อรรถกถาเล่มที่ ๒๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ธ.อ.๘ ตณฺหา-พฺราหฺมณ

หน้าที่ ๑๘๘.
ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ ชนปทํ คนฺตฺวา ตตฺถ วิหรนฺตี น จิรสฺเสว สห
ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา "อิทานิ มํ นิสฺสาย ญาติชนา
ปุญฺญานิ กริสฺสนฺตีติ ปุนเทว ราชคหํ ปจฺจาคญฺฉิ. อุปาสโก ตสฺสา
อาคตภาวํ สุตฺวา "เกน นุ โข การเณน อาคตาติ ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ
คนฺตฺวา เถรึ [๑]- วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน "อุกฺกณฺฐิตา นุ
โขสิ อยฺเยติ วตฺตุํ อปฺปฏิรูปํ, ปญฺหเมกํ นํ ปุจฺฉิสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา โสตาปตฺติมคฺเค ปญฺหํ ปุจฺฉิ. สา ตํ วิสฺสชฺเชสิ.
อุปาสโก เตเนว อุปาเยน เสสมคฺเคสุปิ ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา,
อติกฺกมฺม ปญฺหสฺส ปุฏฺฐกาเล ตาย "อจฺจสรา โข อาวุโส ๒-
วิสาขาติ วตฺวา "อากงฺขมาโน สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อิมํ
ปญฺหํ ปุจฺเฉยฺยาสีติ วุตฺเต, เถรึ วนฺทิตฺวา อุฏฺฐายาสนา สตฺถุ
สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ กถาสลฺลาปํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ. สตฺถา
"สุกถิตํ มม ธีตาย ธมฺมทินฺนาย, อหญฺเจตํ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชนฺโต
เอวเมว วิสฺสชฺเชยฺยนฺติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห
        "ยสฺส ปุเร จ ปจฺฉา จ     มชฺเฌ จ นตฺถิ กิญฺจนํ
         อกิญฺจนํ อนาทานํ         ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ.
     ตตฺถ "ปุเรติ: อตีเตสุ ขนฺเธสุ.
     ปจฺฉาติ: อนาคเตสุ ขนฺเธสุ.
     มชฺเฌติ: ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ขนฺเธสุ.
@เชิงอรรถ: ๑. เอตฺถนฺตเร "ทิสฺวาติ อตฺถิ.      ๒. ม. อจฺฉริยํ อาวุโส.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๙.
     นตฺถิ กิญฺจนนฺติ: ยสฺส เตสุ ตีสุ ฐาเนสุ ตณฺหาคาหสงฺขาตํ
กิญฺจนํ นตฺถิ, ตมหํ ราคกิญฺจนาทีหิ อกิญฺจนํ กสฺสจิ คหณสฺส
อภาเวน อนาทานํ พฺราหฺมณํ วทามีติ อตฺโถ.
        เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                    ธมฺมทินฺนาเถรีวตฺถุ.
                      ----------
               ๓๘. องฺคุลิมาลตฺเถรวตฺถุ. (๓๐๑)
     "อุสภนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต
องฺคุลิมาลตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ.
     วตฺถุ "น เว กทริยา เทวโลกํ วชนฺตีติ คาถาวณฺณนายํ
วุตฺตเมว. วุตฺตญฺหิ ตตฺถ "ภิกฺขู องฺคุลิมาลํ ปุจฺฉึสุ "กึ นุ โข
อาวุโส ทุฏฺฐหตฺถึ ฉตฺตํ ธาเรตฺวา ฐิตํ ทิสฺวา น ภายสีติ.
"น ภายามิ อาวุโสติ. เต สตฺถารํ อาหํสุ "องฺคุลิมาโล ภนฺเต
อภูเตน อญฺญํ พฺยากโรตีติ. สตฺถา "น ภิกฺขเว มม ปุตฺโต
องฺคุลิมาโล ภายติ, ขีณาสวอุสภานญฺหิ อนฺตเร เชฏฺฐกอุสภา
มม ปุตฺตสทิสา ภิกฺขู น ภายนฺตีติ วตฺวา พฺราหฺมณวคฺเค อิมํ
คาถมาห
        "อุสภํ ปวรํ วีรํ        มเหสี วิชิตาวินํ
         อเนชํ นหาตกํ พุทฺธํ    ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๐.
     ตสฺสตฺโถ: อจฺฉมฺภิตตฺเถน อุสภสทิสตาย อุสภํ อุตฺตมตฺเถน
ปวรํ วิริยสมฺปตฺติยา วีรํ มหนฺตานํ สีลกฺขนฺธาทีนํ เอสิตตฺตา
มเหสึ ติณฺณํ มารานํ วิชิตตฺตา วิชิตาวินํ นหาตกฺกิเลสตาย
นหาตกํ จตุสจฺจพุทฺธตาย พุทฺธํ ตํ เอวรูปํ อหํ พฺราหฺมณํ
วทามีติ.
          เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ.
                    องฺคุลิมาลตฺเถรวตฺถุ.
                      ----------
               ๓๙. เทวหิตพฺราหฺมณวตฺถุ. (๓๐๒)
     "ปุพฺเพนิวาสนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิรหนฺโต
เทวหิตพฺราหฺมณสฺส ปญฺหํ อารพฺภ กเถสิ.
     เอกสฺมึ หิ สมเย ภควา วาเตหิ อาพาธิโก หุตฺวา
อุปวานตฺเถรํ อุณฺโหทกตฺถาย เทวหิตพฺราหฺมณสฺส สนฺติกํ ปหิณิ.
โส คนฺตฺวา สตฺถุ อาพาธิกภาวํ อาจิกฺขิตฺวา อุณฺโหทกํ ยาจิ.
ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ ตุฏฺฐมานโส หุตฺวา "ลาภา วต เม,
ยํ มม สนฺติกํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อุณฺโหทกสฺสตฺถาย ปหิณีติ
อุณฺโหทกสฺส กาชํ ปุริเสน คาหาเปตฺวา ผาณิตสฺส จ ปุฏํ
อุปวานตฺเถรสฺส ปาทาสิ. เถโร ตํ คาหาเปตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๑.
สตฺถารํ อุณฺโหทเกน นหาเปตฺวา อุณฺโหทเกน ผาณิตํ อาโลเฬตฺวา
ภควโต ปาทาสิ. ตสฺส ตํ ขณํเยว โส อาพาโธ ปฏิปสฺสมฺภิ
พฺราหฺมโณ จินฺเตสิ "กสฺส นุ โข เทยฺยธมฺโม ทินฺโน มหปฺผโล
โหติ, สตฺถารํ ปุจฺฉิสฺสามีติ. โส สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ
ปุจฺฉนฺโต อิมํ คาถมาห
        "กตฺถ ทชฺชา เทยฺยธมฺมํ,     กตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ,
         กถํ หิ ยชมานสฺส          กถํ อิชฺฌนฺติ ทกฺขิณาติ.
     อถสฺส สตฺถา "เอวรูปสฺส พฺราหฺมณสฺส ทินฺนํ มหปฺผลํ
โหตีติ วตฺวา พฺราหฺมณํ ปกาเสนฺโต อิมํ คาถมาห
        "ปุพฺเพนิวาสํ โย เวทิ       สคฺคาปายญฺจ ปสฺสติ
         อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต       อภิญฺญา โวสิโต มุนิ,
         สพฺพโวสิตโวสานํ          ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺติ.
     ตสฺสตฺโถ: โย ปุพฺเพนิวาสํ ปากฏํ กตฺวา ชานาติ ฉพฺพีสติ-
เทวโลกเภทํ สคฺคญฺจ จตุพฺพิธํ อปายญฺจ ทิพฺพจกฺขุนา ปสฺสติ
อโถ ชาติกฺขยสงฺขาตํ อรหตฺตํ ปตฺโต อภิญฺเญยฺยํ ธมฺมํ
อภิชานิตฺวา ปริญฺเญยฺยํ ปริชานิตฺวา ปหาตพฺพํ ปหาย สจฺฉิกาตพฺพํ
สจฺฉิกตฺวา โวสิโต นิพฺพานํ ปตฺโต วุสิตโวสานํ วา ปตฺโต
อาสวกฺขยปฺปญฺญาย โมนภาวํ ปตฺตตฺตา มุนิ, ตมหํ สพฺเพสํ
กิเลสานํ โวสานํ อรหตฺตมคฺคญฺญาณํ พฺรหฺมจริยวาสํ วุตฺถภาเวน
สพฺพโวสิตโวสานํ พฺราหฺมณํ วทามีติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๒.
     เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสุ, พฺราหฺมโณปิ
ปสนฺนมานโส สรเณสุ ปติฏฺฐาย อุปาสกตฺตํ ปเวเทสีติ.
                    เทวหิตพฺราหฺมณวตฺถุ.
                 พฺราหฺมณวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                     ฉพฺพีสติโม วคฺโค.
                      ----------
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๓.
