บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๖

หน้าที่ ๗๙.

โอสิญฺจนฺตีติ เกจิ คยาย อุทกํ หตฺเถน คเหตฺวา อตฺตโน สีเส จ สรีเร จ โอสิญฺจนฺติ, อปเร ฆเฏหิ อุทกํ คเหตฺวา ตีเร ฐตฺวา ตถา กโรนฺติ. อคฺคึ ชุหนฺตีติ เกจิ คยาตีเร เวทึ สชฺเชตฺวา ธูมทพฺพิปูชาทิเก อุปกรเณ อุปเนตฺวา อคฺคิหุตํ ชุหนฺติ อคฺคิหุตํ ปริจรนฺติ. ^๑- อิมินา สุทฺธีติ อิมินา คยายํ อุมฺมุชฺชนาทินา อคฺคิปริจรเณน จ ปาปมลโต สุทฺธิ ปาปปวาหนา สํสารสุทฺธิ เอว วา โหตีติ เอวํทิฏฺฐิกา หุตฺวาติ อตฺโถ. อุมฺมุชฺชนาทิ เจตฺถ นิทสฺสนมตฺตํ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํ. เตสุ หิ เกจิ อุทกวาสํ วสนฺติ, เกจิ อุทกญฺชลึ เทนฺติ, เกจิ ตสฺมึ อุทเก ฐตฺวา จนฺทิมสูริเย อนุปริวตฺตนฺติ, เกจิ อเนกสหสฺสวารํ สาวิตฺติอาทิเก ชปนฺติ, เกจิ "อินฺท อาคจฺฉา"ติอาทินา วิชฺชาชปํ ^๒- อวฺหายนฺติ, เกจิ มหตุปฏฺฐานํ กโรนฺติ, เอวญฺจ กโรนฺตา เกจิ โอตรนฺติ, เกจิ อุตฺตรนฺติ, เกจิ อุตฺตริตฺวา สุทฺธิกอาจมนํ กโรนฺติ, เกจิ อนฺโตอุทเก ฐิตา ตนฺตี วาเทนฺติ, วีณํ ^๓- วาเทนฺตีติ เอวมาทิกา นานปฺปการกิริยา ทสฺเสนฺติ. ยสฺมา วา เต เอวรูปา วิการกิริยา กโรนฺตาปิ ตสฺมึ อุทเก นิมฺมุชฺชนุมฺมุชฺชนปุพฺพกเมว กโรนฺติ, ตสฺมา ตํ สพฺพํ นิมฺมุชฺชนุมฺมุชฺชนนฺโตคธเมว กตฺวา "อุมฺมุชฺชนฺตี"ติปิอาทิ วุตฺตํ. เอวํ ตตฺถ อากุลพฺยากุเล วตฺตมาเน อุปริปพฺพเต ฐิโต ภควา เตสํ ตํ โกลาหลํ สุตฺวา "กินฺนุ โข เอตนฺ"ติ โอโลเกนฺโต ตํ กิริยาวิการํ อทฺทส, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "อทฺทสา โข ภควา ฯเปฯ อิมินา สุทฺธี"ติ, ตํ วุตฺตตฺถเมว. เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อตฺถํ อุทโกโรหนาทิอสุทฺธิมคฺเค เตสํ สุทฺธิมคฺคปรามสนํ สจฺจาทิเก จ สุทฺธิมคฺเค อตฺตโน อวิปรีตาวโพธํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ อุทกสุทฺธิยา อสุทฺธิมคฺคภาวทีปกํ ^๔- สจฺจาทิธมฺมานญฺจ ยาถาวโต สุทฺธิมคฺคภาวทีปกํ อุทานํ อุทาเนสิ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปริชฺชหนฺติ ^๒ สิ. วิสมุจฺฉาชปํ, ก. วิจฺโจชสํ @^๓ ก. สีตคทฺธิตา ทนฺตวีณํ ^๔ ก. อุทกสุทฺธิกมคฺคภาวทีปกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๐.

