Alagaddūpamasuttaṃ
[274] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena
ariṭṭhassa nāma bhikkhuno gandhavādhipubbassa 1- evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
uppannaṃ hoti tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā
yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ
antarāyāyāti . assosuṃ kho sambahulā bhikkhū ariṭṭhassa kira
nāma bhikkhuno gandhavādhipubbassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ
tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme antarāyikā
dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti.
{274.1} Atha kho te bhikkhū yena ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo
tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ etadavocuṃ
saccaṃ kira te āvuso ariṭṭha evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ
bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme antarāyikā dhammā
vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti . evaṃ byā
kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme
antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ
antarāyāyāti . atha kho te bhikkhū ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. gaddhabādhi.... ito paraṃ evaṃ ñātabbaṃ.
Etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetukāmā samanuyuñjanti
samanuggāhanti samanubhāsanti mā hevaṃ āvuso ariṭṭha avaca mā
bhagavantaṃ abbhācikkhi na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ
vadeyya anekapariyāyena āvuso ariṭṭha antarāyikā dhammā vuttā
bhagavatā alañca pana te paṭisevato antarāyāya appassādā
kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha
bhiyyo aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā
ādīnavo ettha bhiyyo maṃsapesūpamā kāmā vuttā
bhagavatā ....
{274.2} Tiṇukkūpamā kāmā vuttā bhagavatā .... Aṅgārakāsūpamā
kāmā vuttā bhagavatā ... . Supinakūpamā kāmā vuttā bhagavatā ....
Yācitakūpamā kāmā vuttā bhagavatā ... . rukkhaphalūpamā kāmā vuttā
bhagavatā ... . asisūnūpamā kāmā vuttā bhagavatā .... Sattisūlūpamā
kāmā vuttā bhagavatā ... . sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyoti . evampi
kho ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo tehi bhikkhūhi samanuyuñjiyamāno
samanuggāhiyamāno samanubhāsiyamāno tadeva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā
parāmassa 1- abhinivissa voharati evaṃ byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā
dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā
bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti.
[275] Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṃsu ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. parāmāsā.
Gandhavādhipubbaṃ etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ atha kho te bhikkhū
yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ
etadavocuṃ ariṭṭhassa nāma bhante bhikkhuno gandhavādhipubbassa evarūpaṃ
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi
yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato
nālaṃ antarāyāyāti assumhā kho mayaṃ bhante ariṭṭhassa kira
nāma bhikkhuno gandhavādhipubbassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ
tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme antarāyikā
dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti
{275.1} atha kho mayaṃ bhante yena ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo
tenupasaṅkamimhā upasaṅkamitvā ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ
etadavocumhā saccaṃ kira te āvuso ariṭṭha evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme
antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti
evaṃ vutte bhante ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo amhe etadavoca
evaṃ byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā
yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ
antarāyāyāti atha kho mayaṃ bhante ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ etasmā
pāpakā diṭṭhigatā vivecetukāmā samanuyuñjimhā samanuggāhimhā
Samanubhāsimhā mā hevaṃ āvuso ariṭṭha avaca mā bhagavantaṃ
abbhācikkhi na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ
vadeyya anekapariyāyena āvuso ariṭṭha antarāyikā dhammā vuttā
bhagavatā alañca pana te paṭisevato antarāyāya appassādā
kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha
bhiyyo aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā
ādīnavo ettha bhiyyo .pe. sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyoti
{275.2} evampi kho bhante ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo
amhehi samanuyuñjiyamāno samanuggāhiyamāno samanubhāsiyamāno
tadeva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmassa abhinivissa voharati evaṃ
byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme
antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti
yato kho mayaṃ bhante nāsakkhimhā ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ
etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ atha mayaṃ etamatthaṃ bhagavato
ārocemāti.
[276] Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi ehi
tvaṃ bhikkhu mama vacanena ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ āmantehi
satthā taṃ āvuso ariṭṭha āmantetīti . evaṃ bhanteti kho so
bhikkhu bhagavato paṭissutvā yena ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ etadavoca
Satthā taṃ āvuso ariṭṭha āmantetīti . evamāvusoti kho ariṭṭho
bhikkhu gandhavādhipubbo tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi .
Ekamantaṃ nisinnaṃ kho ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ bhagavā etadavoca
saccaṃ kira te ariṭṭha evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ
bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā yeme antarāyikā dhammā
vuttā bhagavatā te paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti.
{276.1} Evaṃ byā kho ahaṃ bhante bhagavatā dhammaṃ desitaṃ
ājānāmi yathā yeme antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā te
paṭisevato nālaṃ antarāyāyāti . kassa kho nāma tvaṃ moghapurisa
mayā evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāsi . nanu mayā moghapurisa
anekapariyāyena antarāyikā dhammā vuttā alañca pana te
paṭisevato antarāyāya appassādā kāmā vuttā mayā bahudukkhā
bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā
mayā ... . maṃsapesūpamā kāmā vuttā mayā .... Tiṇukkūpamā kāmā
vuttā mayā .... Aṅgārakāsūpamā kāmā vuttā mayā .... Supinakūpamā
kāmā vuttā mayā .... Yācitakūpamā kāmā vuttā mayā .... Rukkhaphalūpamā
kāmā vuttā mayā .... Asisūnūpamā kāmā vuttā mayā .... Sattisūlūpamā
kāmā vuttā mayā ... . sappasirūpamā kāmā vuttā mayā bahudukkhā
bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo atha ca pana tvaṃ moghapurisa attanā
Duggahitena amhe ceva abbhācikkhasi attānañca khanasi bahuñca apuññaṃ
pasavasi tañhi te moghapurisa bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti .
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi taṃ kiṃ maññatha bhikkhave apināyaṃ 1-
ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo usmikatopi imasmiṃ dhammavinayeti .
Kiñhi 2- siyā bhante no hetaṃ bhanteti . evaṃ vutte ariṭṭho
bhikkhu gandhavādhipubbo tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho
pajjhāyanto appaṭibhāṇo nisīdi.
[277] Atha kho bhagavā ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ tuṇhībhūtaṃ
maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhāṇaṃ viditvā
ariṭṭhaṃ bhikkhuṃ gandhavādhipubbaṃ etadavoca paññāyissasi kho tvaṃ
moghapurisa etena sakena pāpakena diṭṭhigatena idhāhaṃ bhikkhū
paṭipucchissāmīti . atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi tumhepi me
bhikkhave evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānātha yathāyaṃ ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo
attanā duggahite amhe ceva abbhācikkhati attānañca
khanati bahuñca apuññaṃ pasavatīti . no hetaṃ bhante anekapariyāyena
hi no bhante antarāyikā dhammā vuttā bhagavatā alañca pana
te paṭisevato antarāyāya appassādā kāmā vuttā bhagavatā
bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo aṭṭhikaṅkhalūpamā
kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha
bhiyyo .pe. sappasirūpamā kāmā vuttā bhagavatā bahudukkhā
@Footnote: 1 Po. atha panāyaṃ. 2 Po. kiñci siyā.
Bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyoti . sādhu 1- kho me tumhe
bhikkhave evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānātha anekapariyāyena hi vo
bhikkhave antarāyikā dhammā vuttā mayā alañca pana te paṭisevato
antarāyāya appassādā kāmā vuttā mayā bahudukkhā
bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo aṭṭhikaṅkhalūpamā kāmā vuttā
mayā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo ettha bhiyyo .pe.
Sappasirūpamā kāmā vuttā mayā bahudukkhā bahūpāyāsā ādīnavo
ettha bhiyyo atha ca panāyaṃ ariṭṭho bhikkhu gandhavādhipubbo
attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati attānañca khanati
bahuñca apuññaṃ pasavati tañhi tassa moghapurisassa bhavissati
dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya . so vata bhikkhave aññatreva kāmehi
aññatra kāmasaññāya aññatra kāmavitakkehi kāme paṭisevissatīti
netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
[278] Idha bhikkhave ekacce moghapurisā dhammaṃ pariyāpuṇanti
suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhūtadhammaṃ
vedallaṃ te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ
na upaparikkhanti tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ anupaparikkhataṃ
na nijjhānaṃ khamanti te upārambhānisaṃsā ceva dhammaṃ pariyāpuṇanti
itivādappamokkhānisaṃsā ca yassatthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti tañcassa
@Footnote: 1 Sī. Yu. sādhu bhikkhave. 2 Ma. sādhu sādhu bhikkhave.
Atthaṃ nānubhonti tesaṃ te dhammā duggahitā dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāya saṃvattanti taṃ kissa hetu duggahitattā bhikkhave dhammānaṃ.
{278.1} Seyyathāpi bhikkhave puriso alagaddatthiko alagaddagavesī
alagaddapariyesanaṃ caramāno so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ tamenaṃ bhoge
vā naṅguṭṭhe vā gaṇheyya tassa so alagaddo paṭinivattitvā hatthe
vā bāhāya vā aññatarasmiṃ vā aṅgapaccaṅge ḍaṃseyya so tatonidānaṃ
maraṇaṃ vā niggaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ taṃ kissa hetu duggahitattā
bhikkhave alagaddassa evameva kho bhikkhave idhekacce moghapurisā dhammaṃ
pariyāpuṇanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ
abbhūtadhammaṃ vedallaṃ te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya
atthaṃ na upaparikkhanti tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ anupaparikkhataṃ na
nijjhānaṃ khamanti te upārambhānisaṃsā ceva dhammaṃ pariyāpuṇanti
itivādappamokkhānisaṃsā ca yassatthāya 1- dhammaṃ pariyāpuṇanti tañcassa
atthaṃ nānubhonti tesaṃ te dhammā duggahitā dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāya saṃvattanti taṃ kissa hetu duggahitattā bhikkhave dhammānaṃ.
[279] Idha pana bhikkhave ekacce kulaputtā dhammaṃ pariyāpuṇanti
suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ jātakaṃ abbhūtadhammaṃ
vedallaṃ te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ dhammānaṃ paññāya atthaṃ
upaparikkhanti tesaṃ te dhammā paññāya atthaṃ upaparikkhataṃ
@Footnote: 1 Ma. yassa catthāya.
Nijjhānaṃ khamanti te na ceva upārambhānisaṃsā dhammaṃ pariyāpuṇanti
na itivādappamokkhānisaṃsā ca yassatthāya dhammaṃ pariyāpuṇanti
tañcassa atthaṃ anubhonti tesaṃ te dhammā sugahitā dīgharattaṃ hitāya
sukhāya saṃvattanti taṃ kissa hetu sugahitattā bhikkhave dhammānaṃ.
{279.1} Seyyathāpi bhikkhave puriso alagaddatthiko alagaddagavesī
alagaddapariyesanaṃ caramāno so passeyya mahantaṃ alagaddaṃ tamenaṃ
ajapadena daṇḍena suniggahitaṃ niggaṇheyya ajapadena daṇḍena
suniggahitaṃ niggahetvā gīvāyaṃ sugahitaṃ gaṇheyya kiñcāpi so
bhikkhave alagaddo tassa purisassa hatthaṃ vā bāhaṃ vā aññataraṃ
vā aṅgapaccaṅgaṃ bhogehi palivedheyya atha kho so neva tatonidānaṃ
maraṇaṃ vā niggaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ taṃ kissa hetu sugahitattā
bhikkhave alagaddassa evameva kho bhikkhave idhekacce kulaputtā dhammaṃ
pariyāpuṇanti suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ gāthaṃ udānaṃ itivuttakaṃ
jātakaṃ abbhūtadhammaṃ vedallaṃ te taṃ dhammaṃ pariyāpuṇitvā tesaṃ
dhammānaṃ paññāya atthaṃ upaparikkhanti tesaṃ te dhammā paññāya
atthaṃ upaparikkhataṃ nijjhānaṃ khamanti te na ceva upārambhānisaṃsā
dhammaṃ pariyāpuṇanti na itivādappamokkhānisaṃsā ca yassatthāya
dhammaṃ pariyāpuṇanti tañcassa atthaṃ anubhonti tesaṃ te
dhammā sugahitā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattanti taṃ kissa
hetu sugahitattā bhikkhave dhammānaṃ . tasmātiha bhikkhave
Yassa me bhāsitassa atthaṃ ājāneyyātha tathā naṃ dhāreyyātha
yassa ca pana me bhāsitassa atthaṃ na ājāneyyātha ahaṃ vo
tattheva paṭipucchitabbo ye vā panassu viyattā bhikkhū kullūpamaṃ
vo bhikkhave dhammaṃ desissāmi nittharaṇatthāya no gahaṇatthāya taṃ
suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho te
bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[280] Bhagavā etadavoca seyyathāpi bhikkhave puriso
addhānamaggapaṭipanno so passeyya mahantaṃ udakaṇṇavaṃ orimatīraṃ
sāsaṅkaṃ sappaṭibhayaṃ pārimatīraṃ khemaṃ appaṭibhayaṃ na cāssa nāvā
santāraṇī uttarasetu vā apārā pāraṃ gamanāya tassa evamassa
ayaṃ kho mahā udakaṇṇavo orimatīraṃ sāsaṅkaṃ sappaṭibhayaṃ pārimatīraṃ
khemaṃ appaṭibhayaṃ natthi ca nāvā santāraṇī uttarasetu vā apārā
pāraṃ gamanāya yannūnāhaṃ tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ saṅkaḍḍhitvā kullaṃ
bandhitvā taṃ kullaṃ nissāya hatthehi ca pādehi ca vāyamamāno
sotthinā pāraṃ uttareyyanti.
