อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

หน้าที่ ๓.
อกฺโกสิสฺสนฺติ วา ปหริสฺสนฺติ วา, เตสุ โทมนสฺสํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, สํสคฺเค ปหีเน
นุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺมา. ตตราติ ตสฺมึ อวณฺณภาสเน. เคหสิตาติ ปญฺจกามคุณนิสฺสิตา.
ฉนฺทาติ ตณฺหาฉนฺทาปิ ปฏิฆฉนฺทาปิ. วิปริณตนฺติ รตฺตํปิ จิตฺตํ
วิปริณตํ โหติ. ๑- ทุฏฺฐํปิ, มุฬฺหํปิ จิตฺตํ วิปริณตํ. อิธ ปน ตณฺหาฉนฺทวเสน
รตฺตํปิ วฏฺฏติ, ปฏิฆฉนฺทวเสน ทุฏฺฐํปิ วฏฺฏติ. หิตานุกมฺปีติ หิเตน
อนุกมฺปมาโน หิเตน ผรมาโน. น โทสนฺตโรติ น โทสจิตฺโต ภวิสฺสามิ.
    [๒๒๕] อถ โข ภควาติ กสฺมา อารภิ? ผคฺคุนสฺส กิร เอตฺตกํ
โอวาทํ กตฺวาปิ ๒- "ภิกฺขุนีสํสคฺคโต โอรมิสฺสามิ วิรมิสฺสามี"ติ จิตฺตํปิ น
อุปฺปนฺนํ, ภควตา ปน สทฺธึ ปฏาณิ วิย ปฏิวิรุทฺโธ อฏฺฐาสิ, อถ ๓- ภควโต ยถา
นาม ชิฆจฺฉิตสฺส โภชเน, ปิปาสิตสฺส ปานีเย, สีเตน ผุฏฺฐสฺส อุเณฺห,
ทุกฺขิตสฺส สุเข ปตฺถนา อุปฺปชฺชติ, เอวเมว อิมํ ทุพฺพจํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา ปฐมโพธิยํ
สุพฺพจาปิ ๔- ภิกฺขู อาปาถํ อาคมึสุ. อถ เตสํ วณฺณํ กเถตุกาโม หุตฺวา อิมํ
เทสนํ อารภิ.
    ตตฺถ อาราธยึสูติ อาราธยึสุ คณฺหึสุ. ๕-  เอกํ สมยนฺติ เอกสฺมึ สมเย.
เอกาสนโภชนนฺติ เอกํ ปุเรภตฺตโภชนํ. สุริยุคฺคมนโต หิ ยาว มชฺฌนฺติกา
ทสกฺขตฺตุํ ๖- ภุตฺตโภชนํปิ อิธ เอกาสนโภชนเมว ๗-  อธิปฺเปตํ. อปฺปาพาธตนฺติ
นิราพาธตํ. อปฺปาตงฺกตนฺติ นิทฺทุกฺขตํ. ลหุฏฺฐานนฺติ สรีรสฺส สลฺลหุกํ อุฏฺฐานํ.
พลนฺติ กายพลํ. ผาสุวิหารนฺติ กายสฺส สุขวิหารํ. อิมินา กึ  กถิตํ? ทิวา
วิกาลโภชนํ ปชหาปิตกาโล กถิโต. ภทฺทาลิสุตฺเต ปน รตฺตึ วิกาลโภชนํ
ปชหาปิตกาโล กถิโต. อิมานิ หิ เทฺว โภชนานิ ภควา น เอกปฺปหาเรน
ปชหาเปสิ. กสฺมา? อิมานิ ๘- เทฺว โภชนานิ วฏฺเฏ สตฺตานํ อาจิณฺณานิ.
สนฺติ กุลปุตฺตา สุขุมาลา. เต เอกโต เทฺวปิ โภชนานิ ปชหนฺตา กิลมนฺติ.
ตสฺมา เอกโต อปชหาเปตฺวา เอกสฺมึ กาเล ทิวา วิกาลโภชนํ, เอกสฺมึ รตฺตึ
วิกาลโภชนนฺติ วิสุํ ปชหาเปสิ. เตสุ อิธ ทิวา วิกาลโภชนํ ปชหาปิตกาโล
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ     ๒ ฉ.ม. สุตฺวาปิ    ๓ ฉ.ม. อถสฺส
@๔ ฉ.ม. ปิ-สทฺโท น ทิสฺสติ      ๕ ฉ.ม. คณฺหึสุ ปูรยึสุ
@๖ ฉ.ม. สตฺตกฺขตฺตุํ, สี. สตกฺขตฺตุํ  ๗ ฉ.ม....โภชนนฺเตว   ๘ ฉ.ม. อิมาเนว หิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔.
