อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ที.อ. (สุมงฺคล.๒)

หน้าที่ ๓๐๗.
      เขมิยา ตุสิตา ยามาติ เขมิยา เทวา ตุสิตปุรวาสิโน จ ยามาเทวโลกวาสิโน
จ. กถกา จ ยสสฺสิโนติ ยสสมฺปนฺนา กถกา จ เทวา. ปาลิยํ ปน "กฏฺฐกา จา"ติ
ลิขนฺติ. ลมฺพิตกา ลามเสฏฺฐาติ ลมฺพิตกเทวา จ ลามเสฏฺฐเทวา จ. โชตินามา จ
อาสวาติ ปพฺพตมตฺถเก กตนฬคฺคิกฺขนฺโธ วิย โชตมานา โชติเทวา นาม อตฺถิ,
เต จ อาสา จ เทวา อาคตาติ อตฺโถ. ปาลิยํ ปน "โชตินามา"ติ ๑- ลิขนฺติ. อาสา
เทวตา ฉนฺทวเสน อาสวาติ วุตฺตา. นิมฺมานรติโน อาคู, อถาคู ปรนิมฺมิตา. ทเสเต
ทสธา กายาติ เอเตปิ ทส เทวกายา ทสธาว อาคตา.
      สฏฺเฐเต เทวนิกายาติ เอเต จ อาโป จ เทวาติ อาทิกา ฉ ทสกา
สฏฺฐี เทวนิกายา สพฺเพ นีลาทิวเสน นานตฺตวณฺณิโน. นามนฺวเยน อาคญฺฉุนฺติ ๒-
นามภาเคน นามโกฏฺฐาเสเนว อาคตา. เย จญฺเญ สทิสา สหาติ เย จ อญฺเญปิ
เอเตหิ สทิสา วณฺณโตปิ นามโตปิ เอตาทิสาเยว เสสจกฺกวาเฬสุ เทวา, เตปิ
อาคตาเยวาติ เอกปเทเนว กลาปํ วิย กตฺวา มุทฺธิกํ ๓- วิย กตฺวา สพฺพา
เทวตา นิทฺทิสติ.
      เอวํ ทสสุ โลกธาตุสหสฺเสสุ เทวกาเย นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ ยทตฺถํ
เต อาคตา, ตํ ทสฺเสนฺโต ปวุฏฺฐชาตินฺติ คาถมาห.
      ตสฺสตฺโถ:- ปวุฏฺฐา วิคตา ชาติ อสฺสาติ อริยสํโฆ ปวุฏฺฐชาติ
นาม, ตํ ปวุฏฺฐชาตึ ราคโทสโมหขีลานํ อภาวา อขีลํ จตฺตาโร โอเฆ ตริตฺวา
ฐิตตฺตา โอฆติณฺณํ จตุนฺนํ อาสวานํ อภาเวน อนาสวํ อริยสํฆํ ทกฺเขม
ปสฺสิสฺสาม. เตสํเยว โอฆานํ ติณฺณตฺตา โอฆตรํ อาคุํ อกรณโต นาคํ.
อสิตาติตนฺติ ๔- กาฬกภาวาตีตํ จนฺทํว สิริยา วิโรจมานํ ทสพลํ จ ทกฺเขม
ปสฺสิสามาติ เอตทตฺถํ สพฺเพปิ เต นามนฺวเยน อาคณฺฉุํ, เย จญฺเญ สทิสา
สหาติ.
      [๓๔๑] อิทานิ พฺรหฺมาโน เทเสนฺโต ๕- สุพฺรหฺมา ปรมตฺโต จาติ
อาทิมาห. ตตฺถ สุพฺรหฺมาติ เอโก เสฏฺฐพฺรหฺมา. ๖- ปรมตฺโต จาติ พฺรหฺมา จ. ๗-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. ชาตินามาติ  ๒ ฉ.ม. อาคจฺฉุนฺติ  ๓ ฉ.ม.,อิ. ปุฏกํ  ๔ ฉ.ม.
@อสิตาติคนฺติ ๕ ฉ.ม.,อิ. ทสฺเสนฺโต  ๖ ฉ.ม. เอโก พฺรหฺมา  ๗ ฉ.ม. ปรมตฺโตปิ
@พฺรหฺมาว
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๘.
ปุตฺตา อิทฺธิมโต สหาติ เอเต อิทฺธิมโต พุทฺธสฺส ภควโต ปุตฺตา อริยพฺรหฺมาโน
สเหว อาคตา. สนงฺกุมาโร ติสฺโส จาติ สนงฺกุโร จ ติสฺสมหาพฺรหฺมา จ.
โสปาคาติ โสปิ อาคโต.