{280.1} Atha kho so bhikkhave puriso tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ
saṅkaḍḍhitvā kullaṃ bandhitvā taṃ kullaṃ nissāya hatthehi ca pādehi
ca vāyamamāno sotthinā pāraṃ uttareyya tassa [1]- uttiṇṇassa 2-
pāragatassa evamassa bahukāro kho me ayaṃ kullo imāhaṃ kullaṃ
nissāya hatthehi ca pādehi ca vāyamamāno sotthinā pāraṃ
uttiṇṇo yannūnāhaṃ imaṃ kullaṃ sīse 3- vā āropetvā
@Footnote: 1 Ma. purisassa. 2 Yu. tiṇṇassa. 3 Ma. thale vā ussādetvā udake vā
@opilāpetvā.
Khandhe vā paccāropetvā yenakāmaṃ pakkameyyanti . taṃ kiṃ maññatha
bhikkhave api nu so puriso evaṃkārī tasmiṃ kulle kiccakārī
assāti . no hetaṃ bhante . kathaṃkārī ca so bhikkhave puriso
tasmiṃ kulle kiccakārī assa . idha bhikkhave tassa purisassa [1]-
pāragatassa evamassa bahukāro kho me ayaṃ kullo imāhaṃ kullaṃ
nissāya hatthehi ca pādehi ca vāyamamāno sotthinā pāraṃ
uttiṇṇo yannūnāhaṃ imaṃ kullaṃ thale vā ussāpetvā 2- udake
vā opilāpetvā yenakāmaṃ pakkameyyanti . evaṃkārī kho so
bhikkhave puriso tasmiṃ kulle kiccakārī assa . evameva kho
bhikkhave kullūpamo mayā dhammo desito nittharaṇatthāya no
gahaṇatthāya kullūpamaṃ vo bhikkhave dhammaṃ desitaṃ ājānantehi
dhammāpi vo pahātabbā pageva adhammā.
[281] Chayimāni bhikkhave diṭṭhiṭṭhānāni . katamāni cha .
Idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa
akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa
akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ etaṃ mama esohamasmi
eso me attāti samanupassati vedanaṃ etaṃ mama esohamasmi
eso me attāti samanupassati saññaṃ etaṃ mama esohamasmi
eso me attāti samanupassati saṅkhāre etaṃ mama esohamasmi
@Footnote: 1 Yu. tiṇṇassa. Sī. Yu. ussāretvā. 2 Ma. usasādetvā.
Eso me attāti samanupassati yampidaṃ 1- diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ
pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā tampi etaṃ mama esohamasmi
eso me attāti samanupassati yampidaṃ 2- diṭṭhiṭṭhānaṃ so
loko so attā so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato
avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmīti tampi etaṃ mama
esohamasmi eso me attāti samanupassati.
{281.1} Sutavā ca kho bhikkhave ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī
ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī
sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto rūpaṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti samanupassati vedanaṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti samanupassati saññaṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti samanupassati saṅkhāre netaṃ
mama nesohamasmi na meso attāti samanupassati yampidaṃ 3-
diṭṭhaṃ sutaṃ mutaṃ viññātaṃ pattaṃ pariyesitaṃ anuvicaritaṃ manasā tampi
netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti samanupassati yampidaṃ 3-
diṭṭhiṭṭhānaṃ so loko so attā so pecca bhavissāmi nicco
dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmīti tampi
netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti samanupassati so evaṃ
samanupassanto asati na paritassatīti.
[282] Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca
siyā nu kho bhante bahiddhā asati paritassanāti . siyā bhikkhūti
@Footnote:1-2-3 Po. Ma. yampi taṃ.
Bhagavā avoca idha bhikkhu ekaccassa evaṃ hoti ahu vata me
taṃ vata me natthi siyā vata me taṃ vatāhaṃ na labhāmīti so
socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati
evaṃ kho bhikkhu bahiddhā asati paritassanā hotīti.
{282.1} Siyā pana bhante bahiddhā asati aparitassanāti .
Siyā bhikkhūti bhagavā avoca idha bhikkhu ekaccassa na evaṃ hoti ahu vata
me taṃ vata me natthi siyā vata me taṃ vatāhaṃ na labhāmīti so na socati na
kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati
evaṃ kho bhikkhu bahiddhā asati aparitassanā hotīti.
{282.2} Siyā nu kho bhante ajjhattaṃ asati paritassanāti .
Siyā bhikkhūti bhagavā avoca idha bhikkhu ekaccassa evaṃ diṭṭhi hoti so
loko so attā so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato
avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmīti so suṇāti
tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā sabbesaṃ diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhāna-
pariyuṭṭhānābhinivesānusayānaṃ samugghātāya sabbasaṅkhārasamathāya
sabbūpadhipaṭinissaggāya taṇhakkhayāya virāgāya nirodhāya
nibbānāya dhammaṃ desentassa.
{282.3} Tassevaṃ hoti ucchijjissāmi nāmassu vinassissāmi
nāmassu nassu nāma bhavissāmīti so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ
kandati sammohaṃ āpajjati evaṃ kho bhikkhu ajjhattaṃ asati paritassanā
hotīti . siyā 1- pana bhante ajjhattaṃ asati aparitassanāti. Siyā
@Footnote: 1 Po. siyā nukho bhante.
Bhikkhūti bhagavā avoca idha bhikkhave ekaccassa na evaṃ diṭṭhi hoti
so loko so attā so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato
avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassāmīti so suṇāti
tathāgatassa vā tathāgatasāvakassa vā sabbesaṃ diṭṭhiṭṭhānādhiṭṭhāna-
pariyuṭṭhānābhinivesānusayānaṃ samugghātāya sabbasaṅkhārasamathāya
sabbūpadhipaṭinissaggāya taṇhakkhayāya virāgāya nirodhāya nibbānāya
dhammaṃ desentassa . tassa na evaṃ hoti ucchijjissāmi nāmassu
vinassissāmi nāmassu nassu nāma bhavissāmīti so na socati na
kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati
evaṃ kho bhikkhu ajjhattaṃ asati aparitassanā hoti.
[283] Taṃ 1- bhikkhave pariggahaṃ pariggaṇheyyātha yvāssa 2- pariggaho
nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva tiṭṭheyya 3-
passatha no tumhe bhikkhave taṃ pariggahaṃ yvāssa 2- pariggaho nicco
dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva tiṭṭheyyāti .
No hetaṃ bhante . sādhu bhikkhave ahampi kho taṃ bhikkhave pariggahaṃ
na samanupassāmi yvāssa 2- pariggaho nicco dhuvo sassato
avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva tiṭṭheyya.
{283.1} Taṃ bhikkhave attavādupādānaṃ upādiyetha yassa 4-
attavādupādānaṃ upādiyato na uppajjeyyuṃ sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsā passatha no tumhe bhikkhave taṃ
@Footnote: 1 Po. tañca bhikkhave. 2 Po. yavāssu pariggaho. 3 Po. tiṭṭheyyāti.
@4 Sī. Yu. yaṃ assa.
Attavādupādānaṃ yassa attavādupādānaṃ upādiyato na uppajjeyyuṃ
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti . no hetaṃ bhante . sādhu
bhikkhave ahampi kho taṃ bhikkhave attavādupādānaṃ na samanupassāmi
yassa attavādupādānaṃ upādiyato na uppajjeyyuṃ sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā.
{283.2} Taṃ bhikkhave diṭṭhinissayaṃ nissayetha yassa diṭṭhinissayaṃ
nissayato na uppajjeyyuṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
passatha no tumhe bhikkhave taṃ diṭṭhinissayaṃ yassa diṭṭhinissayaṃ nissayato
na uppajjeyyuṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti . no hetaṃ
bhante . sādhu bhikkhave ahampi kho taṃ bhikkhave diṭṭhinissayaṃ
na samanupassāmi yassa diṭṭhinissayaṃ nissayato na uppajjeyyuṃ
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
[284] Attani vā bhikkhave sati attaniyaṃ meti assāti .
Evaṃ bhante . attaniye vā bhikkhave sati attā meti assāti.
Evaṃ bhante . attani ca bhikkhave attaniye 1- ca saccato thetato
anupalabbhiyamāne yampidaṃ 2- diṭṭhiṭṭhānaṃ so loko so attā so
pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ
tatheva ṭhassāmīti nanāyaṃ bhikkhave kevalo paripūro bāladhammoti .
Kiñhi no siyā bhante kevalo hi 3- bhante 4- paripūro bāladhammoti.
Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ
@Footnote: 1 Po. attaniyeva saccato thetato ca. 2 Po. Ma. yampitaṃ.
@3-4 Sī. Yu. ayaṃ pāṭho natthi.
Bhante . yampanāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante .
Yampanāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ
mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ bhante . taṃ
kiṃ maññatha bhikkhave vedanā .pe. saññā ... Saṅkhārā ... Viññāṇaṃ
niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . yampanāniccaṃ dukkhaṃ
vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante . yampanāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ
kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti.
{284.1} No hetaṃ bhante . tasmātiha bhikkhave yaṅkiñci rūpaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā
sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ . yākāci vedanā .pe. yākāci saññā ... yekeci
saṅkhārā ... yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ
vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā
yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi
na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
[285] Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi
nibbindati vedanāyapi nibbindati saññāyapi nibbindati saṅkhāresupi 1-
nibbindati viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ 2- virajjati virāgā
@Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. pañcasu ṭhānesu pisaddo na dissati. 2 Ma. nibbidā.
Vimuccati vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti khīṇā jāti vusitaṃ
brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti 1- . ayaṃ
vuccati bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho itipi saṅkiṇṇaparikkho
itipi abbhūḷhesiko itipi niraggaḷo itipi ariyo pannaddhajo
pannabhāro visaṃyutto itipi.
{285.1} Kathañca bhikkhave bhikkhu ukkhittapaligho hoti . idha
bhikkhave bhikkhuno avijjā pahīnā hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā
anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
ukkhittapaligho hoti.
{285.2} Kathañca bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikkho
hoti . idha bhikkhave bhikkhuno ponobbhaviko jātisaṅkhāro
pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato anabhāvaṅgato āyatiṃ
anuppādadhammo evaṃ kho bhikkhave bhikkhu saṅkiṇṇaparikkho hoti.
{285.3} Kathañca bhikkhave bhikkhu abbhūḷhesiko hoti . idha
bhikkhave bhikkhuno taṇhā pahīnā hoti ucchinnamūlā tālāvatthukatā
anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
abbhūḷhesiko hoti . kathañca bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti . idha
bhikkhave bhikkhuno pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni honti
ucchinnamūlāni tālāvatthukatāni anabhāvaṅgatāni āyatiṃ
anuppādadhammāni evaṃ kho bhikkhave bhikkhu niraggaḷo hoti.
