อรรถกถาเล่มที่ ๔๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ชา.อ.๑๐ มหานิปาต(๒)

หน้าที่ ๖๑.
         มหานุภาโว ภาตา เม      กญฺญาหิ ปริวาริโต
         โส เตน ปริจิณฺโณ ตฺวํ      สพฺพกาเมหิ ตปฺปิโต
         อทุฏฺฐสฺส ตุวํ ทุพฺภิ         ตนฺเต เวรํ อิธาคตํ
         ขิปฺปํ คีวํ ปสาเรหิ         น เต ทสฺสามิ ชีวิตํ
         ภาตุ ปริสรํ เวรํ          เฉทยิสฺสามิ เต สิรนฺติ ฯ
      ตตฺถ สายํ นิโคฺรธมุปาคมีติ วิกาเล นิโคฺรธํ อุปคโตสิ ฯ
ปิงฺคิยนฺติ ปตฺตานํ วณฺเณน ปิงฺคิยํ ฯ สณฺฐตายุตนฺติ ปาโรหปริกิณฺณํ ฯ
โกกิลาภิรุทนฺติ โกกิลาหิ อภิรุทํ ฯ ธุวํ หริตสทฺทลนฺติ
อุทกภูมิยํ ชาตตฺตา นิจฺจํ หริตสทฺทลํ ภูมิภาคํ ฯ ปาตุรหูติ ตสฺมึ
เต นิโคฺรเธ ฐิตสฺส โส มม ภาตา ปากโฏ อโหสิ ปญฺญายิ ฯ
อิทฺธิยาติ ปุญฺญเตเชน ฯ โส เตนาติ โส ตุวํ เตน อตฺตโน
ภวนํ เนตฺวา ปริจิณฺโณ ฯ ปริสรนฺติ ตยา มม ภาตุ กตํ เวรํ
ปาปกมฺมํ ปริสฺสรนฺโต อนุสฺสรนฺโต ฯ เฉทยิสฺสามีติ ฉินฺทิสฺสามิ ฯ
      อถ พฺราหฺมโณ น เม เอส ชีวิตํ ทสฺสติ ยํกิญฺจิ ปน
วตฺวา โมกฺขตฺถาย วายมิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา คาถมาห
       อชฺฌายิโก ยาจโยคี        อาหุตคฺคิ จ พฺราหฺมโณ
       เอเตหิ ตีหิ ฐาเนหิ        อวชฺโฌ ภวติ พฺราหฺมโณติ ฯ
      ตตฺถ เอเตหีติ เอเตหิ อชฺฌายิกาทีหิ ตีหิ การเณหิ พฺราหฺมโณ
อวชฺโฌ น ลพฺภา พฺราหฺมณํ วธิตุํ โย หิ พฺราหฺมณํ วเธติ โส
นิรเย นิพฺพตฺตตีติ ฯ
      ตํ สุตฺวา สุโภโค สํสยํ ปกฺขนฺโต หุตฺวา อิมํ นาคภวนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๒.
เนตฺวา ภาตโร ปฏิปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา เทฺว คาถา
อภาสิ
         ยํ ปุรํ ธตรฏฺฐสฺส          โอคาฬฺหํ ยมุนํ นทึ
         โชตเต สพฺพโสวณฺณํ        คิรมาหจฺจ ยามุนํ
         ตตฺถ (เต) ปริสพยคฺฆา     โสทริยา มม ภาตโร
         ยถา เต ตตฺถ วกฺขนฺติ      ตถา เหสฺสสิ พฺราหฺมณาติ ฯ
      ตตฺถ ยํ ปุรนฺติ ยํ นครํ ฯ โอคาฬฺหนฺติ อนุปวิฏฺฐํ ฯ
คิริมาหจฺจ ยามุนนฺติ ยมุนาโต อวิทูเร ฐิตํ หิมวนฺตํ อาหจฺจ ฯ
โชตเตติ โชตติ ฯ ตตฺถ เตติ ตสฺมึ นคเร เต มม ภาตโร
วสนฺติ ฯ ตตฺถ นีเต ตยิ ยถา เต วกฺขนฺติ ตถา ภวิสฺสสิ สเจ หิ
สจฺจํ กเถสิ ชีวิตํ เต อตฺถิ โน เจ ตตฺเถว สีสํ เต ฉินฺทิสฺสามีติ ฯ
      อิติ นํ วตฺวา สุโภโค คีวายํ คเหตฺวา ขิปนฺโต อกฺโกสนฺโต
ปริภาสนฺโต มหาสตฺตสฺส ปาสาททฺวารํ อคมาสิ ฯ
                    สุโภคกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      อถ นํ โทวาริโก หุตฺวา นิสินฺโน กาณาริฏฺโฐ ตถา กิลเมตฺวา
อานียมานํ พฺราหฺมณํ ทิสฺวา ปฏิมคฺคํ คนฺตฺวา สุโภค มา
นํ วิเหฐยิ โลกสฺมึ หิ พฺราหฺมณา นาม มหาพฺรหฺมุโน ปุตฺตา
สเจ มหาพฺรหฺมา ชานิสฺสติ อิเม มม ปุตฺเตปิ วิเหเฐนฺตีติ
กุชฺฌิตฺวา อมฺหากํ สกลนาคภวนํ วินาเสสฺสติ โลกสฺมึ หิ พฺราหฺมณา
นาม เสฏฺฐา มหานุภาวา ตฺวํ เตสํ มหานุภาวํ น ชานาสิ อหํ
ชานามีติ อาห ฯ กาณาริฏฺโฐ กิร อตีตานนฺตเร ภเว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๓.
ยญฺญการพฺราหฺมโณ อโหสิ ตสฺมา เอวมาห วตฺวา จ ปน อนุภูตปุพฺพวเสน
ยชนสีโล หุตฺวา สุโภคญฺจ นาคปริสญฺจ อามนฺเตตฺวา เอถ
โภ ยญฺญการกานํ พฺราหฺมณานํ โว คุเณ วณฺณยิสฺสามีติ วตฺวา
ยญฺญวณฺณนํ อารภนฺโต อาห
                อนิตฺตรา อิตรสมฺปยุตฺตา
                ยญฺญา จ เวทา จ สุโภค โลเก
                ตทคฺครยฺหํ หิ วินินฺทมาโน
                ชหาติ วิตฺตญฺจ สตญฺจ ธมฺมนฺติ ฯ
      ตตฺถ อนิตฺตราติ สุโภค อิมสฺมึ โลเก ยญฺญา เวทา จ
อนิตฺตรา น ลามกา มหานุภาวา ฯ เต อิตเรหิ พฺราหฺมเณหิ
สมฺปยุตฺตา ตสฺมา พฺราหฺมณาปิ อนิตฺตราว ชาตา ฯ ตทคฺครยฺหนฺติ
ตสฺมา อคารยฺหํ พฺราหฺมณํ วินินฺทมาโน ธนญฺจ สตญฺจ ปณฺฑิตานํ
ธมฺมญฺจ ชหาติ ฯ
      อิทํ กิร โส อิมินา ภูริทตฺเต มิตฺตทุพฺภิกมฺมํ กตนฺติ วตฺตุํ
นาคปริสา มา ลพฺภนฺตูติ อโวจ ฯ อถ นํ กาณาริฏฺโฐ
สุโภค ชานาสิ ปน อยํ โลโก เกน นิมฺมิโตติ วตฺวา น ชานามีติ
วุตฺเต พฺราหฺมณานํ ปิตามเหน มหาพฺราหฺมุนาติ ทสฺเสตุํ อิตรํ
คาถมาห
                อชฺเฌนมริยา ปฐวึ ชนินฺทา
                เวสฺสา กสึ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา
                อุปาคู ปจฺเจกํ ยถาปเทสํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๔.
                กตาหุ เอเต วสินาติ อาหูติ ฯ
      ตตฺถ อุปาคูติ อุปาคตา ฯ พฺรหฺมา กิร พฺราหฺมณาทโย จตฺตาโร
วณฺเณ นิมฺมินิตฺวา อริเย ตาว พฺราหฺมเณ อาห ตุมฺเห อชฺเฌนเมว
อุปคจฺฉถ มา อญฺญํ กิญฺจิ กริตฺถาติ ฯ ชนินฺเท อาห ตุมฺเห
ปฐวิญฺเญว ชินิตฺถ มา อญฺญํ กิญฺจิ กริตฺถาติ ฯ เวสฺเส อาห
ตุมฺเห กสึเยว อุปคจฺฉถาติ ฯ สุทฺเท อาห ตุมฺเห ติณฺณํ วณฺณานํ
ปาริจริยํเยว อุเปถาติ ฯ ตโต ปฏฺฐาย อริยา อชฺเฌนํ ชนินฺทา ปฐวึ
เวสฺสา กสึ สุทฺทา ปาริจริยํ อุปคตาติ วทนฺติ ฯ ปจฺเจกํ
ยถาปเทสนฺติ อุปคจฺฉนฺตา จ ปาฏิเยกฺกํ อตฺตโน กุลปฺปเทสานุรูเปน
พฺรหฺมุนา วุตฺตนิยาเมเนว อุปคตา ฯ กตาหุ เอเต วสินาติ อาหูติ
เอวํ กิร เต วสินา มหาพฺรหฺมุนา กตา อเหสุนฺติ กเถนฺติ ฯ
      เอวํ มหาคุณา เอเต พฺราหฺมณา นาม โย หิ เอเตสุ จิตฺตํ
ปสาเทตฺวา ทานํ เทติ ตสฺส อญฺญตฺถ ปฏิสนฺธิ นตฺถิ เทวโลกเมว
คจฺฉตีติ วตฺวา อาห
                ธาตา วิธาตา วรุโณ กุเวโร
                โสโม ยโม จนฺทิมา วายุ สุริโย
                เอเตปิ ยญฺญํ ปุถุโล ยชิตฺวา
                อชฺฌายิกานํ อถ สพฺพกาเม
                วิกาสิตา จาปสตานิ ปญฺจ
                โย อชฺชุโน พลวา ภีมเสโน
                สหสฺสพาหุ อสโม ปฐพฺยา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๕.
               โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทนฺติ ฯ
      ตตฺถ เอเตปีติ เอเต ธาตาทโย เทวราชาโน ฯ ปุถุโลติ
อเนกปฺปการํ ยญฺญํ ยชิตฺวา ฯ อถ สพฺพกาเมติ อถ อชฺฌายิกานํ
พฺราหฺมณานํ สพฺพกาเม ทตฺวา เอตานิ ฐานานิ ปตฺตาติ ทสฺเสติ ฯ
วิกาสิตาติ อากฑฺฒิตา ฯ จาปสตานิ ปญฺจาติ น ปญฺจ จาปสตานิ ปญฺจ
จาปสตปฺปมาณํ ปน มหาธนุํ สยํ เอว อากฑฺฒติ ฯ ภีมเสโนติ
ภยานกเสโน ฯ สหสฺสพาหูติ น ตสฺส พาหูนํ สหสฺสํ ปญฺจนฺนํ
ปน ธนุคฺคหสตานํ พาหุสหสฺเสน อากฑฺฒิตสฺส มหาธนุโน อากฑฺฒิ
เตเนวํ วุตฺตํ ฯ อาทหิ ชาตเวทนฺติ โสปิ ราชา ตสฺมึ กาเล
พฺราหฺมเณ สพฺพกาเมหิ สนฺตปฺเปตฺวา อคฺคึ อาทหิ ปติฏฺฐาเปตฺวา
ปริจริ เตเนว การเณน เทวโลเก นิพฺพตฺโต ตสฺมา พฺราหฺมณา
นาม อิมสฺมึ โลเก เชฏฺฐกาติ อาห ฯ
      โส อุตฺตรึปิ พฺราหฺมเณเยว วณฺเณนฺโต คาถมาห
                โย พฺราหฺมเณ โภชยิ ทีฆรตฺตํ
                อนฺเนน ปาเนน ยถานุภาวํ
                ปสนฺนจิตฺโต อนุโมทมาโน
                สุโภค เทวญฺญตโร อโหสีติ ฯ
      ตตฺถ โยติ อนิยมนิทฺเทสวจนํ โย โส โปราณโก
พาราณสิราชาติ ทสฺเสติ ฯ ยถานุภาวนฺติ ยถาพลํ ยทสฺส อตฺถิ ตํ สพฺพํ
ปริจฺจชิตฺวา โภเชสิ ฯ เทวญฺญตโรติ สุโภค โส อญฺญตโร
มเหสกฺขเทวราชา อโหสิ เอวํ พฺราหฺมณา นาม อคฺคทกฺขิเณยฺยาติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๖.
      อถสฺส กาณาริฏฺโฐ อปรํปิ การณํ อาหริตฺวา ทสฺเสนฺโต
คาถมาห
                มหาสนํ เทวมโนมวณฺณํ
                โย สปฺปินา อสกฺขิ เชตุมคฺคึ
                โส ยญฺญตตฺตํ วรโต ยชิตฺวา
                ทิพฺพํ คตึ มุชตินฺทชฺฌคจฺฉีติ ฯ
      ตตฺถ มหาสนนฺติ มหาภกฺขํ ฯ เชตุนฺติ สนฺตปฺปิตุํ ฯ
ยญฺญตตฺตนฺติ ยญฺญวิธานํ ฯ วรโตติ วรนฺตสฺส อคฺคิเทวสฺส ยชิตฺวา ฯ
มุชตินฺทชฺฌคจฺฉีติ มุชตินฺโท อธิคโต ฯ
      เอโก กิร ปุพฺเพ พาราณสิยํ มุชตินฺโท นาม ราชา พฺราหฺมเณ
ปกฺโกสาเปตฺวา สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิ ฯ อถ นํ เต พฺราหฺมณา
พฺราหฺมณานญฺจ พฺราหฺมณเทวตานญฺจ สกฺการํ กโรหีติ วตฺวา กา
พฺราหฺมณเทวตาติ วุตฺเต อคฺคิ เทโวติ ตํ นวนีตสปฺปินา สนฺตปฺปหีติ
อาหํสุ ฯ โส ตถา อกาสิ ฯ
      โส ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต อิมํ คาถมาห
                มหานุภาโว วสฺสสหสฺสชีวี
                โย ปพฺพชิ ทสฺสนีโย อุฬาโร
                หิตฺวา อปริยนฺตํ รฏฺฐํ สเสนํ
                ราชา ทุทีโปปชฺฌคามิ สคฺคนฺติ ฯ
      ตตฺถ ปพฺพชีติ ปญฺจ วสฺสสตานิ รชฺชํ กาเรนฺโต พฺราหฺมณานํ
สกฺการํ กตฺวา อปริยนฺตํ รฏฺฐํ สเสนํ ชหิตฺวา ปพฺพชิ ปญฺจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๗.
วสฺสสตานิ สมณธมฺมํ กโรนฺโต ทสฺสนีโย อคฺคทกฺขิเณยฺโย ฯ
ทุทีโปปีติ โส ทุทีโป นาม ราชา พฺราหฺมเณ ปูเชตฺวาว สคฺคํ
คโตติ วทติ ฯ ทุทิโปติปิ ปาโฐ ฯ
      อปรานิปิสฺส อุทาหรณานิ ทสฺเสนฺโต อาห
                โย สาคโร สาครนฺตํ วิชิตฺวา
                ยูปํ สุภํ โสวณฺณมยํ อุฬารํ
                อุสฺเสสิ เวสฺสานรมาทหาโน
                สุโภค เทวญฺญตโร อโหสิ
                ยสฺสานุภาเวน สุโภค คงฺคา
                ปวตฺตติ ทธิสนฺนิสินฺนํ สมุทฺทํ
                โส โลมปาโท ปริจริยมคฺคึ
                องฺโค สหสฺสกฺขปุรมชฺฌคจฺฉีติ ฯ
      ตตฺถ สาครนฺตนฺติ สาครปริยนฺตํ ปฐวึ ฯ อุสฺเสสีติ พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา สุวณฺณยูปํ อุสฺสาเปหีติ วุตฺเต ปสุฆาตนตฺถาย
อุสฺสาเปสิ ฯ เวสฺสานรมาทหาโนติ เวสฺสานรํ อคฺคึ อาทหนฺโต ฯ
เวสฺสานรินฺติ วา ปาโฐ ฯ เทวญฺญตโรติ สุโภค โส หิ ราชา
อคฺคึ ปูเชตฺวา อญฺญตโร มเหสกฺขเทโว อโหสีติ วทติ ฯ
ยสฺสานุภาเวนาติ สุโภค คงฺคา จ สมุทฺโท จ เกน กโต กึ ชานาสีติ ฯ
น ชานามีติ ฯ กึ ตฺวํ ชานาสิ พฺราหฺมเณเยว โปเถตุํ ชานาสีติ ฯ
อตีตสฺมึ หิ องฺโค นาม โลมปาโท พาราณสิราชา พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา พฺราหฺมณานํ สกฺการํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๘.
กตฺวา อคฺคึ ปริจราหีติ วุตฺเต อปริมาณา คาวิโย จ มหิสิโย
จ อาทาย หิมวนฺตํ ปวิสิตฺวา ตถา อกาสิ ฯ พฺราหฺมเณหิ ภุตฺตา
ติริตฺตํ ขีรทธิ กึ กาตพฺพนฺติ วุตฺเต ฉฑฺเฑถาติ อาหํสุ ฯ ตตฺถ
ตตฺถ โถกสฺส ขีรสฺส ฉฑฺฑิตฏฺฐาเน กุนฺนนทิโย อเหสุํ ฯ พหุ
กสฺส ฉฑฺฑิตฏฺฐาเน คงฺคา ปวตฺติตฺถ ฯ ตํ ปน ขีรํ ยตฺถ ทธิ
หุตฺวา สนฺนิสินฺนํ ฐิตํ ตํ สมุทฺทํ นาม ชาตํ ฯ อิติ โส เอวรูปํ
สกฺการํ กตฺวา พฺราหฺมเณหิ วุตฺตวิธาเนน อคฺคึ ปริจริยสหสฺสกฺขปุรํ
อชฺฌคจฺฉิ ฯ
      อิติ ตสฺส อิทํ อตีตํ อาหริตฺวา อิมํ คาถมาห
                มหิทฺธิโก เทววโร ยสสฺสี
                เสนาปติ ติทิเว วาสวสฺส
                โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวา
                สุโภค เทวญฺญตโร อโหสีติ ฯ
      ตตฺถ โส โสมยาเคน มลํ วิหนฺตฺวาติ โภ สุโภค โย อิทานิ
สกฺกสฺส เสนาปติ มหายโส เทวปุตฺโต โสปิ ปุพฺเพ พาราณสิราชา
พฺราหฺมเณ สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา เตหิ โสมยาเคน อตฺตโน มลํ
ปวาเหตฺวา เทวโลกํ คจฺฉสีติ วุตฺเต พฺราหฺมณานํ มหนฺตํ สกฺการํ
กตฺวา เตหิ วุตฺตวิธาเนน โสมยาคํ กตฺวา เตน อตฺตโน มลํ
วิหนฺตฺวา เทวญฺญตโร ชาโตติ อิมมตฺถํ ปกาเสนฺโต เอวมาห ฯ
      อปรานิปิสฺส อุทาหรณานิ ทสฺเสนฺโต อาห
                อการยิ โลกมิมํ ปรญฺจ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๙.
