อรรถกถาเล่มที่ ๒๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๗ มล-นาควคฺค

หน้าที่ ๑๑๑.
อุปฺปชฺชติเยว, อยํ หิ อุปาสโก สทฺโธ ปสนฺโน สมฺปนฺนสีโล, เอวรูโป
ยํ ยํ ปเทสํ ๑- ภชติ; ตตฺถ ตตฺเถวสฺส ลาภสกฺกาโร นิพฺพตฺตตีติ
วตฺวา อิมํ คาถมาห
          "สทฺโธ สีเลน สมฺปนฺโน      ยโสโภคสมปฺปิโต
           ยํ ยํ ปเทสํ ภชติ;         ตตฺถ ตตฺเถว ปูชิโตติ.
      ตตฺถ "สทฺโธติ: โลกิยโลกุตฺตราย สทฺธาย สมนฺนาคโต.
สีเลนาติ: "อาคาริยสีลํ อนาคาริยสีลนฺติ ๒- ทุวิธํ สีลํ, เตสุ อิธ
อาคาริยสีลํ ๓- อธิปฺเปตํ, เตน สมนฺนาคโตติ อตฺโถ. ยโสโภค-
สมปฺปิโตติ: ยาทิโส อนาถปิณฺฑิกาทีนํ ปญฺจอุปาสกสตปริวาร-
สงฺขาโต อาคาริยยโส ตาทิเสเนว ยเสน ธนธญฺญาทิโก เจว
สตฺตวิธอริยธนสงฺขาโต จ ทุวิโธ โภโค เตน จ สมนฺนาคโตติ
อตฺโถ. ยํ ยนฺติ: ปุรตฺถิมาทีสุ ทิสาสุ เอวรูโป กุลปุตฺโต ยํ ยํ
ปเทสํ ภชติ; ตตฺถ ตตฺถ เอวรูเปน ลาภสกฺกาเรน ปูชิโต ว โหตีติ.
      เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                      จิตฺตคหปติวตฺถุ.
                        ------
@เชิงอรรถ: ๑. ยุ. ทิสํ. ๒. ยุ. อคาริยสีลํ อนาคาริยสีลนฺติ.
@๓. อนุตฺตานตฺตทีปนายํ อนาคาริยสีลนฺติ ทิสฺสติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๒.
                 ๘. จูฬสุภทฺทาวตฺถุ. (๒๒๐)
      "ทูเร สนฺโต ปกาเสนฺตีติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน
วิหรนฺโต อนาถปิณฺฑิกสฺส ธีตรํ จูฬสุภทฺทํ นาม อารพฺภ กเถสิ.
      อนาถปิณฺฑิกสฺส กิร ทหรกาลโต ปฏฺฐาย อุคฺคนครวาสี
อุคฺโค นาม เสฏฺฐิปุตฺโต สหายโก อโหสิ. เต เอกาจริยกุเล สิปฺปํ
อุคฺคณฺหนฺตา อญฺญมญฺญํ กติกํ กรึสุ "อมฺหากํ วยปฺปตฺตกาเล
ปุตฺตธีตาสุ ชาตาสุ, โย ปุตฺตสฺส อตฺถาย ธีตรํ วาเรติ; เตน
ตสฺส ธีตา ทาตพฺพาติ. เต อุโภปิ วยปฺปตฺตา อตฺตโน อตฺตโน
นคเร เสฏฺฐิฏฺฐาเน ปติฏฺฐหึสุ.
      เอกสฺมึ สมเย อุคฺคเสฏฺฐี วณิชฺชํ ปโยเชนฺโต ปญฺจหิ
สกฏสเตหิ สาวตฺถึ อคมาสิ. อนาถปิณฺฑิโก อตฺตโน ธีตรํ จูฬสุภทฺทํ
อามนฺเตตฺวา "อมฺม ปิตา เต อุคฺคเสฏฺฐี นาม อาคโต, ตสฺส
กตฺตพฺพกิจฺจํ ตว ภาโรติ อาณาเปสิ. สา "สาธูติ ปฏิสฺสุณิตฺวา
ตสฺส อาคตทิวสโต ปฏฺฐาย สหตฺเถเนว สูปพฺยญฺชนาทีนิ สมฺปาเทติ,
มาลาคนฺธวิเลปนาทีนิ อภิสงฺขโรติ, โภชนกาเล ตสฺส นหาโนทกํ
ปฏิยาทาเปตฺวา นหานกาลโต ปฏฺฐาย สพฺพกิจฺจานิ สาธุกํ กโรติ.