{285.4} Kathañca bhikkhave bhikkhu ariyo pannaddhajo
pannabhāro visaṃyutto hoti . idha bhikkhave bhikkhuno
asmimāno pahīno hoti ucchinnamūlo tālāvatthukato
@Footnote: 1 Po. Ma. itisaddo natthi.
Anabhāvaṅgato āyatiṃ anuppādadhammo evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
ariyo pannaddhajo pannabhāro visaṃyutto hoti.
[286] Evaṃ vimuttacittaṃ kho bhikkhave bhikkhuṃ saindā devā
sabrahmakā sapajāpatikā anvesantā nādhigacchanti idaṃ nissitaṃ
tathāgatassa viññāṇanti taṃ kissa hetu diṭṭhevāhaṃ bhikkhave dhamme
tathāgataṃ ananuvajjoti 1- vadāmi . Evaṃvādiṃ kho maṃ bhikkhave evamakkhāyiṃ
eke samaṇabrāhmaṇā asatā tucchā musā abhūtena abbhācikkhanti
venayiko samaṇo gotamo sato sattassa ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ
paññāpetīti . yathā cāhaṃ bhikkhave na yathā cāhaṃ na vadāmi
tathā maṃ te bhonto samaṇabrāhmaṇā asatā tucchā musā
abhūtena abbhācikkhanti venayiko samaṇo gotamo sato sattassa
ucchedaṃ vināsaṃ vibhavaṃ paññāpetīti . pubbe cāhaṃ bhikkhave etarahi
ca dukkhañceva paññāpemi dukkhassa ca nirodhaṃ.
{286.1} Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ akkosanti paribhāsanti rosenti
vihesenti ghaṭṭenti 2- tatra bhikkhave tathāgatassa na hoti āghāto na
appaccayo na cetaso anabhinandi 3- . Tatra ce bhikkhave pare tathāgataṃ
sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti tatra bhikkhave tathāgatassa na
hoti ānando na somanassaṃ [4]- cetaso ubbilāvitattaṃ. Tatra ce bhikkhave
@Footnote: 1 Ma. ananuvijjo. Yu. ananuvejjoti vadāmi. 2 Sī. Ma. Yu. vihesenti ghaṭṭentīti
@ime pāṭhā na dissanti. 3 Sī. Ma. Yu. anabhiraddhi. 4 Ma. Yu. nasaddo dissati.
Pare tathāgataṃ sakkaronti garukaronti mānenti pūjenti tatra bhikkhave
tathāgatassa evaṃ hoti yaṃ kho idaṃ pubbe pariññātaṃ tattha me
evarūpā kārā karīyantīti.
[287] Tasmātiha bhikkhave tumhe cepi pare akkoseyyuṃ
paribhāseyyuṃ roseyyuṃ viheseyyuṃ ghaṭṭeyyuṃ 1- tatra tumhehi na āghāto
na appaccayo na cetaso abhinandi 2- karaṇīyā . tasmātiha bhikkhave
tumhe cepi pare sakkareyyuṃ garukareyyuṃ māneyyuṃ pūjeyyuṃ tatra
tumhehi na ānando na somanassaṃ na cetaso ubbilāvitattaṃ
karaṇīyaṃ . tasmātiha bhikkhave tumhe cepi pare sakkareyyuṃ garukareyyuṃ
māneyyuṃ pūjeyyuṃ tatra tumhākaṃ evamassa yaṃ kho idaṃ pubbe
pariññātaṃ tattha no 3- evarūpā kārā karīyantīti . tasmātiha
bhikkhave yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya
sukhāya bhavissati.
{287.1} Kiñca bhikkhave na tumhākaṃ rūpaṃ bhikkhave na
tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati .
Vedanā bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha sā vo pahīnā dīgharattaṃ
hitāya sukhāya bhavissati . saññā bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha
sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati . saṅkhārā bhikkhave
na tumhākaṃ te pajahatha te vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya
bhavissanti . viññāṇaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo
pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati . taṃ kiṃ maññatha bhikkhave
@Footnote: 1 Ma. ghaṭṭeyyunti pāṭho natthi. Yu. viheseyyuṃ ghaṭṭeyyunti ime pāṭhā na
@disasanti. 2 Sī. Ma. Yu. anabhiraddhi. 3 Po. Ma. me.
Yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā
ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya api nu tumhākaṃ evamassa
amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotīti . no
hetaṃ bhante taṃ kissa hetu na hi no etaṃ bhante attā
vā attaniyaṃ vāti.
{287.2} Evameva kho bhikkhave yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ
vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati . kiñca bhikkhave na
tumhākaṃ rūpaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ
hitāya sukhāya bhavissati . vedanā bhikkhave .pe. saññā bhikkhave
.pe. saṅkhārā bhikkhave .pe. viññāṇaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ
pajahatha taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati.
[288] Evaṃ svākkhāto bhikkhave mayā dhammo uttāno vivaṭo
pakāsito chinnapilotiko evaṃ svākkhāte bhikkhave mayā dhamme
uttāne vivaṭe pakāsite chinnapilotike ye te bhikkhū arahanto
khīṇāsavā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā anuppattasadatthā
parikkhīṇabhavasaññojanā sammadaññāvimuttā vaṭṭantesaṃ natthi
paññāpanāya . evaṃ svākkhāto bhikkhave mayā dhammo uttāno
vivaṭo pakāsito chinnapilotiko evaṃ svākkhāte bhikkhave mayā
dhamme uttāne vivaṭe pakāsite chinnapilotike yesaṃ bhikkhūnaṃ
pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni sabbe te opapātikā
Tattha parinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā . evaṃ svākkhāto
bhikkhave mayā dhammo uttāno vivaṭo pakāsito chinnapilotiko
evaṃ svākkhāte bhikkhave mayā dhamme uttāne vivaṭe pakāsite
chinnapilotike yesaṃ bhikkhūnaṃ tīṇi saññojanāni pahīnāni
rāgadosamohatanubhūtā sabbe te sakadāgāmino sakideva imaṃ
lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti.
{288.1} Evaṃ svākkhāto bhikkhave mayā dhammo uttāno vivaṭo
pakāsito chinnapilotiko evaṃ svākkhāte bhikkhave mayā dhamme uttāne
vivaṭe pakāsite chinnapilotike yesaṃ bhikkhūnaṃ tīṇi saññojanāni pahīnāni
sabbe te sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyanā.
{288.2} Evaṃ svākkhāto bhikkhave mayā dhammo uttāno vivaṭo
pakāsito chinnapilotiko evaṃ svākkhāte bhikkhave mayā dhamme uttāne
vivaṭe pakāsite chinnapilotike ye te bhikkhū dhammānusārino saddhānusārino
sabbe te sambodhiparāyanā.
{288.3} Evaṃ svākkhāto bhikkhave mayā dhammo uttāno vivaṭo
pakāsito chinnapilotiko evaṃ svākkhāte bhikkhave mayā dhamme uttāne
vivaṭe pakāsite chinnapilotike yesaṃ mayi saddhāmattaṃ pemamattaṃ
sabbe te saggaparāyanāti.
Idamavocabhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti.
Alagaddūpamasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
--------------
Vammikasuttaṃ
[289] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena
āyasmā kumārakassapo andhavane viharati . atha kho aññatarā
devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ andhavanaṃ
obhāsetvā yenāyasmā kumārakassapo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi . ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā āyasmantaṃ
kumārakassapaṃ etadavoca bhikkhu bhikkhu ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati 1-
divā pajjalati brāhmaṇo evamāha abhikkhana sumedha satthaṃ
ādāyāti.
{289.1} Abhikkhananto sumedho satthaṃ ādāya addasa paliṅgaṃ 2-
paliṅgā bhanteti 3- . brāhmaṇo evamāha ukkhipa paliṅgaṃ abhikkhana
sumedha satthaṃ ādāyāti . abhikkhananto sumedho satthaṃ ādāya
addasa uddhumāyikaṃ uddhumāyikā bhanteti . brāhmaṇo evamāha
ukkhipa uddhumāyikaṃ abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti . abhikkhananto
sumedho satthaṃ ādāya addasa dvidhāpathaṃ dvidhāpatho bhanteti .
Brāhmaṇo evamāha ukkhipa dvidhāpathaṃ abhikkhana sumedha satthaṃ
ādāyāti.
{289.2} Abhikkhananto sumedho satthaṃ ādāya addasa paṅkavāraṃ 4-
paṅkavāro bhanteti . [5]- ukkhipa paṅkavāraṃ abhikkhana sumedha satthaṃ
ādāyāti . abhikkhananto sumedho satthaṃ ādāya addasa kummaṃ
@Footnote: 1 Sī. dhūpāyati. 2 Sī. Yu. palaṅgiṃ. 3 Ma. Yu. bhadanteti. sabbattha īdisameva.
@4 Sī. Ma. Yu. caṅgavāraṃ. 5 brāhmaṇo evamāhāti ime pāṭhā naṭṭhā bhaveyyuṃ.
Kummo bhanteti . brāhmaṇo evamāha ukkhipa kummaṃ abhikkhana
sumedha satthaṃ ādāyāti . abhikkhananto sumedho satthaṃ ādāya
addasa asisūnaṃ asisūnā bhanteti . brāhmaṇo evamāha ukkhipa
asisūnaṃ abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti . abhikkhananto sumedho
satthaṃ ādāya addasa maṃsapesiṃ maṃsapesi bhanteti . brāhmaṇo
evamāha ukkhipa maṃsapesiṃ abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti.
{289.3} Abhikkhananto sumedho satthaṃ ādāya addasa nāgaṃ
nāgo bhanteti . brāhmaṇo evamāha tiṭṭhatu nāgo mā nāgaṃ
ghaṭṭesi namo karohi nāgassāti . ime kho tvaṃ bhikkhu paṇṇarasaṃ pañhe
bhagavantaṃ upasaṅkamitvā puccheyyāsi yathā te bhagavā byākaroti
tathā naṃ dhāreyyāsi . nāhantaṃ bhikkhu passāmi sadevake loke
samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya
yo imesaṃ pañhānaṃ veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyya aññatra
tathāgatena vā tathāgatasāvakena vā ito vā pana sutvāti .
Idamavoca sā devatā idaṃ vatvā tattheva antaradhāyi.
[290] Atha kho āyasmā kumārakassapo tassā rattiyā
accayena yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā
kumārakassapo bhagavantaṃ etadavoca imaṃ bhante rattiṃ aññatarā
devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ andhavanaṃ
Obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi .
Ekamantaṃ ṭhitā kho bhante sā devatā maṃ etadavoca bhikkhu bhikkhu
ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati divā pajjalati brāhmaṇo evamāha
abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti . abhikkhananto sumedho satthaṃ
ādāya addasa paliṅgaṃ paliṅgā bhanteti . brāhmaṇo evamāha
ukkhipa paliṅgaṃ abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti . abhikkhananto
sumedho satthaṃ ādāya addasa uddhumāyikaṃ uddhumāyikā bhanteti
.pe. addasa nāgaṃ nāgo bhanteti . brāhmaṇo evamāha
tiṭṭhatu nāgo mā nāgaṃ ghaṭṭesi namo karohi nāgassāti.
{290.1} Ime kho tvaṃ bhikkhu paṇṇarasa pañhe bhagavantaṃ
upasaṅkamitvā puccheyyāsi yathā te bhagavā byākaroti tathā naṃ
dhāreyyāsi . nāhantaṃ bhikkhu passāmi sadevake loke samārake sabrahmake
sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya yo imesaṃ pañhānaṃ
veyyākaraṇena cittaṃ ārādheyya aññatra tathāgatena vā tathāgatasāvakena
vā ito vā pana sutvāti . idamavoca bhante sā devatā idaṃ vatvā
tattheva antaradhāyi . ko nu kho bhante vammiko kā rattiṃ dhūmāyanā
kā divā pajjalanā ko brāhmaṇo ko sumedho kiṃ satthaṃ kā abhikkhanā 1-
kā paliṅgī kā uddhumāyikā ko dvidhāpatho kiṃ paṅkavāraṃ ko kummo kā
@Footnote: 1 Yu. kiṃ abhikkhaṇaṃ.
Asisūnā kā maṃsapesi ko nāgoti.