                ภาติรถึ หิมวนฺตญฺจ วิชฺฌํ
                โย อิทฺธิมา เทววโร ยสสฺสี
                โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทํ
                มาลาคิริ หิมวา โย จ วิชฺฌา
                สุทสฺสโน นิสฺสโภ กากเวรุ
                เอเต จ อญฺเญ จ นคา มหนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิ มาหูติ ฯ
      ตตฺถ โสปิ ตทา อาทหิ ชาตเวทนฺติ ภาติก สุโภค เยน
มหาพฺรหฺมุนา อยญฺจ โลโก ปโร จ โลโก ภาติรถิคงฺคา จ
หิมวนฺตปพฺพตา วิชฺฌา ปพฺพตา จ กากเวรุ จ กตา โสปิ ยทา
พฺรหฺมุปฺปตฺติโต ปุพฺเพ มาณวโก อโหสิ ตทา อคฺคิเมว อาทหิ อคฺคึ ชุหิตฺวา
มหาพฺรหฺมา หุตฺวา อิทํ สพฺพมกาสิ เอวํ มหิทฺธิกา พฺราหฺมณาติ
ทสฺเสติ ฯ จิตฺยา กตาติ ปุพฺเพ กิร เอโก พาราณสิราชา พฺราหฺมเณ
สคฺคมคฺคํ ปุจฺฉิตฺวา พฺราหฺมณานํ สกฺการํ กโรหีติ วุตฺเต เตสํ
มหาทานํ ทตฺวา มยฺหํ ทาเน กึ นตฺถีติ ปุจฺฉิตฺวา สพฺพํ เทว
อตฺถิ พฺราหฺมณานํ ปน อาสนานิ นปฺปโหนฺตีติ วุตฺเต อิฏฺฐิกานิ
จินาเปตฺวา อาสนานิ กาเรสิ ฯ เอตา จิตฺยา กตา สยนปีฐกา
พฺราหฺมณานํ อานุภาเวน วฑฺฒิตฺวา มาลาคิริอาทโย ปพฺพตา ชาตา
เอวเมเต ปพฺพตา ยญฺญกาเรหิ พฺราหฺมเณหิ กตาติ กเถนฺตีติ ฯ
      อถ นํ ปุน อาห ภาติก ชานาสิ ปนายํ สมุทฺโท เกน
การเณน อเปยฺโย โลโณทโก ชาโตติ ฯ น ชานามิ อริฏฺฐาติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๐.
อถ นํ ตฺวํ พฺราหฺมเณเยว วิหึสิตุํ ชานาสิ กึ อญฺญํ ชานิสฺสสิ
สุโณหีติ วตฺวา คาถมาห
                อชฺฌายิกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ
                ตปสฺสินํ ยาจโยคีติธาหุ
                ตีเร สมุทฺทสฺสุกํ สชฺชนฺตํ
                ตํ สาครชฺโฌหริ เตนเปยฺโยติ ฯ
      ตตฺถ ยาจโยคี ติธาหูติ ตํ พฺราหฺมณํ ยาจโยคีติ อิธ โลเก
อาหุ ฯ อุทกํ สชฺชนฺตนฺติ โส กิเรกทิวสํ ปาปปวาหนกมฺมํ กโรนฺโต
ตีเร ฐตฺวา สมุทฺทโต อุทกํ คเหตฺวา อตฺตโน อุปริ สชฺชนฺโต
อพฺภุกฺกีริ ฯ อถ นํ เอวํ กโรนฺตํ วฑฺฒิตฺวา สาคโร อชฺโฌหริ
ตํ การณํ มหาพฺรหฺมา สุตฺวา อิมินา กิร เม ปุตฺโต หโตติ
กุชฺฌิตฺวา สมุทฺโท อเปยฺโย โลโณทโก ภวตูติ อภิสปิ ฯ เตเนว
การเณน สมุทฺโท อเปยฺโย โลโณทโก ชาโต ฯ เอวรูปา
มหาคุณา เอเต พฺราหฺมณา นามาติ ฯ
      ปุนปิ อาห
                อายาควตฺถูนิ ปุถู ปฐพฺยา
                สํวิชฺชนฺติ พฺราหฺมณา วาสวสฺส
                ปุริมํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทกฺขิณุตฺตรํ
                สํวิชฺชมานา ชนยนฺติ เวทนฺติ ฯ
      ตตฺถ วาสวสฺสาติ ปุพฺเพ พฺราหฺมณานํ ทานํ ทตฺวา
วาสวตฺตํ ปตฺตสฺส วาสวสฺส สกฺกสฺส ฯ อายาควตฺถูนีติ ปุพฺเพ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๑.
ปุญฺญกฺเขตฺตภูตา อคฺคทกฺขิเณยฺยา ปฐพฺยา ปฐวิยา ปุถู พฺราหฺมณา
สํวิชฺชนฺติ ฯ ปุริมํ ทิสนฺติ เต อิทานิปิ อิมาสุ จตูสุ ทิสาสุ
สํวิชฺชมานา ตสฺส วาสวสฺส มหนฺตํ เวทํ ชนยนฺติ ปีติโสมนสฺสํ
อาวหนฺติ ฯ
      เอวํ อริฏฺโฐ จุทฺทสหิ คาถาหิ พฺราหฺมเณ จ ยญฺเญ จ
เวเท จ วณฺเณสิ
                 ฯ ยญฺญวาทวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
      ตสฺส ตํ กถํ สุตฺวา มหาสตฺตสฺส คิลานฏฺฐานํ อาคตา พหู
นาคา อยํ ภูตเมว กเถตีติ มิจฺฉาคาหํ คณฺหนาการปฺปตฺตา
ชาตา ฯ มหาสตฺโต คิลานเสยฺยาย นิปนฺโนว ตํ สพฺพํ อสฺโสสิ ฯ
นาคาปิสฺส อาโรเจสุํ ฯ ตโต จินฺเตสิ อริฏฺโฐ มิจฺฉามคฺคํ
วณฺเณสิ หนฺทาหํ วาทํปิสฺส ภินฺทิตฺวา ปริสํ สมฺมาทิฏฺฐิกํ กริสฺสามีติ ฯ
โส อุฏฺฐาย นหาตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต ธมฺมาสเน
นิสีทิตฺวา สพฺพํ นาคปริสํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อริฏฺฐํ ปกฺโกสาเปตฺวา
อริฏฺฐ ตฺวํ อภูตํ วตฺวา เวเท จ ยญฺเญ จ พฺราหฺมเณ จ
วณฺเณสิ พฺราหฺมณานํ หิ เวทวิธาเนน ยญฺญยชนํ นาม อนริยสมฺมตํ
น สคฺคมคฺคาวหํ ตว วาเท อภูตํ ปสฺสามาติ วตฺวา ยญฺญเภทวาทํ
นาม อารภนฺโต อาห
                กลีหิ ธีรานํ กตํ มคานํ
                ภวนฺติ เวทชฺฌคตา อริฏฺฐ
                มรีจิธมฺมํ อสเมกฺขิตตฺตา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๒.
                มายาคุณา นาติวหนฺติ ปญฺญํ
                เวทา น ตาณาย ภวนฺติรสฺส
                มิตฺตทฺทุโน ภูนหุโน นรสฺส
                น ตายเต ปริจิณฺโณว อคฺคิ
                โทสนฺตรํ มจฺจมนริยกมฺมํ
                สพฺพญฺจ มจฺจา สธนา สโภคา
                อาทิปิตํ ทารุ ติเณน มิสฺสํ
                ทหํ น ตปฺเป อสมตฺถเตโช
                โก ตํ สุภิกฺขํ ทิรสญฺญุ กิริยา
                ยถาปิ ขีรํ วิปริณามธมฺมํ
                ทธิภวิตฺวา นวนีตญฺจ โหติ
                เอวํปิ อคฺคิ วิปริณามธมฺโม
                เตโช สมารุหติ โยคยุตฺโต
                น ทิสฺสติ อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโฐ
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                นามตฺถมาโน อรณีนเรน
                นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโท
                สเจ หิ อคฺคิ อนฺตรโต วเสยฺย
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                สพฺพานิ สุสฺเสยฺยุํ วนานิ โลเก
                สุกฺขานิ กฏฺฐานิ จ ปชฺชเลยฺยุํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๓.
                กโรติ เจ ทารุติเณน ปุญฺญํ
                โภชํ นโร ธูมสิขึ ปตาปวํ
                องฺคาริกา โลณกรา จ สูทา
                สรีรทาหาปิ กเรยฺยุํ ปุญฺญํ
                อถ เจ หิ เอเตปิ กโรนฺติ ปุญฺญํ
                อชฺเฌนมคฺคึ อิธ ตปฺปยิตฺวา
                น โกจิ โลกสฺมึ กโรติ ปุญฺญํ
                โภชํ นโร ธูมสิขึ ปตาปวํ
                กถํ หิ โลกาปจิโต สมาโน
                อมนุญฺญคนฺธํ พหูนํ อกนฺตํ
                ยเทว มจฺจา ปริวชฺชยนฺติ
                ตทปฺปสฏฺฐํ ทิรสญฺญุ ภุญฺเช
                สิขิญฺหิ เทเวสุ วทนฺติ เอเก
                อาปํ มิลกฺขู ปน เทวมาหุ
                สพฺเพว เอเต วิตถํ ภณนฺติ
                อคฺคิ น เทวญฺญตโร น อาโป
                อนินฺทฺริยํ สนฺตมสญฺญกายํ
                เวสฺสานรํ กมฺมกรํ ปชานํ
                ปริจริยมคฺคึ สุคตึ กถํ วชฺเช
                ปาปานิ กมฺมานิ จ กุพฺพมาโน
                สพฺพาภิภูตาหุธ ชีวิกตฺถา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๔.
