บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔๗

หน้าที่ ๓๐๐.

ทุกฺขา สงฺขารา สุโข, นิโรโธ อิติ ทสฺสนํ. ทุภโต วุฏฺฐิตา ปญฺญา, ผสฺเสติ อมตํ ปทนฺติ ทุกฺขา สงฺขารา, สุโข นิโรโธ นิพฺพานนฺติ ปฏิปนฺนสฺส ตโต นิพฺพานทสฺสนํ อริยมคฺคญาณํ ทุภโต วุฏฺฐิตา ปญฺญา นาม. สา เอว จ ปญฺญา อมตํ ปทํ นิพฺพานํ อารมฺมณผุสเนน ผุสติ, ปฏิลภตีติ อตฺโถ. นิพฺพานํ หิ อตปฺปกฏฺเฐน อมตสทิสนฺติ อมตํ, นาสฺส มตํ มรณํ วโย อตฺถีติปิ อมตํ, ปุพฺพภาคโต ปฏฺฐาย มหตา อุสฺสาเหน มหติยา ปฏิปทาย ปชฺชติ ปฏิปชฺชียตีติ ปทนฺติ วุจฺจติ. วิโมกฺขจริยํ ชานาตีติ วิโมกฺขปฺปวตฺตึ อสมฺโมหวเสน ชานาติ, ปจฺจเวกฺขณ- วเสน ชานาติ. "ทุภโต วุฏฺฐาโน วิโมกฺโข, ทุภโต วุฏฺฐานา จตฺตาโร วิโมกฺขา, ทุภโต วุฏฺฐานํ อนุโลมา จตฺตาโร วิโมกฺขา, ทุภโต วุฏฺฐานา ปฏิปฺปสฺสทฺธิ จตฺตาโร วิโมกฺขา"ติ หิ อุปริ วิโมกฺขกถายํเยว ^๑- อาคตา วิโมกฺขจริยา เวทิตพฺพา. เตสํ วิตฺถาโร ตตฺเถว อาคโต. นานตฺเตกตฺตโกวิโทติ เตสํ วิโมกฺขานํ นานา- ภาเว เอกภาเว จ กุสโล. ทุภโตวุฏฺฐานวิโมกฺขวเสน หิ เตสํ เอกตฺตํ, จตุอริยมคฺค- วเสน นานตฺตํ, เอเกกสฺสาปิ วา อริยมคฺคสฺส อนุปสฺสนาเภเทน นานตฺตํ, อริยมคฺคภาเวน เอกตฺตํ เวทิตพฺพํ. ทฺวินฺนํ ญาณานํ กุสลตาติ ทสฺสนสงฺขาตสฺส จ ภาวนาสงฺขาตสฺส จาติ อิเมสํ ทฺวินฺนํ ญาณานํ กุสลตาย. ทสฺสนนฺติ หิ โสตาปตฺติมคฺโค. โส หิ ปฐมํ นิพฺพานทสฺสนโต ทสฺสนนฺติ วุตฺโต. โคตฺรภุ ปน กิญฺจาปิ ปฐมตรํ นิพฺพานํ ปสฺสติ, ยถา ปน รญฺโญ สนฺติกํ เกนจิเทว กรณีเยน อาคโต ปุริโส ทูรโตว รถิกาย จรนฺตํ หตฺถิกฺขนฺธคตํ ราชานํ ทิสฺวาปิ "ทิฏฺโฐ เต ราชา"ติ ปุฏฺโฐ ทิสฺวา กตฺตพฺพกิจฺจสฺส อกตตฺตา "น ปสฺสามี"ติ อาห, เอวเมว นิพฺพานํ ทิสฺวา กตฺตพฺพสฺส กิเลสปฺปหานสฺสาภาวา "น ทสฺสนนฺ"ติ วุจฺจติ. ตํ หิ ญาณํ มคฺคสฺส อาวชฺชนฏฺฐาเน ติฏฺฐติ. ภาวนาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๒๐๙/๒๕๐

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐๑.

เสสมคฺคตฺตยํ. ตํ หิ ปฐมมคฺเคน ทิฏฺฐสฺมึเยว ธมฺเม ภาวนาวเสน อุปฺปชฺชติ, น อทิฏฺฐปุพฺพํ กิญฺจิ ปสฺสติ, ตสฺมา "ภาวนา"ติ วุจฺจติ. เหฏฺฐา ปน ภาวนา- มคฺคสฺส อปรินิฏฺฐิตตฺตา "ทฺวินฺนํ ญาณานนฺ"ติ อวตฺวา โสตาปตฺติสกทาคามิ- อนาคามิมคฺคลาภิโน สนฺธาย "ฌานวิโมกฺเข กุสลตา"ติ วุตฺตํ, อรหตฺตมคฺคลาภิโน ปน ภาวนามคฺคสฺส ปรินิฏฺฐิตตฺตา "ทฺวินฺนํ ญาณานํ กุสลา"ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. มคฺคญาณนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้า ๓๐๐-๓๐๑. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=6703&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=47&A=6703&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=143 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=1646 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1964 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1964 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31