กถิโต. ตตฺถ ยสฺมา พุทฺธา น ภยํ ทสฺเสนฺตา ๑- ตชฺเชตฺวา ปชหาเปนฺติ,
อานิสํสํ ปน ทสฺเสตฺวา ปชหาเปนฺติ, เอวํปิ สตฺตา สุเขน ปชหนฺติ. ตสฺมา
อานิสํสํ ทสฺเสนฺโต อิเม ปญฺจคุเณ ทสฺเสสิ. อนุสาสนี กรณียาติ ปุนปฺปุนํ
สาสเน น ๒- กตฺตพฺพํ นาโหสิ "อิทํ กโรถ อิทํ มา กโรถา"ติ
สตุปฺปาทกรณียมตฺตเมว อโหสิ. ตาวตฺตเกเนว เต กตฺตพฺพํ อกํสุ, ปหาตพฺพํ ปชหึสุ,
ปฐมโพธิยํ ภิกฺขเว สุพฺพจา ภิกฺขู อเหสุํ อสฺสวา โอวาทปฏิกราติ.
    อิทานิ เนสํ สุพฺพจภาวทีปกํ อุปมํ อาหรนฺโต เสยฺยถาปีติอาทิมาห.
ตตฺถ สุภูมิยนฺติ สมภูมิยํ. "สุภูมิยํ สุเขตฺเต วิหตขาณุเก พีชานิ
ปติฏฺฐเปยฺยา"ติ ๓- เอตฺถ ปน มณฺฑภูมิ สุภูมีติ อาคตา. จตุมหาปเถติ ทฺวินฺนํ
มหามคฺคานํ วินิวิชฺฌิตฺวา คตฏฺฐาเน. อาชญฺญรโถติ วินีตอสฺสรโถ. โอธสฺตปโตโทติ
ยถา รถํ อภิรุหิตฺวา ฐิเตน สกฺกา โหติ คณฺหิตุํ, เอวํ อาลมฺพนํ นิสฺสาย ติริยโต
ฐปิตปโตโท. โยคฺคาจริโยติ อสฺสาจริโย. เสฺวว อสฺสทมฺเม สาเรตีติ
อสฺสทมฺมสารถิ. เยนิจฺฉกนฺติ เยน เยน มคฺเคน อิจฺฉติ. ยทิจฺฉกนฺติ ยํ ยํ คตึ
อิจฺฉติ. สาเรยฺยาติ อุชุกํ ปุรโต เปเสยฺย. ปจฺจาสาเรยฺยาติ ปฏินิวตฺเตยฺย.
    เอวเมว โขติ ยถา หิ โส โยคฺคาจริโย เยน เยน มคฺเคน คมนํ
อิจฺฉติ, ตํ ตํ อสฺสา อารุฬฺหาว โหนฺติ. ยาย ยาย จ คติยา อิจฺฉติ, สา สา
คติ คหิตาเยว โหติ. รถํ เปเสตฺวา อสฺสา เนว วาเรตพฺพา น วิชฺฌิตพฺพา
โหนฺติ. เกวลํ เตสํ สเม ภูมิภาเค ขุเรสุ นิมิตฺตํ ฐเปตฺวา คมนเมว ปสฺสิตพฺพํ
โหติ. เอวํ มยฺหํปิ เตสุ ภิกฺขูสุ ปุน ๔- วตฺตพฺพํ นาโหสิ. อิทํ กโรถ อิทํ
มา กโรถาติ สตุปฺปาทนมตฺตเมว กตฺตพฺพํ โหติ. เตหิปิ ตาวเทว กตฺตพฺพํ
กตเมว โหติ, อกตฺตพฺพํ ชหิตเมว. ตสฺมาติ ยสฺมา สุพฺพจา ยุตฺตยานปฏิภาคา
หุตฺวา สตุปฺปาทนมตฺเตเนว ปชหึสุ, ตสฺมา ตุเมฺหปิ ปชหถาติ อตฺโถ.