                อคฺคิสฺส พฺรหฺมา ปริจาริโกติ
                สพฺพานุภาวี จ วสี กิมตฺถํ
                อนิมฺมิโต นิมฺมิตํ วนฺทิตสฺส
                หาสํ อนิชฺฌานกฺขมํ อตจฺฉํ
                สกฺการเหตุ ปริกรึสุ ปุพฺเพ
                เต ลาภสกฺกาเร อปาตุภูเต
                สนฺธาภิตา ชนฺตุภิ สนฺติธมฺมํ
                อชฺเฌนมริยา ปฐวึ ชนินฺทา
                เวสฺสา กสึ ปาริจริยญฺจ สุทฺทา
                อุปาคู ปจฺเจกํ ยถา ปเทสํ
                กตาหุ เอเต วสินาติ อาหุ
                เอตญฺจ สจฺจํ วจนํ ภเวยฺย
                ยถา อิทํ ภาสิตํ พฺราหฺมเณหิ
                นาขตฺติโย ชาตุ ลเภถ รชฺชํ
                นาพฺราหฺมโณ มนฺตปทานิ สิกฺเข
                นาญฺญตฺร เวสฺสา หิ กสึ กเรยฺยุํ
                สุทฺโท น มุญฺเจ ปรเปสนาย
                ยสฺมา จ เอตํ วจนํ อภูตํ
                มุสาวิเม โอทริยา ภณนฺติ
                ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ
                ปสฺสนฺติ ตํ ปณฺฑิตา อตฺตนาว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๕.
                ขตฺยา หิ เวสฺสานํ พลึ หรนฺติ
                อาทาย สตฺถานิ หนนฺติ พฺราหฺมณา
                ตํ ตาทิสํ สํขุภิตํ วิภินฺนํ
                กสฺมา พฺรหฺมา น อุชุํ กโรติ โลกํ
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                กึ สพฺพโลกํ วิทหิ อลกฺขึ
                กึ สพฺพโลกํ น สุขํ อกาสิ
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                มายา มุสาวชฺชมเทน จาปิ
                โลกํ อธมฺเมน กิมตฺถการี
                สเจ หิ โส อิสฺสโร สพฺพโลเก
                พฺรหฺมาปหู ภูตปตี ปชานํ
                อธมฺมิโก ภูตปตี อริฏฺฐ
                ธมฺเม สตี โย วิทหี อธมฺมํ
                กีฏา ปฏงฺคา อุรคา จ เภงฺคา
                หนฺตฺวา กิมิ สุชฺฌติ มกฺขิกา จ
                เอเต หิ ธมฺมา อนริยรูปา
                กมฺโพชกานํ วิตถา พหูนนฺติ ฯ
      ตตฺถ เวทชฺฌคตาริฏฺฐาติ อริฏฺฐ อิทานิ เวทาธิคมานิ นาม
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๖.
ธีรานํ ปราชยสํขาโต กลิคฺคาโห มคานํ พาลานํ ชยสํขาโต กตคฺคาโห ฯ
มรีจิธมฺมนฺติ อิทํ หิ เวทตฺตยํ มรีจิธมฺมํ ฯ ตยิทํ อสเมกฺขิตตฺตา
ยุตฺตายุตฺตํ อชานนฺตา พาลา อุทกสญฺญาย มิคา มรีจึ วิย
ภูตสญฺญาย อนวชฺชสญฺญาย อตฺตโน วินาสํ อุปคจฺฉนฺติ ฯ นาติวหนฺติ
ปญฺญนฺติ เอวรูปา ปน มายา โกฏฺฐาสา ปญฺญํ ปญฺญาสมฺปนฺนํ
ปุริสํ นาติวหนฺติ น วญฺเจนฺติ ฯ ภวนฺติรสฺสาติ รกาโร
พฺยญฺชนสนฺธิ อสฺส ฯ ภูนหุโนติ วุฑฺฒิฆาตกสฺส มิตฺตทุพฺภิโน นรสฺส
เวทา ตาณตฺถาย น ภวนฺติ ฯ ปติฏฺฐา โหตุํ น สกฺโกนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ปริจิณฺโณว อคฺคีติ อคฺคิ วา ปริจณฺโณ ฯ โทสนฺตรนฺติ
ติวิเธน ทุจฺจริตโทเสน สโทสจิตฺตํ ปาปกมฺมํ ปุริสํ น ตายติ น
รกฺขติ ฯ สพฺพญฺจ มจฺจาติ สเจปิ หิ มจฺจา ยตฺตกํ โลเก ทารุ
อตฺถิ สพฺพํ ตํ สธนา สโภคา อตฺตโน ธเนน จ โภเคน จ
สทฺธึ ติเณน มิสฺสํ กตฺวา อาทิเปยฺยุํ ฯ เอวํ สพฺพํปิ ตํ เตหิ
อาทิปิตํ ทหนฺโต อยํ อสมตฺถเตโช อสทิสเตโช ตว อคฺคิ น
ตปฺเปยฺย เอวํ อตปฺปนียํ ภาติก ฯ ทิรสญฺญูติ ทฺวีหิ ชิวฺหาหิ
รสชานนสมตฺถ โก ตํ สปฺปิอาทีหิ สุภิกฺขํ วา สุหิตํ วา ฯ กิริยาติ
กเรยฺย โก สกฺกุเณยฺย กาตุํ ฯ เอวํ อติตฺตํ ปน เอตํ มหคฺฆสํ
สนฺตปฺเปตฺวา โก นาม เทวโลกํ คมิสฺสติ ปสฺส ยาวญฺเจตํ
ทุกฺกถิตนฺติ ฯ โยคยุตฺโตติ อรณิมถนโยเคน ยุตฺโต หุตฺวา ตํ ปจฺจยํ
ลภิตฺวาว สมาโรหติ นิพฺพตฺตติ ฯ เอวํ ปรวายาเมน อุปฺปชฺชมานํ อเจตนํ
ตํ ตฺวํ เทโวติ วทสิ ฯ อิทํปิ อภูตเมว กเถสีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๗.
อคฺคิมนุปฺปวิฏฺโฐติ อคฺคิ อนุปฺปวิฏฺโฐ ฯ นามตฺถมาโนติ นาปิ อรณิหตฺเถน
นเรน อมตฺถิยมาโน นิพฺพตฺติ ฯ นากมฺมุนา ชายติ ชาตเวโทติ น
ชาตเวทตฺถิกสฺส ปุริสสฺส กิริยํ วินา อตฺตโน ธมฺมตายเยว ชายติ ฯ
สุสฺเสยฺยุนฺติ อนฺโต อคฺคินา โสสิยมานานิ วนานิ สุสฺเสยฺยุํ
อลฺลาเนว สุสฺเสยฺยุํ ฯ โภชนฺติ โภเชนฺโต ฯ ธูมสิขึ ปตาปวนฺติ
ธูมสิขาย ยุตฺตํ ปตาปวนฺตํ ฯ องฺคาริกาติ องฺคารการกา ฯ
โลณกราติ โลโณทกํ ปจิตฺวา โลณการกา ฯ สูทาติ ภตฺตการกา ฯ
สรีรทาหาติ มตสรีรชฺฌาปกา ฯ ปุญฺญนฺติ เอเตปิ สพฺเพ ปุญฺญเมว
กเรยฺยุํ ฯ อชฺเฌนมคฺคินฺติ อชฺเฌนํ อคฺคึ มนฺตชฺฌายกา พฺราหฺมณาปิ
โหนฺตุ ฯ โกจิ นโร ธูมสิขึ ปตาปวนฺตํ อคฺคึ โภเชนฺโต ตปฺปยิตฺวาปิ
ปุญฺญํ น กโรติ นาม ฯ โลกาปจิโต สมาโนติ ตว เทโว โลกสฺส
อปจิโต ปูชิโต สมาโน ฯ ยเทวาติ ยํ อหิกุณปาทึ ปฏิกุลํ เชคุจฺฉํ มจฺจา
ทูรโตปริวชฺชยนฺติ ฯ ตทปฺปสฏฺฐนฺติ ตํ อปฺปสฏฺฐํ สมฺม ทิรสญฺญุ กถํ
เกน การเณน ปริภุญฺเชยฺย ฯ เทเวสูติ เอเก มนุสฺสา สิขึ เทเวสุ
อญฺญตรํ เทวํ วทนฺติ ฯ มิลกฺขู ปนาติ อญฺญาณา ปน มิลกฺขู
อุทกํ เทโวติ วทนฺติ ฯ อสญฺญกายนฺติ อนินฺทฺริยพทฺธํ อจิตฺตกายํ
สมานํ เอตํ อเจตนํ ปชานํ ปจนาทิกมฺมกรํ เวสฺสานรํ อคฺคึ
ปริจริตฺวา ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺโต โลโก กถํ สุคตึ คมิสฺสติ ฯ
อิทํ เต อติวิย ทุกฺกถิตํ ฯ สพฺพาภิภูตาหุธ ชีวิกตฺถาติ อิเม
พฺราหฺมณา อตฺตโน ชีวิกตฺถํ มหาพฺรหฺมา สพฺพาภิภูติ อาหํสุ ฯ
สพฺโพ โลโก เตเนว นิมฺมิโตติ วทนฺติ ฯ ปุน อคฺคิสฺส พฺรหฺมา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๘.
