บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔๗

หน้าที่ ๑๒๔.

เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ยเถว สญฺญาย, เอวํ วิญฺญาณสฺสาปิ สุขุมตฺตา เนววิญฺญาณํ นาวิญฺญาณํ, ตสฺมา วิญฺญาณฏฺฐิตีสุ น วุตฺตํ. อฏฺฐ โลกธมฺมาติ ลาโภ อลาโภ ยโส อยโส นินฺทา ปสํสา สุขํ ทุกฺขนฺติ อิเม อฏฺฐ โลกปฺปวตฺติยา สติ อนุปรมธมฺมกตฺตา โลกสฺส ธมฺมาติ โลกธมฺมา. เอเตหิ มุตฺโต สตฺโต นาม นตฺถิ, พุทฺธานมฺปิ โหนฺติเยว. ยถาห:- "อฏฺฐิเม ภิกฺขเว โลกธมฺมา โลกํ อนุปริวตฺตนฺติ, โลโก จ อฏฺฐ โลกธมฺเม อนุปริวตฺตติ. กตเม อฏฺฐ, ลาโภ จ อลาโภ จ ยโส จ อยโส จ นินฺทา จ ปสํสา จ สุขญฺจ ทุกฺขญฺจ. อิเม โข ภิกฺขเว อฏฺฐ โลกธมฺมา โลกํ อนุปริวตฺตนฺติ, โลโก จ อฏฺฐ โลกธมฺเม อนุปริวตฺตตี"ติ. ^๑- ตตฺถ อนุปริวตฺตนฺตีติ อนุพนฺธนฺติ นปฺปชหนฺติ, โลกโต น นิวตฺตนฺตีติ อตฺโถ. ลาโภติ ปพฺพชิตสฺส จีวราทิ, คหฏฺฐสฺส ธนธญฺญาทิ ลาโภ. โสเยว อลพฺภมาโน ลาโภ อลาโภ. น ลาโภ อลาโภติ วุจฺจมาเน อตฺถาภาวาปตฺติโต ปริญฺเญยฺโย น สิยา. ยโสติ ปริวาโร. โสเยว อลพฺภมาโน ยโส อยโส. นินฺทาติ อวณฺณภณนํ. ปสํสาติ วณฺณภณนํ. สุขนฺติ กามาวจรานํ กายิกเจตสิกํ. ทุกฺขนฺติ ปุถุชฺชนโสตาปนฺนสกทาคามีนํ กายิกเจตสิกํ, อนาคามิอรหนฺตานํ กายิกเมว. นว สตฺตาวาสาติ สตฺตานํ อาวาสา, วสนฏฺฐานานีติ อตฺโถ. ตานิ ปน ตถาปกาสิตา ขนฺธา เอว. กตเม นว. วุตฺตํ เหตํ ภควตา:- นวยิเม ภิกฺขเว ^๒- สตฺตาวาสา. กตเม นว. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา นานตฺตกายา นานตฺตสญฺญิโน, เสยฺยถาปิ มนุสฺสา เอกจฺเจ จ เทวา เอกจฺเจ จ วินิปาติกา. อยํ ปฐโม สตฺตาวาโส. @เชิงอรรถ: ^๑ องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๙๕(๕)/๑๕๗ (สฺยา) @^๒ ที.ปา. ๑๑/๓๔๑,๓๕๙/๒๓๒-๓,๒๗๒-๓, องฺ.นวก. ๒๓/๒๒๘(๒๔)/๔๑๓-๔ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา นานตฺตกายา เอกตฺตสญฺญิโน, เสยฺยถาปิ เทวา พฺรหฺมกายิกา ปฐมาภินิพฺพตฺตา. อยํ ทุติโย สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา เอกตฺตกายา นานตฺตสญฺญิโน, เสยฺยถาปิ เทวา อาภสฺสรา. อยํ ตติโย สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา เอกตฺตกายา เอกตฺตสญฺญิโน, เสยฺยถาปิ เทวา สุภกิณฺหา. อยํ จตุตฺโถ สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา อสญฺญิโน อปฺปฏิสํเวทิโน, เสยฺยถาปิ เทวา อสญฺญสตฺตา. อยํ ปญฺจโม สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา "อนนฺโต อากาโส"ติ อากาสานญฺจายตนูปคา. อยํ ฉฏฺโฐ สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม "อนนฺตํ วิญฺญาณนฺ"ติ วิญฺญาณญฺจายตนูปคา. อยํ สตฺตโม สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม "นตฺถิ กิญฺจี"ติ อากิญฺจญฺญายตนูปคา. อยํ อฏฺฐโม สตฺตาวาโส. สนฺติ ภิกฺขเว สตฺตา สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนูปคา. อยํ นวโม สตฺตาวาโส. อิเม โข ภิกฺขเว นว สตฺตาวาสาติ. ^๑- @เชิงอรรถ: ^๑ ที.ปา. ๑๑/๓๔๑,๓๕๙/๒๓๒-๓, องฺ.นวก. ๒๓/๒๒๘/๔๑๓-๔ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

