บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๘

หน้าที่ ๑๗๕.

ตถา:- "อิธ สาริปุตฺต เอกจฺโจ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา อุปสงฺกมิตฺวา ปวาเรติ `วท ภนฺเต ปจฺจเยนา'ติ, โส เยน ปวาเรติ, ตํ น เทติ. โส เจ ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉติ, โส ยญฺญเทว ^๑- วณิชฺชํ ปโยเชติ สาสฺส โหติ เฉทคามินี. อิธ ปน สาริปุตฺต ฯเปฯ โส เยน ปวาเรติ, น ตํ ยถาธิปฺปายํ เทติ, โส เจ ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉติ, โส ยญฺญเทว วณิชฺชํ ปโยเชติ, สาสฺส น โหติ ยถาธิปฺปายา"ติ. ^๒- เอวมิมานิ นินฺทาทีนิ ปาปุณนฺโต ปราภวติเยว, ตสฺมา "ปราภวโต มุขนฺ"ติ วุตฺตํ. [๑๐๒] ปหูตวิตฺโตติ ปหูตชาตรูปรชตมณิรตโน. สหิรญฺโญติ สกหาปโณ. สโภชโนติ อเนกสูปพฺยญฺชนโภชนสมฺปนฺโน. เอโก ภุญฺชติ สาทูนีติ สาทูนิ ^๓- โภชนานิ อตฺตโน ปุตฺตานมฺปิ อทตฺวา ปฏิจฺฉนฺโนกาเส ภุญฺชตีติ เอโก ภุญฺชติ สาทูนิ. ^๔- อิมาย คาถาย โภชเน คิทฺธตาย โภชนมจฺฉริยํ เอกํเยว ปราภวมุขํ วุตฺตํ. เอเตน หิ สมนฺนาคโต นินฺทํ วชฺชนียํ ทุคฺคตินฺติ เอวมาทีนิ ปาปุณนฺโต ปราภวติเยว, ตสฺมา "ปราภวโต มุขนฺ"ติ วุตฺตํ. วุตฺตนเยเนว จ สพฺพํ สุตฺตานุสาเรน โยเชตพฺพํ, อติวิตฺถารภเยน ปน อิทานิ โยชนานํ นยํ อทสฺเสตฺวา อตฺถมตฺตเมว ภณาม. [๑๐๔] ชาติตฺถทฺโธ นาม โย "อหํ ชาติสมฺปนฺโน"ติ มานํ ชเนตฺวา เตน ถทฺโธ วาตปูริตภสฺตา วิย อุทฺธุมาโต หุตฺวา น กสฺสจิ โอนมติ. เอส @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ยํ ยเทว ^๒ องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๗๙/๙๒ @^๓ ก. สาธูนิ ^๔ ก. สาธูนิ ภุญฺชติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๖.