อุคฺคเสฏฺฐี ตสฺสา อาจารสมฺปตฺตึ ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺโต เอกทิวสํ
อนาถปิณฺฑิเกน สทฺธึ สุขกถาย นิสินฺโน "มยํ ทหรกาเล เอวํ
นาม กติกํ กริมฺหาติ สาเรตฺวา จูฬสุภทฺทํ อตฺตโน ปุตฺตสฺสตฺถาย
วาเรสิ. โส ปน ปกติยา มิจฺฉาทิฏฺฐิโก; ตสฺมา ทสพลสฺส ตมตฺถํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๓.
อาโรเจตฺวา สตฺถารา อุคฺคเสฏฺฐิโน อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา อนุญฺญาโต,
ภริยาย สทฺธึ มนฺเตตฺวา ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ทิวสํ ฐเปตฺวา,
ธีตรํ วิสาขํ ทตฺวา อุยฺโยเชนฺโต ธนญฺชยเสฏฺฐี วิย มหนฺตํ สกฺการํ
กตฺวา สุภทฺทํ อามนฺเตตฺวา "อมฺม สสฺสุรกุเล วสนฺติยา นาม อนฺโต
อคฺคิ พหิ น นีหริตพฺโพติ ธนญฺชยเสฏฺฐินา วิสาขาย ทินฺนนเยเนว
ทส โอวาเท ทตฺวา อุยฺโยเชนฺโต "สเจ เม คตฏฺฐาเน ธีตุ โทโส
อุปฺปชฺชติ, ตุมฺเหหิ โสเธตพฺโพติ อฏฺฐ กุฏุมฺพิเก ปาฏิโภเค
คเหตฺวา, ตสฺสา อุยฺโยชนทิวเส พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส
มหาทานํ ทตฺวา, ปุริมภเว ธีตรา กตานํ สุจริตานํ ผลวิภูตึ
โลกสฺส ปากฏํ กตฺวา ทสฺเสนฺโต วิย มหนฺเตน สกฺกาเรน ธีตรํ
อุยฺโยเชสิ. ตสฺสา อนุปุพฺเพน อุคฺคนครํ ปตฺตกาเล สสฺสุรกุเลน
สทฺธึ มหาชโน ปจฺจุคฺคมนํ อกาสิ. สาปิ อตฺตโน สิริวิภวํ
ปากฏํ กาตุํ วิสาขา วิย สกลนครสฺส อตฺตานํ ทสฺเสนฺตี รเถ
ฐตฺวา นครํ ปวิสิตฺวา นาคเรหิ เปสิตํ ปณฺณาการํ คเหตฺวา
อนุรูปวเสน เตสํ เตสํ เปเสนฺตี สกลนครํ อตฺตโน คุเณหิ
เอกพทฺธํ อกาสิ.
      มงฺคลทิวสาทีสุ ปนสฺสา สสฺสุโร อเจลกานํ สกฺการํ กโรนฺโต
"อาคนฺตฺวา อมฺหากํ สมเณ วนฺทตูติ เปเสสิ. สา ลชฺชาย นคฺเค
ปสฺสิตุํ อสกฺโกนฺตี คนฺตุํ น อิจฺฉติ. โส ปุนปฺปุนํ เปเสตฺวาปิ
ตาย ปฏิกฺขิตฺโต กุชฺฌิตฺวา "นีหรถ นนฺติ อาห. สา "น สกฺกา
มม อการเณน โทสํ อาโรเปตุนฺติ กุฏุมฺพิเก ปกฺโกสาเปตฺวา ตมตฺถํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๔.