[291] Vammikoti kho bhikkhu imassetaṃ cātummahābhūtikassa
kāyassa adhivacanaṃ mātāpettikasambhavassa odanakummāsūpacayassa
aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassa . kā rattiṃ dhūmāyanāti
yaṃ kho bhikkhu divā kammante ārabbha rattiṃ anuvitakketi anuvicāreti
ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā . kā divā pajjalanāti yaṃ kho bhikkhu rattiṃ
anuvitakketvā anuvicāretvā divā kammante payojeti kāyena
vācāya ayaṃ divā pajjalanā . brāhmaṇoti kho bhikkhu tathāgatassetaṃ
adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa . sumedhoti kho bhikkhu sekhassetaṃ
bhikkhuno adhivacanaṃ. Satthanti kho bhikkhu ariyāyetaṃ paññāya adhivacanaṃ.
{291.1} Abhikkhanāti kho bhikkhu viriyārambhassetaṃ adhivacanaṃ. Paliṅgīti
kho bhikkhu avijjāyetaṃ adhivacanaṃ . ukkhipa paliṅgaṃ pajaha avijjaṃ abhikkhana
sumedha satthaṃ ādāyāti ayametassa attho . uddhumāyikāti kho
bhikkhu kodhupāyāsassetaṃ adhivacanaṃ . ukkhipa uddhumāyikaṃ pajaha
kodhupāyāsaṃ abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti ayametassa attho .
Dvidhāpathoti kho bhikkhu vicikicchāyetaṃ adhivacanaṃ . ukkhipa dvidhāpathaṃ
pajaha vicikicchaṃ abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti ayametassa attho .
Paṅkavāranti kho bhikkhu pañcannetaṃ nīvaraṇānaṃ adhivacanaṃ kāmachandanīvaraṇassa
byāpādanīvaraṇassa thīnamiddhanīvaraṇassa uddhaccakukkuccanīvaraṇassa
vicikicchānīvaraṇāya . ukkhipa paṅkavāraṃ pajaha pañca
Nīvaraṇe abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti ayametassa attho .
Kummoti kho bhikkhu pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacanaṃ seyyathīdaṃ
rūpūpādānakkhandhassa vedanūpādānakkhandhassa saññūpādānakkhandhassa
saṅkhārūpādānakkhandhassa viññāṇūpādānakkhandhassa . ukkhipa
kummaṃ pajaha pañcupādānakkhandhe abhikkhana sumedha satthaṃ ādāyāti
ayametassa attho . asisūnāti kho bhikkhu pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ
adhivacanaṃ cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ
piyarūpānaṃ kāmūpasañhitānaṃ rajanīyānaṃ sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ ...
Ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ ... jivhāviññeyyānaṃ rasānaṃ ...
Kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ
piyarūpānaṃ kāmūpasañhitānaṃ rajanīyānaṃ.
{291.2} Ukkhipa asisūnaṃ pajaha pañca kāmaguṇe abhikkhana
sumedha satthaṃ ādāyāti ayametassa attho . maṃsapesīti kho bhikkhu
nandirāgassetaṃ adhivacanaṃ . ukkhipa maṃsapesiṃ pajaha nandirāgaṃ abhikkhana
sumedha satthaṃ ādāyāti ayametassa attho . nāgoti kho bhikkhu
khīṇāsavassetaṃ bhikkhuno adhivacanaṃ . tiṭṭhatu nāgo mā nāgaṃ ghaṭṭesi
namo karohi nāgassāti ayametassa atthoti.
Idamavoca bhagavā attamano āyasmā kumārakassapo bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
Vammikasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
--------
Rathavinītasuttaṃ
[292] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati
veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho sambahulā jātibhūmikā 1- bhikkhū
jātibhūmiyaṃ vassaṃ vuṭṭhā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
{292.1} Ekamantaṃ nisinne kho te bhikkhū bhagavā etadavoca
ko nu kho bhikkhave jātibhūmiyaṃ jātibhūmikānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīnaṃ evaṃ
sambhāvito attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā
attanā ca santuṭṭho santuṭṭhikathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā
ca pavivitto vivekakathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca asaṃsaṭṭho
asaṃsaggakathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca āraddhaviriyo
viriyārambhakathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca sīlasampanno
sīlasampadākathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca samādhisampanno
samādhisampadākathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca paññāsampanno
paññāsampadākathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca vimuttisampanno
vimuttisampadākathañca bhikkhūnaṃ kattā attanā ca
vimuttiñāṇadassanasampanno vimuttiñāṇadassanasampadākathañca
bhikkhūnaṃ kattā ovādako viññāpako sandassako samādapako samuttejako
sampahaṃsako sabrahmacārīnanti . puṇṇo nāma bhante āyasmā
@Footnote: 1 Sī. Yu. jātibhūmakā.
Mantāṇiputto jātibhūmiyaṃ jātibhūmikānaṃ bhikkhūnaṃ sabrahmacārīnaṃ evaṃ
sambhāvito attanā ca appiccho appicchakathañca bhikkhūnaṃ kattā
attanā ca santuṭṭho .pe. attanā ca pavivitto ... attanā
ca asaṃsaṭṭho ... Attanā ca āraddhaviriyo ... Attanā ca sīlasampanno ...
Attanā ca samādhisampanno ... attanā ca paññāsampanno ...
Attanā ca vimuttisampanno ... attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno
vimuttiñāṇadassanasampadākathañca bhikkhūnaṃ kattā ovādako
viññāpako sandassako samādapako samuttejako sampahaṃsako
sabrahmacārīnanti.
[293] Tena kho pana samayena āyasmā sārīputto bhagavato
avidūre nisinno hoti . atha kho āyasmato sārīputtassa
etadahosi lābhā āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa suladdhaṃ
āyasmato puṇṇassa mantāṇiputtassa yassa viññū sabrahmacārī
satthu sammukhā anumāssa anumāssa vaṇṇaṃ bhāsanti tañca satthā
abbhanumodati appevanāma mayampi kadāci karahaci āyasmatā
puṇṇena mantāṇiputtena saddhiṃ samāgamaṃ gaccheyyāma appevanāma
siyā kocideva kathāsallāpoti.
[294] Atha kho bhagavā rājagahe yathābhirantaṃ viharitvā yena
sāvatthī tena cārikaṃ pakkāmi anupubbena cārikañcaramāno yena
sāvatthī tadavasari . tatra sudaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane
Anāthapiṇḍikassa ārāme . assosi kho āyasmā puṇṇo
mantāṇiputto bhagavā kira sāvatthiṃ anuppatto sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāmeti . atha kho āyasmā puṇṇo
mantāṇiputto senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaraṃ ādāya yena sāvatthī
tena cārikaṃ pakkāmi anupubbena cārikañcaramāno yena sāvatthī
jetavanaṃ anāthapiṇḍikassa ārāmo yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
{294.1} Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ puṇṇaṃ mantāṇiputtaṃ
bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
Atha kho āyasmā puṇṇo mantāṇiputto bhagavatā dhammiyā kathāya
sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavato bhāsitaṃ
abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā
padakkhiṇaṃ katvā yena andhavanaṃ tenupasaṅkami divāvihārāya.
[295] Atha kho aññataro bhikkhu yenāyasmā sārīputto
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sārīputtaṃ etadavoca yassa
kho tvaṃ āvuso sārīputta puṇṇassa nāma bhikkhuno mantāṇiputtassa
abhiṇhaṃ kittayamāno ahosi so bhagavatā dhammiyā kathāya
sandassito samādapito samuttejito sampahaṃsito bhagavato bhāsitaṃ
abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā
padakkhiṇaṃ katvā yena andhavanaṃ tena pakkanto divāvihārāyāti .
Atha kho āyasmā sārīputto taramānarūpo nisīdanaṃ ādāya āyasmantaṃ
puṇṇaṃ mantāṇiputataṃ piṭṭhito piṭṭhito anubandhi sīsānulokī .
Atha kho āyasmā puṇṇo mantāṇiputto andhavanaṃ ajjhogāhetvā
aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi āyasmāpi kho sārīputto
andhavanaṃ ajjhogāhetvā aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdi.
[296] Atha kho āyasmā sārīputto sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā
vuṭṭhito yenāyasmā puṇṇo mantāṇiputto tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
āyasmatā puṇṇena mantāṇiputtena saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ
kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho
āyasmā sārīputto āyasmantaṃ puṇṇaṃ mantāṇiputtaṃ etadavoca
bhagavati no āvuso brahmacariyaṃ vussatīti.
{296.1} Evamāvusoti . kinnu kho āvuso sīlavisuddhatthaṃ bhagavataṃ
brahmacariyaṃ vussatīti . no hidaṃ āvuso . kiṃ panāvuso cittavisuddhatthaṃ
bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti . no hidaṃ āvuso . kinnu kho āvuso
diṭṭhivisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti . no hidaṃ āvuso .
Kiṃ panāvuso kaṅkhāvitaraṇavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti .
No hidaṃ āvuso . kinnu kho āvuso maggāmaggañāṇadassanavisuddhatthaṃ
bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti . no hidaṃ āvuso .
Kiṃ panāvuso paṭipadāñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ
vussatīti . no hidaṃ āvuso . kinnu kho āvuso ñāṇadassanavisuddhatthaṃ
Bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti . no hidaṃ āvuso . kinnu kho
āvuso sīlavisuddhatthaṃ bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti iti
puṭṭho samāno no hidaṃ āvusoti vadesi kiṃ panāvuso cittavisuddhatthaṃ
bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti iti puṭṭho samāno no
hidaṃ āvusoti vadesi kinnu kho āvuso diṭṭhivisuddhatthaṃ bhagavati
brahmacariyaṃ vussatīti iti puṭṭho samāno no hidaṃ āvusoti
vadesi kiṃ panāvuso kaṅkhāvitaraṇavisuddhatthaṃ ... kinnu kho āvuso
maggāmaggañāṇadassanavisuddhatthaṃ ... kiṃ panāvuso paṭipadāñāṇadassana-
visuddhatthaṃ ... kinnu kho āvuso ñāṇadassanavisuddhatthaṃ bhagavati
brahmacariyaṃ vussatīti iti puṭṭho samāno no hidaṃ āvusoti vadesi
kimatthaṃ carahāvuso bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti . anupādāparinibbānatthaṃ
kho āvuso bhagavati brahmacariyaṃ vussatīti.
{296.2} Kinnu kho āvuso sīlavisuddhi anupādāparinibbānanti.
No hidaṃ āvuso . kiṃ panāvuso cittavisuddhi anupādāparinibbānanti.
No hidaṃ āvuso . Kinnu kho āvuso diṭṭhivisuddhi anupādāparinibbānanti.
No hidaṃ āvuso. Kiṃ panāvuso kaṅkhāvitaraṇavisuddhi anupādāparinibbānanti.
No hidaṃ āvuso . kinnu kho āvuso maggāmaggañāṇadassanavisuddhi
anupādāparinibbānanti . no hidaṃ āvuso . kiṃ panāvuso
paṭipadāñāṇadassanavisuddhi anupādāparinibbānanti . no hidaṃ āvuso .
Kinnu kho āvuso ñāṇadassanavisuddhi anupādāparinibbānanti . no
Hidaṃ āvuso . kiṃ panāvuso aññatra imehi dhammehi
anupādāparinibbānanti . no hidaṃ āvuso . kinnu kho
āvuso sīlavisuddhi anupādāparinibbānanti iti puṭṭho
samāno no hidaṃ āvusoti vadesi kiṃ panāvuso cittavisuddhi
anupādāparinibbānanti iti puṭṭho samāno no hidaṃ
āvusoti vadesi kinnu kho āvuso diṭṭhivisuddhi
anupādāparinibbānanti .pe. kiṃ panāvuso kaṅkhāvitaraṇavisuddhi ...
Kinnu kho āvuso maggāmaggañāṇadassanavisuddhi ... kiṃ panāvuso
paṭipadāñāṇadassanavisuddhi ... kinnu kho āvuso ñāṇadassanavisuddhi
anupādāparinibbānanti iti puṭṭho samāno no hidaṃ āvusoti
vadesi kiṃ panāvuso aññatra imehi dhammehi anupādāparinibbānanti
iti puṭṭho samāno no hidaṃ āvusoti vadesi yathākathaṃ panāvuso
imassa bhāsitassa attho daṭṭhabboti.
