บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๔๘

หน้าที่ ๓๕๐.

ตุฏฺฐมานโส "ปสฺสถ โภ, มม สามิโน มยิ สิเนหํ กตฺวา เชฏฺฐปุตฺตสฺส มงฺคลํ กโรตู"ติ มม สนฺติกํ ปหิณิ. "สีฆํ ทารุอาทีนิ อาหรถา"ติ คหปติเก อาณาเปตฺวา คามมชฺเฌ วุตฺตปฺปการํ เคหํ กาเรตฺวา ^๑- คามสตโต ปณฺณาการํ อาหราเปตฺวา ชนปทเสฏฺฐิโน ธีตรํ อาเนตฺวา มงคลํ กตฺวา เสฏฺฐิสฺส สาสนํ ปหิณิ "อิทญฺจิทญฺจ มยา กตนฺ"ติ. ตํ สุตฺวา เสฏฺฐิโน "ยํ กาเรมิ, ตํ น โหติ. ยํ น กาเรมิ, ตํ โหตี"ติ มหนฺตํ โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชิ. ปุตฺตโสเกน สทฺธึ โส โสโก เอกโต หุตฺวา กุจฺฉิฑาหํ อุปฺปาเทตฺวา อติสารํ ชเนสิ. เสฏฺฐิธีตาปิ "สเจ โกจิ เสฏฺฐิโน สนฺติกา อาคจฺฉติ, มม อกเถตฺวา เสฏฺฐิปุตฺตสฺส ปฐมตรํ มา กเถถา"ติ อาณาเปสิ. เสฏฺฐีปิ โข "น ทานิ ทุฏฺฐปุตฺตํ มม สาปเตยฺยสฺส สามิกํ กริสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา เอกํ อายุตฺตกํ อาห "มาตุล ปุตฺตํ เม ทฏฺฐุกาโมมฺหิ, เอกํ ปาทมูลิกํ เปเสตฺวา เอกํ ปณฺณํ ลิขิตฺวา เปเสตฺวา มม ปุตฺตํ ปกฺโกสาเปหี"ติ. โส "สาธู"ติ ปณฺณํ ทตฺวา เอกํ ปุริสํ เปเสสิ. เสฏฺฐิธีตา เสฏฺฐิสฺส พลวคิลานกาเล โฆสิตกุมารํ อาทาย อคมาสิ. เสฏฺฐี กาลมกาสิ. ราชา ปิตริ กาลงฺกเต ปิตรา ภุตฺตโภคํ ทตฺวา สพฺพสเตน เสฏฺฐิฏฺฐานํ อทาสิ. โฆสิตเสฏฺฐี นาม หุตฺวา มหาสมฺปตฺติยํ ฐิโต เสฏฺฐิธีตาย กาฬิยา จ วจเนน อาทิโต ปฏฺฐาย สตฺตสุ ฐาเนสุ อตฺตโน มรณมุตฺตภาวํ ญตฺวา เทวสิกํ สหสฺสํ ^๒- วิสฺสชฺเชตฺวา ทานํ ปฏฺฐเปสีติ. เอวมสฺส สตฺตสุ ฐาเนสุ อโรคภาโว ปุญฺญวโต อิทฺธิ. ตตฺถ คหนฺติ เคหํ วุจฺจติ, คเห ปติ คหปติ. มหาสาลกุเล อธิปติสฺเสตํ นามํ. เกสุจิ โปตฺถเกสุ โฆสิตานนฺตรํ เมณฺฑโก ลิขิโต. ปญฺจนฺนํ มหาปุญฺญานํ ปุญฺญวโต อิทฺธีติ เอตฺถ ปุญฺญิทฺธิ ปญฺจนฺนํ มหาปุญฺญานํ ทฏฺฐพฺพาติ อตฺโถ. ปญฺจ มหาปุญฺญา นาม เมณฺฑกเสฏฺฐี, ตสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. การาเปตฺวา ^๒ ฉ.ม. สตสหสฺสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕๑.