              สหสฺสพรหฺมโลกานํ       มหาพฺรหฺมาภิติฏฺฐติ
              อุปปนฺโน ชุติมนฺโต       ภิสฺมากาโย ยสสฺสิโสติ
      เอตฺถ สหสฺสพฺรหฺมโลกานนฺติ เอกองฺคุลิยา เอกสหสฺสจกฺกวาเฬ
ทสหิ องฺคุลีหิ ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ อาโลกกรณสมตฺถานํ ๑- มหาพฺรหฺมานํ สหสฺสํ อาคตํ.
มหาพฺรหฺมาภิติฏฺฐตีติ ยตฺถ เอเกโก มหาพฺรหฺมา อญฺเญ พฺรหฺมาโน ๒- อภิภวิตฺวา
ติฏฺฐติ, อุปปนฺโนติ พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺโต. ชุติมนฺโตติ อานุภาวสมฺปนฺโน.
ภิสฺมากาโยติ มหากาโย, ทฺวีหิ ตีหิ มาคธิเกหิ ๓- คามกฺเขตฺเตหิ สมปฺปมาณอตฺตภาโว.
ยสสฺสิโสติ อตฺตภาวสิริสงฺขาเตน ยเสน สมนฺนาคโต.
      ทเสตฺถ อิสฺสรา อาคู, ปจฺเจกวสวตฺติโนติ เอตสฺมึ ๔- จ พฺรหฺมสหสฺเสเยว
ปาฏิเยกฺกํ ปาฏิเยกฺกํ วสํ วตฺเตนฺติ, เอวรูปา ทส อิสฺสรา มหาพฺรหฺมาโน อาคตา.
เตสญฺจ มชฺฌโต อาคา, หาริโต ปริวาริโตติ เตสํ ปน พฺรหฺมานํ มชฺเฌ หาริโต
นาม มหาพฺรหฺมา สตสหสฺสพฺรหฺมปริวาโร อาคโต
      [๓๔๒] เต จ สพฺเพ อภิกฺกนฺเต, สินฺเท ๕- เทเว สพฺรหฺมเกติ เต
สพฺเพปิ สกฺกํ เทวราชานํ เชฏฺฐกํ กตฺวา อาคเต เทวกาเย, หาริตมหาพฺรหฺมานํ
เชฏฺฐกํ กตฺวา อาคเต พฺรหฺมกาเย จ.
      มารเสนา อภิกฺกามีติ มารเสนา อภิคตา. ปสฺส กณฺหสฺส มนฺทิยนฺติ
กาฬกสฺส มารสฺส พาลภาวํ ปสฺสถ.
      เอถ คณฺหถ พนฺธถาติ เอวํ อตฺตโน ปริสํ อาณาเปติ. ๖- ราเคน
พนฺธมตฺถุ โวติ สพฺพํ โว อิทํ เทวมณฺฑลํ ราเคน พนฺธํ ๗- โหตุ. สมนฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อาโลกผรณสมตฺถานํ,   ๒ ฉ.ม. พฺรเหฺม, อิ. พฺรหฺมา    ๓ ม.อิ. มาคธเกหิ
@๔ อิ. เอกสฺมิญฺจิ   ๕ ฉ.ม. สอินฺเท   ๖ ฉ.ม.,อิ. อาณาเปสิ    ๗ ฉ.ม. พทฺธํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๐๙.
ปริวาเรถ, มา โว มุญฺจิตฺถ โกจิ นนฺติ ตุมฺหากํ เอโกปิ เอเตสุ เอกมฺปิ มา
มุญฺจิ. "มา โว มุญฺจิถา"ติปิ ปาโฐ, เอเสวตฺโถ.
      อิติ ตตฺถ มหาเสโน, กณฺหเสนํ ๑- อเปสยีติ เอวํ ตตฺถ มหาสมูเห ๒-
มหาเสโน มาโร มารเสนํ อเปสยิ. ปาณินา ตลมาหจฺจาติ หตฺเถน ปฐวีตลํ
ปหริตฺวา. สรํ กตฺวาน เภรวนฺติ มารวิภึสกทสฺสนตฺถํ ภยานกํ สรํ จ กตฺวา.
      ยถา ปาวุสฺสโก เมโฆ, ถนยนฺโต สวิชฺชุโกติ สวิชฺชุโก ปาวุสฺสกเมโฆ
วิย มหาคชฺชิตํ คชฺชนฺโต. ตทา โส ปจฺจุทาวตฺตีติ ตสฺมึ สมเย โส มาโร ตํ
วิภึสนกํ ทสฺเสตฺวา ปฏินิวตฺโต. สํกุทฺโธ อสยํวเสติ ๓- สุฏฺฐ กุทฺโธ กุปิโต
กญฺจิ วเส วตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต อสยํวเส อสยํวสี อตฺตโน วเสน อกามโก
หุตฺวา นิวตฺโต.