ทสายตนานีติ จกฺขายตนํ รูปายตนํ โสตายตนํ สทฺทายตนํ ฆานายตนํ คนฺธายตนํ ชิวฺหายตนํ รสายตนํ กายายตนํ โผฏฺฐพฺพายตนนฺติ เอวํ ทส. มนายตนธมฺมายตนานิ ปน โลกุตฺตรมิสฺสกตฺตา น คหิตานิ. อิเมสุ ทสสุ วิสฺสชฺชเนสุ วิปสฺสนาวเสน ตีรณปริญฺญา วุตฺตา, "สพฺพํ ภิกฺขเว ปริญฺเญยฺยนฺ"ติ- อาทีสุ ปน อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยาทีนํ ติณฺณํ, นิโรธปฏิปทานํ สจฺฉิกิริยา- ภาวนฏฺฐานํ เตสํเยว ปฏิเวธฏฺฐานํ ทุกฺขาทีนํ นิสฺสรณสฺส อนุปฺปาทาทีนํ ปญฺจ- ทสนฺนํ, ปริคฺคหฏฺฐาทีนํ เอกตฺตึสาย, อุตฺตริปฏิเวธฏฺฐาทีนํ ติณฺณํ, มคฺคงฺคานํ อฏฺฐนฺนํ, "ปโยคานํ ปฏิปฺปสฺสทฺธฏฺโฐ"ติอาทีนํ ทฺวินฺนํ, อสงฺขตฏฺฐสฺส วุฏฺฐา- นฏฺฐาทีนํ ทฺวินฺนํ, นิยฺยานฏฺฐสฺส อนุพุชฺฌนฏฺฐาทีนํ ติณฺณํ, อนุโพธนฏฺฐาทีนํ ติณฺณํ, อนุโพธปกฺขิยาทีนํ ติณฺณํ, อุชฺโชตนฏฺฐาทีนํ จตุนฺนํ, ปตาปนฏฺฐาทีนํ ^๑- อฏฺฐารสนฺนํ, วิวฏฺฏนานุปสฺสนาทีนํ นวนฺนํ, ขเยญาณอนุปฺปาเทญาณานํ ปญฺญา- วิมุตฺตินิพฺพานานนฺติ อิเมสํ ธมฺมานํ ปฏิลาภวเสน ตีรณปริญฺญา วุตฺตา, เสสานํ ยถาโยคํ วิปสฺสนาวเสน จ ปฏิลาภวเสน จ ตีรณปริญฺญา วุตฺตาติ เวทิตพฺพา. เยสํ เยสํ ธมฺมานํ ปฏิลาภตฺถาย วายมนฺตสฺส, เต เต ธมฺมา ปฏิลทฺธา โหนฺติ. เอวนฺเต ธมฺมา ปริญฺญาตา เจว โหนฺติ ตีริตา จาติ หิ กิจฺจสมาปนฏฺเฐน ตีรณปริญฺญา ^๒- วุตฺตา. กิจฺเจ หิ สมาปิเต เต ธมฺมา ปฏิลทฺธา โหนฺตีติ. เกจิ ปน "อวิปสฺสนูปคานํ ^๓- ญาตปริญฺญา"ติ วทนฺติ. อภิญฺเญยฺเยน ญาตปริญฺญาย วุตฺตตฺตา ตํ น สุนฺทรํ. ปริญฺญาตา เจว โหนฺติ ตีริตา จาติ เต ปฏิลทฺธา เอว ธมฺมา ปริญฺญาตา จ นาม โหนฺติ, ตีริตา จ นามาติ อตฺโถ. เอวํ กิจฺจสมาปนตฺถวเสน ปริญฺญาตตฺโถ วุตฺโต โหติ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปกาสนฏฺฐาทีนํ ^๒ ม. ตีรณปริญฺญาตา ^๓ สี. ทนฺธวิปสฺสนูปคานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

[๒๒] อิทานิ ตเมวตฺถํ เอเกกธมฺเม ปฏิลาภวเสน โยเชตฺวา อนฺเต จ นิคเมตฺวา ทสฺเสตุํ เนกฺขมฺมนฺติอาทิมาห. ตํ สพฺพํ ปุพฺเพ วุตฺตานุสาเรเนว เวทิตพฺพนฺติ. ปริญฺเญยฺยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๑๒๔-๑๒๗. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=2767&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=2767&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=56 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=456 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=622 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=622 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31