เอลณฺเฑหีติ เอลณฺฑา กิร สาลทูสนา โหนฺติ, ตสฺมา เอวมาห. วิโสเธยฺยาติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทสฺเสตฺวา    ๒ ฉ.ม. น-สทฺโท น ทิสฺสติ
@๓ ฉ.ม. ปาลิ. สุเขตฺเต สุภูเม สุวิหตขาณุกญฺฏเก พีชานิ
@ปติฏฺฐาเปยฺย, ที.มหา. ๑๐/๔๓๘/๒๙๙ ปายาสิสุตฺต    ๔ ฉ.ม. ปุนปฺปุนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕.
เอลณฺเฑ เจว อญฺญา จ วลฺลิโย ฉินฺทิตฺวา พหินีหรเณน โสเธยฺย. สุชาตาติ
สุสณฺฐิตา. สมฺมา ปริหเรยฺยาติ มริยาทํ พนฺธิตฺวา อุทกาสิญฺจเนนปิ กาเลน กาลํ
มูลมูเล ขนเนนปิ ๑- วลฺลิคุมฺพาทิจฺเฉทเนนปิ กิปิลฺลปูฏกหรเณนปิ มกฺกฏกชาล-
สุกฺขทณฺฑกหรเณนปิ สมฺมา วฑฺเฒยฺย ๒- โปเสยฺย. วุฑฺฒิอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว.
    [๒๒๖] อิทานิ อกฺขนฺติยา โทสํ ทสฺเสนฺโต ภูตปุพฺพนฺติอาทิมาห.
ตตฺถ เวเทหิกาติ วิเทหรฏฺฐวาสิกสฺส กุลสฺส ๓- ธีตา. อถวา เวโทติ ปญฺญา
วุจฺจติ, เวเทน อีหติ อิริยตีติ เวเทหิกา, ปณฺฑิตาติ อตฺโถ. คหปตานีติ
ฆรสามินี. กิตฺติสทฺโทติ กิตฺติโฆโส. โสรตาติ โสรจฺเจน สมนฺนาคตา. นิวาตาติ
นิวาตวุตฺติ. อุปสนฺตาติ นิพฺพุตา. ทกฺขาติ ภตฺตปจนสยนตฺถรณทีปุชฺชลนาทิกมฺเมสุ
เฉกา. อนลสาติ อุฏฺฐาหิกา. สุสํวิหิตกมฺมนฺตาติ สุฏฺฐุ ฐปิตกมฺมนฺตา. ๔- เอกา
อนลสา โหติ, ยํ ยํ ปน ภาชนํ คณฺหาติ, ตํ ตํ ภินฺทติ วา ฉิทฺทํ วา
กโรติ, อยํ น ตาทิสาติ ทสฺเสติ.
    ทิวา อุฏฺฐาสีติ ปาโตว กตฺตพฺพานิ เธนุทูหนาทิกมฺมานิปิ อกตฺวา
อุสฺสูเร อุฏฺฐิตา. เห เช กาฬีติ อเร กาฬิ. กึ เช ทิวา อุฏฺฐาสีติ กินฺเต
กิญฺจิ อผาสุกํ อตฺถิ, กึ ทิวา อุฏฺฐาสีติ. โน วต เร กิญฺจีติ อเร ยทิ เตน
กิญฺจิ อผาสุกํ  อตฺถิ, เนว สีสํ รุชฺชติ, น ปิฏฺฐิ, อถ กสฺมา ปาปทาสิ ๕-
ทิวา อุฏฺฐาสีติ กุปิตา อนตฺตมนา ภากุฏึ อกาสิ. ทิวาตรํ อุฏฺฐาสีติ ปุน
ทิวเส อุสฺสูรตรํ อุฏฺฐาสิ. อนตฺตมนวาจนฺติ อเร ปาปทาสิ อตฺตโน ปมาณํ
น ชานาสิ, กึ อติสีโตติ มญฺญสิ, ๖- อิทานิ ตํ สิกฺขาเปสฺสามีติอาทีนิ วทมานา
กุปิตวจนํ นิจฺฉาเรสิ.
