บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
TIPITAKA Volume 10 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 2 : Sutta. Tī. Ma.
Suttantapiṭake dīghanikāyassa dutiyo bhāgo --------- mahāvaggo namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa. Mahāpadānasuttaṃ [1] Evamme sutaṃ . Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme karerikuṭikāyaṃ . athakho sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi itipi pubbenivāso itipi pubbenivāsoti. {1.1} Assosi kho bhagavā dibbāya sotadhātuyā visuddhāya atikkantamānusikāya tesaṃ bhikkhūnaṃ imaṃ kathāsallāpaṃ . athakho bhagavā uṭṭhāyāsanā yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññattāsane nisīdi . nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarākathā vippakatāti . evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ idha bhante amhākaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ karerimaṇḍalamāḷe sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ Pubbenivāsapaṭisaṃyuttā dhammī kathā udapādi itipi pubbenivāso itipi pubbenivāsoti ayaṃ kho no bhante antarākathā vippakatā atha bhagavā anuppattoti . iccheyyātha no tumhe bhikkhave pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotunti . etassa bhagavā kālo etassa sugata kālo yaṃ bhagavā pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya bhagavato vacanaṃ 1- sutvā bhikkhū dhāressantīti . Tenahi bhikkhave suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. {1.2} Bhagavā etadavoca ito so bhikkhave ekanavuto kappo 2- yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . ito so bhikkhave ekatiṃso kappo 3- yaṃ sikhī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . tasmiṃyeva kho bhikkhave ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . imasmiṃyeva kho bhikkhave bhaddakappe kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . imasmiṃyeva kho bhikkhave bhaddakappe konāgamano bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . imasmiṃyeva kho bhikkhave bhaddakappe kassapo bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . Imasmiṃyeva kho bhikkhave bhaddakappe ahaṃ etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno. [2] Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo @Footnote: 1 Ma. vacanantipadaṃ na dissati. 2 Po. Ma. ekanavutikappe. 3 Po. Ma. ekatiṃsakappe. Jātiyā ahosi khattiyakule udapādi . sikhī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi . Vessabhū bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi . kakusandho bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi . konāgamano bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi . kassapo bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brāhmaṇo jātiyā ahosi brāhmaṇakule udapādi . ahaṃ bhikkhave etarahi arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosiṃ khattiyakule uppanno. [3] Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi . sikhī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi . vessabhū bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi . kakusandho bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi . konāgamano bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi . Kassapo bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho kassapo gottena ahosi . ahaṃ bhikkhave etarahi arahaṃ sammāsambuddho gotamo gottena ahosiṃ. [4] Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa Asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sattativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa saṭṭhivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa cattāḷīsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . konāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tiṃsavassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa vīsativassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . Mayhaṃ bhikkhave etarahi appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo. [5] Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho . sikhī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho puṇḍarīkassa mūle abhisambuddho . vessabhū bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sālassa mūle abhisambuddho . kakusandho bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sirīsassa mūle abhisambuddho . Konāgamano bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho udumbarassa mūle abhisambuddho . Kassapo bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nigrodhassa mūle abhisambuddho . ahaṃ bhikkhave etarahi arahaṃ sammāsambuddho assatthassa mūle abhisambuddho. [6] Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa Khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa abhibhūsambhavaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sonuttaraṃ 1- nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa vidhūrasañjīvaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . konāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa bhiyyosuttaraṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tissabhāradvājaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . mayhaṃ bhikkhave etarahi sārīputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ. [7] Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni . Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. {7.1} Sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni @Footnote: 1 Ma. Yu. soṇuttaraṃ. Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattatibhikkhusahassāni . sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. {7.2} Vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sattatibhikkhusahassāni eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi saṭṭhibhikkhusahassāni . vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. {7.3} Kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi cattāḷīsabhikkhusahassāni . kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. {7.4} Konāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi tiṃsabhikkhusahassāni . Konāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. {7.5} Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi vīsatibhikkhusahassāni . kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ . mayhaṃ bhikkhave etarahi Eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni . Mayhaṃ bhikkhave ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ. [8] Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhave upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko . sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa khemaṅkaro nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko . vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa upasanto 1- nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko . kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa vuḍḍhijo 2- nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko . Konāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sotthijo nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko . kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa sabbamitto nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko . mayhaṃ bhikkhave etarahi ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. [9] Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā 3- nāma rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janettī 4- bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. {9.1} Sikhissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa @Footnote: 1 Yu. upasannako. 2 Ma. Yu. buddhijo. 3 Po. bandhumo. 4 Ma. janetti. @ito paraṃ īdisameva. Aruṇo nāma rājā pitā ahosi pabhāvatī nāma devī mātā ahosi janettī aruṇassa rañño aruṇavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. {9.2} Vessabhussa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa suppatīto nāma rājā pitā ahosi yasavatī nāma devī mātā ahosi janettī suppatītassa rañño anomaṃ nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. {9.3} Kakusandhassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa aggidatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi visākhā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janettī . tena kho pana bhikkhave samayena khemo nāma rājā ahosi khemassa rañño khemavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. {9.4} Konāgamanassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa yaññadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi uttarā nāma brāhmaṇī mātā ahosi janettī. Tena kho pana bhikkhave samayena sobho nāma rājā ahosi sobhassa rañño sobhavatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. {9.5} Kassapassa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa brahmadatto nāma brāhmaṇo pitā ahosi dhanavatī nāma brāhmaṇī mātā ahosi janettī . tena kho pana bhikkhave samayena kiṃkī 1- nāma rājā ahosi kiṃkissa rañño bārāṇasī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. {9.6} Mayhaṃ bhikkhave etarahi suddhodano nāma rājā pitā ahosi māyā 2- nāma devī mātā ahosi janettī kapilavatthuṃ nāma nagaraṃ rājadhānī ahosīti . idamavoca bhagavā idaṃ @Footnote: 1 Ma. kikī. 2 Po. mahāmāyā. Vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi. [10] Athakho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato ayamantarākathā udapādi acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati nāmatopi anussarissati gottatopi anussarissati āyuppamāṇatopi anussarissati sāvakayugatopi anussarissati sāvakasannipātatopi anussarissati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃgottā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃdhammā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃpaññā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃvihārī te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti. {10.1} Kiṃ nu kho āvuso tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi anussarati gottatopi anussarati āyuppamāṇatopi anussarati sāvakayugatopi anussarati sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā. Evaṃgottā. Evaṃsīlā . evaṃdhammā . evaṃpaññā . evaṃvihārī . evaṃvimuttā Te bhagavanto ahesuṃ itipīti udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi anussarati gottatopi anussarati āyuppamāṇatopi anussarati sāvakayugatopi anussarati sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā . evaṃgottā . Evaṃsīlā. Evaṃdhammā . evaṃpaññā . evaṃvihārī . evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti . ayañca hi 1- tesaṃ bhikkhūnaṃ antarākathā vippakatā hoti. [11] Athakho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena karerimaṇḍalamāḷo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi . nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarākathā vippakatāti. {11.1} Evaṃ vutte te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ idha bhante amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato ayamantarākathā udapādi acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvatā yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarissati nāmatopi anussarissati gottatopi anussarissati āyuppamāṇatopi anussarissati sāvakayugatopi anussarissati sāvakasannipātatopi @Footnote: 1 Ma. Yu. hidaṃ. Anussarissati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi .pe. Evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti . kiṃ nu kho āvuso tathāgatasseva nu kho esā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi anussarati gottatopi anussarati āyuppamāṇatopi anussarati sāvakayugatopi anussarati sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā . Evaṃgottā . evaṃsīlā . evaṃdhammā . evaṃpaññā. Evaṃvihārī. Evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti udāhu devatā tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi .pe. sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā .pe. Evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti ayaṃ kho no bhante antarākathā vippakatā [1]- atha bhagavā anuppattoti. {11.2} Tathāgatassevesā bhikkhave dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi anussarati gottatopi anussarati āyuppamāṇatopi anussarati @Footnote: 1 Ma. hoti. Sāvakayugatopi anussarati sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā .pe. evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti devatāpi tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ yena tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi .pe. sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā .pe. evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti. {11.3} Iccheyyātha no tumhe bhikkhave bhiyyoso mattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ sotunti . etassa bhagavā kālo etassa sugata kālo yaṃ bhagavā bhiyyoso mattāya pubbenivāsapaṭisaṃyuttaṃ dhammiṃ kathaṃ kareyya bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti. Tenahi bhikkhave suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca {11.4} ito so bhikkhave ekanavuto 1- kappo yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi . Vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi . vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi . vipassī bhikkhave bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho . vipassissa @Footnote: 1 Ma. ekanavutikappe. Bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ . vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni . vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ . vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko. Vipassissa bhikkhave bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janettī bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi. [12] Athakho bhikkhave vipassī bodhisatto tusitā kāyā cavitvā sato sampajāno mātu kucchiṃ okkami. Ayamettha dhammatā. [13] Dhammatā ekā bhikkhave yadā bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātu kucchiṃ okkamati . atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo oḷāro 1- obhāso loke pātubhavati atikkammeva 2- devānaṃ devānubhāvaṃ . yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā [3]- andhakāratimisā @Footnote: 1 Yu. uḷāro. ito paraṃ īdisameva. 