      ภควา กิร "อยํ มาโร อิทํ มหาสมาคมํ ทิสฺวา `อภิสมยนฺตรายํ
กริสฺสามี'ติ อนฺตรนฺตเรน ๔- มารเสนํ เปเสตฺวา มารวิภึสนกํ ทสฺเสตี"ติ อญฺญาสิ.
ปกติ เจสา ภควโต, ยตฺถ อภิสมโย น ภวิสฺสติ, ตตฺถ มารวิภึสนกํ ทสฺเสนฺตํ
น นิวาเรติ. ยตฺถ ปน อภิสมโย โหติ, ตตฺถ ยถา ปริสา เนว มารสฺส รูปํ
ปสฺสติ, น สทฺทํ สุณาติ, เอวํ อธิฏฺฐาสีติ. ๕- อิมสฺมึ จ สมเย ๖- มหาภิสมโย
ภวิสฺสติ, ตสฺมา ยถา เทวตา เนว ตสฺส รูปํ ปสฺสนฺติ, น สทฺทํ สุณนฺติ,
เอวํ อธิฏฺฐาสิ. เตน วุตฺตํ "ตทา โส ปจฺจุทาวตฺติ, สํกุทฺโธ อสยํวเส"ติ.
      [๓๔๓] ตญฺจ สพฺพํ อภิญฺญาย, ววตฺถิตฺวาน จกฺขุมาติ ตํ สพฺพํ
ภควา ชานิตฺวา จ ววตฺถเปตฺวา จ.
      มารเสนา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโวติ ภิกฺขเว มารเสนา
อภิคตา, ๗- เต ตุเมฺห อตฺตโน อนุรูปํ วิชานาถ, ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชถาติ วทติ.
อาตปฺปมกรุนฺติ ผลสมาปตฺติปวิสนตฺถาย วิริยํ อารภึสุ. วีตราเคหิ ปกฺกามุนฺติ
มาโร จ มารานุจรา ๘- จ วีตราเคหิ อริเยหิ ทูรโตว อปกฺกมุํ. เนสํ โลมมฺปิ ๙-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กโณฺหเสนํ  ๒ ฉ.ม.,อิ. มหาสมเย  ๓ สี.,อิ. อสยํวสีติ  ๔ ฉ.ม. อนฺตรนฺตเร
@๕ ฉ.ม. อธิฏฺฐาตีติ  ๖ ฉ.ม.,อิ. สมาคเม   ๗ ฉ.ม. อภิกฺกนฺตา  ๘ ฉ.ม. มารเสนา
@๙ ฉ.ม. โลมาปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๑๐.
อิญฺชยุนฺติ เตสํ วีตราคานํ โลมานิปิ น จาลยึสุ. อถ มาโร ภิกฺขุสํฆํ อารพฺภ
อิมํ คาถมภาสิ.
              สพฺเพ วิชิตสงฺคามา      ภยาตีตา ยสสฺสิโน
              โมทนฺติ สห ภูเตหิ       สาวกา เต ชเนสุตาติ.
      ตตฺถ โมทนฺติ สห ภูเตหีติ ทสพลสฺส สาสเน ภูเตหิ สญฺชาเตหิ
อริเยหิ สทฺธึ โมทนฺติ ปโมทนฺติ. ชเนสุตาติ ชเนสุ ๑- วิสฺสุตา ปากฏา
อภิญฺญาตา.
      อิมํ ปน มหาสมยสุตฺตํ นาม เทวตานํ ปิยํ มนาปํ, ตสฺมา มงฺคลํ
วทนฺเตน อภินวฏฺฐาเนสุ อิทเมว สุตฺตํ วตฺตพฺพํ.
      เทวตา กิร "อิมํ สุตฺตํ สุณิสฺสามา"ติ โอหิตโสตา สุณนฺติ. ๒-
เทสนาปริโยสาเน ปนสฺส โกฏิสตสหสฺสเทวตา อรหตฺตํ ปตฺตา, โสตาปนฺนาทีนํ
คณนา นตฺถิ. เทวตานญฺจสฺส ปิยมนาปภาเวน ๓- อิทํ วตฺถุ:-
      โกฏิปพฺพตวิหาเร กิร นาคเลณทฺวาเร นาครุกฺเข เอกา เทวธีตา
วสติ. เอโก ทหโร อนฺโตเลเณ อิมํ สุตฺตํ สชฺฌายติ. เทวธีตา สุตฺวา
สุตฺตปริโยสาเน มหาสทฺเทน สาธุการํ อทาสิ. โก เอโสติ. อหํ ภนฺเต
เทวธีตาติ. กสฺมา สาธุการํ อทาสีติ. ภนฺเต ทสพเลน มหาวเน นิสีทิตฺวา
กถิตทิวเส อิมํ สุตฺตํ สุตฺวา อชฺช อสฺโสสึ, ภควตา กถิตโต เอกกฺขรํปิ
อหาเปตฺวา สุคหิโต อยํ ธมฺโม ตุเมฺหหีติ. ทสพลสฺส กถยโต สุตํ ตยาติ. อาม
ภนฺเตติ มหา กิร เทวตาสนฺนิปาโต อโหสิ, ตฺวํ กตฺถ ฐิตา สุณีติ.
