฐา โอโรหิตุกาโม โหมิ; นิวาเรยฺยาถ มนฺติ วตฺวา สตฺตเม ปาสาทตเล สิริคพฺเภ นิสีทิ. สตฺถา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา "ภิกฺขเว สุปฺปพุทฺโธ น เกวลํ ปาสาทตเล ๑-, เวหาสํ อุปฺปติตฺวา อากาเส วา นิสีทตุ, นาวาย วา สมุทฺทํ ปกฺขนฺทตุ, ปพฺพตนฺตรํ วา ปวิสตุ; พุทฺธานํ กถาย ทฺวิธาภาโว นาม นตฺถิ, มยา วุตฺตฏฺฐาเนเยว โส ปฐวึ ปวิสิสฺสตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "น อนฺตลิกฺเข, น สมุทฺทมชฺเฌ, น ปพฺพตานํ วิวรํ ปวิสฺส, น วิชฺชเต โส ชคติปฺปเทโส, ยตฺรฏฺฐิตํ นปฺปสเหยฺย มจฺจูติ. ตตฺถ นปฺปสเหยฺย มจฺจูติ: ยสฺมึ ปเทเส ฐิตํ มรณํ นปฺปสเหยฺย นาภิภเวยฺย, เกสคฺคมตฺโตปิ โส ปฐวิปฺปเทโส นตฺถิ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ปาสาทตลํ.--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓.
เสสํ ปุริมสทิสเมวาติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สตฺตเม ทิวเส สตฺถุ ภิกฺขาจารมคฺคสฺส นิรุทฺธเวลาย เหฏฺฐาปาสาเท สุปฺปพุทฺธสฺส มงฺคลสฺโส อุทฺทาโม หุตฺวา ตํ ตํ ภิตฺตึ ปหริ. โส อุปริ นิสินฺโนวสฺส สทฺทํ สุตฺวา "กึ เอตนฺติ ปุจฺฉิ. "มงฺคลสฺโส อุทฺทาโมติ. โส ปนสฺโส สุปฺปพุทฺธํ ทิสฺวาว สนฺนิสีทติ. อถ นํ โส คณฺหิตุกาโม หุตฺวา นิสินฺนฏฺฐานา อุฏฺฐาย ทฺวาราภิมุโข อโหสิ. ทฺวารานิ สยเมว วิวฏานิ, โสปาณํ สกฏฺฐาเนเยว ฐิตํ. ทฺวาเร ฐิตา มลฺลา ตํ คีวายํ คเหตฺวา เหฏฺฐาภิมุขํ ขิปึสุ. เอเตนุปาเยน สตฺตสุปิ ตเลสุ ทฺวารานิ สยเมว วิวฏานิ, โสปาณานิ ยถาฐาเนสุ ฐิตานิ. ตตฺถ ตตฺถ มลฺลา ตํ คีวายเมว คเหตฺวา เหฏฺฐาภิมุขํ ขิปึสุ. อถ นํ เหฏฺฐาปาสาเท โสปาณปาทมูลํ สมฺปตฺตเมว มหาปฐวี วิวรมานา ภิชฺชิตฺวา สมฺปฏิจฺฉิ. โส คนฺตฺวา อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺตีติ. สุปฺปพุทฺธสกฺกวตฺถุ. ปาปวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. นวโม วคฺโค ---------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๒ หน้า ๑๕-๔๓. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=22&A=290&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=22&A=290&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=19 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=587 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=572 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=572 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
![อ่านหน้า[ต่าง] แรก](go1.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้ว](go2.gif)   ![อ่านหน้า[ต่าง] ถัดไป](go3.gif) ![อ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย](go4.gif)   |
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]