2 Yu. atikkamma. ito paraṃ īdisameva. 3 Ma. @3 Ma. Yu. andhakārā. Yatthapime candimasuriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti tatthapi appamāṇo oḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ . yepi tattha sattā upapannā tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti aññepi kira bho santi sattā idhūpapannāti . ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedheti appamāṇo ca oḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā. [14] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti cattāro [1]- devaputtā cātuddisaṃ 2- rakkhāya upagacchanti mā naṃ bodhisattaṃ vā bodhisattamātaraṃ vā manusso vā amanusso vā koci [3]- viheṭhesīti. Ayamettha dhammatā. [15] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti pakatiyā sīlavatī bodhisattamātā hoti viratā pāṇātipātā viratā adinnādānā viratā kāmesumicchācārā viratā musāvādā viratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānā. Ayamettha dhammatā. [16] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti na bodhisattamātu purisesu mānasaṃ uppajjati kāmaguṇūpasaṃhitaṃ anatikkamaniyā va 4- bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittena. Ayamettha dhammatā. [17] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchiṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. naṃ. 2 Ma. catuddisaṃ. 3 Ma. Yu. vā. 4 Ma. Yu. ca. Okkanto hoti lābhinī bodhisattamātā hoti pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ . Sā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgibhūtā paricāreti . Ayamettha dhammatā. [18] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgaṃ 1- ahīnindriyaṃ . seyyathāpi bhikkhave maṇiveḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno tatrassa suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitakaṃ 2- vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā tamenaṃ cakkhumā puriso hatthesu karitvā paccavekkheyya ayaṃ kho maṇiveḷuriyo subho jātimā aṭṭhaṃso suparikammakato accho vippasanno sabbākārasampanno tatrassa 3- suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitakaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā evameva kho bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgaṃ 1- ahīnindriyaṃ. Ayamettha dhammatā. [19] Dhammatā esā bhikkhave sattāhajāte bodhisatte bodhisattamātā kālaṃ karoti tusitaṃ kāyaṃ upapajjati. Ayamettha dhammatā. @Footnote: 1 Po. Yu. sabbaṅgapaccaṅgiṃ. 2 Ma. Yu. lohitaṃ. 3 Ma. Yu. tatridaṃ. [20] Dhammatā esā bhikkhave yathā aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā pariharitvā vijāyanti na hevaṃ [1]- bodhisattamātā vijāyati . daseva māsāni bodhisattaṃ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyati. Ayamettha dhammatā. [21] Dhammatā esā bhikkhave yathā aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati ṭhitā ca bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati . ayamettha dhammatā. [22] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchismā nikkhamati devā paṭhamaṃ paṭiggaṇhanti pacchā manussā . ayamettha dhammatā. [23] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchismā nikkhamati appatto ca 2- bodhisatto paṭhaviṃ hoti cattāro naṃ devaputtā paṭiggahetvā mātu purato ṭhapenti attamanā devi hohi mahesakkho te putto uppannoti. Ayamettha dhammatā. [24] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchismā nikkhamati visado 2- va nikkhamati amakkhito uddena 3- amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho visuddho . Seyyathāpi bhikkhave maṇiratanaṃ kāsike vatthe nikkhittaṃ neva maṇiratanaṃ kāsikaṃ vatthaṃ makkheti napi kāsikaṃ vatthaṃ maṇiratanaṃ makkheti taṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. va.. 2 Po. visuddho. 3 Ma. Yu. udena. 4 Ma. Yu. visado. Kissa hetu ubhinnaṃ suddhattā evameva kho bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchismā nikkhamati visado 1- va nikkhamati amakkhito uddena 2- amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito kenaci asucinā suddho visuddho 3-. Ayamettha dhammatā. [25] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchismā nikkhamati dve udakassa dhārā antalikkhā pātubhavanti ekā sītassa ekā uṇhassa yena bodhisattassa udakakiccaṃ karonti mātu ca. Ayamettha dhammatā. [26] Dhammatā esā bhikkhave sampatijāto bodhisatto samehi pādehi patiṭṭhahitvā uttarenābhimukho 4- sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anudhāriyamāne 5- sabbā ca disā anuviloketi āsabhiñca vācaṃ bhāsati aggohamasmi lokassa jeṭṭhohamasmi lokassa seṭṭhohamasmi lokassa ayamantimā me 6- jāti natthidāni punabbhavoti. Ayamettha dhammatā. [27] Dhammatā esā bhikkhave yadā bodhisatto mātu kucchismā nikkhamati atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo oḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ . yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā [7]- andhakāratimisā yatthapime candimasuriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti tatthapi appamāṇo oḷāro @Footnote: 1 Po. visuddho. 2 Ma. Yu. udena. 3 Ma. Yu. visado. 4 Ma. uttarena mukho. @Yu. uttarābhimukho. 5 Yu. anuhīramāne. 6 Ma. Yu. mesaddo natthi. @7 Ma. Yu. andhakārā. Obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ . yepi tattha sattā upapannā tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti aññepi kira bho santi sattā idhūpapannāti . ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedheti appamāṇo ca oḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ. Ayamettha dhammatā. [28] [1]- Jāte kho pana bhikkhave vipassimhi kumāre bandhumato rañño paṭivedesuṃ putto te deva jāto taṃ devo passatūti . Addasā kho bhikkhave bandhumā rājā vipassiṃ kumāraṃ disvā nemitte brāhmaṇe āmantāpetvā etadavoca passantu bhonto nemittā brāhmaṇā kumāranti . addasaṃsu kho bhikkhave naṃ nemittā brāhmaṇā vipassiṃ kumāraṃ disvā bandhumantaṃ 2- rājānaṃ etadavocuṃ attamano deva hohi mahesakkho te [3]- putto uppanno lābhā te mahārāja suladdhante mahārāja yassa te kule evarūpo putto uppanno ayaṃ hi deva kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā sace agāraṃ ajjhāvasati rājā hoti cakkavatti dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadaṭṭhāvariyappatto sattaratanasamannāgato tassimāni sattaratanāni bhavanti seyyathīdaṃ cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthīratanaṃ gahapatiratanaṃ parināyakaratanameva @Footnote: 1 Po. dhammatā esā. 2 Yu. bandhumaṃ. 3 Yu. dve. Sattamaṃ parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā 1- so imaṃ paṭhaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena abhivijiya ajjhāvasati sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado. {28.1} Katamehi cāyaṃ deva kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā sace agāraṃ ajjhāvasati rājā hoti cakkavatti dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadaṭṭhāvariyappatto sattaratanasamannāgato tassimāni sattaratanāni bhavanti seyyathīdaṃ cakkaratanaṃ .pe. abhivijiya ajjhāvasati sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado. [29] Ayaṃ hi deva kumāro suppatiṭṭhitapādo yaṃpāyaṃ deva kumāro suppatiṭṭhitapādo idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati. Imassa deva kumārassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni yaṃpi deva imassa kumārassa heṭṭhāpādatalesu cakkāni jātāni sahassārāni sanemikāni sanābhikāni sabbākāraparipūrāni idampissa 2- mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati. @Footnote: 1 parasenāpamaddanātipi pāṭhena bhavitabbaṃ. 2 Ma. idampimassa. Ayaṃ hi deva kumāro āyatapaṇhi. Ayaṃ hi deva kumāro dīghaṅgulī. Ayaṃ hi deva kumāro mudutalanahatthapādo 1-. Ayaṃ hi deva kumāro jālahatthapādo. Ayaṃ hi deva kumāro ussaṅkhapādo. Ayaṃ hi deva kumāro eṇijaṅgho. Ayaṃ hi deva kumāro ṭhitako va anonamanto ubhohi pāṇitalehi jannukāni parimasati 2- parimajjati. Ayaṃ hi deva kumāro kosohitavatthaguyho. Ayaṃ hi deva kumāro suvaṇṇavaṇṇo kāñcanasannibhataco 3-. Ayaṃ hi deva kumāro sukhumacchavī sukhumattā chaviyā rajojallaṃ kāye na upalippati 4-. Ayaṃ hi deva kumāro ekekalomo ekekāni lomāni lomakūpesu jātāni. Ayaṃ hi deva kumāro uddhaggalomo uddhaggāni lomāni jātāni nīlāni añjanavaṇṇāni kuṇḍalāvattāni dakkhiṇāvattajātāni. Ayaṃ hi deva kumāro brahmujugatto. Ayaṃ hi deva kumāro sattussado. @Footnote: 1 aṭṭhakathāyaṃ mudutalunahatthapādo. 2 Ma. parāmasati. 3 Ma. Yu. kāñcanasannibhattaco. @4 upalimpatītipi pāṭho. Ayaṃ hi deva kumāro sīhapubbaddhakāyo. Ayaṃ hi deva kumāro pittantaraṃso 1-. Ayaṃ hi deva kumāro nigrodhaparimaṇḍalo yāvatakvassa kāyo tāvatakvassa byāmo yāvatakvassa byāmo tāvatakvassa kāyo. Ayaṃ hi deva kumāro samavaṭṭakkhandho. Ayaṃ hi deva kumāro rasaggasaggī. Ayaṃ hi deva kumāro sīhahanu. Ayaṃ hi deva kumāro cattāḷīsadanto. Ayaṃ hi deva kumāro samadanto. Ayaṃ hi deva kumāro aviraḷadanto 2-. Ayaṃ hi deva kumāro susukkadāṭho. Ayaṃ hi deva kumāro pahūtajivho. Ayaṃ hi deva kumāro brahmassaro karavikabhāṇī. Ayaṃ hi deva kumāro abhinīlanetto. Ayaṃ hi deva kumāro gopakhumo. Imassa deva kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudu tūlasannibhā . yaṃpi deva imassa kumārassa uṇṇā bhamukantare jātā odātā mudu tūlasannibhā [3]-. @Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. citantaraṃso. 2 Sī. Yu. avivaradanto. 3 sabbapotthakesu etthantare @idampimassa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavatīti ime pāṭhā pākaṭā. Ayaṃ hi deva kumāro uṇhīsasīso yaṃpāyaṃ deva kumāro uṇhīsasīso idampissa mahāpurisassa mahāpurisalakkhaṇaṃ bhavati. [30] Imehi kho ayaṃ deva kumāro dvattiṃsamahāpurisalakkhaṇehi samannāgato yehi samannāgatassa mahāpurisassa dve va gatiyo bhavanti anaññā sace agāraṃ ajjhāvasati rājā hoti cakkavatti dhammiko dhammarājā cāturanto vijitāvī janapadaṭṭhāvariyappatto sattaratanasamannāgato tassimāni sattaratanāni bhavanti seyyathīdaṃ cakkaratanaṃ hatthiratanaṃ assaratanaṃ maṇiratanaṃ itthīratanaṃ gahapatiratanaṃ parināyakaratanameva sattamaṃ parosahassaṃ kho panassa puttā bhavanti sūrā vīraṅgarūpā parasenappamaddanā so imaṃ paṭhaviṃ sāgarapariyantaṃ adaṇḍena asatthena dhammena samena abhivijiya ajjhāvasati sace kho pana agārasmā anagāriyaṃ pabbajati arahaṃ hoti sammāsambuddho loke vivaṭacchado hoti. [31] Athakho bhikkhave bandhumā rājā nemitte brāhmaṇe ahatehi vatthehi acchādetvā 1- sabbakāmehi santappesi . athakho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa dhātiyo upaṭṭhāpesi . Aññā khīraṃ pāyenti aññā nhāpenti 2- aññā dhārenti aññā aṅkena pariharanti . jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa setacchattaṃ dhārayittha divā ceva rattiṃ ca mā naṃ sītaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. acchādāpetvā. 