อาโรเจสิ. เต ตสฺสา นิทฺโทสภาวํ ญตฺวา เสฏฺฐึ สญฺญาเปสุํ. โส
"อยํ มม สมเณ `อหิริกาติ น วนฺทตีติ ภริยาย อาโรเจสิ. สา
"กีทิสา นุ โข อิมิสฺสา สมณา, อติวิย เน ปสํสตีติ ตํ
ปกฺโกสาเปตฺวา อาห
      "กีทิสา สมณา ตุยฺหํ        พาฬฺหํ โข เน ปสํสสิ.
       กึสีลา กึสมาจารา        ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิตาติ.
      อถสฺสา สุภทฺทา พุทฺธานญฺเจว พุทฺธสาวกานญฺจ คุเณ
ปกาเสนฺตี
      "สนฺตินฺทฺริยา สนฺตมานสา    สนฺตํ เตสํ คตํ ฐิตํ,
       โอกฺขิตฺตจกฺขู มิตภาณี,     ตาทิสา สมณา มม.
       กายกมฺมํ สุจิ เตสํ,       วาจากมฺมํ อนาวิลํ,
       มโนกมฺมํ สุวิสุทฺธํ,        ตาทิสา สมณา มม.
       วิมลา สงฺขมุตฺตาภา       สุทฺธา อนฺตรพาหิรา ๑-
       ปุณฺณา สุทฺเธหิ ธมฺเมหิ,    ตาทิสา สมณา มม.
       ลาเภน อุนฺนโต โลโก     อลาเภน จ โอนโต,
       ลาภาลาเภน เอกฏฺฐา,    ตาทิสา สมณา มม.
       ยเสน อุนฺนโต โลโก      อยเสน จ โอนโต,
       ยสายเสน เอกฏฺฐา,      ตาทิสา สมณา มม.
       ปสํสาย อุนฺนโต โลโก     นินฺทายาปิ จ โอนโต,
       สมา นินฺทาปสํสาสุ,       ตาทิสา สมณา มม.
@เชิงอรรถ: ๑. สนฺตรพาหิรา [?]
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๕.
       สุเขน อุนฺนโต โลโก      ทุกฺเขนาปิ จ โอนโต,
       อกมฺปา สุขทุกฺเขสุ,       ตาทิสา สมณา มมาติ-
เอวมาทีหิ วจเนหิ สสฺสุํ โตเสสิ. อถ นํ "สกฺกา ตว สมเณ อมฺหากํปิ
ทสฺเสตุนฺติ วตฺวา, "สกฺกาติ วุตฺเต, "เตนหิ ยถา มยํ เต ปสฺสาม;
ตถา กโรหีติ [อาห]. สา "สาธูติ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส
มหาทานํ สชฺเชตฺวา อุปริปาสาทตเล ฐตฺวา เชตวนาภิมุขี ๑-
สกฺกจฺจํ ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา พุทฺธคุเณ อาวชฺชิตฺวา
คนฺธวาสปุปฺผธูเปหิ ปูชํ กตฺวา "ภนฺเต สฺวาตนาย พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตมิ, อิมินา เม สญฺญาเณน สตฺถา นิมนฺติตภาวํ
ชานาตูติ วตฺวา สุมนปุปฺผานํ อฏฺฐ มุฏฺฐิโย อากาเส ขิปิ. ปุปฺผานิ
คนฺตฺวา จตุปริสมชฺเฌ ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส สตฺถุโน อุปริ มาลาวิตานํ
หุตฺวา อฏฺฐํสุ.