ปริจาริโกติ วทนฺติ ฯ โสปิ กิร อคฺคึ ชูหเตว ฯ สพฺพานุภาวี จ
วสีติ โส ปน ยทิ สพฺพานุภาวี จ วสี จ อถ กิมตฺถํ สยํ อนิมฺมิโต
หุตฺวา อตฺตนาว นิมฺมิตํ ฯ วนฺทิตสฺสาติ วนฺทิโต ภเวยฺย อิทํปิ เต
ทุกฺกถิตเมว ฯ หาสนฺติ อริฏฺฐ พฺราหฺมณานํ วจนํ นาม หสิตพฺพยุตฺตกํ
ปณฺฑิตานํ นิชฺฌานํ น ขมติ ฯ ปริกรึสูติ อิเม พฺราหฺมณา เอวรูปํ
มุสาวาทํ อตฺตโน สกฺการเหตุ ปุพฺเพ ปตฺถรึสุ ฯ สนฺธาภิตา
ชนฺตูภิ สนฺติธมฺมนฺติ เอเต เอตฺตเก ลาภสกฺกาเร อปาตุภูเต ชนฺตูหิ
สทฺธึ โยเชตฺวา ปาณวธปฏิสํยุตฺตํ อตฺตโน ลทฺธิธมฺมปสํขาตํ
สนฺติธมฺมํ สนฺธาภิตา ยญฺญสุตฺตํ นาม คนฺถยึสูติ อตฺโถ ฯ เอตญฺเจ
สจฺจนฺติ ยเทตํ ตยา อชฺเฌนมริยาติ อาทิ วุตฺตํ เอตํ เจ สจฺจํ
ภเวยฺย ฯ นาขตฺติโยติ เอวํ สนฺเต อขตฺติโย รชฺชํ นาม น ลเภยฺย
อพฺราหฺมโณปิ มนฺตปทานิ น สิกฺเขยฺย ฯ มุสาวิเมติ มุสาว อิเม ฯ
โอทริยาติ อุทรนิสฺสิตชีวิกา อุทรปูรณเหตุ วา ฯ ตทปฺปปญฺญาติ ตํ
เตสํ วจนํ อปฺปปญฺญา ฯ อตฺตนา วาติ ปณฺฑิตา ปน เตสํ วจนํ
สโทสนฺติ อตฺตนาว ปสฺสนฺติ น สทฺทหนฺติ ฯ ตํ ตาทิสนฺติ ตํ ตถารูปํ ฯ
สํขุภิตนฺติ สํขุภิตฺวา พฺรหฺมุนา ฐปิตมริยาทํ ภินฺทิตฺวา ฐิตํ สํขุภิตํ
วิภินฺนํ โลกํ โส ตว พฺรหฺมา กสฺมา อุชุํ น กโรติ ฯ อลกฺขินฺติ
กึ การณา สพฺพโลเก ทุกฺขํ วิทหิ ฯ สุขนฺติ กึ น เอกนฺตสุขเมว
สพฺพโลกมกาสิ โลกวินาสโก โจโร มญฺเญ ตว พฺรหฺมาติ ฯ
มายาติ มายาย ฯ อธมฺเมน กิมตฺถการีติ อิมินา มายาทินา
อธมฺเมน กึ การณา สพฺพโลกํ อนตฺถการี นิรตฺถสํโยชยีติ อตฺโถ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๙.
อริฏฺฐาติ อริฏฺฐ ตว ภูตปติ อธมฺมิโก โย ทสวิเธ กุสลธมฺเม
สติ ธมฺมเมว อวิทหิตฺวา อธมฺมํ วิทหิ ฯ กีฏาติ อาทีสุ อุปโยคตฺเถ
ปตฺจตฺตวจนํ ฯ เอเต กีฏาทโย ปาเณ หนฺตฺวา มจฺโจ
สุชฺฌติ สคฺคํ อุเปติ เอเต หิ กมฺโพชกรฏฺฐวาสีนํ พหูนํ อนริยานํ
ธมฺมา ฯ เต ปน วิตถา อธมฺมา ธมฺมาติ วุตฺตา ฯ เตหิ ตว
พฺรหฺมุนา นิมฺมิเตหิ ภวิตพฺพนฺติ ฯ
      อิทานิ เตสํ วิตถภาวํ ทสฺเสนฺโต อาห
                สเจ หิ โส สุชฺฌติ โย หนาติ
                หโตปิ โส สคฺคมุเปติ ฐานํ
                โภวาทิ โภวาทินมารเภยฺยุํ ๑-
                เย วาปิ เตสํ อภิสทฺทเหยฺยุํ
                เนว มิคา น ปสุโนปิ คาโว
                อายาจนฺติ อตฺตวธาย เกจิ
                วิปฺผนฺทมานา อิธ ชีวิกตฺถา
                ยญฺเญสุ ปาเณ ปสุมารภนฺติ ๒-
                ยูปสฺส เน ปสุพนฺเธ จ พาลา
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                อยนฺเต ยูโป กามทุโห ปรตฺถ
                ภวิสฺสติ สสฺสโต สมฺปราเย
                สเจ จ ยูเป มณิสํขมุตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ มารเยยฺยุํ อิติปิ ฯ  ๒ ปสุมาหรนฺตีติปิ ปาโฐ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๐.
                ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                สเจ ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม
                เตวิชฺชสํฆาว ปุถู ยเชยฺยุํ
                น พฺราหฺมณา กิญฺจิ น ยาชเยยฺยุํ
                กุโต จ ยูเป มณิสํขมุตฺตํ
                ธญฺญํ ธนํ รชตํ ชาตรูปํ
                สุกฺเขสุ กฏฺเฐสุ นเวสุ จาปิ
                กุโต ทุเห ติทิเว สพฺพกาเม
                สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลา
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                อาทาย อคฺคึ มม เทหิ วิตฺตํ
                ตโต สุขี โหหิสิ สพฺพกาเม
                ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ ปวิสฺส
                จิเตฺรหิ วณฺเณหิ มุขํ นยนฺติ
                โอโรปยิตฺวา เกสมสฺสุ นขญฺจ
                เวเทหิ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ
                กากา อุลูกํว รโห ลภิตฺวา
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                อนฺนานิ โภตฺวา กุหกา กุหิตฺวา
                มุณฺฑํ กริตฺวา ยญฺญปโถสชฺชนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๑.
                เอวํ หิ โส วญฺจิโต พฺราหฺมเณหิ
                เอกํ สมานํ พหุกา สเมจฺจ
                เต โยคโยเคน วิลุมฺปมานา
                ทิฏฺฐํ อทิฏฺเฐน ธนํ หรนฺติ
                อกาสิยา ราชูหิ วานุสิฏฺฐา
                ตทสฺส อาทาย ธนํ หรนฺติ
                เต ตาทิสา โจรสมา อสนฺตา
                วชฺฌา น หญฺญนฺติ อริฏฺฐ โลเก
                อินฺทสฺส พาหารสิ ทกฺขิณาติ
                ยญฺเยสุ ฉินฺทนฺติ ปลาสยฏฺฐึ
                ตญฺเจปิ สจฺจํ มฆวา ฉินฺนพาหุ
                เกนสฺส อินฺโท อสุเร ชินาติ
                ตญฺเจว ตุจฺฉํ มฆวา สมงฺคี
                หนฺตฺวา อวชฺโฌ ปรโม สุเทโว
                มนฺตา อิเม พฺราหฺมณา ตุจฺฉรูปา
                สนฺทิฏฺฐิกา วญฺจนา เอสา โลเก
                มาลาคิริ หิมวา โย จ วิชฺฌา
                สุทสฺสโน นิสฺสโภ กากเวรุ
                เอเต จ อญฺเญ จ นาคา มหนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิมาหุ
                ยถาปการานิ หิ อิฏฺฐกานิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๒.
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิมาหุ
                น ปพฺพตา โหนฺติ ตถาปการา
                อญฺญาทิสา อจลา ทิฏฺฐเสลา
                น อิฏฺฐกา โหนฺติ สิลา จิเรน
                น ตตฺถ สญฺชายติ อโย น โลหํ
                ยญฺญญฺจ เอตํ ปริวณฺณยนฺตา
                จิตฺยา กตา ยญฺญกเรภิมาหุ
                อชฺฌายิกํ มนฺตคุณูปปนฺนํ
                ตปสฺสินํ ยาจโยคี ติธาหุ
                ตีเร สมุทฺทสฺสุทกํ สชฺชนฺตํ
                ตํ สาครชฺโฌหริ เตนเปยฺโย
                ปโรสหสฺสํปิ สมนฺตเวเท
                มนฺตูปปนฺเน นทิโย วหนฺติ
                น เตน พฺยาปนฺนรสูทกานิ
                กสฺมา สมุทฺโท อตุโล อเปยฺโย
                เยเกจิ กูปา อิธ ชีวโลเก
                โลณูทกา กูปขเนหิ ขาตา
                น พฺราหฺมณชฺโฌหรเณน เตสุ
                อาโป อเปยฺโย ทิรสญฺญุราหุ
                ปุเร ปุรฏฺฐา กา กสฺส ภริยา
                มโน มนุสฺสํ อชเนสิ ปุพฺเพ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๓.