    ปฏิวิสฺสกานนฺติ สามนฺตเคหวาสีนํ. อุชฺฌาเปสีติ อวชานาเปสีติ. จณฺฑีติ
อโสรตา กิพฺพิสา. อิติ เอตฺตกา ๗- คุณา, ตโต ทิคุณา โทสา อุปฺปชฺชึสุ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ขณเนนปิ สี. มูลปลิขณเนนปิ  ๒ ฉ.ม. วฑฺเฒตฺวา  ๓ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
@๔ ฉ.ม. สํวิหิตกมฺมนฺตา, สี. สุฏฺฐปิตกมฺมนฺตา   ๕ ฉ.ม. ปาปิ ทาสิ, เอวมุปริปิ
@๖ ฉ.ม. กึ อคฺคึ สีโตติ มญฺญสิ, สี. สีโตติ มญฺญติ   ๗ ฉ.ม. ยตฺตกา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖.
คุณา นาม สนิกํ สนิกํ อาคจฺฉนฺติ, โทสา เอกทิวเสเนว ปตฺถตา โหนฺติ
โสรตโสรโตติ อติวิย โสรโต, โสตาปนฺโน นุโข, สกทาคามี อนาคามี อรหา
นุโขติ วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติ. ผุสนฺตีติ ผุสนฺตา ฆเฏนฺตา วา ๑- อาปาถํ
อาคจฺฉนฺติ.
    อถ ภิกขุ โสรโตติ เวทิตพฺโพติ อถ อธิวาสนขนฺติยํ ฐิโต ภิกฺขุ
โสรโตติ เวทิตพฺโพ. โย จีวร ฯเปฯ ปริกฺขารเหตูติ โย เอตานิ จีวราทีนิ
ปณีตปณีตานิ ลภนฺโต ปาทปริกมฺมปิฏฺฐิปริกมฺมาทีนิ เอกวจเนเนว กโรติ.
อลภมาโนติ ยถา ปุพฺเพ ลภติ, เอวํ อลภนฺโต. ธมฺมํเยว สกฺกโรนฺโตติ ธมฺมํเยว
สกฺการํ สุกตํ การํ กโรนฺโต. ครุกโรนฺโตติ ครุํ ภาริยํ กโรนฺโต. มาเนนฺโตติ
มเนน ปิยํ กโรนฺโต. ปูเชนฺโตติ ปจฺจยปูชาย ปูเชนฺโต. อปจายมาโนติ
ธมฺมํเยว อปจายมาโน อปจิตึ นีจวุตฺตึ ทสฺเสนฺโต.
    [๒๒๗] เอวํ อกฺขนฺติยา โทสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ เย อธิวาเสนฺติ, เต
เอวํ อธิวาเสนฺตีติ ปญฺจ วจนปเถ ทสฺเสนฺโต ปญฺจิเม ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ
กาเลนาติ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลน. ภูเตนาติ สตา วิชฺชมาเนน. สณฺเหนาติ มฏฺเฐน. ๒-
อตฺถสญฺหิเตนาติ อตฺถนิสฺสิเตน การณนิสฺสิเตน. อกาเลนาติอาทีนิ เตสํเยว
ปฏิปกฺขวเสน เวทิตพฺพานิ. เมตฺตจิตฺตาติ อุปฺปนฺนเมตฺตจิตฺตา หุตฺวา. โทสนฺตราติ
ทุฏฺฐจิตฺตา, อพฺภนฺตเร อุปฺปนฺนโทสา หุตฺวา. ตตฺราปีติ เตสุ วจนปเถสุ.
ผริตฺวาติ อธิมุจฺจิตฺวา. ตทารมฺมณญฺจาติ กถํ ตทารมฺมณํ สพฺพาวนฺตํ โลกํ กโรติ?
ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตํ ปุคฺคลํ เมตฺตจิตฺตสฺส อารมฺมณํ กตฺวา ปุน
ตสฺเสว เมตฺตจิตฺตสฺส อวเสสสตฺเต อารมฺมณํ กโรนฺโต สพฺพาวนฺตํ โลกํ ตทารมฺมณํ
กโรติ นาม. ตตฺรายํ วจนตฺโถ. ตทารมฺมณญฺจาติ ตสฺเสว จ ๓- เมตฺตจิตฺตสฺส
อารมฺมณํ กตฺวา. สพฺพาวนฺตนฺติ สพฺพสตฺตวนฺตํ. โลกนฺติ สตฺตโลกํ. วิปุเลนาติ
อเนกสตฺตารมฺมเณน. มหคฺคเตนาติ มหคฺคตภูมิเกน. อปฺปมาเณนาติ สุภาวิเตน.