ภริยา จนฺทปทุมา, ปุตฺโต ธนญฺชยเสฏฺฐี, สุณิสา สุมนเทวี, ^๑- ทาโส ปุณฺโณ นามาติ อิเม ปญฺจ ชนา ปจฺเจกพุทฺเธ ^๒- กตาธิการา. เตสุ เมณฺฑกเสฏฺฐี อฑฺฒเตรสานิ โกฏฺฐสตานิ โสธาเปตฺวา สีสํ นฺหาโน ^๓- ทฺวาเร นิสีทิตฺวา อุทฺธํ อุลฺโลเกติ, ^๔- อากาสโต รตฺตสาลิธารา โอปติตฺวา สพฺพโกฏฺเฐสุ ^๕- ปูเรติ. ตสฺส ภริยา ตณฺฑุลํ เอกนาฬิมตฺตํ คเหตฺวา ภตฺตํ ^๖- ปจาเปตฺวา เอกสฺมึ สูปพฺยญฺชนเก สูปํ กาเรตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา ทฺวารโกฏฺฐเก ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิตฺวา "สพฺเพ ภตฺเตน อตฺถิกา อาคจฺฉตู"ติ โฆสาเปตฺวา ปกฺโกสาเปตฺวา สุวณฺณกฏจฺฉุํ อาทาย อาคตาคตานํ อุปนีตภาชนานิ ปูเรตฺวา เทติ, สกลทิวสมฺปิ เทนฺติยา กฏจฺฉุนา สกึ คหิตฏฺฐานมตฺตเมว ปญฺญายติ. ตสฺส ปุตฺโต สีสํ นฺหาโต สหสฺสตฺถวิกํ อาทาย "กหาปเณหิ อตฺถิกา อาคจฺฉนฺตู"ติ โฆสาเปตฺวา อาคตาคตานํ คหิตภาชนานิ ปูเรตฺวา เทติ. ถวิกาย กหาปณสหสฺสเมว โหติ. สุณิสา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตา จตุโทณิกํ วีหิปิฏกํ อาทาย อาสเน นิสินฺนา "พีชภตฺเตน อตฺถิกา อาคจฺฉนฺตู"ติ โฆสาเปตฺวา อาคตาคตานํ คหิตภาชนานิ ปูเรตฺวา เทติ, ปิฏกํ ยถาปูริตเมว โหติ. ตสฺส ทาโส สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิโต สุวณฺณยุเค สุวณฺณโยตฺเตหิ โคเณ โยเชตฺวา สุวณฺณปโตทยฏฺฐึ ^๗- อาทาย โคณานํ คนฺธปญฺจงฺคุลิกานิ ทตฺวา วิสาเณสุ สุวณฺณโกสเก ปฏิมุญฺจิตฺวา เขตฺตํ คนฺตฺวา ปาเชติ, อิโต ติสฺโส, อิโต ติสฺโส, มชฺเฌ เอกาติ สตฺต สีตาโย ภิชฺชิตฺวา คจฺฉติ ^๘-. ชมฺพุทีปวาสิโน ภตฺตพีชหิรญฺญสุวณฺณาทีสุ ยถารุจิตํ เสฏฺฐิเคหโตเยว คณฺหึสุ. อนุกฺกเมน ปน ภทฺทิยนครํ อนุปฺปตฺเต ภควติ ภควโต ธมฺมเทสนาย ปญฺจ มหาปุญฺญา จ ธนญฺชยเสฏฺฐิสฺส ธีตา วิสาขา จ โสตาปตฺติผลํ ปาปุณึสุ. อยํ ปน เสนํ ปญฺจนฺนํ มหาปุญฺญานํ ปุญฺญวโต อิทฺธิ. สงฺเขเปน ปน ปริปากคเต ปุญฺญสมฺภาเร อิชฺฌนกวิเสโส ปุญฺญวโต อิทฺธิ. @เชิงอรรถ: ^๑ อิ. สมนาเทวี ^๒ ฉ.ม. ปจฺเจกสมฺพุทฺเธ ^๓ ฉ.ม. นฺหาโต ^๔ อิ. โอโลเกติ @^๕ ฉ.ม. สพฺพโกฏฺเฐ ^๖ ม. เตหิ ภตฺตํ ^๗ สี. สุวณฺณปโตทลฏฺฐึ ^๘ ฉ.ม. คจฺฉนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕๒.

วิชฺชามยิทฺธินิทฺเทเส อิชฺฌนาการํ คนฺธาริวิชฺชํ วา อุปจารสิทฺธึ ปตฺถิตสิทฺธํ ^๑- อญฺญํ วา วิชฺชํ ธาเรนฺตีติ วิชฺชาธรา. วิชฺชํ ปริชปฺเปตฺวาติ ยโถปจารํ วิชฺชํ มุเขน ปริวตฺเตตฺวา. เสสํ วุตฺตตฺถเมวาติ. สมฺมาปโยคิทฺธินิทฺเทเส อิชฺฌนาการํ ^๒- ปุจฺฉิตฺวา อญฺญสฺส วิเสสสฺส อภาวโต "กตมา"ติ อปุจฺฉิตฺวา ปการมตฺตเมว ปุจฺฉนฺเตน "กถนฺ"ติ ปุจฺฉา กตา ๓-, ตเถว "เอวนฺ"ติ นิคมนํ กตํ. เอตฺถ จ ปฏิปตฺติสงฺขาตสฺเสว สมฺมาปโยคสฺส ทีปนวเสน ปุริมปาฬิสทิสาว ปาฬิ อาคตา. อฏฺฐกถายํ ^๔- ปน สกฏพฺยูหาทิกรณวเสน ยํ กิญฺจิ สํวิทหนํ ยํ กิญฺจิ สิปฺปกมฺมํ ยํ กิญฺจิ เวชฺชกมฺมํ ติณฺณํ เวทานํ อุคฺคหณํ ติณฺณํ ปิฏกานํ อุคฺคหณํ, อนฺตมโส กสนวปนาทีนิ อุปาทาย ตํ ตํ กมฺมํ กตฺวา นิพฺพตฺตวิเสโส ตตฺถ ตตฺถ สมฺมาปโยคปจฺจยา อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธีติ อาคตาติ. อิทฺธิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๔๘ หน้า ๓๕๐-๓๕๒. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=48&A=7908&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=48&A=7908&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=679 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=10090 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=11835 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=11835 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_31