      ตสฺมึ ขเณ อนาถปิณฺฑิโกปิ ธมฺมกถํ สุตฺวา สฺวาตนาย
สตฺถารํ นิมนฺเตสิ. สตฺถา "อธิวุตฺถํ มยา คหปติ สฺวาตนาย
ภตฺตนฺติ วตฺวา, "ภนฺเต มยา ปุเรตรํ อาคโต นตฺถิ, กสฺส นุ โข
โว อธิวุตฺถนฺติ วุตฺเต, "จูฬสุภทฺทาย คหปติ นิมนฺติโตติ วตฺวา,
"นนุ ภนฺเต สุภทฺทา ทูเร วสติ อิโต วีสติโยชนสตมตฺถเกติ
วุตฺเต, "อาม คหปติ, ทูเร วสนฺตาปิ หิ สปฺปุริสา อภิมุเข
ฐิตา วิย ปกาเสนฺตีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห
@เชิงอรรถ: ๑. เชตวนาภิมุขินีติ ยุตฺตตรํ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๖.
       "ทูเร สนฺโต ปกาเสนฺติ,  หิมวนฺโตว ปพฺพโต;
        อสนฺเตตฺถ น ทิสฺสนฺติ,   รตฺตึ ขิตฺตา ยถา สราติ.
      ตตฺถ "สนฺโตติ: ราคาทีนํ สนฺตตาย พุทฺธาทโย สนฺโต นาม.
อิธ ปน ปุพฺพพุทฺเธสุ กตาธิการา อุสฺสนฺนกุสลมูลา ภาวิตภาวนา
สตฺตา "สนฺโตติ อธิปฺเปตา. ปกาเสนฺตีติ: ทูเร ฐิตาปิ พุทฺธานํ
ญาณปถํ อาคจฺฉนฺตา ปากฏา โหนฺติ. หิมวนฺโตวาติ: ยถา หิ
ติโยชนสหสฺสวิตฺถโต ปญฺจโยชนสตุพฺเพโธ จตุราสีติยา กูฏสหสฺเสหิ
ปฏิมณฺฑิโต หิมวนฺตปพฺพโต ทูเร ฐิตานํปิ อภิมุเข ฐิโต วิย
ปกาเสติ; เอวํ ปกาเสนฺตีติ อตฺโถ. อสนฺเตตฺถาติ: ทิฏฺฐธมฺมครุกา
วิติณฺณปรโลกา อามิสจกฺขุกา ชีวิตตฺถาย ปพฺพชิตา พาลปุคฺคลา
อสนฺโต นาม, เต เอตฺถ พุทฺธานํ ทกฺขิณสฺส ชานุมณฺฑลสฺส
สนฺติเก นิสินฺนาปิ น ทิสฺสนฺติ น ปญฺญายนฺติ. รตฺตึ ขิตฺตาติ:
รตฺตึ จตุรงฺคสมนฺนาคเต อนฺธกาเร ขิตฺตา สรา วิย. ตถารูปสฺส ๑-
อุปนิสฺสยภูตสฺส ปุพฺพเหตุโน อภาเวน น ปญฺญายนฺตีติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ.
     สกฺโกปิ โข เทวราชา "สตฺถารา จูฬสุภทฺทาย นิมนฺตนํ
อธิวาสิตนฺติ ญตฺวา วิสฺสกมฺมเทวปุตฺตํ อาณาเปสิ "ปญฺจ กูฏาคารสตานิ
นิมฺมินิตฺวา เสฺว พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ อุคฺคนครํ เนหีติ. โส
ปุนทิวเส ปญฺจสตานิ กูฏาคารานิ นิมฺมินิตฺวา เชตวนทฺวาเร
อฏฺฐาสิ. สตฺถา อุจฺจินิตฺวา วิสุทฺธขีณาสวานํเยว ปญฺจ สตานิ
อาทาย สปริวาโร กูฏาคาเรสุ นิสีทิตฺวา อุคฺคนครํ อคมาสิ.
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ตถารูปา.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๗.