2 nahāpentīti pāṭhena bhavitabbaṃ. Vā uṇhaṃ vā tiṇaṃ vā rajo vā ussāvo vāti [1]-. Jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo . Seyyathāpi bhikkhave uppalaṃ vā padumaṃ vā puṇḍarīkaṃ vā bahuno janassa piyaṃ manāpaṃ evameva kho bhikkhave vipassī kumāro bahuno janassa piyo ahosi manāpo. Svāssudaṃ aṅkeneva aṅkaṃ parihariyati. {31.1} Jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro [2]- mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemanīyassaro ca . seyyathāpi bhikkhave himavante pabbate karavikā nāma sakuṇajāti mañjussarā ca vaggussarā ca madhurassarā ca pemanīyassarā ca evameva kho bhikkhave vipassī kumāro mañjussaro ca ahosi vaggussaro ca madhurassaro ca pemanīyassaro ca. {31.2} Jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa kammavipākajaṃ dibbacakkhuṃ pāturahosi yena dūraṃ 3- samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiṃ ca . jāto kho pana bhikkhave vipassī kumāro animmissanto 4- pekkhati seyyathāpi bhikkhave devatā 5- tāvatiṃsā animmissantā 4- pekkhanti evameva kho bhikkhave vipassī kumāro animmissanto 4- pekkhati 6-. Jātassa kho pana bhikkhave vipassissa kumārassa [7]- vipassītveva samaññā udapādi. {31.3} Athakho bhikkhave bandhumā rājā aṭṭakaraṇe 8- nisinno vipassiṃ kumāraṃ aṅke nisīdāpetvā aṭṭe 9- anusāsati . Tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro pitu aṅke nisinno viceyya viceyya atthe panāyati ñāṇena 10-. @Footnote: 1 Ma. bādhayitthāti. Yu. bādhati. 2 Ma. brahmassaro. 3 Ma. Yu. sudaṃ. @4 Ma. Yu. animisanto. 5 Ma. Yu. devā. 6 sabbapotthakesu itisaddo dissati. @7 Ma. Yu. vipassī. 8 Ma. Yu. atthakaraṇe. 9 Ma. Yu. atthe. ito paraṃ īdisameva. @10 Ma. Yu. ñāyena. ito paraṃ īdisameva. Viceyya viceyya kumāro aṭṭe panāyati ñāṇenāti . Athakho bhikkhave vipassissa kumārassa bhiyyoso mattāya [1]- vipassītveva samaññā udapādi . athakho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa tayo pāsāde kārāpesi ekaṃ vassikaṃ ekaṃ hemantikaṃ ekaṃ gimhikaṃ pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi . tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro vassike pāsāde [2]- cattāro māse nippurisehi turiyehi paricārayamāno na heṭṭhāpāsādaṃ orohatīti. Paṭhamabhāṇavāraṃ. [32] Athakho bhikkhave vipassī kumāro bahunnaṃ 3- vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi yojehi samma sārathi bhaddāni bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ 4- dassanāyāti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassikumārassa paṭivedesi yuttāni kho te deva bhaddāni bhaddāni yānāni yassadāni kālaṃ maññasīti . athakho bhikkhave vipassī kumāro bhadraṃ 5- yānaṃ abhiruhitvā 6- bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi. {32.1} Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhaggaṃ 7- daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ disvā sārathiṃ āmantesi ayaṃ pana samma sārathi puriso kiṃkato kesāpissa na yathā aññesaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. vipassī. 2 Yu. vassike. 3 Ma. bahūnaṃ. ito paraṃ īdisameva. @4 Yu. bhūmiṃ. 5 Ma. bhaddaṃ bhaddaṃ. Yu. bhaddaṃ. ito paraṃ īdisameva. @6 Po. abhiruyhitvā. 7 Ma. Yu. bhoggaṃ. ito paraṃ īdisameva. Kāyopissa na yathā aññesanti . eso kho deva jiṇṇo nāmāti . kiṃ paneso samma sārathi jiṇṇo nāmāti . eso kho deva jiṇṇo nāma nadāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatīti . Kiṃ pana samma sārathi ahaṃpi jarādhammo jaraṃ anatītoti . tvañca deva mayañcamhā sabbe jarādhammā jaraṃ anatītāti . tenahi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā ito 1- ca antepuraṃ paccaniyyāhīti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tato ca antepuraṃ paccaniyyāsi . tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatīti. [33] Athakho bhikkhave bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosīti na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosīti . kiṃ pana samma sārathi addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyantoti. {33.1} Addasā kho deva kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhaggaṃ daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ disvā maṃ etadavoca ayaṃ pana samma sārathi puriso kiṃkato kesāpissa na yathāaññesaṃ @Footnote: 1 Po. itopi. Ma. Yu. itova. ito paraṃ īdisameva. Kāyopissa na yathā aññesanti eso kho deva jiṇṇo nāmāti kiṃ paneso samma sārathi jiṇṇo nāmāti eso kho deva jiṇṇo nāma nadāni tena ciraṃ jīvitabbaṃ bhavissatīti kiṃ pana samma sārathi ahaṃpi jarādhammo jaraṃ anatītoti tvañca deva mayañcamhā sabbe jarādhammā jaraṃ anatītāti tenahi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā ito ca antepuraṃ paccaniyyāhīti evaṃ devāti kho ahaṃ deva vipassissa kumārassa paṭissutvā tato ca antepuraṃ paccaniyyāsiṃ so kho deva kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissatīti. {33.2} Athakho bhikkhave bandhumassa rañño etadahosi mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacananti . athakho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyoso mattāya pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi yathā vipassī kumāro rajjaṃ kāreyya yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacanaṃ 1- . tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti. [34] Athakho bhikkhave vipassī kumāro bahunnaṃ vassānaṃ .pe. Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. vacananti. Ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ sayamānaṃ 1- aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ disvā sārathiṃ āmantesi ayaṃ pana samma sārathi puriso kiṃkato akkhīnipissa na yathā aññesaṃ siropissa 2- na yathā aññesanti . eso kho deva byādhiko nāmāti . kiṃ paneso samma sārathi byādhiko nāmāti . eso kho deva byādhiko nāma appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyāti . kiṃ pana samma sārathi ahaṃpi byādhidhammo byādhiṃ anatītoti . tvañca deva mayañcamhā sabbe byādhidhammā byādhiṃ anatītāti . tenahi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā ito ca antepuraṃ paccaniyyāhīti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tato ca antepuraṃ paccaniyyāsi . Tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati byādhi paññāyissatīti. [35] Athakho bhikkhave bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosīti . Na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosīti . kiṃ pana samma sārathi addasa @Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. semānaṃ. ito paraṃ īdisameva. 2 Ma. Yu. saropissa. ito paraṃ @īdisameva. Kumāro uyyānabhūmiṃ niyyantoti . addasā kho deva kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ sayamānaṃ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi saṃvesiyamānaṃ disvā maṃ etadavoca ayaṃ pana samma sārathi puriso kiṃkato akkhīnipissa na yathā aññesaṃ siropissa na yathā aññesanti eso kho deva byādhiko nāmāti kiṃ paneso samma sārathi byādhiko nāmāti eso kho deva byādhiko nāma appevanāma tamhā ābādhā vuṭṭhaheyyāti kiṃ pana samma sārathi ahaṃpi byādhidhammo byādhiṃ anatītoti tvañca deva mayañcamhā sabbe byādhidhammā byādhiṃ anatītāti tenahi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā ito ca antepuraṃ paccaniyyāhīti evaṃ devāti kho ahaṃ deva vipassissa kumārassa paṭissutvā tato ca antepuraṃ paccaniyyāsiṃ eso 1- kho deva kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati byādhi paññāyissatīti. {35.1} Athakho bhikkhave bandhumassa rañño etadahosi mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi mā heva vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji 2- mā heva nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacananti . athakho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyoso mattāya pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi yathā @Footnote: 1 Ma. Yu. so kho. 2 Po. pabbajito. Vipassī kumāro rajjaṃ kāreyya yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacanaṃ 1- . tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro pañcakāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti .pe. [36] Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ disvā sārathiṃ āmantesi kiṃ nu kho so samma sārathi mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kariyatīti . eso kho deva kālakato nāmāti . tenahi samma sārathi yena so kālakato tena rathaṃ pesehīti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so kālakato yena rathaṃ pesesi 2-. {36.1} Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro petaṃ kālakataṃ disvā sārathiṃ āmantesi kiṃ panāyaṃ samma sārathi kālakato nāmāti. Eso kho deva kālakato nāma nadāni taṃ dakkhanti 3- mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā ñātisālohiteti . kiṃ pana samma sārathi ahaṃpi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto maṃpi na dakkhanti 4- devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā ahaṃpi na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohiteti . tvañca deva mayañcamhā sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā taṃpi na dakkhanti devo vā devī vā @Footnote: 1 Po. Ma. vacananti. 2 Po. Yu. pesehīti. 3 Yu. dakkhinti. ito paraṃ @īdisameva. 4 Po. dakkhinti. Aññe vā ñātisālohitā tvaṃpi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohiteti . tenahi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā ito ca antepuraṃ paccaniyyāhīti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā tato ca antepuraṃ paccaniyyāsi . tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati byādhi paññāyissati maraṇaṃ paññāyissatīti. [37] Athakho bhikkhave bandhumā rājā sārathiṃ āmantāpetvā etadavoca kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha kacci samma sārathi kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosīti . Na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā abhiramittha na kho deva kumāro uyyānabhūmiyā attamano ahosīti . kiṃ pana samma sārathi addasa kumāro uyyānabhūmiṃ niyyantoti. {37.1} Addasā kho deva kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto mahājanakāyaṃ sannipatitaṃ nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiramānaṃ disvā maṃ etadavoca kiṃ nu kho so samma sārathi mahājanakāyo sannipatito nānārattānañca dussānaṃ vilātaṃ kayiratīti eso kho deva kālakato nāmāti tenahi samma sārathi yena so kālakato tena rathaṃ pesehīti evaṃ devāti kho ahaṃ deva vipassissa kumārassa paṭissutvā yena So kālakato tena rathaṃ pesesiṃ addasā kho deva kumāro purisaṃ petaṃ kālakataṃ disvā maṃ etadavoca kiṃ panāyaṃ samma sārathi kālakato nāmāti eso kho deva kālakato nāma nadāni taṃ dakkhanti mātā vā pitā vā aññe vā ñātisālohitā sopi na dakkhissati mātaraṃ vā pitaraṃ vā aññe vā ñātisālohiteti kiṃ pana samma sārathi ahaṃpi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto maṃpi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā ahaṃpi na dakkhissāmi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohiteti tvañca deva mayañcamhā sabbe maraṇadhammā maraṇaṃ anatītā taṃpi na dakkhanti devo vā devī vā aññe vā ñātisālohitā tvaṃpi na dakkhissasi devaṃ vā deviṃ vā aññe vā ñātisālohiteti tenahi samma sārathi alandānajja uyyānabhūmiyā ito ca antepuraṃ paccaniyyāhīti evaṃ devāti kho ahaṃ deva vipassissa kumārassa paṭissutvā tato ca antepuraṃ paccaniyyāsiṃ so kho deva kumāro antepuraṃ gato dukkhī dummano pajjhāyati dhiratthu kira bho jāti nāma yatra hi nāma jātassa jarā paññāyissati byādhi paññāyissati maraṇaṃ paññāyissatīti. {37.2} Athakho bhikkhave bandhumassa rañño etadahosi mā heva kho vipassī kumāro na rajjaṃ kāresi mā heva kho vipassī kumāro agārasmā anagāriyaṃ pabbaji mā heva kho nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ saccaṃ assa vacananti . Athakho bhikkhave bandhumā rājā vipassissa kumārassa bhiyyoso mattāya pañcakāmaguṇāni upaṭṭhāpesi yathā vipassī kumāro rajjaṃ kāreyya yathā vipassī kumāro na agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyya yathā nemittānaṃ brāhmaṇānaṃ micchā assa vacanaṃ . tatra sudaṃ bhikkhave vipassī kumāro pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgibhūto paricāreti. [38] Athakho bhikkhave vipassī kumāro bahunnaṃ vassānaṃ bahunnaṃ vassasatānaṃ bahunnaṃ vassasahassānaṃ accayena sārathiṃ āmantesi yojehi samma sārathi bhaddāni bhaddāni yānāni uyyānabhūmiṃ gacchāma subhūmiṃ dassanāyāti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā bhaddāni