                เตนาปิ ธมฺเมน น โกจิ หีโน
                เอวมฺปิ โวสฺสคฺควิภงฺคมาหุ
                จณฺฑาลปุตฺโตปิ อธิจฺจ เวเท
                ภาเสยฺย มนฺเต กุสโล มติมา
                น ตสฺส มุทฺธา วิปฺผเลยฺย สตฺตธา
                มนฺตา อิเม อตฺตวธาย กตา
                วจา กตา คิทฺธิ กตา คหิตา
                ทุมฺโมจยา กาพฺยาปถานุปนฺนา
                พาลาน จิตฺตํ วิสเม นิวิฏฺฐํ
                ตทปฺปปญฺญา อภิสทฺทหนฺติ
                สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ
                น วิชฺชติ โปริสยพเลน
                มนุสฺสภาโว จ ควํว เปกฺโข
                ชาติ หิ เตสํ อสมา สมานํ
                สเจ จ ราชา ปฐวึ วิชิตฺวา
                สชีววา อสฺสวา ปาริสชฺโช
                สยเมว โส สตฺตุสํฆํ วิเชยฺย
                ตสฺส ปชา นิจฺจ สุขี ภเวยฺย
                ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา
                อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ
                เตสญฺจ อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๔.
                น พุชฺฌติ โอฆปถํว ฉนฺนํ
                ขตฺติยมนฺตา จ ตโย จ เวทา
                อตฺเถน เอเต สมกา ภวนฺติ
                ลาโภ อลาโภ อยโส ยโส จ
                สพฺเพว เตสํ จตุนฺนญฺจ ธมฺมา
                ยถาปิ อิพฺภา ธนธญฺญเหตุ
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปฐพฺยา
                เตวิชฺชสํฆาปิ ตเถว ลุทฺทา
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปฐพฺยา
                อิพฺเภหิ เอเต สมกา ภวนฺติ
                นิจฺจุสฺสุกา กามคุเณสุ ยุตฺตา
                กมฺมานิ กาเรนฺติ ปุถู ปฐพฺยา
                ตทปฺปปญฺญา ทิรสญฺญุรา เตติ ฯ
      ตตฺถ โภวาทีติ พฺราหฺมณา ฯ โภวาทินมารเภยฺยุนฺติ
พฺราหฺมณเมว มาเรยฺยุํ ฯ เยวาปีติ เย วาปิ พฺราหฺมณานํ ตํ วจนํ
สทฺทเหยฺยุํ ฯ เต อตฺตโน อุปฏฺฐาเกเยว พฺราหฺมณา มาเรยฺยุํ
พฺราหฺมณา ปน พฺราหฺมเณ จ อุปฏฺฐาเก จ อมาเรตฺวา นานปฺปกาเร
ติรจฺฉาเนเยว มาเรนฺติ อิติ เนสํ วจนํ มิจฺฉา ฯ เกจีติ ยญฺเญสุ
โน มาเรถ มยํ สคฺคํ คมิสฺสามาติ อายาจนฺตา เกจิ นตฺถิ ฯ
ปาเณ ปสุมารภนฺตีติ มิคาทโย ปาเณ จ ปสุญฺจ วิปฺผนฺทมาเน
ชีวิกตฺถาย มาเรนฺติ ฯ มุขํ นยนฺตีติ เอเตสุ ยูปุสฺสาปเนสุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๕.
ปสุพนฺเธสุ อิมสฺมึ เต ยูเป สพฺพํ สนฺตกํ มณิสํขมุตฺตํ
ธนธญฺญรชตชาตรูปํ สนฺนิหิตํ อยนฺเต ปรตฺถ กามทุโห ภวิสฺสติ สสฺสตภาวํ
อาวหิสฺสตีติ จิเตฺรหิ การเณหิ มุขํ ปสาเรนฺติ ตํ ตํ วตฺวา
มิจฺฉาคาหํ คาหยนฺตีติ อตฺโถ ฯ สเจ จาติ สเจ ยูเป วา เสสกฏฺเฐสุ
วา เอตํ มณิอาทิกํ ลเภยฺย ติทิเว วา สพฺพกามทุโห อสฺส
เตวิชฺชสํฆา ปุถู หุตฺวา ยญฺญํ ยเชยฺยุํ พหุทฺธนตาย เจว
สคฺคกามตาย จ อญฺญํ อพฺราหฺมณํ น ยาเชยฺยุํ ยสฺมา ปน อตฺตโน ธนํ
ปจฺจาสึสนฺตา อญฺญํปิ ยาเชนฺติ ตสฺมา อภูตวาทิโนติ เวทิตพฺพา ฯ
กุโต จาติ เอตสฺมึ ยูเป วา เสสกฏฺเฐสุ วา กุโต เอตํ มณิอาทิกํ
อวิชฺชมานเมว กุโต ติทิเว สพฺพกาเม ทุหิสฺสติ ฯ สพฺพถาปิ
อภูตเมว เตสํ วจนํ ฯ สฐา จ ลุทฺทา จ ปลุทฺธพาลาติ อริฏฺฐ อิเม
พฺราหฺมณา นาม เกราฏิกา เจว นิกฺกรุณา จ ฯ เต พาลา โลกํ
ปโลเภตฺวา อุปลาเปตฺวา วิจิเตฺรหิ การเณหิ มุขํ ปสาเรนฺติ ฯ
สพฺพกาเมติ อคฺคึ อาทาย ตวญฺจ ชูห อมฺหากญฺจ วิตฺตํ เทหิ ฯ
ตโต สุขีติ สพฺพกาเม ลภิตฺวา สุขิโต โหหีติ ฯ ตมคฺคิหุตฺตํ สรณํ
ปวิสฺสาติ ตํ ราชานํ ราชมหามตฺตํ วา อาทาย อคฺคิชูหนฏฺฐา
นเคหํ ปวิสิตฺวา ฯ โอโรปยิตฺวาติ วิจิตฺรานิ การณานิ วทนฺตา
เกสมสฺสุญฺจ นเข จ โอโรปยิตฺวา ฯ อติคาฬฺหยนฺตีติ วุตฺตตาย
ตโย เวเท นิสฺสาย อิทํ ทาตพฺพํ อิทํ กาตพฺพนฺติ วทนฺตา เวเทหิ
ตสฺส สนฺตกํ วิตฺตํ อติคาฬฺหยนฺติ วินาเสนฺติ วิทฺธํเสนฺติ ฯ อนฺนานิ
โภตฺวา กุหกา กุหิตฺวาติ เต กุหกา นานปฺปการํ กุหกกมฺมํ กตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๖.
สเมจฺจ สมาคนฺตฺวา ยญฺญํ วณฺเณตฺวา ทายกํ วญฺเจตฺวา ตสฺส
สนฺตกํ นานคฺครสโภชนํ ภุญฺชิตฺวา อถ นํ มุณฺฑํ กตฺวา ยญฺญปเถ
โอสชฺชนฺติ ฯ คเหตฺวา พหิ ยญฺญาวาฏํ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ ฯ
โยคโยเคนาติ เต พฺราหฺมณา ตํ เอกํ พหุกา สเมจฺจ เตน เตน โยเคน
ตาย ตาย ยุตฺติยา วิลุมฺปมานา ทิฏฺฐํ ปจฺจกฺขํ ตสฺส ธนํ อทิฏฺเฐน
เทวโลเกน อทิฏฺฐํ เทวโลกํ วณฺเณตฺวา อมรฏฺฐานํ กตฺวา หรนฺติ ฯ
อกาสิยา ราชูหิ วานุสิฏฺฐาติ อิทญฺจ อิทญฺจ มม พลึ คณฺหถาติ
ราชูหิ วา ราชมหามตฺเตหิ วา อนุสิฏฺฐา อกาสิยสํขาตา ราชปุริสา
วิย ฯ ตทสฺสาติ ตํ อสฺส ธนํ อาทาย หรนฺติ ฯ โจรสมาติ
อภูตพลิคฺคาหกา สนฺธิจฺเฉทกโจรสทิสา ฯ วชฺฌาติ วธารหา เอวรูปา
ปาปธมฺมา อิเม โลเก น หญฺญนฺติ ฯ พาหารสีติ พาหา อสิ ฯ อิทํ
วุตฺตํ โหติ อิทํปิ อริฏฺฐ พฺราหฺมณานํ มุสาวาทํ ปสฺส เต กิร
ยญฺเญสุ มหตึ ปลาสยฏฺฐึ อินฺทสฺส พาหาสิ ทกฺขิณาติ วตฺวา
ฉินฺทนฺติ ตญฺเจ เตสํ วจนํ สจฺจํ อถ ฉินฺนพาหุ สมาโน เกนสฺสุ
พาหุพเลน อินฺโท อสุเร ชินาติ ฯ สมงฺคีติ พาหุสมงฺคี
อจฺฉินฺนพาหุ อโรโคเยว ฯ หนฺตฺวาติ อสุรานํ หนฺตวา ฯ ปรโมติ อุตฺตโม
ปุญฺญิทฺธิยา สมนฺนาคโต อญฺเญสํ อวชฺโฌ ฯ พฺราหฺมณาติ
พฺราหฺมณานํ มนฺตา ฯ ตุจฺฉรูปาติ ตุจฺฉสภาวา นิปฺผลา ฯ วญฺจนาติ เย
จ เตสํ พฺราหฺมณานํ มนฺตา นาม เอสา โลเก สนฺทิฏฺฐิกา วญฺจนา ฯ
ยถาปการานีติ ยาทิสานิ อิฏฺฐกานิ คเหตฺวา ยญฺญกเรหิ จิตฺยา กตาติ
วทนฺติ ฯ ทิฏฺฐเสลาติ ปพฺพตา หิ อจลา ทิฏฺฐา อนุปจิตา เอกฆนา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๗.
