บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔๖

หน้าที่ ๑๔๗.

"เมตฺตํ อุเปกฺขํ กรุณํ วิมุตฺตึ อาเสวมาโน มุทิตญฺจ กาเล"ติ ตตฺถ อาเสวมาโนติ ติสฺโส ติกจตุกฺกชฺฌานวเสน อุเปกฺขํ จตุตฺถชฺฌานวเสน ภาวยมาโน. กาเลติ เมตฺตํ อาเสวิตฺวา ตโต วุฏฺฐาย กรุณํ, ตโต วุฏฺฐาย มุทิตํ, ตโต อิตรโต วา นิปฺปีติกชฺฌานโต วุฏฺฐาย อุเปกฺขํ อาเสวมาโนว "กาเล อาเสวมาโน"ติ วุจฺจติ, อาเสวิตุํ ผาสุกาเล วา. สพฺเพน โลเกน อวิรุชฺฌมาโนติ ทสสุ ทิสาสุ สพฺเพน สตฺตโลเกน. อวิรุชฺฌมาโน. เมตฺตาทีนํ หิ ภาวิตตฺตา สตฺตา อปฺปฏิกูลา โหนฺติ, สตฺเตสุปิ วิโรธภูโต ปฏิโฆ วูปสมติ. เตน วุตฺตํ "สพฺเพน โลเกน อวิรุชฺฌมาโน"ติ เสสํ วุตฺตสทิสเมวาติ. ^๑- นวมํ. [๑๖๐] ทสเม สญฺโญชนานีติ ทส สญฺโญชนานิ, ตานิ จ เตน เตน มคฺเคน สนฺทาลยิตฺวาน. อสนฺตสํ ชีวิตสงฺขยมฺหีติ ชีวิตสงฺขโย วุจฺจติ จุติจิตฺตสฺส ปริเภโท, ตสฺมึ จ ชีวิตสงฺขเย ชีวิตนิกนฺติยา ปหีนตฺตา อสนฺตสนฺติ. เอตฺตาวตา สอุปาทิเสสนิพฺพานธาตุํ อตฺตโน ทสฺเสตฺวา คาถาปริโยสาเน อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายีติ. ^๒- ทสมํ. [๑๖๑] เอกาทสเม ภชนฺตีติ สรีเรน อลฺลียิตฺวา ปยิรุปาสนฺติ. เสวนฺตีติ อญฺชลิกมฺมาทีหิ กึการปฏิสฺสาวิตาย จ ปริจรนฺติ. การณํ อตฺโถ เอเตสนฺติ การณตฺถา, ภชนาย เสวนาย จ นาญฺญํ การณมตฺถิ, อตฺโถ เอว เตสํ การณํ อตฺถเหตุ เสวนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. นิกฺการณา ทุลฺลภา อชฺช มิตฺตาติ "อิโต กิญฺจิ ลจฺฉามา"ติ เอวํ อตฺตปฏิลาภการเณน นิกฺการณา, เกวลํ:- "อุปกาโร จ โย มิตฺโต สุขทุกฺโข จ โย สขา ^๓- อตฺถกฺขายี ^๔- จ โย มิตฺโต โย จ มิตฺตานุกมฺปโก"ติ ^๕- @เชิงอรรถ: ^๑ สุตฺต. อ. ๑/๑๒๙ ^๒ สุตฺต. อ. ๑/๑๓๐ ^๓ ม. สุเข ทุกฺเข จ โย สขา, @อิ. โย จ มิตฺโต สุเข ทุกฺเข ^๔ ก. อตฺถกาโม @^๕ ก. โย จ มิตฺโต อนุกมฺปโกติ, ที. ปา. ๑๑/๒๖๕/๑๖๓