bhaddāni yānāni yojetvā vipassissa kumārassa paṭivedesi yuttāni kho [1]- deva bhaddāni bhaddāni yānāni yassadāni kālaṃ maññasīti . athakho bhikkhave vipassī kumāro bhadraṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi uyyānabhūmiṃ niyyāsi. {38.1} Addasā kho bhikkhave vipassī kumāro uyyānabhūmiṃ niyyanto purisaṃ bhaṇḍuṃ pabbajitaṃ kāsāyavasanaṃ disvā sārathiṃ āmantesi ayaṃ pana samma sārathi puriso kiṃkato sīsaṃpissa na yathā aññesaṃ vatthānipissa na yathā aññesanti . eso kho deva pabbajito nāmāti . kiṃ paneso samma sārathi pabbajito nāmāti . eso kho deva pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā @Footnote: 1 Ma. Yu. te. Sādhu kusalacariyā 1- sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampāti . sādhu kho so samma sārathi pabbajito nāma sādhu [2]- dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalacariyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampā 3- tenahi samma sārathi yena so pabbajito tena rathaṃ pesehīti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi vipassissa kumārassa paṭissutvā yena so pabbajito tena rathaṃ pesesi . athakho bhikkhave vipassī kumāro taṃ pabbajitaṃ etadavoca tvaṃ pana samma kiṃkato sīsaṃpi te na yathā aññesaṃ vatthānipi te na yathā aññesanti . ahaṃ kho deva pabbajito nāmāti . kiṃ pana tvaṃ samma pabbajito nāmāti . ahaṃ kho deva pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalacariyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampāti . sādhu kho tvaṃ samma pabbajito nāma sādhu dhammacariyā sādhu samacariyā sādhu kusalacariyā sādhu puññakiriyā sādhu avihiṃsā sādhu bhūtānukampāti. {38.2} Athakho bhikkhave vipassī kumāro sārathiṃ āmantesi tenahi samma sārathi rathaṃ ādāya itova antepuraṃ paccāniyyāhi ahaṃ pana idheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissāmīti . evaṃ devāti kho bhikkhave sārathi @Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. kusalakiriyā. ito paraṃ īdisameva. 2 Ma. - samma sārathi. Yu. - hi @samma sārathi. 3 Po. Ma. - bhūtānukampāti. Vipassissa kumārassa paṭissutvā rathaṃ ādāya tato ca antepuraṃ paccāniyyāsi . vipassī pana kumāro tattheva kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji 1-. {38.3} Assosi kho bhikkhave bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni vipassī kira kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitoti . Sutvāna nesaṃ etadahosi na hi nūna so orako dhammavinayo na sā orikā 2- pabbajjā yattha vipassī kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito vipassī hi 3- nāma kumāro kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissati kimaṅgaṃ pana na 4- mayanti. Athakho [5]- bhikkhave mahājanakāyā 6- caturāsītipāṇasahassāni kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā vipassiṃ bodhisattaṃ agārasmā anagāriyaṃ pabbajitaṃ anupabbajiṃsu . tāya sudaṃ bhikkhave parisāya parivuto vipassī bodhisatto gāmanigamajanapadarājadhānīsu cārikaṃ carati. {38.4} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi na kho panetaṃ 7- paṭirūpaṃ yohaṃ ākiṇṇo viharāmi yannūnāhaṃ eko gaṇamhā vūpakaṭṭho vihareyyanti . athakho bhikkhave vipassī bodhisatto aparena samayena eko gaṇamhā vūpakaṭṭho @Footnote: 1 Po. pabbajitoti. 2 Po. Ma. orakā. 3 Ma. Yu. pi. 4 Po. Ma. @nasaddo natthi. 5 Yu. so.. 6 Ma. Yu. mahājanakāyo. 3 Ma. Yu. metaṃ. Vihāsi . aññeneva tāni caturāsītipabbajitasahassāni agamaṃsu . Aññena [1]- vipassī bodhisatto. {38.5} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa vāsūpagatassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi kicchaṃ vatāyaṃ loko āpanno jāyati ca jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca atha ca panimassa dukkhassa nissaraṇaṃ nappajānāti jarāmaraṇassa kudassu 2- nāma imassa dukkhassa nissaraṇaṃ paññāyissati jarāmaraṇassāti. [39] Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hoti kiṃpaccayā jarāmaraṇanti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo jātiyā kho sati jarāmaraṇaṃ hoti jātipaccayā jarāmaraṇanti. {39.1} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati jāti hoti kiṃpaccayā jātīti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo bhave kho sati jāti hoti bhavapaccayā jātīti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati bhavo hoti kiṃpaccayā bhavoti. {39.2} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo upādāne kho sati bhavo hoti upādānapaccayā bhavoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati upādānaṃ hoti @Footnote: 1 Ma. maggena. 2 Ma. Yu. kudāssu. Kiṃpaccayā upādānanti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo taṇhāya kho sati upādānaṃ hoti taṇhāpaccayā upādānanti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati taṇhā hoti kiṃpaccayā taṇhāti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo vedanāya kho sati taṇhā hoti vedanāpaccayā taṇhāti. {39.3} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati vedanā hoti kiṃpaccayā vedanāti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo phasse kho sati vedanā hoti phassapaccayā vedanāti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati phasso hoti kiṃpaccayā phassoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo saḷāyatane kho sati phasso hoti saḷāyatanapaccayā phassoti. {39.4} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati saḷāyatanaṃ hoti kiṃpaccayā saḷāyatananti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo nāmarūpe kho sati saḷāyatanaṃ hoti nāmarūpapaccayā saḷāyatananti . Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati nāmarūpaṃ hoti kiṃpaccayā nāmarūpanti . athakho bhikkhave Vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo viññāṇe kho sati nāmarūpaṃ hoti viññāṇapaccayā nāmarūpanti . Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho sati viññāṇaṃ hoti kiṃpaccayā viññāṇanti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hoti nāmarūpapaccayā viññāṇanti. {39.5} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi paccudāvattati kho idaṃ viññāṇaṃ nāmarūpamhā nāparaṃ gacchati ettāvatā jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā yadidaṃ nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ saḷāyatanapaccayā phasso phassapaccayā vedanā vedanāpaccayā taṇhā taṇhāpaccayā upādānaṃ upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. {39.6} Samudayo samudayoti kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi vijjā udāpādi āloko udapādi. [40] Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti kissa nirodhā jarāmaraṇanirodhoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya Abhisamayo jātiyā kho asati jarāmaraṇaṃ na hoti jātinirodhā jarāmaraṇanirodhoti. {40.1} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati jāti na hoti kissa nirodhā jātinirodhoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo bhave kho asati jāti na hoti bhavanirodhā jātinirodhoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati bhavo na hoti kissa nirodhā bhavanirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo upādāne kho asati bhavo na hoti upādānanirodhā bhavanirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati upādānaṃ na hoti kissa nirodhā upādānanirodhoti. {40.2} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo taṇhāya kho asati upādānaṃ na hoti taṇhānirodhā upādānanirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati taṇhā na hoti kissa nirodhā taṇhānirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo vedanāya kho asati taṇhā na hoti vedanānirodhā taṇhānirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati vedanā na hoti kissa nirodhā vedanānirodhoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo phasse kho asati vedanā na hoti phassanirodhā vedanānirodhoti. {40.3} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati phasso na hoti kissa nirodhā phassanirodhoti . Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo saḷāyatane kho asati phasso na hoti saḷāyatananirodhā phassanirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati saḷāyatanaṃ na hoti kissa nirodhā saḷāyatananirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo nāmarūpe kho asati saḷāyatanaṃ na hoti nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti. {40.4} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati nāmarūpaṃ na hoti kissa nirodhā nāmarūpanirodhoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo viññāṇe kho asati nāmarūpaṃ na hoti viññāṇanirodhā nāmarūpanirodhoti. {40.5} Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi kimhi nu kho asati viññāṇaṃ na hoti kissa nirodhā viññāṇanirodhoti. Athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa yonisomanasikārā ahu paññāya abhisamayo nāmarūpe kho asati viññāṇaṃ na hoti nāmarūpanirodhā viññāṇanirodhoti . athakho bhikkhave vipassissa bodhisattassa etadahosi Adhigato kho myāyaṃ maggo 1- bodhāya 2- yadidaṃ nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho saḷāyatananirodhā phassanirodhā phassanirodhā vedanānirodho vedanānirodhā taṇhānirodho taṇhānirodhā upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā jātinirodho jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti . Nirodho nirodhoti kho bhikkhave vipassissa bodhisattassa pubbe ananussutesu dhammesu cakkhuṃ udapādi ñāṇaṃ udapādi paññā udapādi vijjā udapādi āloko udapādi. [41] Athakho bhikkhave vipassī bodhisatto aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī vihāsi iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā iti vedanāya samudayo iti vedanāya atthaṅgamo iti saññā iti saññāya samudayo iti saññāya atthaṅgamo iti saṅkhārā iti saṅkhārānaṃ samudayo iti saṅkhārānaṃ atthaṅgamo iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti . tassa pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato nacirasseva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccīti 3-. Dutiyabhāṇavāraṃ. @Footnote: 1 Yu. vipassanāmaggo. 2 Ma. sambodhāya. 3 Po. vimuccati. [42] Athakho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi yannūnāhaṃ dhammaṃ deseyyanti . athakho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi adhigato kho me ayaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppādo idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ pare ca me na ājāneyyuṃ so mamassa kilamatho sā mamassa vihesāti. {42.1} Apissudaṃ 1- bhikkhave vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ imā anacchariyā gāthā paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā kicchena me adhigataṃ halandāni pakāsituṃ rāgadosaparetehi nāyaṃ dhammo susambuddho. Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ rāgarattā na dakkhanti tamokkhandhena āvutāti. [43] Itiha bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami no dhammadesanāya. @Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. apissu. [44] Athakho bhikkhave aññatarassa mahābrahmuno vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya etadahosi nassati vata bho loko vinassati vata bho loko yatra hi nāma vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa appossukkatāya cittaṃ nami 1- no dhammadesanāyāti . athakho so bhikkhave mahābrahmā seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva [2]- brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa purato pāturahosi . Athakho [3]- bhikkhave mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā dakkhiṇajānumaṇḍalaṃ paṭhaviyaṃ nidahanto 4- yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjaliṃ paṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca desetu bhante bhagavā dhammaṃ desetu sugato dhammaṃ santīdha 5- sattā apparajakkhajātikā assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāroti. {44.1} Evaṃ vutte bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ etadavoca mayhaṃpi kho brahme etadahosi yannūnāhaṃ dhammaṃ deseyyanti . tassa mayhaṃ brahme etadahosi adhigato kho me ayaṃ dhammo gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo paṇḍitavedanīyo ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā ālayarāmāya kho pana pajāya ālayaratāya @Footnote: 1 Ma. Yu. namati. 