[297] Sīlavisuddhiṃ ce āvuso bhagavā anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa . cittavisuddhiṃ ce āvuso bhagavā anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa . diṭṭhivisuddhiṃ ce āvuso bhagavā anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa . kaṅkhāvitaraṇavisuddhiṃ ce āvuso bhagavā anupādāparinibbānaṃ
paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ anupādāparinibbānaṃ
Paññāpessa . maggāmaggañāṇadassanavisuddhiṃ ce āvuso bhagavā
anupādāparinibbānaṃ paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ
anupādāparinibbānaṃ paññāpessa . paṭipadāñāṇadassanavisuddhiṃ ce āvuso
bhagavā anupādāparinibbānaṃ paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ
anupādāparinibbānaṃ paññāpessa . ñāṇadassanavisuddhiṃ ce āvuso
bhagavā anupādāparinibbānaṃ paññāpessa saupādānaññeva samānaṃ
anupādāparinibbānaṃ paññāpessa . aññatra ce āvuso imehi
dhammehi anupādāparinibbānaṃ abhavissa puthujjano parinibbāyeyya
puthujjano hi āvuso aññatra imehi dhammehi . tenahāvuso
upamante karissāmi upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ
ājānanti.
[298] Seyyathāpi āvuso rañño pasenadissa kosalassa
sāvatthiyaṃ paṭivasantassa sākete kiñcideva accāyikaṃ karaṇīyaṃ
uppajjeyya tassa antarā ca sāvatthiṃ antarā ca sāketaṃ satta
rathavinītāni upaṭṭhapeyyuṃ atha kho āvuso rājā pasenadi kosalo
sāvatthiyā nikkhamitvā antepuradvāre paṭhamaṃ rathavinītaṃ abhirūheyya
paṭhamena rathavinītena dutiyaṃ rathavinītaṃ pāpuṇeyya paṭhamaṃ rathavinītaṃ
vissajjeyya dutiyaṃ rathavinītaṃ abhirūheyya dutiyena rathavinītena tatiyaṃ
rathavinītaṃ pāpuṇeyya dutiyaṃ rathavinītaṃ vissajjeyya tatiyaṃ rathavinītaṃ
abhirūheyya tatiyena rathavinītena catutthaṃ rathavinītaṃ pāpuṇeyya tatiyaṃ
Rathavinītaṃ vissajjeyya catutthaṃ rathavinītaṃ abhirūheyya catutthena rathavinītena
pañcamaṃ rathavinītaṃ pāpuṇeyya catutthaṃ rathavinītaṃ vissajjeyya pañcamaṃ
rathavinītaṃ abhirūheyya pañcamena rathavinītena chaṭṭhaṃ rathavinītaṃ pāpuṇeyya
pañcamaṃ rathavinītaṃ vissajjeyya chaṭṭhaṃ rathavinītaṃ abhirūheyya chaṭṭhena
rathavinītena sattamaṃ rathavinītaṃ pāpuṇeyya chaṭṭhaṃ rathavinītaṃ vissajjeyya
sattamaṃ rathavinītaṃ abhirūheyya sattamena rathavinītena sāketaṃ anupāpuṇeyya
antepuradvāraṃ tamenaṃ antepuradvāragataṃ samānaṃ mittāmaccā
ñātisālohitā evaṃ puccheyyuṃ iminā tvaṃ mahārāja rathavinītena
sāvatthiyaṃ sāketaṃ anuppatto antepuradvāranti kathaṃ byākaramāno
nu kho āvuso mahārājā pasenadi kosalo sammā
byākaramāno byākareyyāti.
{298.1} Evaṃ byākaramāno kho āvuso rājā pasenadi kosalo
sammā byākaramāno byākareyya idha me sāvatthiyaṃ paṭivasantassa
sākete kiñcideva accāyikaṃ karaṇīyaṃ uppajji tassa me antarā ca
sāvatthiṃ antarā ca sāketaṃ satta rathavinītāni upaṭṭhapesuṃ atha khvāhaṃ
sāvatthiyā nikkhamitvā antepuradvāre paṭhamaṃ rathavinītaṃ abhiruyhiṃ paṭhamena
rathavinītena dutiyaṃ rathavinītaṃ pāpuṇiṃ paṭhamaṃ rathavinītaṃ nissajjiṃ dutiyaṃ rathavinītaṃ
abhiruyhiṃ dutiyena rathavinītena tatiyaṃ rathavinītaṃ pāpuṇiṃ dutiyaṃ rathavinītaṃ nissajjiṃ
tatiyaṃ rathavinītaṃ abhiruyhiṃ tatiyena rathavinītena catutthaṃ rathavinītaṃ pāpuṇiṃ
tatiyaṃ rathavinītaṃ nissajjiṃ catutthaṃ rathavinītaṃ abhiruyhiṃ catutthena rathavinītena
Pañcamaṃ rathavinītaṃ pāpuṇiṃ catutthaṃ rathavinītaṃ nissajjiṃ pañcamaṃ rathavinītaṃ
abhiruyhiṃ pañcamena rathavinītena chaṭṭhaṃ rathavinītaṃ pāpuṇiṃ pañcamaṃ
rathavinītaṃ nissajjiṃ chaṭṭhaṃ rathavinītaṃ abhiruyhiṃ chaṭṭhena rathavinītena
sattamaṃ rathavinītaṃ pāpuṇiṃ chaṭṭhaṃ rathavinītaṃ nissajjiṃ sattamaṃ rathavinītaṃ
abhiruyhiṃ sattamena rathavinītena sāketaṃ anuppatto antepuradvāranti
evaṃ byākaramāno kho āvuso rājā pasenadi kosalo sammā
byākaramāno byākareyyāti
{298.2} evameva kho āvuso sīlavisuddhi yāvadeva cittavisuddhatthā
cittavisuddhi yāvadeva diṭṭhivisuddhatthā diṭṭhivisuddhi yāvadeva
kaṅkhāvitaraṇavisuddhatthā kaṅkhāvitaraṇavisuddhi yāvadeva maggāmagga-
ñāṇadassanavisuddhatthā maggāmaggañāṇadassanavisuddhi
yāvadeva paṭipadāñāṇadassanavisuddhatthā paṭipadāñāṇadassanavisuddhi
yāvadeva ñāṇadassanavisuddhatthā ñāṇadassanavisuddhi yāvadeva
anupādāparinibbānatthā anupādāparinibbānatthaṃ kho āvuso bhagavati
brahmacariyaṃ vussatīti.
[299] Evaṃ vutte āyasmā sārīputto āyasmantaṃ puṇṇaṃ
mantāṇiputtaṃ etadavoca ko nāmo āyasmā kathañca panāyasmantaṃ
sabrahmacārī jānantīti . puṇṇoti kho me āvuso nāmaṃ
mantāṇiputtoti ca pana maṃ sabrahmacārī jānantīti . acchariyaṃ āvuso
abbhūtaṃ āvuso yathātaṃ sutavatā sāvakena sammadeva satthu sāsanaṃ
ājānantena evamevaṃ āyasmatā puṇṇena mantāṇiputtena
Gambhīrā gambhīrā paññā anumāssa anumāssa byākatā lābhā
sabrahmacārīnaṃ suladdhaṃ sabrahmacārīnaṃ ye āyasmantaṃ puṇṇaṃ mantāṇiputtaṃ
labhanti dassanāya labhanti payirupāsanāya velaṇḍukena 1- cepi
sabrahmacārī āyasmantaṃ mantāṇiputtaṃ muddhanā pariharantā labheyyuṃ
dassanāya labheyyuṃ payirupāsanāya tesampi lābhā tesampi suladdhaṃ
amhākampi lābhā amhākampi suladdhaṃ ye mayaṃ āyasmantaṃ puṇṇaṃ
mantāṇiputtaṃ labhāma dassanāya labhāma payirupāsanāyāti.
[300] Evaṃ vutte āyasmā puṇṇo mantāṇiputto āyasmantaṃ
sārīputtaṃ etadavoca ko nāmo āyasmā kathañca panāyasmantaṃ
sabrahmacārī jānantīti . upatissoti kho me āvuso nāmaṃ
sārīputtoti ca pana maṃ sabrahmacārī jānantīti . satthukappena
vata kira bho sāvakena saddhiṃ mantayamānā na jānimha āyasmā
sārīputtoti sace hi mayaṃ jāneyyāma āyasmā sārīputtoti
ettakampi no nappaṭibhāseyya acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso
yathātaṃ sutavatā sāvakena sammadeva satthu sāsanaṃ ājānantena
evamevaṃ āyasmatā sārīputtena gambhīrā gambhīrā paññā anumāssa
anumāssa pucchitā lābhā sabrahmacārīnaṃ suladdhaṃ sabrahmacārīnaṃ
ye āyasmantaṃ sārīputtaṃ labhanti dassanāya labhanti payirupāsanāya
velaṇḍukena cepi sabrahmacārī āyasmantaṃ sārīputtaṃ muddhanā
@Footnote: 1 Sī. Yu. celaṇḍukena.
Pariharantā labheyyuṃ dassanāya labheyyuṃ payirupāsanāya tesampi lābhā
tesampi suladdhaṃ amhākampi lābhā amhākampi suladdhaṃ ye mayaṃ
āyasmantaṃ sārīputtaṃ labhāma dassanāya labhāma payirupāsanāyāti.
Itiha te ubhopi mahānāgā aññamaññassa subhāsitaṃ
samanumodiṃsūti.
Rathavinītasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
-----------
Nivāpasuttaṃ
[301] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ .
Bhagavā etadavoca na bhikkhave nevāpiko nivāpaṃ nivapati migajātānaṃ
imaṃ me nivāpaṃ nivuttaṃ migajātā paribhuñjantā dīghāyukā vaṇṇavanto
ciraṃ dīghamaddhānaṃ yāpentūti . evañca kho bhikkhave nevāpiko
nivāpaṃ nivapati migajātānaṃ imaṃ me nivāpaṃ nivuttaṃ migajātā
anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjissanti anūpakhajja mucchitā
bhojanāni bhuñjamānā madaṃ āpajjissanti mattā samānā pamādaṃ
āpajjissanti pamattā samānā yathākāmakaraṇīyā bhavissanti imasmiṃ
nivāpeti.
[302] Tatra bhikkhave paṭhamā migajātā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ
nevāpikassa anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha
anūpakhajja mucchitā bhuñjamānā madaṃ āpajjiṃsu mattā samānā
pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā samānā yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ
nevāpikassa amusmiṃ nivāpe evañhi te bhikkhave paṭhamā migajātā
na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā.
[303] Tatra bhikkhave dutiyā migajātā evaṃ samacintesuṃ ye
Kho te paṭhamā migajātā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa anūpakhajja
mucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha anūpakhajja mucchitā bhojanāni
bhuñjamānā madaṃ āpajjiṃsu mattā samānā pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā
samānā yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ nevāpikassa amusmiṃ nivāpe
evañhi te paṭhamā migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa
iddhānubhāvā yannūna mayaṃ sabbaso nivāpabhojanā paṭivirameyyāma
bhayabhogā paṭiviratā araññāyatanāni ajjhogāhetvā vihareyyāmāti
te sabbaso nivāpabhojanā paṭiviramiṃsu bhayabhogā paṭiviratā
araññāyatanāni ajjhogāhetvā vihariṃsu.
{303.1} Tesaṃ gimhānaṃ pacchime māse tiṇodakasaṅkhaye
adhimattakasimānaṃ patto kāyo hoti tesaṃ adhimattakasimānaṃ
pattakāyānaṃ balaviriyaṃ parihāyi balaviriye parihīne tameva
nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa paccāgamiṃsu te tattha anūpakhajja mucchitā
bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjamānā
madaṃ āpajjiṃsu mattā samānā pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā samānā
yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ nevāpikassa amusmiṃ nivāpe evañhi te
bhikkhave dutiyāpi migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā.
[304] Tatra bhikkhave tatiyā migajātā evaṃ samacintesuṃ ye
kho te paṭhamā migajātā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa .pe.