อุคฺคเสฏฺฐีปิ สปริวาโร สุภทฺทาย ทินฺนนเยน ตถาคตสฺส อาคมนมคฺคํ
โอโลเกนฺโต สตฺถารํ มหนฺเตน สิริวิภเวน อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
ปสนฺนมนโส หุตฺวา มาลาทีหิ สกฺการํ กโรนฺโต สมฺปฏิจฺฉิตฺวา
วนฺทิตฺวา มหาทานํ ทตฺวา ปุนปฺปุนํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ
อทาสิ. สตฺถาปิสฺส สปฺปายํ สลฺลกฺเขตฺวา ธมฺมํ เทเสสิ. ตํ อาทึ
กตฺวา จตุราสีติยา ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. สตฺถา
สุภทฺทาย อนุคฺคหณตฺถํ "อิเธว โหหีติ อนุรุทฺธตฺเถรํ นิวตฺตาเปตฺวา
สาวตฺถิเมว อคมาสิ. ตโต ปฏฺฐาย ตํ นครํ สทฺธํ ปสนฺนํ อโหสีติ.
                      จูฬสุภทฺทาวตฺถุ.
                         -----
               ๙. เอกวิหาริตฺเถรวตฺถุ. (๒๒๑)
      "เอกาสนนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
เอกวิหาริตฺเถรํ นาม อารพฺภ กเถสิ.
      โส กิร เถโร "เอโกว นิสีทติ เอโกว จงฺกมติ เอโกว
ติฏฺฐตีติ จตุปริสนฺตเร ปากโฏ อโหสิ. อถ นํ ภิกฺขู "ภนฺเต
เอวรูโป นามายํ เถโรติ ตถาคตสฺส อาโรเจสุํ. สตฺถา "สาธุ
สาธูติ สาธุการํ ทตฺวา "ภิกฺขุนา นาม วิวิตฺเตน ภวิตพฺพนฺติ
วิเวเก อานิสํสํ กเถตฺวา อิมํ คาถมาห
      "เอกาสนํ เอกเสยฺยํ     เอโก จรมตนฺทิโต
       เอโก ทมยมตฺตานํ      วนนฺเต รมิโต สิยาติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๘.
      ตตฺถ "เอกาสนํ เอกเสยฺยนฺติ: ภิกฺขุสหสฺสมชฺเฌปิ
มูลกมฺมฏฺฐานํ อวิชหิตฺวา เตเนว มนสิกาเรน นิสินฺนสฺส อาสนํ
เอกาสนํ นาม. โลหปาสาทสทิเสปิ จ ปาสาเท ภิกฺขุสหสฺสมชฺเฌปิ
ปญฺญตฺเต วิจิตฺรปจฺจตฺถรณูปธาเน มหารเห สยเน สตึ
อุปฏฺฐเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน มูลกมฺมฏฺฐานมนสิกาเรน
นิปนฺนสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยา เอกเสยฺยา นาม. เอวรูปํ เอกาสนญฺจ
เอกเสยฺยญฺจ ภเชถาติ อตฺโถ. อตนฺทิโตติ: ชงฺฆพลํ นิสฺสาย
ชีวิตกปฺปเนน อกุสีโต หุตฺวา สพฺพิริยาปเถสุ เอโกว จรนฺโตติ
อตฺโถ. เอโก ทมยมตฺตานนฺติ: รตฺติฏฺฐานาทีสุ กมฺมฏฺฐานํ
อนุยุญฺชิตฺวา มคฺคผลาธิคมนวเสน เอกโกว หุตฺวา อตฺตานํ
ทเมนฺโตติ อตฺโถ. วนนฺเต รมิโต สิยาติ: เอวมตฺตานํ ทเมนฺโต
อิตฺถีปุริสสทฺทาทีหิ วิวิตฺตวนสณฺเฑเยว อภิรโต ภเวยฺย. น หิ
สกฺกา อากิณฺณวิหารินา เอวํ อตฺตานํ ทเมตุนฺติ อตฺโถ.
      เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ. ตโต ปฏฺฐาย
มหาชโน เอกวิหารเมว ปตฺเถตีติ.
                    เอกวิหาริตฺเถรวตฺถุ.
                 ปกิณฺณกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                    เอกวีสติโม วคฺโค.
                       ---------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้า ๑๑๑-๑๑๘.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=24&A=2210&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=24&A=2210&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=31
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1035
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1035
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1035
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25