2 Po. Ma. kho. 3 Ma. Yu. so. 4 Ma. Yu. nihantvā. @5 Ma. Yu. santi. ito paraṃ īdisameva. Ālayasammuditāya duddasaṃ idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatā paṭiccasamuppādo idampi kho ṭhānaṃ duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ 1- ahañceva kho pana dhammaṃ deseyyaṃ pare ca me na ājāneyyuṃ so mamassa kilamatho sā mamassa vihesāti . apissudaṃ 2- brahme imā anacchariyā gāthā paṭibhaṃsu pubbe me assutapubbā kicchena me adhigataṃ halandāni pakāsituṃ .pe. āvutāti itiha me brahme paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ nami no dhammadesanāyāti. {44.2} Dutiyampi kho bhikkhave so mahābrahmā .pe. Tatiyampi kho bhikkhave so mahābrahmā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca desetu bhante bhagavā dhammaṃ desetu sugato dhammaṃ santīdha sattā apparajakkhajātikā assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāroti. {44.3} Athakho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho brahmuno [3]- ajjhesanaṃ viditvā sattesu [4]- kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesi . addasā kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbe 5- abhabbe appekacce paralokavajjabhayadassāvino 6- viharante . seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā @Footnote: 1 Po. nibbānanti. 2 Sī. Ma. Yu. apissumaṃ. 3 Ma. Yu. ca. 4 Po. Ma. Yu. ca. @5 Ma. Yu. bhabbe abhabbeti pāṭhadvayaṃ natthi. ito paraṃ īdisameva. @6 Ma. ... dassāvine. Paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni 1- udakānugatāni antonimuggaposīni appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṭhitāni appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti 2- anupalittāni udakena evameva kho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbe abhabbe appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante [3]-. {44.4} Athakho [4]- bhikkhave mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ gāthāhi ajjhabhāsi [45] Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito yathāpi passe janataṃ samantato tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedhaso pāsādamāruyha samantacakkhu sokāvakiṇṇaṃ 5- janatamapetasoko avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ. @Footnote: 1 saṃbaddhānītipi pāṭho. 2 Ma. ṭhitāni. Yu. ṭhanti. 3 Ma. appekacce na @paralokavajjabhayadassāvine. 4 Ma. Yu. so. 5 Ma. Yu. sokavatiṇṇaṃ. Uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma satthavāha anaṇa vivara 1- loke desetu 2- bhagavā dhammaṃ aññātāro bhavissantīti. [46] Evaṃ vutte 3- bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho taṃ mahābrahmānaṃ gāthāya ajjhabhāsi apārutā te 4- amatassa dvārā ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ vihiṃsasaññī paguṇaṃ nabhāsiṃ dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahmeti. [47] Athakho [5]- bhikkhave mahābrahmā katāvakāso khomhi vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammadesanāyāti vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi. [48] Athakho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi kassa nu kho ahaṃ paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatīti . athakho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa etadahosi ayaṃ kho khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasanti paṇḍitā viyattā medhāvino dīgharattaṃ apparajakkhajātikā yannūnāhaṃ khaṇḍassa ca rājaputtassa tissassa ca purohitaputtassa paṭhamaṃ dhammaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. vicara. 2 Ma. desassu. 3 Ma. Yu. athakho. 4 Ma. Yu. tesaṃ. @5 Ma. Yu. so. Deseyyaṃ te imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissantīti. {48.1} Athakho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva bodhirukkhamūle antarahito bandhumatiyā rājadhāniyā kheme migadāye pāturahosi . Athakho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho migadāyapālaṃ 1- āmantesi ehi tvaṃ samma migadāyapāla bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ evaṃ vadehi vipassī [2]- bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati so tumhākaṃ dassanakāmoti . evaṃ bhanteti kho bhikkhave migadāyapālo vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa paṭissutvā bandhumatiṃ rājadhāniṃ pavisitvā khaṇḍañca rājaputtaṃ tissañca purohitaputtaṃ etadavoca vipassī [3]- bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati so tumhākaṃ dassanakāmoti. {48.2} Athakho bhikkhave khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto bhaddāni bhaddāni yānāni yojāpetvā bhaddaṃ bhaddaṃ yānaṃ abhiruhitvā bhaddehi bhaddehi yānehi bandhumatiyā rājadhāniyā niyiṃsu yena khemo migadāyo tena pāyiṃsu yāvatikā yānassa bhūmi yānena gantvā yānā paccorohitvā pattikā 4- yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. dāyapālaṃ. ito paraṃ īdisameva. 2-3 Ma. Yu. bhante. 4 Ma. Yu. pattikāva. Arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. {48.3} Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbīkathaṃ kathesi seyyathīdaṃ dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nekkhamme 1- ānisaṃsaṃ pakāsesi . Yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ . seyyathāpi nāma suddhavatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya evameva khaṇḍassa ca rājaputtassa tissassa ca purohitaputtassa tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti. {48.4} Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthu sāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ abhikkantaṃ bhante abhikkantaṃ bhante seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telappajjotaṃ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhanti evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca labheyyāma mayaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampadanti . alatthuṃ @Footnote: 1 nikkhametipi pāṭho. Kho bhikkhave khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ . te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nekkhamme 1- ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. [49] Assosi kho bhikkhave bandhumatiyā rājadhāniyā mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati khaṇḍo ca kira rājaputto tisso ca purohitaputto vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitāti. {49.1} Sutvāna nesaṃ etadahosi na hi nūna so orako dhammavinayo na sā orikā 2- pabbajjā yattha khaṇḍo ca rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā khaṇḍo ca hi nāma rājaputto tisso ca purohitaputto kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajissanti kimaṅgaṃ pana na 3- mayanti ca @Footnote: 1 Ma. Yu. nibbāne. 2 Ma. Yu. orakā. 3 Po. Ma. nasaddo natthi. Athakho so bhikkhave mahājanakāyo caturāsītipāṇasahassāni bandhumatiyā rājadhāniyā nikkhamitvā yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. {49.2} Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbīkathaṃ kathesi seyyathīdaṃ dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi . yadā te bhagavā aññāsi kallacitte muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ . seyyathāpi nāma suddhavatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya evameva tesaṃ caturāsītipāṇasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti. {49.3} Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthu sāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ abhikkantaṃ bhante abhikkantaṃ bhante seyyathāpi bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telappajjotaṃ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhanti evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca Labheyyāma mayaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampadanti. {49.4} Alatthuṃ kho bhikkhave tāni caturāsītipāṇasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ . te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nibbāne 1- ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. [50] Assosuṃ kho bhikkhave tāni [2]- caturāsītipabbajitasahassāni vipassī kira bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bandhumatiṃ rājadhāniṃ anuppatto kheme migadāye viharati dhammañca kira desetīti . Athakho bhikkhave tāni caturāsītipabbajitasahassāni yena bandhumatī rājadhānī yena khemo migadāyo yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. {50.1} Tesaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho anupubbīkathaṃ kathesi seyyathīdaṃ dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ kāmānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nekkhamme ānisaṃsaṃ pakāsesi . yadā te bhagavā aññāsi kallacitte @Footnote: 1 nekkhammetipi pāṭhena bhavitabbaṃ. 2 Ma. Yu. purimāni. Muducitte vinīvaraṇacitte udaggacitte pasannacitte atha yā buddhānaṃ sāmukkaṃsikā dhammadesanā taṃ pakāsesi dukkhaṃ samudayaṃ nirodhaṃ maggaṃ . Seyyathāpi nāma suddhavatthaṃ apagatakāḷakaṃ sammadeva rajanaṃ paṭiggaṇheyya evameva tesaṃ caturāsītipabbajitasahassānaṃ tasmiṃyeva āsane virajaṃ vītamalaṃ dhammacakkhuṃ udapādi yaṅkiñci samudayadhammaṃ sabbantaṃ nirodhadhammanti. {50.2} Te diṭṭhadhammā pattadhammā viditadhammā pariyogāḷhadhammā tiṇṇavicikicchā vigatakathaṃkathā vesārajjappattā aparappaccayā satthu sāsane vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavocuṃ abhikkantaṃ bhante abhikkantaṃ bhante seyyathāpi [1]- bhante nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telappajjotaṃ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhanti evameva bhagavatā anekapariyāyena dhammo pakāsito ete mayaṃ bhante bhagavantaṃ saraṇaṃ gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca labheyyāma mayaṃ bhante bhagavato santike pabbajjaṃ labheyyāma upasampadanti. {50.3} Alatthuṃ kho bhikkhave tāni caturāsītipabbajitasahassāni vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa santike pabbajjaṃ alatthuṃ upasampadaṃ . te vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi saṅkhārānaṃ ādīnavaṃ okāraṃ saṅkilesaṃ nekkhamme 2- ānisaṃsaṃ pakāsesi. Tesaṃ vipassinā bhagavatā arahatā sammāsambuddhena dhammiyā kathāya @Footnote: 1 Po. Ma. nāma. 2 Ma. Yu. nibbāne. Sandassiyamānānaṃ samādapiyamānānaṃ samuttejiyamānānaṃ sampahaṃsiyamānānaṃ nacirasseva anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu. [51] Tena kho pana 1- samayena bandhumatiyā rājadhāniyā mahābhikkhusaṅgho paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ . athakho bhikkhave vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ yannūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ caratha bhikkhave cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ mā ekena dve agamittha desetha bhikkhave dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha santīdha sattā apparajakkhajātikā assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāro apica channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti. {51.1} Athakho bhikkhave aññataro mahābrahmā vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva brahmaloke antarahito vipassissa bhagavato arahato sammāsambuddhassa @Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. tena kho pana bhikkhave. Purato pāturahosi . athakho so bhikkhave mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho tenañjalimpaṇāmetvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ etadavoca evametaṃ bhagavā evametaṃ sugata mahā kho bhante etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ anujānātu bhante bhagavā bhikkhū caratha bhikkhave cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ mā ekena dve agamittha desetha bhikkhave dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha santīdha sattā apparajakkhajātikā assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāro 1- apica bhante mayaṃ tathā karissāma yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyāti . idamavoca bhikkhave so mahābrahmā idaṃ vatvā vipassiṃ bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi. [52] Athakho bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho sāyaṇhasamaye 2- paṭisallānā vuṭṭhito bhikkhū āmantesi idha mayhaṃ bhikkhave rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi mahā kho etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati @Footnote: 1 Ma. aññātāroti. 