Evañhi te paṭhamā migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā
yepi te dutiyā migajātā evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā
Migajātā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa .pe. evañhi te paṭhamā
migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā yannūna mayaṃ sabbaso
nivāpabhojanā paṭivirameyyāma bhayabhogā paṭiviratā araññāyatanāni
ajjhogāhetvā vihareyyāmāti te sabbaso nivāpabhojanā
paṭiviramiṃsu bhayabhogā paṭiviratā araññāyatanāni ajjhogāhetvā
vihariṃsu tesaṃ gimhānaṃ pacchime māse tiṇodakasaṅkhaye adhimattakasimānaṃ
patto kāyo hoti tesaṃ adhimattakasimānaṃ pattakāyānaṃ
balaviriyaṃ parihāyi balaviriye parihīne tameva nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa
paccāgamiṃsu te tatra anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te
tatra anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjamānā madaṃ āpajjiṃsu
mattā samānā pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā samānā yathākāmakaraṇīyā
ahesuṃ nevāpikassa amusmiṃ nivāpe evañhi te dutiyāpi migajātā
na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā yannūna mayaṃ amuṃ nivāpaṃ
nivuttaṃ nevāpikassa upanissāya āsayaṃ kappeyyāma tatrāsayaṃ
kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa ananūpakhajja amucchitā 1-
bhojanāni bhuñjissāma ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā
na madaṃ āpajjissāma amattā samānā nappamādaṃ āpajjissāma
appamattā samānā na yathākāmakaraṇīyā bhavissāma nevāpikassa
amusmiṃ nivāpeti.
{304.1} Te amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa upanissāya
āsayaṃ kappayiṃsu tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa
@Footnote: 1 Po. mucchitā. ito paraṃ evaṃ ñātabbaṃ.
Ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tatra ananūpakhajja
amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjiṃsu amattā samānā
nappamādaṃ āpajjiṃsu appamattā samānā na yathākāmakaraṇīyā
ahesuṃ nevāpikassa amusmiṃ nivāpeti 1- tatra bhikkhave nevāpikassa
ca nevāpikaparisāya ca etadahosi apissu 2- nāmime tatiyā migajātā
keṭubhino iddhimantassu 3- nāmime tatiyā migajātā parajanā imañca
nāma nivāpaṃ nivuttaṃ paribhuñjanti na ca nesaṃ jānāma āgatiṃ vā
gatiṃ vā yannūna mayaṃ imaṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mahatīhi daṇḍavāgurāhi 4-
samantā sappadesaṃ anuparivāreyyāma appevanāma tatiyānaṃ migajātānaṃ
āsayaṃ passeyyāma yattha te gāhaṃ gaccheyyunti.
{304.2} Te amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mahatīhi daṇḍavāgurāhi samantā
sappadesaṃ anuparivāresuṃ . addasāsuṃ kho bhikkhave nevāpiko ca
nevāpikaparisā ca tatiyānaṃ migajātānaṃ āsayaṃ yattha te gāhaṃ
agamaṃsu . evañhi te bhikkhave tatiyāpi migajātā na parimucciṃsu
nevāpikassa iddhānubhāvā.
[305] Tatra bhikkhave catutthā migajātā evaṃ samacintesuṃ
ye kho te paṭhamā migajātā .pe. evañhi te paṭhamā migajātā
na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā yepi te dutiyā migajātā
evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā migajātā .pe. evañhi te
paṭhamā migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā yannūna
@Footnote: 1 Ma. Yu. itisaddo natthi. 2 Sī. Yu. saṭhassu. Ma. saṭhāssu. sabūbatth īdisameva.
@3 Po. Ma. iddhimantāssu. sabbattha īdisameva. 4 Sī. Ma. Yu. daṇdavākarāhi.
Mayaṃ .pe. evañhi te dutiyā migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa
iddhānubhāvā yepi te tatiyā migajātā evaṃ samacintesuṃ ye
kho te paṭhamā migajātā .pe. evañhi te paṭhamā migajātā
na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā yepi te dutiyā migajātā
evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā migajātā .pe. evañhi
te paṭhamā migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānubhāvā
yannūna mayaṃ .pe. evañhi te dutiyā migajātā na parimucciṃsu
nevāpikassa iddhānubhāvā yannūna mayaṃ amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ
nevāpikassa upanissāya āsayaṃ kappeyyāma
{305.1} tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa
ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjissāma ananūpakhajja amucchitā
bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjissāma amattā samānā
nappamādaṃ āpajjissāma appamattā samānā na yathākāmakaraṇīyā
bhavissāma nevāpikassa amusmiṃ nivāpeti te amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ
nevāpikassa upanissāya āsayaṃ kappayiṃsu tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ
nivāpaṃ nivuttaṃ nevāpikassa ananūpakhajja amucchitā bhojanāni
bhuñjiṃsu te tattha ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā
na madaṃ āpajjiṃsu amattā samānā nappamādaṃ āpajjiṃsu appamattā
samānā na yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ nevāpikassa amusmiṃ nivāpe .
Tatra nevāpikassa ca nevāpikaparisāya ca etadahosi apissu
nāmime tatiyā migajātā keṭubhino iddhimantassu nāmime
Tatiyā migajātā parajanā .pe. addasāsuṃ kho nevāpiko ca
nevāpikaparisā ca tatiyānaṃ migajātānaṃ āsayaṃ yattha te gāhaṃ agamaṃsu
evañhi te tatiyāpi migajātā na parimucciṃsu nevāpikassa iddhānu
bhāvā yannūna mayampi yattha agati nevāpikassa ca nevāpikaparisāya
ca tatrāsayaṃ kappeyyāma tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ
nevāpikassa ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ
āpajjissāma amattā samānā nappamādaṃ āpajjissāma
appamattā samānā na yathākāmakaraṇīyā bhavissāma nevāpikassa
amusmiṃ nivāpeti.
{305.2} Te yattha agati nevāpikassa ca nevāpikaparisāya ca
tatrāsayaṃ kappayiṃsu tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ
nevāpikassa ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha
ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjiṃsu
amattā samānā nappamādaṃ āpajjiṃsu appamattā samānā na
yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ nevāpikassa amusmiṃ nivāpe . tatra bhikkhave
nevāpikassa ca nevāpikaparisāya ca etadahosi apissu nāmime
catutthā migajātā keṭubhino iddhimantassu nāmime catutthā migajātā
parajanā imañca nāma nivāpaṃ nivuttaṃ paribhuñjanti na ca nesaṃ
jānāma āgatiṃ vā gatiṃ vā yannūna mayaṃ imaṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mahatīhi
daṇḍavāgurāhi samantā sappadesaṃ anuparivāreyyāma appevanāma
catutthānaṃ migajātānaṃ āsayaṃ passeyyāma yattha te gāhaṃ gaccheyyunti
Te amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mahatīhi daṇḍavāgurāhi samantā sappadesaṃ
anuparivāresuṃ . neva kho bhikkhave addasāsuṃ nevāpiko ca nevāpikaparisā
ca catutthānaṃ migajātānaṃ āsayaṃ yattha te gāhaṃ gaccheyyuṃ .
Tatra bhikkhave nevāpikassa ca nevāpikaparisāya ca etadahosi sace
kho mayaṃ catutthe migajāte ghaṭṭessāma te ghaṭṭitā aññe
ghaṭṭessanti evaṃ imaṃ nivāpaṃ nivuttaṃ sabbaso migajātā riñcissanti 1-
yannūna mayaṃ catutthe migajāte ajjhupekkheyyāmāti . ajjhupekkhiṃsu
kho bhikkhave nevāpiko ca nevāpikaparisā ca catutthe migajāte
evañhi te bhikkhave catutthāpi migajātā parimucciṃsu nevāpikassa
iddhānubhāvā.
[306] Upamā kho me ayaṃ bhikkhave katā atthassa viññāpanāya.
Ayañcevettha attho . nivāpoti kho bhikkhave pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ
adhivacanaṃ . nevāpikoti kho bhikkhave mārassetaṃ pāpimato adhivacanaṃ.
Nevāpikaparisāti kho bhikkhave māraparisāyetaṃ adhivacanaṃ . migajātāti
kho bhikkhave samaṇabrāhmaṇānametaṃ adhivacanaṃ.
[307] Tatra bhikkhave paṭhamā samaṇabrāhmaṇā amuṃ nivāpaṃ
nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisāni anūpakhajja mucchitā bhojanāni
bhuñjiṃsu te tattha anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjamānā madaṃ
āpajjiṃsu mattā samānā pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā samānā
yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca
@Footnote: 1 Ma. parimuccissanti.
Lokāmise evañhi te bhikkhave paṭhamā samaṇabrāhmaṇā na
parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā . seyyathāpi te bhikkhave paṭhamā
migajātā tathūpame ahaṃ ime paṭhame samaṇabrāhmaṇe vadāmi.
[308] Tatra bhikkhave dutiyā samaṇabrāhmaṇā evaṃ samacintesuṃ
ye kho te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa
amūni ca lokāmisāni anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te
tattha anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjamānā madaṃ āpajjiṃsu
mattā samānā pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā samānā yathākāmakaraṇīyā
ahesuṃ mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca lokāmise evañhi
te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā
yannūna mayaṃ sabbaso nivāpabhojanā lokāmisā paṭivirameyyāma
bhayabhogā paṭiviratā araññāyatanāni ajjhogāhetvā vihareyyāmāti
{308.1} te sabbaso nivāpabhojanā lokāmisā paṭiviramiṃsu
te sabbaso nivāpabhojanā lokāmisā paṭiviratā bhayabhogā paṭiviratā
araññāyatanāni ajjhogāhetvā vihariṃsu te tattha sākabhakkhāpi ahesuṃ
sāmākabhakkhāpi ahesuṃ nīvārabhakkhāpi ahesuṃ daddulabhakkhāpi ahesuṃ
haṭabhakkhāpi ahesuṃ kaṇabhakkhāpi ahesuṃ ācāmabhakkhāpi ahesuṃ
piññākabhakkhāpi ahesuṃ tiṇabhakkhāpi ahesuṃ gomayabhakkhāpi ahesuṃ
vanamūlaphalāhārā yāpesuṃ pavattaphalabhojī tesaṃ gimhānaṃ pacchime
māse tiṇodakasaṅkhaye adhimattakasimānaṃ patto kāyo hoti tesaṃ
Adhimattakasimānaṃ pattakāyānaṃ balaviriyaṃ parihāyi balaviriye parihīne
cetovimutti parihāyi cetovimuttiyā parihīnāya tameva nivāpaṃ nivuttaṃ
mārassa paccāgamiṃsu tāni ca lokāmisāni te tattha anūpakhajja
mucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha anūpakhajja mucchitā bhojanāni
bhuñjamānā madaṃ āpajjiṃsu mattā samānā pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā
samānā yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ
ca lokāmise evañhi te bhikkhave dutiyāpi samaṇabrāhmaṇā na
parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā . seyyathāpi te bhikkhave dutiyā
migajātā tathūpame ahaṃ ime dutiye samaṇabrāhmaṇe vadāmi.
[309] Tatra bhikkhave tatiyā samaṇabrāhmaṇā evaṃ samacintesuṃ
ye kho te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā .pe. evañhi te paṭhamā
samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā yepi te
dutiyā samaṇabrāhmaṇā evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā
samaṇabrāhmaṇā .pe. evañhi te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā
na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā yannūna mayaṃ sabbaso nivāpabhojanā
lokāmisā paṭivirameyyāma bhayabhogā paṭiviratā araññāyatanāni
ajjhogāhetvā vihareyyāmāti te sabbaso nivāpabhojanā
lokāmisā paṭiviramiṃsu bhayabhogā paṭiviratā araññāyatanāni ajjhogāhetvā
vihariṃsu
{309.1} te tattha sākabhakkhāpi ahesuṃ .pe. pavattaphalabhojī
tesaṃ gimhānaṃ pacchime māse tiṇodakasaṅkhaye adhimattakasimānaṃ
Patto kāyo hoti tesaṃ adhimattakasimānaṃ pattakāyānaṃ balaviriyaṃ
parihāyi balaviriye parihīne cetovimutti parihāyi cetovimuttiyā
parihīnāya tameva nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa paccāgamiṃsu tāni lokāmisāni
te tattha anūpakhajja mucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha anūpakhajja
mucchitā bhojanāni bhuñjamānā madaṃ āpajjiṃsu mattā samānā
pamādaṃ āpajjiṃsu pamattā samānā yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ
mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca lokāmise evañhi te dutiyāpi
samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā yannūna
mayaṃ amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisāni upanissāya
āsayaṃ kappeyyāma tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ
mārassa amūni ca lokāmisāni ananūpakhajja amucchitā bhojanāni
bhuñjissāma ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ
āpajjissāma amattā samānā nappamādaṃ āpajjissāma
appamattā samānā na yathākāmakaraṇīyā bhavissāma mārassa
amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca lokāmiseti te amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa
amūni ca lokāmisāni upanissāya āsayaṃ kappayiṃsu . tatrāsayaṃ
kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisāni
ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjiṃsu
amattā samānā nappamādaṃ āpajjiṃsu appamattā samānā na
yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca
Lokāmise.