      อหํ ภนฺเต มหาวนวาสินี เทวตา, มเหสกฺขาสุ ปน เทวตาสุ
อาคจฺฉนฺตีสุ ชมฺพูทีเป โอกาสํ นาลตฺถํ, อถ อิมํ ตามฺพปณฺณีทีปํ อาคนฺตฺวา
ชมฺพุโกลปฏฺฏเน ฐตฺวา โสตุํ อารทฺธามฺหิ, ๔- ตตฺราปิ มเหสกฺขาสุ เทวตาสุ
อาคจฺฉนฺตีสุ อนุปุพฺเพน ปฏิกฺกมมานา โรหณชนปเท มหาคามสฺส ๕- ปิฏฺฐิภาคโต
สมุทฺเท ๕- คลปฺปมาณํ อุทกํ ปวิสิตฺวา ตตฺถ ฐิตา อสฺโสสินฺติ. ตุยฺหํ ฐิตฏฺฐานโต
@เชิงอรรถ: ๔ ฉ.ม., อิ. ชเน      ๒ ฉ.ม., อิ. วิจรนฺติ     ๓ ฉ.ม., อิ. ปิยมนาปภาเว
@๔ ฉ.ม., อิ. อารทฺธมฺหิ       ๕-๕ อิ. ปิฏฺฐิภาเค โคตกสมุทฺเท
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๑๑.
ทูเร สตฺถารํ ปสฺสสิ เทวเตติ. กึ กเถถ ภนฺเต, สตฺถา มหาวเน ธมฺมํ เทเสนฺโต
นิรนฺตรํ มมญฺเญว โอโลเกสีติ ๑- มญฺญมานา โอตฺตปฺปามิ ๒- หิริยามีติ. ๒-
      ตํทิวสํ กิร โกฏิสตสหสฺสเทวตา อรหตฺตํ ปตฺตา, กึ ๓- ตุเมฺหปิ ตทา
อรหตฺตํ ปตฺตาติ. นตฺถิ ภนฺเตติ. อนาคามิผลํ ปตฺตตฺถ มญฺเญติ. นตฺถิ ภนฺเตติ.
สกทาคามิผลํ ปตฺตตฺถ มญฺเญติ. นตฺถิ ภนฺเตติ. ตโย มคฺเค ปตฺตา กิร เทวตา
คณนปถํ อตีตา, โสตาปนฺนา ชาตตฺถ มญฺเญติ. เทวตา ตํทิวสํ โสตาปตฺติผลํ
ปตฺตา ๔- หรายมานา "อปุจฺฉิตพฺพํ ปุจฺฉติ อยฺโย"ติ อาห. ตโต นํ โส ภิกฺขุ
อาห "สกฺกา ปน เทวเต ตว อตฺตภาวํ อมฺหากํ ทสฺเสตุนฺ"ติ. น สกฺกา ภนฺเต
สกลกายํ ทสฺเสตุํ, องฺคุลิปพฺพมตฺตํ ทสฺเสสฺสามิ อยฺยสฺสาติ กุญฺจิกฉิทฺเทน
องฺคุลึ  อนฺโตเลณาภิมุขํ อกาสิ, จนฺทสหสฺสสุริยสหสฺสอุคฺคมนกาโล วิย อโหสิ.
เทวธีตา "อปฺปมตฺตา ภนฺเต โหถา"ติ ทหรภิกฺขุํ วนฺทิตฺวา อคมาสิ. เอวํ อิมํ
สุตฺตํ เทวตานํ ปิยํ มนาปํ, มมายนฺติ นํ เทวตาติ.
                      มหาสมยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ----------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. โอโลเกตีติ  ๒-๒ ฉ.ม. โอตฺตปฺปมานา โอมีสุ นีลยามิ, อิ.
@โอตฺตปฺปมานา หิริยมานา อูมีสุ นิลียามิ.  ๓ ฉ.ม. กึ สทฺโท น ทิสฺสติ.
@๔ ฉ.ม., อิ. ปตฺตตฺตา

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้า ๓๐๗-๓๑๑.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=7858&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=7858&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=235
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=10&A=5540
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=10&A=6068
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=10&A=6068
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_10