2 Ma. sāyaṇhasamayaṃ. Aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ yannūnāhaṃ bhikkhū anujāneyyaṃ caratha bhikkhave cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ mā ekena dve agamittha desetha bhikkhave dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha santīdha sattā apparajakkhajātikā assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāro apica channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti {52.1} athakho bhikkhave aññataro mahābrahmā mama cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi athakho so bhikkhave mahābrahmā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ tenañjalimpaṇāmetvā maṃ etadavoca evametaṃ bhagavā evametaṃ sugata mahā kho bhante etarahi bhikkhusaṅgho bandhumatiyā rājadhāniyā paṭivasati aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ anujānātu bhante bhagavā bhikkhū caratha bhikkhave cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ mā ekena dve agamittha desetha bhikkhave dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha santīdha sattā apparajakkhajātikā Assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāro 1- apica bhante mayaṃ tathā karissāma yathā bhikkhū channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamissanti pātimokkhuddesāyāti idamavoca bhikkhave so mahābrahmā idaṃ vatvā maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattheva antaradhāyi. {52.2} Anujānāmi bhikkhave caratha cārikaṃ bahujanahitāya bahujanasukhāya lokānukampāya atthāya hitāya sukhāya devamanussānaṃ mā ekena dve agamittha desetha bhikkhave dhammaṃ ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kelaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāsetha santīdha sattā apparajakkhajātikā assavanatā dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāro apica 2- mayaṃ tathā karissāma yathā channaṃ channaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti . Athakho [3]- bhikkhave bhikkhū yebhuyyena ekāheneva janapadacārikaṃ pakkamiṃsu. [53] Tena kho pana samayena jambūdīpe caturāsītiāvāsasahassāni honti . ekamhi vasse nikkhante devatā saddamanussāvesuṃ nikkhantaṃ kho mārisā ekavassaṃ pañcidāni vassāni sesāni pañcannaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti . Dvīsu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ @Footnote: 1 Ma. aññātāroti. 2 Po. apica bhante mayaṃ. Ma. Yu. apica bhikkhave channaṃ @channaṃ .... mayaṃ tathā karissāma yathāti pāṭhā pana natthi. ito paraṃ yāva @pātimokkhuddesāyātīti atireka pādhā bhavitabbaṃ. 3 Yu. te. Nikkhantāni kho mārisā dve vassāni cattārīdāni vassāni sesāni catunnaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti . tīsu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ nikkhantāni kho mārisā tīṇi vassāni tīṇīdāni vassāni sesāni tiṇṇaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti . catūsu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ nikkhantāni kho mārisā cattāri vassāni dvedāni vassāni sesāni dvinnaṃ vassānaṃ accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti. {53.1} Pañcasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ nikkhantāni kho mārisā pañca vassāni ekaṃdāni vassaṃ sesaṃ ekassa vassassa accayena bandhumatī rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti. Chasu vassesu nikkhantesu devatā saddamanussāvesuṃ nikkhantāni kho mārisā chabbassāni samayodāni bandhumatī 1- rājadhānī upasaṅkamitabbā pātimokkhuddesāyāti . athakho te bhikkhave bhikkhū appekacce sakena iddhānubhāvena appekacce devatānaṃ 2- iddhānubhāvena ekāheneva bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamiṃsu pātimokkhuddesāyāti. [54] Tatra sudaṃ bhikkhave vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho bhikkhusaṅghe evaṃ pātimokkhaṃ uddissati 3- @Footnote: 1 Ma. Yu. bandhumatiṃ rājadhāniṃ upasaṅkamituṃ. 2 Yu. devānaṃ. 3 Ma. Yu. uddisati. Khantī paramaṃ tapo tītikkhā nibbānaṃ paramaṃ vadanti buddhā na hi pabbajito parūpaghātī [1]- Samaṇo hoti paraṃ viheṭhayanto. Sabbapāpassa akaraṇaṃ kusalassūpasampadā sacittapariyodapanaṃ etaṃ buddhānasāsanaṃ. Anūpavādo anūpaghāto pātimokkhe ca saṃvaro mattaññutā ca bhattasmiṃ pantañca sayanāsanaṃ adhicitte ca āyogo etaṃ buddhānasāsananti. [55] Ekamidāhaṃ bhikkhave samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ viharāmi subhavane 2- sālarājamūle . tassa mayhaṃ bhikkhave rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi na kho so suddhāvāso 3- sulabharūpo yo mayā anāvutthapubbo 4- iminā dīghena addhunā aññatra suddhāvāsehi devehi yannūnāhaṃ yena suddhāvāsā devā tena upasaṅkameyyanti . athakhohaṃ bhikkhave seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva ukkaṭṭhāyaṃ subhavane sālarājamūle antarahito avihesu devesu pāturahosiṃ. {55.1} Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni 5- devatāsatāni anekāni devatāsahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. @Footnote: 1 Ma. na. 2 Ma. Yu. subhagavane. ito paraṃ īdisameva. 3 Ma. Yu. sattāvāso. @4 Ma. anajjhāvutthapubbo. 5 Ma. Yu. anekāni devatāsahassānīti pāṭhadvayaṃ natthi. {55.2} Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ ito so mārisa 1- ekanavuto kappo yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi vipassī mārisa 2- bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi vipassī mārisa bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni 3- vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janettī bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi vipassissa @Footnote: 1 Po. Ma. mārisā ekanavutikappe. Yu. ekanavute kappe. ito paraṃ īdisameva. @2 Ma. sabbattha mārisā. 3 Yu. asītibhikkhusatasahassani. Mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ te mayaṃ mārisa vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmachandaṃ virājetvā idhūpapannāti. {55.3} Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni [1]- yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu . ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ ito 2- so mārisa ekatiṃso kappo yaṃ sikhī bhagavā .pe. te mayaṃ mārisa sikhimhi bhagavati .pe. Tasmiṃyeva kho mārisa ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā .pe. te mayaṃ mārisa vessabhumhi bhagavati .pe. Imasmiṃyeva kho mārisa bhaddakappe kakusandho . konāgamano. Kassapo bhagavā .pe. te mayaṃ mārisa kakusandhamhi . Konāgamanamhi. Kassapamhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmachandaṃ virājetvā idhūpapannāti. {55.4} Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu . ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ imasmiṃyeva kho mārisa bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno bhagavā mārisa khattiyo jātiyā khattiyakule uppanno bhagavā mārisa gotamo gottena bhagavato mārisa appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ @Footnote: 1 Ma. anekāni devatāsatasahassāni. ito paraṃ īdisameva. 2 Ma. Yu. ito so @mārisa .pe. etadavocunti ime pāṭhā natthi. Lahukaṃ 1- yo ciraṃ jīvati so vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo bhagavā mārisa assatthassa mūle abhisambuddho bhagavato mārisa sārīputtamoggallānaṃ 2- nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ bhagavato mārisa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni bhagavato mārisa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ bhagavato mārisa ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko bhagavato mārisa suddhodano nāma rājā pitā māyā nāma devī mātā janettī kapilavatthunagaraṃ rājadhānī ahosi bhagavato mārisa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ te mayaṃ mārisa bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmachandaṃ virājetvā idhūpapannāti. {55.5} Athakhohaṃ bhikkhave avihehi devehi saddhiṃ yena atappā devā tenupasaṅkamiṃ . athakhohaṃ bhikkhave avihehi ca devehi atappehi ca devehi saddhiṃ yena sudassā devā tenupasaṅkamiṃ . athakhohaṃ bhikkhave avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi saddhiṃ yena sudassī devā tenupasaṅkamiṃ . athakhohaṃ bhikkhave avihehi ca devehi atappehi ca devehi sudassehi ca devehi sudassīhi ca devehi saddhiṃ yena akaniṭṭhā devā tenupasaṅkamiṃ. {55.6} Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. lahusaṃ. 2 Yu. ... moggallānā. Aṭṭhaṃsu . ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ ito so mārisa ekanavuto kappo yaṃ vipassī bhagavā arahaṃ sammāsambuddho loke udapādi . vipassī mārisa bhagavā arahaṃ sammāsambuddho khattiyo jātiyā ahosi khattiyakule udapādi vipassī mārisa bhagavā arahaṃ sammāsambuddho koṇḍañño gottena ahosi vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asītivassasahassāni āyuppamāṇaṃ ahosi vipassī mārisa bhagavā arahaṃ sammāsambuddho pāṭaliyā mūle abhisambuddho vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa khaṇḍatissaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aṭṭhasaṭṭhibhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi bhikkhusatasahassaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi asītibhikkhusahassāni vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa ime tayo sāvakānaṃ sannipātā ahesuṃ sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa asoko nāma bhikkhu upaṭṭhāko ahosi aggupaṭṭhāko vipassissa mārisa bhagavato arahato sammāsambuddhassa bandhumā nāma rājā pitā ahosi bandhumatī nāma devī mātā ahosi janettī bandhumassa rañño bandhumatī nāma nagaraṃ rājadhānī ahosi vipassissa mārisa bhagavato Arahato sammāsambuddhassa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ te mayaṃ mārisa vipassimhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmachandaṃ virājetvā idhūpapannāti. {55.7} Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu . Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ ito so mārisa ekatiṃso kappo yaṃ sikhī bhagavā .pe. Te mayaṃ mārisa sikhimhi bhagavati .pe. tasmiṃyeva kho mārisa ekatiṃse kappe vessabhū bhagavā .pe. te mayaṃ mārisa vessabhumhi bhagavati .pe. Imasmiṃyeva kho mārisa bhaddakappe kakusandho . Konāgamano. Kassapo bhagavā .pe. Te mayaṃ mārisa kakusandhamhi . konāgamanamhi . kassapamhi bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmachandaṃ virājetvā idhūpapannāti. {55.8} Tasmiṃyeva kho bhikkhave devanikāye anekāni devatāsatāni anekāni devatāsahassāni yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu . Ekamantaṃ ṭhitā kho bhikkhave tā devatā maṃ etadavocuṃ imasmiṃyeva kho mārisa bhaddakappe bhagavā etarahi arahaṃ sammāsambuddho loke uppanno bhagavā mārisa khattiyo jātiyā khattiyakule uppanno bhagavā mārisa gotamo gottena bhagavato mārisa appakaṃ āyuppamāṇaṃ parittaṃ lahukaṃ yo ciraṃ jīvati so Vassasataṃ appaṃ vā bhiyyo bhagavā mārisa assatthassa mūle abhisambuddho bhagavato mārisa sārīputtamoggallānaṃ nāma sāvakayugaṃ ahosi aggaṃ bhaddayugaṃ bhagavato mārisa eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi aḍḍhateḷasāni bhikkhusatāni bhagavato mārisa ayaṃ eko sāvakānaṃ sannipāto ahosi sabbesaṃyeva khīṇāsavānaṃ bhagavato mārisa ānando nāma bhikkhu upaṭṭhāko aggupaṭṭhāko bhagavato mārisa suddhodano nāma rājā pitā māyā nāma devī mātā janettī kapilavatthuṃ nāma nagaraṃ rājadhānī bhagavato mārisa evaṃ abhinikkhamanaṃ ahosi evaṃ pabbajjā evaṃ padhānaṃ evaṃ abhisambodhi evaṃ dhammacakkappavattanaṃ te mayaṃ mārisa bhagavati brahmacariyaṃ caritvā kāmesu kāmachandaṃ virājetvā idhūpapannāti. [56] Iti kho bhikkhave tathāgatassevesā dhammadhātu suppaṭividdhā yassā dhammadhātuyā suppaṭividdhattā tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi anussarati gottatopi anussarati āyuppamāṇatopi anussarati sāvakayugatopi anussarati sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā. Evaṃgottā. Evaṃsīlā. Evaṃdhammā . evaṃpaññā. Evaṃvihārī. Evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti. Devatāpi 1- tathāgatassa etamatthaṃ ārocesuṃ yena tathāgato atīte @Footnote: 1 Yu. devatāpi tathāgatassa ahesuṃ .pe. itipīti ime pāṭhā natthi. Buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jātitopi anussarati nāmatopi anussarati gottatopi anussarati āyuppamāṇatopi anussarati sāvakayugatopi anussarati sāvakasannipātatopi anussarati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā . Evaṃgottā. Evaṃsīlā. Evaṃdhammā. Evaṃpaññā. Evaṃvihārī . evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti . idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Mahāpadānasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ. ------------ Mahānidānasuttaṃ [57] Evamme sutaṃ . ekaṃ samayaṃ bhagavā kurūsu viharati kammāsadammaṃ 1- nāma kurūnaṃ nigamo . athakho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca acchariyaṃ bhante abbhūtaṃ bhante yāvagambhīro cāyaṃ bhante paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca atha ca pana me uttānakuttānako viya khāyatīti . mā hevaṃ ānanda avaca mā hevaṃ ānanda avaca gambhīro cāyaṃ 2- paṭiccasamuppādo gambhīrāvabhāso ca . etassa ānanda dhammassa ananubodhā appaṭivedhā evamayaṃ pajā tantākulakajātā guṇagaṇṭhikajātā 3- muñjapabbajabhūtā 4- apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ saṃsāraṃ nātivattati. {57.1} Atthi idappaccayā jarāmaraṇanti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā jarāmaraṇanti iti ce vadeyya jātipaccayā jarāmaraṇanti iccassa vacanīyaṃ. {57.2} Atthi idappaccayā jātīti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā jātīti iti ce vadeyya bhavapaccayā jātīti iccassa vacanīyaṃ. {57.3} Atthi idappaccayā bhavoti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa @Footnote: 1 kammāsadhammantipi pāṭho. 