{309.2} Apica kho evaṃ diṭṭhikā ahesuṃ sassato loko
itipi asassato loko itipi antavā loko itipi anantavā
loko itipi taṃ jīvaṃ taṃ sarīraṃ itipi aññaṃ jīvaṃ aññaṃ sarīraṃ
itipi hoti tathāgato parammaraṇā itipi na hoti tathāgato
parammaraṇā itipi hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇā
itipi neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇā itipi evañhi
te bhikkhave tatiyāpi samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa
iddhānubhāvā . seyyathāpi te bhikkhave tatiyā migajātā tathūpame
ahaṃ ime tatiye samaṇabrāhmaṇe vadāmi.
[310] Tatra bhikkhave catutthā samaṇabrāhmaṇā evaṃ samacintesuṃ
ye kho te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā .pe. evañhi te paṭhamā
samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā yepi te dutiyā
samaṇabrāhmaṇā evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā
.pe. evañhi te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa
iddhānubhāvā yannūna mayaṃ .pe. evañhi te dutiyā samaṇabrāhmaṇā
na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā yepi te tatiyā samaṇabrāhmaṇā
evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā .pe. Evañhi te paṭhamā
samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā yepi te dutiyā
samaṇabrāhmaṇā evaṃ samacintesuṃ ye kho te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā
.pe. Evañhi te paṭhamā samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa
iddhānubhāvā yannūna mayaṃ .pe. evañhi te dutiyāpi
samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā
yannūna mayaṃ amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisāni
upanissāya āsayaṃ kappeyyāma tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ
nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisāni .pe. ananūpakhajja amucchitā
bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjissāma amattā samānā
nappamādaṃ āpajjissāma appamattā samānā na yathākāmakaraṇīyā
bhavissāma mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca lokāmiseti te
amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni ca lokāmisāni upanissāya
āsayaṃ kappayiṃsu tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa
amūni ca lokāmisāni ananupakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te
tattha ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjiṃsu
amattā samānā nappamādaṃ āpajjiṃsu appamattā samānā na
yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca lokāmise.
{310.1} Apica kho evaṃ diṭṭhikā ahesuṃ sassato loko itipi
.pe. neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇā itipi evañhi
te tatiyāpi samaṇabrāhmaṇā na parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā
yannūna mayaṃ yattha agati mārassa ca māraparisāya ca tatrāsayaṃ
kappeyyāma tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa
Amūni ca lokāmisāni ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjissāma
ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjissāma
amattā samānā nappamādaṃ āpajjissāma appamattā samānā na
yathākāmakaraṇīyā bhavissāma mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca
lokāmiseti te yattha agati mārassa ca māraparisāya ca tatrāsayaṃ
kappayiṃsu tatrāsayaṃ kappetvā amuṃ nivāpaṃ nivuttaṃ mārassa amūni
ca lokāmisāni ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjiṃsu te tattha
ananūpakhajja amucchitā bhojanāni bhuñjamānā na madaṃ āpajjiṃsu
amattā samānā nappamādaṃ āpajjiṃsu appamattā samānā na
yathākāmakaraṇīyā ahesuṃ mārassa amusmiṃ nivāpe amusmiṃ ca
lokāmise evañhi te bhikkhave catutthāpi samaṇabrāhmaṇā
parimucciṃsu mārassa iddhānubhāvā . seyyathāpi te bhikkhave catutthā
migajātā tathūpame ahaṃ ime catutthe samaṇabrāhmaṇe vadāmi.
[311] Kathañca bhikkhave agati mārassa ca māraparisāya ca .
Idha bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati
ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi māraṃ apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ
adassanaṃ gato pāpimato.
{311.1} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā
ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ
samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ .pe. tatiyaṃ jhānaṃ .pe. catutthaṃ
Jhānaṃ upasampajja viharati ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi
māraṃ apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato.
{311.2} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ
samatikkamā paṭighasaññānaṃ aṭṭhaṅgamā nānattasaññānaṃ
amanasikārā ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja
viharati ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi māraṃ apadaṃ vadhitvā
māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato.
{311.3} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ
samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja
viharati .pe. sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti
ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati .pe. sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ
samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati .pe.
{311.4} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ
samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati paññāya cassa
disvā āsavā parikkhīṇā honti ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi
māraṃ apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato tiṇṇo loko
visattikanti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Nivāpasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
------------
Pāsarāsisuttaṃ 1-
[312] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ
nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiṃ piṇḍāya pāvisi .
Atha kho sambahulā bhikkhū yena āyasmā ānando tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ cirassutā no āvuso
ānanda bhagavatā sammukhā dhammī kathā sādhu mayaṃ āvuso ānanda
labheyyāma bhagavato sammukhā dhammiṃ kathaṃ savanāyāti . tenahāyasmanto
yena rammakassa brāhmaṇassa assamo tenupasaṅkamatha appevanāma
labheyyātha bhagavato sammukhā dhammiṃ kathaṃ savanāyāti . evamāvusoti
kho te bhikkhū āyasmato ānandassa paccassosuṃ.
{312.1} Atha kho bhagavā sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi āyāmānanda
yena pubbārāmo migāramātu pāsādo tenupasaṅkamissāma divāvihārāyāti.
Evaṃ bhanteti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi . Atha kho
bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbārāmo migāramātu
pāsādo tenupasaṅkami divāvihārāya . atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ
paṭisallānā vuṭṭhito āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi āyāmānanda
@Footnote: 1 Yu. ariyapariyesanasuttanti dissati.
Yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkamissāma gattāni parisiñcitunti .
Evaṃ bhanteti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi . atha
kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbakoṭṭhako
tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā
paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.
{312.2} Atha kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca ayaṃ
bhante rammakassa brāhmaṇassa assamo avidūre ramaṇīyo bhante rammakassa
brāhmaṇassa assamo pāsādiko bhante rammakassa brāhmaṇassa
assamo sādhu bhante bhagavā yena rammakassa brāhmaṇassa
assamo tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti . adhivāsesi bhagavā
tuṇhībhāvena . atha kho bhagavā yena rammakassa brāhmaṇassa
assamo tenupasaṅkami . tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū
rammakassa brāhmaṇassa assame dhammiyā kathāya sannisinnā
honti . atha kho bhagavā bahidvārakoṭṭhake aṭṭhāsi kathāpariyosānaṃ
āgamayamāno.
[313] Atha kho bhagavā kathāpariyosānaṃ viditvā ukkāsitvā
aggaḷaṃ ākoṭesi . vivariṃsu kho te bhikkhū bhagavato dvāraṃ. Atha kho
bhagavā rammakassa brāhmaṇassa assamaṃ pavisitvā paññatte
āsane nisīdi . nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi kāya nuttha
bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarā kathā
Vippakatāti . bhagavantameva kho no bhante ārabbha dhammī kathā
vippakatā atha bhagavā anuppattoti . sādhu bhikkhave etaṃ kho
bhikkhave tumhākaṃ paṭirūpaṃ kulaputtānaṃ saddhā agārasmā anagāriyaṃ
pabbajitānaṃ yaṃ tumhe dhammiyā kathāya sannisīdeyyātha .
Sannipatitānaṃ vo bhikkhave dvayaṃ karaṇīyaṃ dhammī vā kathā ariyo vā
tuṇhībhāvo . dvemā bhikkhave pariyesanā 1- anariyā ca pariyesanā
ariyā ca pariyesanā.
[314] Katamā ca bhikkhave anariyā pariyesanā . idha bhikkhave
ekacco attanā jātidhammo samāno jātidhammaññeva pariyesati
attanā jarādhammo samāno jarādhammaññeva pariyesati attanā
byādhidhammo samāno byādhidhammaññeva pariyesati attanā
maraṇadhammo samāno maraṇadhammaññeva pariyesati attanā sokadhammo
samāno sokadhammaññeva pariyesati attanā saṅkilesadhammo samāno
saṅkilesadhammaññeva pariyesati.
{314.1} Kiñca bhikkhave jātidhammaṃ vadetha . puttabhariyaṃ bhikkhave
jātidhammaṃ dāsidāsaṃ jātidhammaṃ ajeḷakaṃ jātidhammaṃ kukkuṭasūkaraṃ
jātidhammaṃ hatthigavāssavaḷavaṃ jātidhammaṃ jātarūparajataṃ jātidhammaṃ .
Jātidhammā hete bhikkhave upadhayo etthāyaṃ gadhito mucchito
ajjhāpanno attanā jātidhammo samāno jātidhammaññeva
pariyesati.
{314.2} Kiñca bhikkhave jarādhammaṃ vadetha . puttabhariyaṃ
bhikkhave jarādhammaṃ dāsidāsaṃ jarādhammaṃ ajeḷakaṃ jarādhammaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. ariyā ca pariyesanā anariyā ca pariyesanā.
Kukkuṭasūkaraṃ jarādhammaṃ hatthigavāssavaḷavaṃ jarādhammaṃ jātarūparajataṃ
jarādhammaṃ . jarādhammā hete bhikkhave upadhayo etthāyaṃ gadhito
mucchito ajjhāpanno attanā jarādhammo samāno jarādhammaññeva
pariyesati.
{314.3} Kiñca bhikkhave byādhidhammaṃ vadetha . puttabhariyaṃ
bhikkhave byādhidhammaṃ dāsidāsaṃ byādhidhammaṃ ajeḷakaṃ byādhidhammaṃ
kukkuṭasūkaraṃ byādhidhammaṃ hatthigavāssavaḷavaṃ byādhidhammaṃ jātarūparajataṃ
byādhidhammaṃ . byādhidhammā hete bhikkhave upadhayo etthāyaṃ gadhito
mucchito ajjhāpanno attanā byādhidhammo samāno byādhidhammaññeva
pariyesati.
{314.4} Kiñca bhikkhave maraṇadhammaṃ vadetha . puttabhariyaṃ bhikkhave
maraṇadhammaṃ dāsidāsaṃ maraṇadhammaṃ aje ḷakaṃ maraṇadhammaṃ kukkuṭasūkaraṃ
maraṇadhammaṃ hatthigavāssavaḷavaṃ maraṇadhammaṃ jātarūparajataṃ maraṇadhammaṃ .
Maraṇadhammā hete bhikkhave upadhayo etthāyaṃ gadhito mucchito
ajjhāpanno attanā maraṇadhammo samāno maraṇadhammaññeva
pariyesati.
{314.5} Kiñca bhikkhave sokadhammaṃ vadetha . puttabhariyaṃ bhikkhave
sokadhammaṃ dāsi dāsaṃ sokadhammaṃ ajeḷakaṃ sokadhammaṃ kukkuṭasūkaraṃ
sokadhammaṃ hatthigavāssavaḷavaṃ sokadhammaṃ jātarūparajataṃ 1- sokadhammaṃ .
Sokadhammā hete bhikkhave upadhayo etthāyaṃ gadhito mucchito ajjhāpanno
attanā sokadhammo samāno sokadhammaññeva pariyesati.
{314.6} Kiñca bhikkhave saṅkilesadhammaṃ vadetha . puttabhariyaṃ
bhikkhave saṅkilesadhammaṃ dāsidāsaṃ saṅkilesadhammaṃ ajeḷakaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. jātarūparajataṃ sokadhammanti ime pāṭhā na dissanti.