     เอตฺตาวตา "สพฺพปฐเม ยมกวคฺเค จุทฺทส วตฺถูนิ, อปฺปมาทวคฺเค
นว, จิตฺตวคฺเค นว, ปุปฺผวคฺเค ทฺวาทส ๑-, พาลวคฺเค ปณฺณรส ๒-,
ปณฺฑิตวคฺเค เอกาทส, อรหนฺตวคฺเค ทส, สหสฺสวคฺเค จุทฺทส,
ปาปวคฺเค ทฺวาทส, ทณฺฑวคฺเค เอกาทส, ชราวคฺเค นว,
อตฺตวคฺเค ทส, โลกวคฺเค เอกาทส, พุทฺธวคฺเค นว,
สุขวคฺเค อฏฺฐ, ปิยวคฺเค นว, โกธวคฺเค อฏฺฐ, มลวคฺเค
ทฺวาทส, ธมฺมฏฺฐวคฺเค ทส, มคฺควคฺเค ทส, ปกิณฺณกวคฺเค
นว, นิรยวคฺเค นว, นาควคฺเค อฏฺฐ, ตณฺหาวคฺเค ทฺวาทส,
ภิกฺขุวคฺเค ทฺวาทส, พฺราหฺมณวคฺเค เอกูนจตฺตาลีสาติ เอเกนูนานิ
ตีณิ วตฺถุสตานิ ๓- ปกาเสตฺวา นาติสงฺเขปนาติวิตฺถารวเสน
อุปรจิตา ทฺวาสตฺตติภาณวารปฺปมาณา ธมฺมปทสฺส อฏฺฐกถา
นิฏฺฐิตา ๔-.
         ปตฺตํ ธมฺมปทํ เยน       ธมฺมราเชนนุตฺตรํ,
         คาถา ธมฺมปเท เตน     ภาสิตา ยา มเหสินา
         สเตวีสา จตุสฺสตา       จตุสฺสจฺจวิภาวินา
         สตตฺตยมฺหิ วตฺถูนํ        เอเกนูเน สมุฏฺฐิตา,
         วิหาเร อธิราเชน       การิตมฺหิ กตญฺญุนา
         ปาสาเท สิริกูฏสฺส       รญฺโญ วิหรตา มยา
@เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. เอกาทส.  ๒. สี. ยุ. จุทฺทส. เตสุ โปตฺถเกสุ ปน วตฺถูนิ กเมน
@ทฺวาทเสว เจว ปณฺณรเสว จ โหนฺติ.  ๓. อิมานิ สกลียมานานิ เอกาธิกานิ ตีณิ
@สตานิ โหนฺติ.   ๔. พุทฺธวคฺเค นวาติ ปกฺขิปิตฺวา กเต, อิมานิ สกลียมานานิ
@ทฺวาธิกานิ ตีณิ วตถุสตฺานิ โหนฺติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๔.
         อตฺถพฺยญฺชนสมฺปนฺนํ       อตฺถาย จ หิตาย จ
         โลกสฺส โลกนาถสฺส      สทฺธมฺมฏฺฐิติกามตา
         ตาสํ อฏฺฐกถํ เอตํ       กโรนฺเตน สุนิมฺมลํ
         ทฺวาสตฺตติปฺปมาณาย      ภาณวาเรหิ ปาลิยา
         ยํ ปตฺตํ กุสลํ, เตน      กุสลา สพฺพปาณินํ
         สพฺเพ อิชฺฌนฺตุ สงฺกปฺปา   ผลนฺตา มธุรํ ผลนฺติ.
     ปรมวิสุทฺธสทฺธาพุทฺธิวิริยปฏิมณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมทฺทวา-
ทิคุณสมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนฺตรคหนชฺโฌคาหนสมตฺเถน
ปญฺญาเวยฺยตฺติสมนฺนาคเตน เตปิฏกปริยตฺติปฺปเภเท สาฏฺฐกเถ
สตฺถุสาสเน อปฺปฏิหตญฺญาณปฺปเวทิเตน ๑- มหาเวยฺยากรเณน
กรณสมฺปตฺติชนิตสุขวินิคฺคตมธุโรทารวจนลาวณฺณยุตฺเตน ยุตฺต-
มุตฺตวาทินา วาทิวเรน มหากวินา ฉฬภิญฺญาปฏิสมฺภิทาทิปฺปเภท-
คุณปฺปฏิมณฺฑิเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺเม อปฺปฏิหตพุทฺธีนํ เถรวํสปฺปทีปานํ
เถรานํ มหาวิหารวาสีนํ วํสาลงฺการภูเตน วิปุลวิสุทฺธพุทฺธินา
พุทฺธโฆโสติ ครูหิ คหิตนามเธยฺเยน เถเรน กตายํ ธมฺมปทสฺส
อตฺถวณฺณนา.
                     ------------
             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๕ หน้า ๑๘๘-๑๙๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=25&A=3795&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=25&A=3795&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=36
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1301
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1306
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1306
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25