2 Ma. Yu. ānanda. 3 Ma. Yu. kulagaṇṭhikajātā. @4 Sī. muñjababbajabhūtā. Vacanīyaṃ . kiṃpaccayā bhavoti iti ce vadeyya upādānapaccayā bhavoti iccassa vacanīyaṃ. {57.4} Atthi idappaccayā upādānanti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā upādānanti iti ce vadeyya taṇhāpaccayā upādānanti iccassa vacanīyaṃ. {57.5} Atthi idappaccayā taṇhāti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā taṇhāti iti ce vadeyya vedanāpaccayā taṇhāti iccassa vacanīyaṃ. {57.6} Atthi idappaccayā vedanāti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā vedanāti iti ce vadeyya phassapaccayā vedanāti iccassa vacanīyaṃ. {57.7} Atthi idappaccayā phassoti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā phassoti iti ce vadeyya nāmarūpapaccayā phassoti iccassa vacanīyaṃ. {57.8} Atthi idappaccayā nāmarūpanti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā nāmarūpanti iti ce vadeyya viññāṇapaccayā nāmarūpanti iccassa vacanīyaṃ. {57.9} Atthi idappaccayā viññāṇanti iti puṭṭhena satā ānanda atthītissa vacanīyaṃ . kiṃpaccayā viññāṇanti iti ce vadeyya nāmarūpapaccayā viññāṇanti iccassa vacanīyaṃ. {57.10} Iti kho ānanda nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ nāmarūpapaccayā phasso phassapaccayā vedanā vedanāpaccayā taṇhā taṇhāpaccayā upādānaṃ upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā Jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. [58] Jātipaccayā jarāmaraṇanti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā jātipaccayā jarāmaraṇaṃ . jāti ca 1- hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathīdaṃ devānaṃ vā devattāya gandhabbānaṃ vā gandhabbattāya yakkhānaṃ vā yakkhattāya bhūtānaṃ vā bhūtattāya manussānaṃ vā manussattāya catuppadānaṃ vā catuppadattāya pakkhīnaṃ vā pakkhittāya siriṃsapānaṃ vā siriṃsapattāya . Tesaṃ tesañca 2- hi ānanda sattānaṃ tathattāya jāti nābhavissa . Sabbaso jātiyā asati jātinirodhā api nu kho jarāmaraṇaṃ paññāyethāti . no hetaṃ bhante . Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo jarāmaraṇassa yadidaṃ jāti. {58.1} Bhavapaccayā jātīti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā bhavapaccayā jāti . Bhavo ca 3- hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathīdaṃ kāmabhavo vā rūpabhavo vā arūpabhavo vā . sabbaso bhave asati bhavanirodhā api nu kho jāti paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva @Footnote:1-2-3 Yu. va. ito paraṃ īdisameva. Hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo jātiyā yadidaṃ bhavo. {58.2} Upādānapaccayā bhavoti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā upādānapaccayā bhavo . upādānañca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathīdaṃ kāmupādānaṃ vā diṭṭhupādānaṃ vā sīlabbatupādānaṃ vā attavādupādānaṃ vā . sabbaso upādāne asati upādānanirodhā api nu kho bhavo paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo bhavassa yadidaṃ upādānaṃ. {58.3} Taṇhāpaccayā upādānanti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā taṇhāpaccayā upādānaṃ . taṇhā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathīdaṃ rūpataṇhā saddataṇhā gandhataṇhā rasataṇhā phoṭṭhabbataṇhā dhammataṇhā . sabbaso taṇhāya asati taṇhānirodhā api nu kho upādānaṃ paññāyethāti. No hetaṃ bhante. Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo upādānassa yadidaṃ taṇhā. {58.4} Vedanāpaccayā taṇhāti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā vedanāpaccayā taṇhā . Vedanā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ Kassaci kimhici seyyathīdaṃ cakkhusamphassajā vedanā sotasamphassajā vedanā ghānasamphassajā vedanā jivhāsamphassajā vedanā kāyasamphassajā vedanā manosamphassajā vedanā . sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho taṇhā paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo taṇhāya yadidaṃ vedanā. [59] Iti kho panetaṃ ānanda vedanaṃ paṭicca taṇhā taṇhaṃ paṭicca pariyesanā pariyesanaṃ paṭicca lābho lābhaṃ paṭicca vinicchayo vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ macchariyaṃ paṭicca ārakkho ārakkhaṃ 1- paṭicca ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādānasatthādāna- kalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavantīti iti 2- kho panetaṃ vuttaṃ . tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā ārakkhādhikaraṇaṃ daṇḍādānasatthādāna- kalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhavanti 3-. {59.1} Ārakkho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso ārakkhe asati ārakkhanirodhā api nu kho daṇḍādānasatthādānakalahaviggahavivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādā aneke pāpakā akusalā dhammā sambhaveyyunti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. ārakkhaṃ paṭiccāti pāṭhadvayaṃ natthi. 2 Ma. Yu. iti kho panetaṃ @vuttaṃ .pe. veditabbaṃ yathāti ime pāṭhā natthi. 3 Ma. Yu. sambhavantīti @ito kho panetaṃ veditabbaṃ yathā. Esa samudayo esa paccayo daṇḍādānasatthādānakalahaviggaha- vivādatuvaṃtuvaṃpesuññamusāvādānaṃ anekesaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ sambhavāya yadidaṃ ārakkho. {59.2} Macchariyaṃ paṭicca ārakkhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda 1- imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā macchariyaṃ paṭicca ārakkho . Macchariyañca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso macchariye asati macchariyanirodhā api nu kho ārakkho paññāyethāti . no hetaṃ bhante . Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo ārakkhassa yadidaṃ macchariyaṃ. {59.3} Pariggahaṃ paṭicca macchariyanti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā pariggahaṃ paṭicca macchariyaṃ . Pariggaho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso pariggahe asati pariggahanirodhā api nu kho macchariyaṃ paññāyethāti . no hetaṃ bhante . Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo macchariyassa yadidaṃ pariggaho. {59.4} Ajjhosānaṃ paṭicca pariggahoti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā ajjhosānaṃ paṭicca pariggaho . ajjhosānañca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso ajjhosāne asati ajjhosānanirodhā api nu kho pariggaho @Footnote: 1 Po. tasmātihānanda. Paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo pariggahassa yadidaṃ ajjhosānaṃ. {59.5} Chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānanti iti kho panetaṃ vuttaṃ . tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā chandarāgaṃ paṭicca ajjhosānaṃ . chandarāgo ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso chandarāge asati chandarāganirodhā api nu kho ajjhosānaṃ paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo ajjhosānassa yadidaṃ chandarāgo. {59.6} Vinicchayaṃ paṭicca chandarāgoti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā vinicchayaṃ paṭicca chandarāgo . vinicchayo ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso vinicchaye asati vinicchayanirodhā api nu kho chandarāgo paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ didānaṃ esa samudayo esa paccayo chandarāgassa yadidaṃ vinicchayo. {59.7} Lābhaṃ paṭicca vinicchayoti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā lābhaṃ paṭicca vinicchayo . lābho ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso lābhe asati lābhanirodhā api nu kho vinicchayo paññāyethāti . no Hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo vinicchayassa yadidaṃ lābho. {59.8} Pariyesanaṃ paṭicca lābhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā pariyesanaṃ paṭicca lābho . pariyesanā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici . sabbaso pariyesanāya asati pariyesanānirodhā api nu kho lābho paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo lābhassa yadidaṃ pariyesanā. {59.9} Taṇhaṃ paṭicca pariyesanāti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā taṇhaṃ paṭicca pariyesanā . taṇhā ca hi ānanda nābhavissa sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathīdaṃ kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā . sabbaso taṇhāya asati taṇhānirodhā api nu kho pariyesanā paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo pariyesanāya yadidaṃ taṇhā. [60] Iti kho ānanda ime dve dhammā dvayena vedanāya ekasamosaraṇā bhavanti. {60.1} Phassapaccayā vedanāti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā phassapaccayā vedanā 1- . phasso ca hi ānanda nābhavissa sabbena @Footnote: 1 Ma. vedanāti. Sabbaṃ sabbathā sabbaṃ kassaci kimhici seyyathīdaṃ cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso . sabbaso phasse asati phassanirodhā api nu kho vedanā paññāyethāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo vedanāya yadidaṃ phasso. {60.2} Nāmarūpapaccayā phassoti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā nāmarūpapaccayā phasso . Yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmakāyassa paññatti hoti tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho rūpakāye adhivacanasamphasso paññāyethāti . no hetaṃ bhante . yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi rūpakāyassa paññatti hoti tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho nāmakāye paṭighasamphasso paññāyethāti . no hetaṃ bhante . yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmakāyassa ca rūpakāyassa ca paññatti hoti tesu ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho adhivacanasamphasso vā paṭighasamphasso vā paññāyethāti . No hetaṃ bhante . yehi ānanda ākārehi yehi liṅgehi yehi nimittehi yehi uddesehi nāmarūpassa paññatti hoti tesu Ākāresu tesu liṅgesu tesu nimittesu tesu uddesesu asati api nu kho phasso paññāyethāti . no hetaṃ bhante . Tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo phassassa yadidaṃ nāmarūpaṃ. {60.3} Viññāṇapaccayā nāmarūpanti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ . viññāṇañca hi ānanda mātu kucchismiṃ na okkamissatha api nu kho nāmarūpaṃ mātu kucchismiṃ samucchijjissathāti. No hetaṃ bhante. Viññāṇañca hi ānanda mātu kucchismiṃ okkamitvā vokkamissatha api nu kho nāmarūpaṃ itthattāya abhinibbattissathāti . no hetaṃ bhante . viññāṇañca hi ānanda daharasseva sato vocchijjissatha kumārakassa vā kumārikāya vā api nu kho nāmarūpaṃ vuḍḍhiṃ viruḷhiṃ vepullaṃ āpajjissathāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo nāmarūpassa yadidaṃ viññāṇaṃ. {60.4} Nāmarūpapaccayā viññāṇanti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Tadānanda imināpetaṃ pariyāyena veditabbaṃ yathā nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ . viññāṇañca hi ānanda nāmarūpe patiṭṭhaṃ na labhiṃssatha api nu kho āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo paññāyethāti . No hetaṃ bhante . tasmātihānanda eseva hetu etaṃ nidānaṃ esa samudayo esa paccayo viññāṇassa yadidaṃ nāmarūpaṃ . ettāvatā kho @Footnote: 1 Yu. mātukucchiṃ. ito paraṃ īdisameva. Ānanda jāyetha vā jīyetha vā mīyetha vā cavetha vā upapajjetha vā. Ettāvatā kho adhivacanapatho ettāvatā niruttipatho ettāvatā paññattipatho ettāvatā paññāvacaraṃ ettāvatā vaṭṭaṃ vattati . Itthattaṃ paññāpanāya yadidaṃ nāmarūpaṃ saha viññāṇena. [1]- [61] Kittāvatā ca ānanda attānaṃ paññapento paññapeti 2-. Rūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti rūpī me paritto attāti . rūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti rūpī me ananto attāti . arūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti arūpī me paritto attāti . arūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti arūpī me ananto attāti. {61.1} Tatrānanda yo so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti etarahi vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti tathābhāviṃ 3- vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya. {61.2} Tatrānanda yo so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti etarahi vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti tathābhāviṃ 4- vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti @Footnote: 1 Sī. Ma. aññamaññapaccayatā pavattati. 