บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๘

หน้าที่ ๑๗๔.

ปฏินิวตฺติ. คาโว มหาอุสโภ นิวตฺโต มยํปิ นิวตฺติสฺสามาติ นิวตฺตา. มหโต ^๑- โคคณสฺส นิวตฺตฏฺฐาเน อุทกํ ฉิชฺชิตฺวา มชฺเฌ คงฺคาย อาวฏฺฏํ อุฏฺฐเปสิ. โคคโณ อาวฏฺฏํ ปวิสิตฺวา สมุทฺทเมว ปตฺโต. เอโกปิ โคโณ อโรโค นาม ^๒- นาโหสิ. เตนาห "ตตฺเถว อนยพฺยสนํ อาปชฺชึส"ติ. อกุสลา อิมสฺส โลกสฺสาติ อิธ โลเก ขนฺธธาตายตเนสุ อกุสลา อจฺเฉกา, ปรโลเกปิ เอเสว นโย. มารเธยฺยํ วุจฺจติ เตภูมิกธมฺมา. อมารเธยฺยํ นว โลกุตฺตรธมฺมา. มจฺจุเธยฺยํปิ เตภูมิกธมฺมาว. อมจฺจุเธยฺยํ นว โลกุตฺตรธมฺมา. ตตฺถ อกุสลา อจฺเฉกา. วจนตฺถโต ปน มารสฺส เธยฺยํ มารเธยฺยํ. เธยฺยนฺติ ฐานํ วตฺถุ นิวาโส โคจโร. มจฺจุเธยฺเยปิ เอเสว นโย. เตสนฺติ เตสํ เอวรูปานํ สมณพฺราหฺมณานํ, อิมินา ฉ สตฺถาโร ทสฺสิตาติ เวทิตพฺพา. [๓๕๑] เอวํ กณฺหปกฺขํ นิฏฺฐเปตฺวา สุกฺกปกฺขํ ทสฺเสนฺโต ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ พลวคาโวติ ทนฺตโคเณ เจว เธนุโย จ. ทมฺมคาโวติ ทเมตพฺพโคเณ เจว อวิชาตคาโว จ. วจฺฉตเรติ วจฺฉภาวํ ตริตฺวา ฐิเต พลววจฺเฉ. วจฺฉเกติ เธนุปเค ^๓- ตรุณวจฺฉเก. กิสพลเกติ ^๔- อปฺปมํสโลหิเต มนฺทถาเม. ตาวเทว ชาตโกติ ตํทิวเส ชาตโก. ^๕- มาตุโครวเกน วุยฺหมาโนติ มาตา ปุรโต ปุรโต หุํหุนฺติ โครวํ กตฺวา สญฺญํ ททมานา อุเรน อุทกํ ฉินฺทมานา คจฺฉติ, วจฺฉโก ตาย โครวสญฺญาย เธนุยา วา อุเรน ฉินฺโนทเกน คจฺฉมาโน "มาตุโครวเกน วุยฺหมาโน"ติ วุจฺจติ. [๓๕๒] มารสฺส โสตํ เฉตฺวาติ อรหตฺตมคฺเคน มารสฺส ตณฺหาโสตํ เฉตฺวา. ปารํ คตาติ มหาอุสภา นทีปารํ วิย สํสารปารํ นิพฺพานํ คตา. ปารํ อคมํสูติ มหาอุสภานํ ปารํ คตกฺขเณ คงฺคาย โสตสฺส ตโย โกฏฺฐาเส อติกฺกมฺม ฐิตา มหาอุสเภ ปารปฺปตฺเต ทิสฺวา เตสํ คตมคฺคํ ปฏิปชฺชิตฺวา ปารํ อคมํสุ. ปารํ คมิสฺสนฺตีติ จตุมคฺควชฺฌานํ กิเลสานํ ตโย โกฏฺฐาเส เขเปตฺวา ฐิตา อิทานิ อรหตฺตมคฺเคน อวเสสํ ตณฺหาโสตํ เฉตฺวา พลวคาโว วิย นทีปารํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตโต ^๒ สี. เอกมฺปิ โคโลมํ อโรคํ นาม, ม. เอกมฺปิ โคณํ อาโรคฺยํ @^๓ ฉ.ม. เธนุปเก ^๔ ฉ.ม. กิสาพลเกติ ^๕ สี. ตํทิวสํ ชาตโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๕.

สํสารปารํ นิพฺพานํ คมิสฺสนฺตีติ อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ธมฺมานุสาริโน สทฺธานุสาริโนติ อิเม เทฺว ปฐมมคฺคสมงฺคิโน. ชานตาติ สพฺพธมฺเม ชานนฺเตน พุทฺเธน. สุปกาสิโตติ สุกถิโต. วิวฏนฺติ วิวริตํ. อมตทฺวารนฺติ อริยมคฺโค. นิพฺพานปตฺติยาติ ตทตฺถาย วิวฏํ. ^๑- วินฬีกตนฺติ วิคตมานนฬํ กตํ. เขมํ ปตฺเถถาติ กตฺตุกมฺยตาฉนฺเทน อรหตฺตํ ปตฺเถถ, ปตฺเถตุกามา ^๒- นิพฺพตฺเตตุกามา โหถาติ อตฺโถ. "ปตฺตตฺถา"ติปิ ปาโฐ, เอวรูปํ สตฺถารํ ลภิตฺวา ตุเมฺห ปตฺตาเยว นามาติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. ภควา ปน ยถานุสนฺธินาว เทสนํ นิฏฺฐเปสีติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย จูฬโคปาลกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๑๗๔-๑๗๕. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=4444&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=4444&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=388 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=7247 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=8445 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=8445 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12