ตตฺถ น อุทเกน สุจิ โหตีติ เอตฺถ อุทเกนาติ อุทกุมฺมุชฺชนาทินา. อุทกุมฺมุชฺชนาทิ หิ อิธ อุตฺตรปทโลเปน "อุทกนฺ"ติ วุตฺตํ ยถา รูปภโว รูปนฺติ. อถวา อุทเกนาติ อุมฺมุชฺชนาทิกิริยาย สาธนภูเตน อุทเกน สุจิ สตฺตสฺส สุทฺธิ นาม น โหติ, นตฺถีติ อตฺโถ. อถวา สุจีติ เตน ยถาวุตฺเตน อุทเกน สุจิ ปาปมลโต สุทฺโธ นาม สตฺโต น โหติ. กสฺมา? พเหฺวตฺถ นฺหายตี ชโน. ยทิ หิ อุทโกโรหนาทินา ยถาวุตฺเตน ปาปสุทฺธิ นาม สิยา, พหุ เอตฺถ อุทเก ชโน นฺหายติ, มาตุฆาตาทิปาปกมฺมการี อญฺโญ จ โคมหึสาทิโก อนฺตมโส มจฺฉกจฺฉเป อุปาทาย, ตสฺส สพฺพสฺสาปิ ปาปสุทฺธิ สิยา, น ปเนวํ โหติ. กสฺมา? นฺหานสฺส ปาปเหตูนํ อปฺปฏิปกฺขภาวโต. ยํ หิ ยํ วินาเสติ, โส ตสฺส ปฏิปกฺโข ยถา อาโลโก อนฺธการสฺส, วิชฺชา จ อวิชฺชาย, น เอวํ นฺหานํ ปาปสฺส. ตสฺมา นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํ "น อุทเกน สุจิ โหตี"ติ. เยน ปน สุจิ โหติ, ตํ ทสฺเสตุํ "ยมฺหิ สจฺจญฺจา"ติอาทิมาห. ตตฺถ ยมฺหีติ ยสฺมึ ปุคฺคเล. สจฺจนฺติ วจีสจฺจญฺเจว วิรติสจฺจญฺจ. อถวา สจฺจนฺติ ญาณสจฺจญฺเจว ปรมตฺถสจฺจญฺจ. ธมฺโมติ อริยมคฺคธมฺโม ผลธมฺโม จ, โส สพฺโพปิ ยสฺมึ ปุคฺคเล อุปลพฺภติ, โส สุจิ โส จ พฺราหฺมโณติ โส อริยปุคฺคโล วิเสสโต ขีณาสโว อจฺจนฺตสุทฺธิยา สุจิ จ พฺราหฺมโณ จาติ. กสฺมา ปเนตฺถ สจฺจํ ธมฺมโต วิสุํ กตฺวา คหิตํ? สจฺจสฺส พหูปการตฺตา. ตถา หิ "สจฺจํ เว อมตา วาจา. ^๑- สจฺจํ หเว สาธุตรํ รสานํ, ^๒- สจฺเจ อตฺเถ จ ธมฺเม จ, อาหุ สนฺโต ปติฏฺฐิตา. ^๑- สจฺเจ ฐิตา สมณพฺราหฺมณา จา"ติอาทินา ^๓- อเนเกสุ สุตฺตปเทสุ สจฺจคุณา ปกาสิตา. สจฺจวิปริยสฺส จ "เอกํ ธมฺมํ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.สุ. ๒๕/๔๕๖/๔๑๙ ^๒ สํ.ส. ๑๕/๒๔๖/๒๕๘, ขุ.สุ. ๒๕/๑๘๔/๓๗๐ @^๓ ขุ.ชา. ๒๘/๓๕๘/๑๔๐ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๑.

อตีตสฺส, มุสาวาทิสฺส ชนฺตุโน. ^๑- อภูตวาที นิรยํ อุเปตี"ติ ^๒- จ อาทินา ปกาสิตาติ. นวมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๗๙-๘๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=1763&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=1763&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=46 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1591 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1592 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1592 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25