นโย ธนโคตฺตตฺถทฺเธสุ. สญฺญาติมติมญฺเญตีติ อตฺตโน ญาติมฺปิ ชาติยา อติมญฺญติ สกฺยา วิย วิฑูฑภํ. ธเนนาปิ จ "กปโณ อยํ ทลิทฺโท"ติ อติมญฺญติ, สามีจิมตฺตมฺปิ น กโรติ, ตสฺส เต ญาตโย ปราภวเมว อิจฺฉนฺติ. อิมาย คาถาย วตฺถุโต จตุพฺพิธํ ลกฺขณโต เอกเมว ปราภวมุขํ วุตฺตํ. [๑๐๖] อิตฺถิธุตฺโตติ อิตฺถีสุ สารตฺโต, ยํ กิญฺจิ อตฺถิ, ตํ สพฺพมฺปิ ทตฺวา อปราปรํ อิตฺถึ สงฺคณฺหาติ. ตถา สพฺพมฺปิ อตฺตโน สนฺตกํ นิกฺขิปิตฺวา สุราปานปฺปยุตฺโต สุราธุตฺโต. นิวตฺถสาฏกมฺปิ นิกฺขิปิตฺวา ชูตกีฬนมนุยุตฺโต อกฺขธุตฺโตติ. ^๑- เอเตหิ ตีหิ ฐาเนหิ ยํ กิญฺจิปิ ลทฺธํ โหติ, ตสฺส วินาสนโต ^๒- ลทฺธํ ลทฺธํ วินาเสตีติ เวทิตพฺโพ. โย ^๓- เอวํวิโธ โส ^๔- ปราภวติเยว. เตนสฺเสตํ อิมาย คาถาย ติวิธํ ปราภวมุขํ วุตฺตํ. [๑๐๘] เสหิ ทาเรหีติ อตฺตโน ทาเรหิ. โย อตฺตโน ทาเรหิ อสนฺตุฏฺโฐ หุตฺวา เวสิยาสุ ปทุสฺสติ, ตถา ปรทาเรสุ, โส ยสฺมา เวสีนํ ธนุปฺปทาเนน ^๕- จ ปรทารเสวเนน จ ราชทณฺฑาทีหิ จ ปราภวติเยว, เตนสฺเสตํ อิมาย คาถาย ทุวิธํ ปราภวมุขํ วุตฺตํ. [๑๑๐] อตีตโยพฺพโนติ โยพฺพนมติจฺจ อาสีติโก วา นาวุติโก วา หุตฺวา อาเนติ ปริคฺคณฺหาติ. ติมฺพรุตฺถนินฺติ ติมฺพรุผลสทิสตฺถนึ ตรุณทาริกํ. ตสฺสา อิสฺสา น สุปตีติ "ทหราย นาม มหลฺลเกน สทฺธึ รติ จ สํวาโส จ อมนาโป, มา เหว โข ตรุณํ ปตฺเถยฺยา"ติ ^๖- อิสฺสาย ตํ รกฺขนฺโต น สุปติ. ยสฺมา กามราเคน จ อิสฺสาย จ ทยฺหนฺโต พหิทฺธา กมฺมนฺเต จ อปฺปโยเชนฺโต ปราภวติเยว, เตนสฺเสตํ อิมาย คาถาย อิสฺสาย ^๗- อสุปนํ เอกํเยว ปราภวมุขํ วุตฺตํ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อกฺขธุตฺโต ^๒ ม. วินาสนตฺตา @๓-๔ ฉ.ม. อิมา ปาฐา น ปญฺญายนฺติ ^๕ ฉ.ม. ธนปฺปทาเนน @^๖ ก. ปฏฺเฐยฺยาติ ^๗ ฉ.ม. อิมํ อิสฺสาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๗.