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

เอวํ วุตฺเตน อริเยน มิตฺตภาเวน สมนฺนาคตา ทุลฺลภา อชฺช มิตฺตา. อตฺตนิ ฐิตา เอเตสํ ปญฺญา, อตฺตานํเยว โอโลเกนฺติ, น อญฺญนฺติ อตฺตฏฺฐปญฺญา. "ทิฏฺฐตฺถปญฺญา"ติ อยมฺปิ กิร โปราณปาโฐ. สมฺปติ ทิฏฺเฐเยว อตฺเถ เอเตสํ ปญฺญา, อายตึ น เปกฺขนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. อสุจีติ อสุจินา อนริเยน กายวจีมโนกมฺเมน สมนฺนาคโตติ. เสสํ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. ยํ อนฺตรนฺตรา อติวิตฺถารภเยน น วุตฺตํ, ตํ สพฺพํ ปาฐานุสาเรเนว เวทิตพฺพํ. เอกาทสมํ. จตุตฺถวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย จูฬนิทฺเทสฏฺฐกถาย ขคฺควิสาณสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

นิคมคาถา ^๑- โย โส สุคตปุตฺตานํ อธิปติภูเตน หิตรตินา เถเรน ถิรคุณวตา สุวิภตฺโต มหานิทฺเทโส. ตสฺสตฺถวณฺณนา ยา ปุพฺพฏฺฐกถานยํ ตถา ยุตฺตึ นิสฺสาย มยารทฺธา นิฏฺฐานมุปคตา เอสา. ยํ ปุรํ ปุรุตฺตมํ อนุราธปุรวฺหยํ ^๒- โย ตสฺส ทกฺขิเณ ภาเค มหาวิหาโร ปติฏฺฐิโต. โย ตสฺส ติลโต ภูโต มหาถูโป สิลุจฺจโย ยนฺตสฺส ปจฺฉิเม ภาเค เลโข กลิกสญฺญิโต. กิตฺติเสโนติ ^๓- นาเมน สาชีโว ราชสมฺมโต สุจิจาริตฺตสมฺปนฺโน เลโข กุสลกมฺมิโก. สีตจฺฉายตรุเปตํ สลิลาสยสมฺปทํ จารุปาการสญฺจิตํ ปริเวณมการยิ. อุปเสโน มหาเถโร มหาปริเวณวาสิ โย ตสฺสาทาสิ ปริเวณํ เลโข กุสลกมฺมิโก. วสนฺเตเนตฺถ เถเรน ^๔- ถิรสีเลน ตาทินา อุปเสนวฺหเยน สา กตา สทฺธมฺมโชติกา. รญฺโญ สิรินิวาสสฺส สิริสงฺฆสฺส โพธิโน ฉพฺพีสติมฺหิ วสฺสมฺหิ นิฏฺฐิตา นิทฺเทสวณฺณนา. สมยํ อนุโลเมนฺตี เถรานํ เถรวํสทีปานํ นิฏฺฐงฺคตา ยถายํ อฏฺฐกถา โลกหิตชนนี. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. นิคมนกถา ^๒ สี. ปรมอนุราชปุรวฺหยํ ^๓ สี. ภตฺติเสโนติ @^๔ สี. เตเนว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

สทฺธมฺมํ อนุโลเมนฺตา ^๑- อตฺตหิตํ ปรหิตญฺจ สาเธนฺตา นิฏฺฐํ คจฺฉนฺตุ ^๒- ตถา มโนรถา สพฺพสตฺตานํ. สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย อฏฺฐกถาเยตฺถ คณิตกุสเลหิ คณิตา ตุ ภาณวารา เญยฺยาติเรกจตฺตาริสา. สาสนจิรฏฺฐิตตฺถํ โลกหิตตฺถญฺจ สาทเรน มยา ปุญฺญํ อิทํ รจยตา ยํ ปตฺตมนปฺปกํ วิปุลํ. ปุญฺเญน เตน โลเกน สทฺธมฺมรสายนํ ทสพลสฺส อุปภุญฺชิตฺวา วิมลํ ปปฺโปตุ สุขํ สุเขเนวาติ. สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกา นาม จูฬนิทฺเทสฏฺฐกถา นิฏฺฐิตา. อิมินา เลขปุญฺเญน มา เม พาลสมาคโม ติปิฏกธโร โหมิ เมตฺเตยฺยสฺเสว สนฺติเกติ. ^๓- ---------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้า ๑๔๗-๑๕๐. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=3741&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=46&A=3741&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=30&i=663 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=30&A=6139 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=30&A=6601 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=30&A=6601 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_30