สิลามยา จ น อญฺญาทิสา อิฏฺฐกานิ จลานิ น เอกฆนานิ น
สิลามยานิ ฯ ปริวณฺณยนฺตาติ เอตํ ยญฺญํ วณฺเณตฺวา พฺราหฺมณา ฯ
สมนฺตเวเทติ ปริปุณฺณเวเท พฺราหฺมเณ ฯ วหนฺตีติ โสเตสุปิ
อาวฏฺเฏสุปิ ปติเต นทิโย วหนฺติ นิมุชฺชาเปตฺวา ชีวิตกฺขยํ
ปาเปนฺติ ฯ น เตน พฺยาปนฺนรสูทกานีติ เอตฺถ เอโก นกาโร
สํปุจฺฉนตฺเถ นิปาโต โหติ ฯ นนุ เตน พฺยาปนฺนรสูทกา นทิโยติ หิ
ตํ ปุจฺฉนฺโต เอวมาห ฯ กสฺมาติ เกน การเณน ตาต มหาสมุทฺโทว
อเปยฺโย กโต กึ มหาพฺราหฺมา ยมุ นาทีสุ นทีสุอุทกํ อเปยฺยํ กาตุํ น
สกฺโกติ มหาสมุทฺเทเยว สกฺโกตีติ ฯ ทิรสญฺญุราหูติ ทิรสญฺญุ อหุ
ชาโตติ อตฺโถ ฯ ปุเร ปุรตฺถาติ อิโต ปุเร สพฺพปุรตฺถา
ปฐมกปฺปกาเล ฯ กา กสฺส ภริยาติ กา กสฺส ภริยา นาม ฯ ตทา หิ
ปุริสิตฺถีลิงฺคเมว นตฺถิ ปจฺฉา เมถุนธมฺมวเสน มาตาปิตโร นาม
ชาตา ฯ มโน มนุสฺสนฺติ ตทา หิ มโนเยว มนุสฺสํ อชเนสิ ฯ
มโนมยาว สตฺตา นิพฺพตฺตึสูติ อตฺโถ ฯ เตนาปิ ธมฺเมนาติ เตนาปิ
การเณน เตน สภาเวน โกจิ ชาติยา หีโน นาม นตฺถิ น หิ ตทา
ขตฺติยาทิเภโท อตฺถิ ตสฺมา ยํ พฺราหฺมณา วทนฺติ พฺราหฺมณาว
ชาติยา เสฏฺฐา อิตเร หีนาติ ตํ มิจฺฉา ฯ เอวํปีติ เอวํ วตฺตมาเน
โลเก โปราณกวตฺตํ ชหิตฺวา ปจฺฉา อตฺตนา ปริจฺฉินฺทิตฺวา กตานํ
วเสน ขตฺติยาทโย จตฺตาโร โกฏฺฐาสา ชาตา ฯ เอวํปิ
โวสฺสคฺควิภงฺคมาหูติ อตฺตนา กเตหิ กมฺมโวสฺสคฺเคหิ เตสํ สตฺตานํ เอกจฺเจ
ขตฺติยา ชาตา เอกจฺเจ พฺราหฺมณาทโยติ อิมํ วิภาคํ กเถนฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๘.
ตสฺมา พฺราหฺมณาว เสฏฺฐาติ วจนํ มิจฺฉาว ฯ สตฺตธาติ ยทิ
มหาพฺรหฺมุนา พฺราหฺมณานญฺเญว ตโย เวทา ทินฺนา น อญฺเญสํ
จณฺฑาลสฺส มนฺเต ภาสนฺตสฺส มุทฺธา สตฺตธา ผเลยฺย น จ ผลติ
ตสฺมา อิเมหิ พฺราหฺมเณหิ อตฺตวธาย มนฺตา กตา อตฺตโนเยว
เนสํ มุสา วาทิตํ ปกาเสนฺตา คุณวธํ กโรนฺติ ฯ วาจา กตาติ
เอเต มนฺตา นาม มุสาวาเทน จินฺเตตฺวา กตา ฯ คิทฺธิ กตา
คหิตาติ ลาภคิทฺธิกตาย พฺรหฺมเณหิ คหิตา ฯ ทุมฺโมจยาติ มจฺเฉน
คิลิตพลิสา วิย ทุมฺโมจยา ฯ กาพฺยาปถานุปนฺนาติ กาพฺยการกพฺราหฺมณานํ
ตํ วจนปถํ อนุปนฺนา อนุคตา ฯ เตหิ ยถา อิจฺฉนฺติ
ตถา มุสาวาทํ วตฺวา พนฺธา ฯ พาลานนฺติ เตสํ หิ พาลานํ จิตฺตํ วิสเม
นิวิฏฺฐํ ฯ ตํ อญฺเญ อปฺปปญฺญา สทฺทหนฺติ ฯ โปริสยพเลนาติ
โปริสยสํขาเตน พเลน ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ยํ เอเตสํ สีหาทีนํ
ปุริสถามสํขาตํ โปริสยพลํ เตน พเลน สมนฺนาคโต พฺราหฺมโณ
นาม นตฺถิ สพฺเพ อิเมหิ ติรจฺฉาเนหิปิ หีนาเยว ฯ มนุสฺสภาโว จ
ควํว เปกฺโขติ อปิ จ โย เอเตสํ มนุสฺสภาโว โส คุนฺนํ วิย
เปกฺขิตพฺโพ ฯ กึ การณาติ ฯ ชาติ หิ เตสํ อสมา สมานนฺติ
เตสํ พฺราหฺมณานํ ทุปฺปญฺญตาย เตหิ สทฺธึ สมานํ ชาติเยว
อสมา อญฺญเมว หิ คุนฺนํ สณฺฐานํ อญฺญํ เอเตสนฺติ เอเต พฺราหฺมเณ
ติรจฺฉาเนสุ สีหาทีสุ สเมปิ อกตฺวา โครูปสเมว กโรติ ฯ สเจ
จ ราชาติ อริฏฺฐ ยทิ มหาพฺราหฺมุนา ทินฺนภาเวน ขตฺติโยว ปฐวึ
วิชิตฺวา ฯ สชีววาติ สห ชีวีหิ อมจฺเจหิ สมนฺนาคโต ฯ อสฺสวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๙.
ปาริสชฺโชติ อตฺตโน โอวาทการกปริสาวจโร สิยา อถสฺส ปริสาย
ยุชฺฌิตฺวา รชฺชํ ทาตพฺพํ นาม น ภเวยฺย สยเมว โส เอกโกว
สตฺตุสํฆํ วิเชยฺย ฯ เอวํ สติ ยุทฺเธ ทุกฺขาภาเวน ตสฺส ปชา
นิจฺจํ สุขี ภเวยฺย เอตญฺจ สจฺจํ นตฺถิ ตสฺมาปิ เตสํ วจนํ มิจฺฉา ฯ
ขตฺติยมนฺตาติ ราชสตฺถญฺจ ตโย จ เวทา อตฺตโน อาณาย รุจิยา
อิทเมว กตฺตพฺพนฺติ ปวตฺตนฺตา อตฺเถน เอเตา สมกา ภวนฺติ ฯ
อวินิจฺฉินิตฺวาติ เตสํ ขตฺติยมนฺตานํ ขตฺติโยปิ เวทานํ พฺราหฺมโณปิ
อตฺถํ อวินิจฺฉินิตฺวา อาณาวเสเนว คณฺหนฺโต ตํ อตฺถํ อุทโกเฆน
ฉนฺนํ มคฺคํ วิย น พุชฺฌติ ฯ อตฺเถน เอเตติ วญฺจนตฺเถน เอเต
สมกา ภวนฺติ ฯ กึ การณา ฯ พฺราหฺมณา หิ พฺราหฺมณาว
เสฏฺฐา อญฺเญ วณฺณา หีนาติ วทนฺติ เย จ เต ลาภาทโย
โลกธมฺมา สพฺเพ เต สพฺเพสํปิ จตุนฺนํ วณฺณานํ ธมฺมา เอกสตฺโตปิ
หิ เอเตหิ มุตฺตโก นาม นตฺถิ ฯ อิติ พฺราหฺมณา โลกธมฺเมหิ
อปริมุตฺตาว สมานา เสฏฺฐา มยนฺติ มุสาวาทํ กเถนฺติ ฯ
อิพฺภาติ คหปติกา ฯ เตวิชฺชสํฆาปีติ พฺราหฺมณาปิ ตเถว ปุถูนิ
กสิโครกฺขาทีนิ กมฺมานิ กโรนฺติ ฯ นิจฺจุสฺสุกาติ นิจฺจํ
อุสฺสุกฺกชาตา ฉนฺทชาตา ฯ ตทปฺปปญฺญา ทิรสญฺญุรา เตติ ตสฺมา ภาติก
ทิรสญฺญุ นิปฺปญฺญา พฺราหฺมณา อารกา เต ธมฺมโต โปราณกา
หิ พฺราหฺมณธมฺมา เอตรหิ สุนเขสุ สนฺทิสฺสนฺตีติ ฯ
      เอวํ มหาสตฺโต เตสํ วาทํ ภินฺทิตฺวา อตฺตโน วาทํ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ
ตสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา สพฺเพ เต นาคปริสา โสมนสฺสชาตา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๐.