2 paññāpento paññāpetītipi pāṭho. @3-4 Ma. Yu. tattha bhāviṃ. ito paraṃ īdisameva. Atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa hoti . evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ anantattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya. {61.3} Tatrānanda yo so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti etarahi vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti tathābhāviṃ vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ paññapento paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa hoti . evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ parittattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya. {61.4} Tatrānanda yo so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti etarahi vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti tathābhāviṃ vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ paññapento paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa hoti. Evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ anantattānudiṭṭhi anusetīti iccālaṃ vacanāya. Ettāvatā kho ānanda attānaṃ paññapento paññapetīti. [62] Kittāvatā ca ānanda attānaṃ na paññapento na paññapeti . rūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti rūpī me paritto attāti . rūpiṃ vā hi ānanda anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti rūpī me ananto attāti . arūpiṃ vā hi ānanda parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti arūpī me paritto attāti . arūpiṃ vā hi ānanda @Footnote: 1 Ma. Yu. paññapeti. Anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti arūpī me ananto attāti. {62.1} Tatrānanda yo so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti etarahi vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti tathābhāviṃ vā so rūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa na hoti . evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya. {62.2} Tatrānanda yo so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti etarahi vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti tathābhāviṃ vā so rūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa na hoti . evaṃ santaṃ kho ānanda rūpiṃ anantattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya. {62.3} Tatrānanda yo so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti etarahi vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti tathābhāviṃ vā so arūpiṃ parittaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa na hoti . evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ parittattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya. {62.4} Tatrānanda yo so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti etarahi vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento Na paññapeti tathābhāviṃ vā so arūpiṃ anantaṃ attānaṃ na paññapento na paññapeti atathaṃ vā pana santaṃ tathattāya upakappessāmīti iti vā panassa na hoti . evaṃ santaṃ kho ānanda arūpiṃ anantattānudiṭṭhi nānusetīti iccālaṃ vacanāya . ettāvatā kho ānanda attānaṃ na paññapento na paññapetīti. [63] Kittāvatā ca ānanda attānaṃ samanupassamāno samanupassati . vedanaṃ vā hi ānanda attānaṃ samanupassamāno samanupassati vedanā me attāti na heva kho me vedanā attā appaṭisaṃvedano me attāti [1]- . na heva kho me vedanā attā nopi appaṭisaṃvedano me attā attā me vedayati vedanādhammo hi me attāti iti vā hi ānanda attānaṃ samanupassamāno samanupassati. {63.1} Tatrānanda yo so evamāha vedanā me attāti so evamassa vacanīyo tisso kho imā āvuso vedanā sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanā imāsaṃ kho tvaṃ tissannaṃ vedanānaṃ katamaṃ attato samanupassasīti . yasmiṃ ānanda samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti neva tasmiṃ samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti sukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. Yasmiṃ ānanda samaye dukkhaṃ vedanaṃ vedeti neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti na adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedeti dukkhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti . yasmiṃ ānanda samaye adukkhamasukhaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. iti vā hi ānanda samanupassamāno samanupassati. Vedanaṃ vedeti neva tasmiṃ samaye sukhaṃ vedanaṃ vedeti na dukkhaṃ vedanaṃ vedeti adukkhamasukhaṃyeva tasmiṃ samaye vedanaṃ vedeti. {63.2} Sukhāpi kho ānanda vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā . Dukkhāpi kho ānanda vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā . adukkhamasukhāpi kho ānanda vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā . tassa sukhaṃ vedanaṃ vedayamānassa eso me attāti hoti tassāyeva sukhāya vedanāya nirodhā byagā me attāti hoti . dukkhaṃ vedanaṃ vedayamānassa eso me attāti hoti . tassāyeva dukkhāya vedanāya nirodhā byagā me attāti hoti . adukkhamasukhaṃ vedanaṃ vedayamānassa eso me attāti hoti tassāyeva adukkhamasukhāya vedanāya nirodhā byagā me attāti hoti. Iti so diṭṭhe va dhamme aniccaṃ sukhadukkhavokiṇṇaṃ uppādavayadhammaṃ attānaṃ samanupassamāno samanupassati yo so evamāha vedanā me attāti . tasmātihānanda etenapetaṃ nakkhamati vedanā me attāti samanupassituṃ {63.3} tatrānanda yo so evamāha na heva kho me vedanā attā appaṭisaṃvedano me attāti so evamassa vacanīyo yattha panāvuso sabbaso vedayitaṃ atthi 1- api nu kho tattha asmīti 2- @Footnote: 1 Ma. Yu. natthi. 2 Ma. ayamahamasmīti. ito paraṃ īdisameva. Siyāti . no hetaṃ bhante . tasmātihānanda etenapetaṃ nakkhamati na heva kho me vedanā attā appaṭisaṃvedano me attāti samanupassituṃ. {63.4} Tatrānanda yo so evamāha na heva kho me vedanā attā nopi appaṭisaṃvedano [1]- attā attā me vedayati vedanādhammo hi me attāti . so evamassa vacanīyo vedanā ca hi āvuso sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ aparisesā nirujjheyyuṃ sabbaso vedanāya asati vedanānirodhā api nu kho tattha ahamasmīti 2- siyāti. No hetaṃ bhante. Tasmātihānanda etenapetaṃ nakkhamati na heva kho me vedanā attā nopi appaṭisaṃvedano [3]- attā attā me vedayati vedanādhammo hi me attāti samanupassituṃ. [64] Yato kho ānanda bhikkhu neva vedanaṃ attānaṃ samanupassati nopi appaṭisaṃvedanaṃ attānaṃ samanupassati nopi attā [4]- vedayati vedanādhammo hi me attāti samanupassati . So evaṃ samanupassanto 5- na 6- kiñci loke upādiyati anupādiyañca na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . evaṃ vimuttaṃ 7- kho ānanda bhikkhuṃ yo evaṃ vadeyya hoti tathāgato parammaraṇā itisā diṭṭhīti 8- tadakallaṃ . na hoti tathāgato parammaraṇā @Footnote:1-3-4 Ma. Yu. me. 2 Yu. ayamahamasmīti. 5 Ma. nasamanupassanto. @Yu. asamanupassanto. 6 Ma. na ca. 7 Ma. Yu. vimuttacittaṃ. @8 itissa diṭṭhītītipi pāṭho. Itisā diṭṭhīti tadakallaṃ . hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇā itisā diṭṭhīti tadakallaṃ . neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇā itisā diṭṭhīti tadakallaṃ . taṃ kissa hetu . Yāvatānanda adhivacanaṃ yāvatā adhivacanapatho yāvatā niruttipatho 1- yāvatā paññatti yāvatā paññattipatho yāvatā paññāpanaṃ yāvatā paññāvacaraṃ yāvatā vaṭṭaṃ vattati tāvatā vaṭṭaṃ vattati tadabhiññā vimutto bhikkhu tadabhiññā vimuttaṃ bhikkhuṃ na jānāti na passati itisā diṭṭhīti tadakallaṃ. [65] Satta kho imā 2- ānanda viññāṇaṭṭhitiyo dve āyatanāni . katamā satta . santānanda sattā nānattakāyā nānattasaññino seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā ayaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti . santānanda sattā nānattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā brahmakāyikā paṭhamābhinibbattā catuapāyikā 3- sattā ca ayaṃ dutiyā viññāṇaṭṭhiti. Santānanda sattā ekattakāyā nānattasaññino seyyathāpi devā ābhassarā ayaṃ tatiyā viññāṇaṭṭhiti . santānanda sattā ekattakāyā ekattasaññino seyyathāpi devā subhakiṇhā ayaṃ catutthā viññāṇaṭṭhiti . santānanda sattā sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanūpagā ayaṃ pañcamā @Footnote: 1 Ma. Yu. nirutti. 2 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. Yu. @catuapāyikā sattāti ime dve pāṭhā natthi. Viññāṇaṭṭhiti . santānanda sattā sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanūpagā ayaṃ chaṭṭhā viññāṇaṭṭhiti . santānanda sattā sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanūpagā ayaṃ sattamā viññāṇaṭṭhiti . asaññisattāyatanaṃ 1- nevasaññānāsaññāyatanameva dutiyaṃ. {65.1} Tatrānanda yāyaṃ paṭhamā viññāṇaṭṭhiti nānattakāyā nānattasaññino seyyathāpi manussā ekacce ca devā ekacce ca vinipātikā yo nu kho ānanda tañca pajānāti tassā ca samudayaṃ pajānāti tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti tassā ca assādaṃ pajānāti tassā ca ādīnavaṃ pajānāti tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti kallaṃ nu tena tadabhinanditunti . no hetaṃ bhante .pe. tatrānanda yāyaṃ sattamā viññāṇaṭṭhiti sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanūpagā yo nu kho ānanda tañca pajānāti tassā ca samudayaṃ pajānāti tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti tassā ca assādaṃ pajānāti tassā ca ādīnavaṃ pajānāti tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti kallaṃ nu tena tadabhinanditunti . no hetaṃ bhante . Tatrānanda yamidaṃ asaññisattāyatanaṃ yo nu kho ānanda tañca pajānāti tassā ca samudayaṃ pajānāti tassā ca atthaṅgamaṃ @Footnote: 1 asaññasattāyatananti vā pāṭho. Pajānāti tassā ca assādaṃ pajānāti tassā ca ādīnavaṃ pajānāti tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti kallaṃ nu tena tadabhinanditunti. No hetaṃ bhante . tatrānanda yamidaṃ nevasaññānāsaññāyatanaṃ yo nu kho ānanda tañca pajānāti tassā ca samudayaṃ pajānāti tassā ca atthaṅgamaṃ pajānāti tassā ca assādaṃ pajānāti tassā ca ādīnavaṃ pajānāti tassā ca nissaraṇaṃ pajānāti kallaṃ nu tena tadabhinanditunti . no hetaṃ bhante . yato kho ānanda bhikkhu imāsañca sattannaṃ viññāṇaṭṭhitīnaṃ imesañca dvinnaṃ āyatanānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti ayaṃ vuccatānanda bhikkhu paññāvimutto. [66] Aṭṭha kho ime ānanda vimokkhā . katame aṭṭha . Rūpī rūpāni passati ayaṃ paṭhamo vimokkho . ajjhattaṃarūpasaññī bahiddhārūpāni passati ayaṃ dutiyo vimokkho . subhanteva adhimutto hoti ayaṃ tatiyo vimokkho . sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamma paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ catuttho vimokkho . sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ pañcamo vimokkho . sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma Natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ chaṭṭho vimokkho . sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ sattamo vimokkho . sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitaṃ nirodhaṃ upasampajja viharati ayaṃ aṭṭhamo vimokkho . Ime kho ānanda aṭṭha vimokkhā. {66.1} Yato kho ānanda bhikkhu ime aṭṭha vimokkhe anulomaṃpi samāpajjati paṭilomaṃpi samāpajjati anulomapaṭilomaṃpi samāpajjati yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi āsavānañca khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭhe va dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati ayaṃ vuccatānanda bhikkhu ubhatobhāgavimutto. Imāya ca ānanda ubhatobhāgavimuttiyā aññā ubhatobhāgavimutti uttaritarā vā paṇītatarā vā natthīti . idamavoca bhagavā. Attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Mahānidānasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ. ---------------The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 10 page 1-84. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=10&item=1&items=66 Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=10&item=1&items=66&mode=bracket Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=10&item=1&items=66 Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=10&item=1&items=66 Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=1 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=5&A=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=5&A=1 Contents of The Tipitaka Volume 10 http://84000.org/tipitaka/read/?index_10
|
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]