อเวเรนาติ นิทฺโทเสน. อพฺยาปชฺเฌนาติ ๔- นิทฺทุกฺเขน. ผริตฺวา วิหริสฺสามาติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วา-สทฺโท น ทิสฺสติ            ๒ ฉ.ม. สมฺมฏฺเฐน
@๓ ฉ.ม. จ-สทฺโท น ทิสฺสติ             ๔ ฉ.ม. อพฺยาพชฺเฌนาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗.
เอวรูเปน เมตฺตาสหคเตน เจตสา ตญฺจ ปุคฺคลํ สพฺพํ จ โลกํ ตสฺส จิตฺตสฺส
อารมฺมณํ กตฺวา อธิมุจฺจิตฺวา วิหเรยฺยาม ๑-
    [๒๒๘] อิทานิ ตทตฺถทีปิกํ อุปมํ อาหรนฺโต เสยฺยถาปีติอาทิมาห.
ตตฺถ อปฐวินฺติ นิปฺปฐวึ กริสฺสามิ, อภาวํ คเมสฺสามีติ อตฺโถ. ตตฺร ตตฺราติ
ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน. วิกิเรยฺยาติ ปจฺฉิยา ปํสุํ อุทฺธริตฺวา พีชานิ วิย วิกิเรยฺย.
โอฏฺฐุเภยฺยาติ เขฬํ ปาเตยฺย. อปฐวึ กเรยฺยาติ เอวํ กาเยน จ วาจาย จ
ปโยคํ กตฺวาปิ สกฺกุเณยฺย อปฐวึ กาตุนฺติ? คมฺภีราติ พหลตฺเตน ทฺวิโยชนสตสหสฺสานิ
จตฺตาริ จ นหุตานิ คมฺภีรา. อปฺปเมยฺยาติ ติริยํ ปน อปริจฺฉินฺนา.
เอวเมว โขติ เอตฺถ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- ปฐวี วิย หิ เมตฺตจิตฺตํ ทฏฺฐพฺพํ.
กุทฺทาลปิฏกํ คเหตฺวา อาคตปุริโส วิย ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล.
ยถา โส กุทฺทาลปิฏเกน มหาปฐวึ อปฐวึ กาตุํ น สกฺโกติ, เอวํ โว ๒- ปญฺจ
วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล เมตฺตจิตฺตสฺส อญฺญถตฺตํ กาตุํ น สกฺขิสฺสตีติ.
    [๒๒๙] ทุติยอุปมายํ หลิทฺทินฺติ ยํ กิญฺจิ ปีตกวณฺณํ. นีลนฺติ กํสนีลํ
วา ปลาสนีลํ วา. อรูปีติ อรูโป. นนุ จ ทฺวินฺนํ กฏฺฐานํ วา รุกฺขานํ วา
เสยฺยานํ วา เสลานํ วา อนฺตรํ ปริจฺฉินฺนากาสํ รูปนฺติ อาคตํ, กสฺมา อิธ
อรูปีติ วุตฺโตติ. สนิทสฺสนภาวปฏิกฺเขปโต. เตเนวาห "อนิทสฺสโน"ติ. ตสฺมึ หิ
รูปํ ลิขิตุํ, รูปปาตุภาวํ ทสฺเสตุํ น สกฺกา, ตสฺมา "อรูปี"ติ วุตฺโต. อนิทสฺสโนติ
ทสฺสนสฺส จกฺขุวิญฺญาณสฺส อนาปาโถ. อุปมาสํสนฺทเน ปเนตฺถ อากาโส วิย
เมตฺตจิตฺตํ, ตุลิกปญฺจมา จตฺตาโร รงฺคชาตา วิย ปญฺจ วจนปถา, ตุลิกปญฺจเม
รงฺเค คเหตฺวา อาคตปุริโส วิย ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล. ยถา
โส ตุลิกปญฺจเมหิ รงฺเคหิ อากาเส รูปปาตุภาวํ กาตุํ น สกฺโกติ, เอวํ โว
ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล เมตฺตจิตฺตสฺส อญฺญถตฺตํ กตฺวา โทสุปฺปตฺตึ
ทสฺเสตุํ น สกฺขิสฺสตีติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิหริสฺสาม      ๒ ม. เต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘.