อเหสุํ ฯ มหาสตฺโตปิ เนสาทพฺราหฺมณํ นาคภวนา นีหราเปตฺวา
ปริภาสนมตฺตํปิ ปนสฺส นากาสิ ฯ
                   ยญฺญเภทกณฺฑํ นิฏฺฐิตํ ฯ
      สาครพฺรหฺมทตฺโตปิ ฐปิตทิวสํ อนติกฺกมิตฺวา จตุรงฺคินิยา เสนาย
ปริวุโต ปิตุ วสนฏฺฐานํ อคมาสิ ฯ มหาสตฺโตปิ มาตุลญฺจ
อยฺยกญฺจ ปสฺสิสฺสามาติ เภริญฺจาราเปตฺวา มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน
ยมุนาโต อุตฺตริตฺวา ตเมว อสฺสมปทํ อารพฺภ ปายาสิ ฯ
อวเสสภาตโร จสฺส มาตาปิตโร จ ปจฺฉโต ปายึสุ ฯ ตสฺมึ ขเณ
สาครพฺรหฺมทตฺโต มหาสตฺตํ มหติยา ปริสาย อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
อสญฺชานิตฺวา ปิตรํ ปุจฺฉนฺโต อาห
         กสฺส เภริ มุทิงฺคา จ         สํขา ปณวเทณฺฑิมา
         ปุรโต ปฏิปนฺนานิ            หาสยนฺตา รเถสภํ
         กสฺส กาญฺจนปฏฺเฏน          ปุถุนา วิชฺชุวณฺณินา
         ยุวา กลาปสนฺนทฺโธ          โก เอติ สิริยา ชลํ
         อุกฺกามุเข ปหฏฺฐํว           ขทิรงฺคารสนฺนิภํ
         มุขํ จารุริวาภาติ            โก เอติ สิริยา ชลํ
         กสฺส ขมฺโพนทํ ฉตฺตํ          สสลากํ มโนรมํ
         อาทิจฺจรํสาวรณํ             โก เอติ สิริยา ชลํ
         กสฺส องฺคปริคฺคยฺห           วาลวีชนิมุตฺตมํ
         อุภโต วรปญฺญสฺส            มุทฺธนิ อุปรูปริ
         กสฺส เปขุณหตฺถานิ           จิตฺรานิ จ มุทูนิ จ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๑.
         สุวณฺณมณิทณฺฑานิ             จรนฺติ อุภโตมุขํ
         ขทิรงฺคารวณฺณาภา           อุกฺกามุขปหํสิตา
         กสฺเสเต กุณฺฑลา วคฺคู        โสภนฺติ อุภโต มุขํ
         กสฺส วาเตน ฉุปิตา          สินิทฺธคฺคา มุทุ กาฬิกา
         โสภยนฺติ นลาตนฺตํ           นภา วิชฺชุริวุคฺคตา
         กสฺส เอตานิ อกฺขีนิ          อายตานิ ปุถูนิ จ
         โก โสภติ วิสาลกฺโข         กสฺเสตํ อุณฺณชํ มุขํ
         กสฺเสเต ลปนชาตา          สุทฺธา สํขวรูปมา
         ภาสมานสฺส โสภนฺติ          ทนฺตา กุปฺปิลสาทิสา
         กสฺส ลาขา รสสมา          หตฺถปาทา สุเข ฐิตา
         โก โส พิมฺโพฏฺฐสมฺปนฺโน      ทิวา สุริโยว โสภติ
         หิมจฺจเย หิมวโต            พฺรหาสาโลว ปุปฺผิโต
         โก โส โอทาตปาวาโร       ชยํ อินฺโทว โสภติ
         สุวณฺณปิลกากิณฺณํ             มณิทณฺฑวิจิตฺตกํ
         โก โส ปริสโมคยฺห          อํเส ขคฺคํ ปมุญฺจติ
         สุวณฺณวิกตา จิตฺรา           สุกตา จิตฺรสิพฺพินี
         โก โส โอมุญฺจเต ปาทา      มโน กตฺวา มเหสิโนติ ฯ
      ตตฺถ ปฏิปนฺนานีติ กสฺเสตานิ ตุริยานิ ปุรโต ปฏิปนฺนานิ ฯ
หาสยนฺตาติ เอตํ ราชานํ โตเสนฺตา ฯ กสฺส กาญฺจนปฏฺเฏนาติ
กสฺส นลาตนฺเต พนฺเธน อุณฺหีสปฏฺเฏน วิชฺชุยา เมฆมุขํ วิย
วณฺณมุขํ ปโชตนฺติ ปุจฺฉติ ฯ ยุวา กลาปสนฺนทฺโธติ ตรุโณ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๒.
สนฺนทฺธธนุกลาโป ฯ อุกฺกามุเข ปหฏฺฐํ วาติ กมฺมารุทฺธเน ปหฏฺฐสุวณฺณํ
วิย ฯ ขทิรงฺคารสนฺนิภนฺติ อาทิตฺตขทิรงฺคารสทิสํ ฯ ชมฺโพนทนฺติ
รตฺตสุวณฺณมยํ ฯ องฺคปริคฺคยฺหาติ จามรคฺคาหเกน องฺเคน ปริคฺคหิตา
หุตฺวา ฯ วาลวีชนินฺติ มณิวาลวีชนี ฯ อุตฺตมนฺติ มุตฺตมา ฯ
เปกฺขุณหตฺถานีติ โมรปิญฺฉหตฺถกา ฯ จิตฺรานีติ สตฺตรตนจิตฺรานิ ฯ
สุวณฺณมณิทณฺฑานีติ ตปนียสุวณฺเณน จ มณีหิ จ ขจิตทณฺฑานิ ฯ อุภโต
มุขนฺติ มุขสฺส อุภยปสฺเสสุ จรนฺติ ฯ วาเตน ฉุปิตาติ วาเตน
ปหตา ฯ สินิทฺธคฺคาติ สินิทฺธอคฺคา ฯ นลาตนฺตนฺติ กสฺเสเต เอวรูปา
เกสา นลาตนฺตํ อุปโสภนฺติ ฯ นภา วิชฺชุริวุคฺคตาติ นภโต
อุคฺคตวิชฺชุ วิย ฯ อุณฺณชนฺติ กาญฺจนาทาโส วิย ปริสุทฺธํ ฯ
ลปนชาตาติ มุขชาตา ฯ กุปฺปิลสาทิสาติ มณฺฑาลมกุลสทิสา ฯ
สุเข ฐิตาติ สุขปริหฏา ฯ ชยํ อินฺโทวาติ ชยปฺปตฺโต วิย อินฺโท ฯ
สุวณฺณปิลกากิณฺณนฺติ สุวณฺณปิลกาหิ อากิณฺณํ ฯ มณิทณฺฑวิจิตฺตกนฺติ
มณีหิ ผรุมฺหิ วิจิตฺตกํ ฯ สุวณฺณวิกตาติ สุวณฺณขจิตา ฯ
จิตฺราติ สตฺตรตนวิจิตฺรา ฯ สุกตาติ สุนิฏฺฐิตา ฯ จิตรสิพฺพินีติ
วิจิตฺรสิพฺพินิโย ฯ ปาทาติ โก เอส ปาทโต เอวรูปา สุวณฺณปาทุกา
โอมุญฺจตีติ ปุจฺฉติ ฯ
      เอวํ ปุตฺเตน สาครพฺรหฺมทตฺเตน ปุฏฺโฐ อิทฺธิมา อภิญฺญาลาภี
ตาปโส ตาต เอเต ธตรฏฺฐสฺส นาครญฺโญ ปุตฺตา ตว ภาคิเนยฺยา
นาคาติ อาจิกฺขนฺโต คาถมาห
         ธตรฏฺฐสฺส เต นาคา         อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๓.
         สมุทฺทชาย อุปฺปนฺนา          เอเต นาคา มหิทฺธิกาติ ฯ
      เอวํ เตสํ กเถนฺตานญฺเจว นาคปริสา ปตฺวา ตาปสสฺส ปาเท
วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ สมุทฺทชาปิ ปิตรญฺจ เชฏฺฐภาตรํ
ราชานญฺจ วนฺทิตฺวา โรทิตฺวา นาคปริสาย สทฺธึ นาคภวนเมว คตา ฯ
สาครพฺรหฺมทตฺโตปิ ตตฺเถว กติปาหํ วสิตฺวา ปิตรํ วนฺทิตฺวา
ขมาเปตฺวา พาราณสิเมว คโต ฯ สมุทฺทชา นาคภวเนเยว กาลมกาสิ ฯ
โพธิสตฺโตปิ ยาวชีวํ สีลํ รกฺขิตฺวา อายุหปริโยสาเน สทฺธึ
นาคปริสาย สคฺคปทํ ปูรยิ ฯ
      สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา เอวํ อุปาสกา
โปราณกปณฺฑิตา อนุปฺปนฺเนปิ พุทฺเธ เอวรูปํ นาคสมฺปตฺตึ ปหาย
อุโปสถกมฺมํ กรึสูติ วตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ ฯ ตทา มาตาปิตโร
มหาราชกุลานิ อเหสุํ ฯ เนสาทพฺราหฺมโณ เทวทตฺโต ฯ โสมทตฺโต
อานนฺโท ฯ อจฺจิมุขี อุปฺปลวณฺณา ฯ สุทสฺสโน สาริปุตฺโต ฯ
สุโภโค โมคฺคลฺลาโน ฯ กาณาริฏฺโฐ สุนกฺขตฺโต ฯ ภูริทตฺโต ปน
อหเมว สมฺมาสมฺพุทฺโธติ ฯ
                ฯ ภูริทตฺตชาตกํ ฉฏฺฐํ นิฏฺฐิตํ ฯ
                    --------------
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๔.
@เชิงอรรถ:
@*** หน้านี้ไม่มีข้อมูล ***

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๔ หน้า ๖๑-๙๔.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=44&A=1260&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=1260&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=687
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=28&A=4328
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=5103
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=5103
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_28