[๑๑๒] โสณฺฑินฺติ มจฺฉมํสาทีสุ ^๑- โลลํ เคธชาตํ. ^๒- วิกิรณินฺติ เตสํ อตฺถาย ธนํ ปํสุกํ วิย วิกิริตฺวา นาสนสีลํ. ปุริสํ วาปิ ตาทิสนฺติ ปุริโส วาปิ โย เอวรูโป โหติ, โย ตํ อิสฺสริยสฺมึ ฐาเปติ, ^๓- ลญฺฉนมุทฺทิกาทีนิ ทตฺวา ฆราวาเส วา กมฺมนฺเต วา วณิชฺชาทิโวหาเรสุ วา พฺยาปารํ กาเรติ, ^๔- โส ยสฺมา ตสฺส โทเสน ธนกฺขยํ ปาปุณนฺโต ปราภวติเยว, เตนสฺเสตํ อิมาย คาถาย ตถาวิธสฺส อิสฺสริยสฺมึ ฐาปนํ ^๕- เอกํเยว ปราภวมุขํ วุตฺตํ. [๑๑๔] อปฺปโภโค นาม สนฺนิจิตานญฺจ โภคานํ อายมุขสฺส จ ภควโต. มหาตโณฺหติ มหติยา โภคตณฺหาย สมนฺนาคโต, ยํ ลทฺธํ, เตน อสนฺตุฏฺโฐ. ขตฺติเย ชายเต กุเลติ ขตฺติยานํ กุเล ชายติ. โส จ รชฺชํ ปตฺถยตีติ ^๖- โส เอตาย รชฺชํ ปตฺถยนกามตาย ^๗- มหาตณฺหตาย อนุปาเยน อุปฺปฏิปาฏิยา อตฺตโน ทายชฺชภูตํ อลพฺภเนยฺยํ วา ปรสนฺตกํ วา รชฺชํ ปตฺเถติ, โส เอวํ ปตฺเถนฺโต ^๘- ยสฺมา ตมฺปิ อปฺปกํ โภคํ โยธาทีนํ ^๙- ทตฺวา รชฺชํ อปาปุณนฺโต ปราภวติเยว, เตนสฺเสตํ อิมาย คาถาย รชฺชปตฺถนํ เอกํเยว ปราภวมุขํ วุตฺตํ. [๑๑๕] อิโต ปรํ ยทิ สา เทวตา "เตรสมํ ภควา พฺรูหิ ฯเปฯ สตสหสฺสิมํ ภควา พฺรูหี"ติ ปุจฺเฉยฺย, ตมฺปิ ^๑๐- ภควา กเถยฺย. ยสฺมา ปน สา เทวตา "กึ อิเมหิ ปุจฺฉิเตหิ, เอกเมตฺถ วุฑฺฒิกรํ นตฺถี"ติ ตานิ ปราภวมุขานิ อสุยฺยมานา ^๑๑- เอตฺตกมฺปิ ปุจฺฉิตฺวา วิปฺปฏิสารี หุตฺวา ตุณฺหี อโหสิ, ตสฺมา ภควา ตสฺสา อชฺฌาสยํ ^๑๒- วิทิตฺวา เทสนํ สมาเปนฺโต ^๑๓- อิมํ คาถํ อภาสิ "เอเต ปราภเว โลเก"ติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. มจฺฉมํสมชฺชาทีสุ ^๒ ฉ.ม. เคธชาติกํ ^๓ ฉ.ม. ฐเปติ @^๔ สี. สพฺยาปารํ กโรติ, ฉ.ม. ตเทว วาวฏํ กาเรติ ^๕ ฉ.ม. ฐปนํ @^๖ ก. ปฏฺฐยตีติ ^๗ ฉ.ม. รชฺชํ ปตฺถยนกามตาย-อิติ น ปญฺญายนฺติ @^๘ ก. ปฏฺเฐนฺโต ^๙ ฉ.ม. โยธาชีวาทีนํ ^๑๐ ก. เตปิ @^๑๑ สี. อสุขายมานา ^๑๒ ฉ.ม. ตสฺสาสยํ ^๑๓ ฉ.ม. นิฏฺฐาเปนฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๘.

ตตฺถ ปณฺฑิโตติ ปริวีมํสาย สมนฺนาคโต. สมเวกฺขิยาติ ปญฺญาจกฺขุนา อุปปริกฺขิตฺวา. ^๑- อริโยติ น มคฺเคน น ผเลน, อปิจ โข ปน เอตสฺมึ ปราภวสงฺขาเต อนเย น อิริยตีติ อริโย. เยน ทสฺสเนน ยาย ปญฺญาย จ ^๒- ปราภเว ทิสฺวา วิวชฺเชติ, เตน สมฺปนฺนตฺตา ทสฺสนสมฺปนฺโน. ส โลกํ ภชเต สิวนฺติ โส เอวรูโป สิวํ เขมมุตฺตมํ อนุปทฺทวํ เทวโลกํ ภชติ อลฺลียติ, อุปคจฺฉตีติ วุตฺตํ โหติ. เทสนาปริโยสาเน ปราภวมุขานิ สุตฺวา อุปฺปนฺนสํเวคานุรูปํ โยนิโส ปทหิตฺวา โสตาปตฺติสกทาคามิอนาคามิผลานิ ปตฺตา เทวตา คณนปถํ ^๓- วีติวตฺตา. ยถาห:- "มหาสมยสุตฺเต จ อโถ มงฺคลสุตฺตเก สมจิตฺเต ราหุโลวาเท ธมฺมจกฺเก ปราภเว. เทวตาสมิตี ตตฺถ อปฺปเมยฺยา อสงฺขิยา ^๔- ธมฺมาภิสมโย เจตฺถ คณนาโต อสงฺขิโย"ติ. ^๕- ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตวณฺณนาย ปราภวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้า ๑๗๕-๑๗๘. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=28&A=4190&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=4190&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=303 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7218 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7168 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7168 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25