    [๒๓๐] ตติยอุปมายํ อาทิตฺตนฺติ ปชฺชลิตํ. คมฺภีรา อปฺปเมยฺยาติ
อิมิสฺสา คงฺคาย คมฺภีรฏฺฐานํ คาวุตํปิ อตฺถิ, อฑฺฒโยชนํปิ, โยชนํปิ. ปุถุลํ
ปนสฺสา เอวรูปํเยว, ทีฆโต ปน ปญฺจ โยชนสตานิ, สา กถํ คมฺภีรา
อปฺปเมยฺยาติ. เอเตน ปโยเคน ปริวตฺเตตฺวา อุทฺธเนน ๑- อุทกํ วิย ตาเปตุํ
อสกฺกุเณยฺยโต. ฐิโตทกํ ปน เกนจิ อุปาเยน องฺคุลมตฺตํ ๒- วา อฏฺฐงฺคุลมตฺตํ
วา เอตํ ๓- ตาเปตุํ สกฺกา ภเวยฺย, อยํ ปน น สกฺกา, ตสฺมา เอวํ วุตฺตํ.
อุปมาสํสนฺทเน ปเนตฺถ คงฺคา วิย เมตฺตจิตฺตํ, ติณุกฺกํ อาทาย อาคตปุริโส
วิย ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล. ยถา โส อาทิตฺตาย ติณุกฺกาย
คงฺคํ ตาเปตุํ น สกฺโกติ, เอวํ โว ปญฺจ ปจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล
เมตฺตจิตฺตสฺส อญฺญถตฺตํ กาตุํ น สกฺขิสฺสตีติ.
    [๒๓๑] จตุตฺถอุปมายํ วิฬารภสฺตาติ วิฬารจมฺมปสิพฺพกา. สุมทฺทิตาติ สุฏฺฐุ
มทฺทิตา. สุปริมทฺทิตาติ อนฺโต จ พหิ จ สมนฺตโต สุปริมทฺทิตา. ตูลินีติ
สิมฺพลีตูลลตาตูลสมานา. ฉินฺนสสฺสราติ ฉินฺนสสฺสรสทฺทา. ๔- ฉินฺนปพฺภราติ
ฉินฺนปพฺภรสทฺทา. ๔- อุปมาสํสนฺทเน ปเนตฺถ วิฬารภสฺตา วิย เมตฺตจิตฺตํ,
กฏฺฐกถลํ ๕- อาทาย อาคตปุริโส วิย ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล. ยถา
โส กฏฺเฐน วา กถเลน วา วิฬารภสฺตํ  สรสรํ ภรภรํ สทฺทํ กาตุํ น สกฺโกติ,
เอวํ โว ปญฺจ วจนปเถ คเหตฺวา อาคตปุคฺคโล เมตฺตจิตฺตสฺส อญฺญถตฺตํ กตฺวา
โทสานุคตภาวํ กาตุํ น  สกฺขิสฺสตีติ
    [๒๓๒] โอจรกาติ อวจรกา เหฏฺฐาจรกา, นีจกมฺมการกาติ อตฺโถ. โย
มโน ปโทเสยฺยาติ โย ภิกฺขุ วา ภิกฺขุนี วา มโน ปโทเสยฺย, ตํ กกเจน
โอกฺกนฺตนํ นาธิวาเสยฺย. น เม โส เตน สาสนกโรติ โส เตน อนธิวาสเนน
มยฺหํ โอวาทกโร น โหติ. อาปตฺติ ปเนตฺถ นตฺถิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุทฺธเน     ๒ ม. องฺคุลิมตฺตํ   ๓ ฉ.ม. อฑฺฒงฺคุลมตฺตํ วา เอวํ
@๔-๔ ฉ.ม. ฉินฺนภพฺภราติ ฉินฺนภพฺภรสทฺทา   ๕ ฉ.ม. กฏฺฐกฐลํ, เอวมุปริปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙.
    [๒๓๓] อณุํ วา ถูลํ วาติ อปฺปสาวชฺชํ วา มหาสาวชฺชํ วา.
ยํ ตุเมฺห นาธิวาเสยฺยาถาติ โย ตุเมฺหหิ อธิวาเสตพฺโพ น ภเวยฺยาติ อตฺโถ.
โน เหตํ ภนฺเตติ ภนฺเต อนธิวาเสตพฺพํ นาม วจนปถํ น ปสฺสามาติ อธิปฺปาโย.
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ อิติ ภควา อรหตฺเตน กูฏํ คณฺหนฺโต ยถานุสนฺธินา
เทสนํ นิฏฺฐเปสีติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                      กกจูปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๓-๙.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=8&A=54&modeTY=2&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=54&modeTY=2&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=263
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=4208
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=5012
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=5012
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_12