Saṅkilesadhammaṃ kukkuṭasūkaraṃ saṅkilesadhammaṃ hatthigavāssavaḷavaṃ
saṅkilesadhammaṃ jātarūparajataṃ saṅkilesadhammaṃ . saṅkilesadhammā hete
bhikkhave upadhayo etthāyaṃ gadhito mucchito ajjhāpanno attanā
saṅkilesadhammo samāno saṅkilesadhammaññeva pariyesati . ayaṃ
bhikkhave anariyā pariyesanā.
[315] Katamā ca bhikkhave ariyā pariyesanā . idha bhikkhave
ekacco attanā jātidhammo samāno jātidhamme ādīnavaṃ viditvā
ajātaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyesati attanā jarādhammo
samāno jarādhamme ādīnavaṃ viditvā ajaraṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ
nibbānaṃ pariyesati attanā byādhidhammo samāno byādhidhamme
ādīnavaṃ viditvā abyādhiṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyesati
attanā maraṇadhammo samāno maraṇadhamme ādīnavaṃ viditvā amataṃ
anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyesati attanā sokadhammo samāno
sokadhamme ādīnavaṃ viditvā asokaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ
pariyesati attanā saṅkilesadhammo samāno saṅkilesadhamme ādīnavaṃ
viditvā asaṅkiliṭṭhaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyesati .
Ayampi bhikkhave ariyā pariyesanā.
[316] Ahampi sudaṃ bhikkhave pubbeva sambodhā anabhisambuddho
bodhisattova samāno attanā jātidhammo samāno jātidhammaññeva
pariyesāmi attanā jarādhammo samāno jarādhammaññeva pariyesāmi
Attanā byādhidhammo samāno byādhidhammaññeva pariyesāmi attanā
maraṇadhammo samāno maraṇadhammaññeva pariyesāmi attanā sokadhammo
samāno sokadhammaññeva pariyesāmi attanā saṅkilesadhammo samāno
saṅkilesadhammaññeva pariyesāmi tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi kinnu
kho ahaṃ attanā jātidhammo samāno jātidhammaññeva pariyesāmi
attanā jarādhammo samāno ... byādhidhammo samāno ... Maraṇadhammo
samāno ... sokadhammo samāno ... attanā saṅkilesadhammo samāno
saṅkilesadhammaññeva pariyesāmi yannūnāhaṃ attanā jātidhammo
samāno jātidhamme ādīnavaṃ viditvā ajātaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ
nibbānaṃ pariyeseyyaṃ attanā jarādhammo samāno jarādhamme
ādīnavaṃ viditvā ajaraṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyeseyyaṃ
attanā byādhidhammo samāno byādhidhamme ādīnavaṃ viditvā abyādhiṃ
anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyeseyyaṃ attanā maraṇadhammo samāno
maraṇadhamme ādīnavaṃ viditvā amataṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ
pariyeseyyaṃ attanā sokadhammo samāno sokadhamme ādīnavaṃ viditvā
asokaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyeseyyaṃ attanā saṅkilesadhammo
samāno saṅkilesadhamme ādīnavaṃ viditvā asaṅkiliṭṭhaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ
nibbānaṃ pariyeseyyanti.
[317] So kho ahaṃ bhikkhave aparena samayena daharova samāno
Susukāḷakeso bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā
akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ assumukhānaṃ rodantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā
kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajiṃ
so evaṃ pabbajito samāno kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ
pariyesamāno yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā
āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ icchāmahaṃ āvuso kālāma imasmiṃ
dhammavinaye brahmacariyaṃ caritunti.
{317.1} Evaṃ vutte bhikkhave āḷāro kālāmo maṃ etadavoca
viharatāyasmā tādiso ayaṃ dhammo yattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ
ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyāti . so
kho ahaṃ bhikkhave nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ so kho ahaṃ
bhikkhave tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena
ñāṇavādañca vadāmi theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi
ahañceva aññe ca . tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi na kho āḷāro
kālāmo imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharāmīti pavedeti addhā āḷāro kālāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ
passaṃ viharatīti.
{317.2} Atha khvāhaṃ bhikkhave yena āḷāro kālāmo
tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ
kittāvatā no āvuso kālāma imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja pavedesīti . evaṃ vutte bhikkhave āḷāro kālāmo
Ākiñcaññāyatanaṃ pavedesi . tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi na
kho āḷārasseva kālāmassa atthi saddhā mayhaṃpatthi saddhā na kho
āḷārasseva kālāmassa atthi viriyaṃ mayhaṃpatthi viriyaṃ na kho
āḷārasseva kālāmassa atthi sati mayhaṃpatthi sati na kho
āḷārasseva kālāmassa atthi samādhi mayhaṃpatthi samādhi na kho
āḷārasseva kālāmassa atthi paññā mayhaṃpatthi paññā yannūnāhaṃ
yaṃ dhammaṃ āḷāro kālāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja
viharāmīti pavedeti . tassa dhammassa sacchikiriyāya padaheyyanti .
So kho ahaṃ bhikkhave nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ.
{317.3} Atha khvāhaṃ bhikkhave yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ
upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ ettāvatā kho āvuso
kālāma imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesīti .
Ettāvatā kho ahaṃ āvuso imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikitvā
upasampajja pavedemīti . ahampi kho āvuso kālāma ettāvatā
imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti . lābhā
no āvuso suladdhaṃ no āvuso ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ sabrahmacāriṃ
passāma iti yāhaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemi
taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi yaṃ tvaṃ dhammaṃ
sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi tamahaṃ dhammaṃ sayaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. ayaṃ pāṭho natthi.
Abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemi iti yāhaṃ dhammaṃ
jānāmi taṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi yaṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi tamahaṃ dhammaṃ
jānāmi iti yādiso ahaṃ tādiso tvaṃ yādiso tvaṃ tādiso
ahaṃ ehidāni āvuso ubho vasantā imaṃ gaṇaṃ pariharāmāti .
Iti kho bhikkhave āḷāro kālāmo ācariyo me samāno antevāsiṃ
maṃ samānaṃ attanā samasamaṃ ṭhapeti uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi .
Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi nāyaṃ dhammo nibbidāya na
virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya
na nibbānāya saṃvattati yāvadeva ākiñcaññāyatanūpapattiyāti .
So kho ahaṃ bhikkhave taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tamhā dhammā
nibbijja apakkamiṃ.
[318] So kho ahaṃ bhikkhave kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ
pariyesamāno yena uddako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā
uddakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ icchāmahaṃ āvuso rāma imasmiṃ
dhammavinaye brahmacariyaṃ caritunti . evaṃ vutte bhikkhave uddako
rāmaputto maṃ etadavoca viharatāyasmā tādiso ayaṃ dhammo yattha
viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja vihareyyāti . so kho ahaṃ bhikkhave nacirasseva
khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ . so kho ahaṃ bhikkhave tāvatakeneva
oṭṭhapahatamattakena lapitalāpanamattakena ñāṇavādañca
Vadāmi theravādañca pajānāmi passāmīti paṭijānāmi ahañceva
aññe ca . tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi na kho rāmo
imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharāmīti pavedesi . addhā rāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ
passaṃ vihāsīti . atha khvāhaṃ bhikkhave yena uddako rāmaputto
tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā uddakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ
kittāvatā no āvuso rāma imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja pavedesīti.
Evaṃ vutte bhikkhave uddako rāmaputto nevasaññānāsaññāyatanaṃ
pavedesi . tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi na kho rāmasseva ahosi
saddhā mayhaṃpatthi saddhā na kho rāmasseva ahosi viriyaṃ .pe. Sati ...
Samādhi ... paññā mayhaṃpatthi paññā yannūnāhaṃ yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti tassa dhammassa
sacchikiriyāya padaheyyanti.
{318.1} So kho ahaṃ bhikkhave nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ . atha khvāhaṃ bhikkhave yena
uddako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā uddakaṃ rāmaputtaṃ
etadavocaṃ ettāvatā no āvuso rāma 1- imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja pavedesīti . ettāvatā kho ahaṃ 2- āvuso
imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedemīti 3-. Ahampi
kho āvuso ettāvatā
@Footnote: 1 Ma. Yu. rāmo 2 Ma. Yu. ayaṃ pāṭho natthi. 3 Ma. Yu. pavedesīti.
Imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti .
Lābhā no āvuso suladdhaṃ no āvuso ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ
sabrahmacāriṃ passāma iti yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja pavedeti taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja
viharasi 1- yaṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi 2-
taṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesi iti 3-
yaṃ dhammaṃ rāmo aññāsi 4- tvaṃ dhammaṃ jānāsi yaṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi taṃ
dhammaṃ rāmo aññāsi 5- iti yādiso rāmo ahosi tādiso tvaṃ yādiso
tvaṃ tādiso rāmo ahosi ehidāni āvuso tuvaṃ [6]- gaṇaṃ pariharāti.
{318.2} Iti kho bhikkhave uddako rāmaputto sabrahmacārī me
samāno ācariyaṭṭhāne ca maṃ ṭhapesi uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi.
Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi nāyaṃ dhammo nibbidāya na virāgāya
na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya
saṃvattati yāvadeva nevasaññānāsaññāyatanūpapattiyāti . so kho
ahaṃ bhikkhave taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja apakkamiṃ.
[319] So kho ahaṃ bhikkhave kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ
pariyesamāno magadhesu anupubbena cārikañcaramāno yena uruvelā
senānigamo tadavasariṃ . tatthaddasaṃ ramaṇīyaṃ bhūmibhāgaṃ pāsādikañca
vanasaṇḍaṃ nadiñca sandantiṃ setakaṃ supatitthaṃ ramaṇīyaṃ samantā ca
@Footnote: 1-2 Po. pavedesi. 3 Po. itisaddo natthi. 4-5 Po. Ma. abhiññāsi.
@6 Ma. Yu. imaṃ.
Gocaragāmaṃ . tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi ramaṇīyo vata
bhūmibhāgo pāsādiko ca vanasaṇḍo nadī ca sandati setakā supatitthā
ramaṇīyā samantā ca gocaragāmo alaṃ vatidaṃ kulaputtassa padhānatthikassa
padhānāyāti . so kho ahaṃ bhikkhave tattheva nisīdiṃ alamidaṃ
padhānāyāti.
[320] So kho ahaṃ bhikkhave attanā jātidhammo samāno
jātidhamme ādīnavaṃ viditvā ajātaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ
pariyesamāno ajātaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ ajjhagamaṃ attanā
jarādhammo samāno ... attanā byādhidhammo samāno ... attanā
maraṇadhammo samāno ... attanā sokadhammo samāno ... attanā
saṅkilesadhammo samāno saṅkilesadhamme ādīnavaṃ viditvā asaṅkiliṭṭhaṃ
anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ pariyesamāno asaṅkiliṭṭhaṃ anuttaraṃ
yogakkhemaṃ nibbānaṃ ajjhagamaṃ ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi
akuppā me vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti.
[321] Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi adhigato kho myāyaṃ dhammo
gambhīro duddaso duranubodho santo paṇīto atakkāvacaro nipuṇo
paṇḍitavedanīyo ālayarāmā kho panāyaṃ pajā ālayaratā ālayasammuditā
ālayarāmāya kho 1- pajāya ālayaratāya ālayasammuditāya duddasaṃ
idaṃ ṭhānaṃ yadidaṃ idappaccayatāpaṭiccasamuppādo idampi kho ṭhānaṃ
duddasaṃ yadidaṃ sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo
@Footnote: 1 Ma. Yu. kho pana.
Taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ ahañceva kho pana dhammaṃ
deseyyaṃ pare ca me na ājāneyyuṃ so mamassa kilamatho sā
mamassa vihesāti . apissu maṃ bhikkhave imā anacchariyā gāthā
paṭibhaṃsu pubbe assutapubbā
kicchena me adhigataṃ halandāni pakāsituṃ
rāgadosaparetehi nāyaṃ dhammo susambudho
paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ
rāgarattā na dakkhanti tamokkhandhena āvutāti.
Itiha me bhikkhave paṭisañcikkhato appossukkatāya cittaṃ namati
no dhammadesanāyāti.
[322] Atha kho bhikkhave brahmuno sahampatissa mama cetasā
cetoparivitakkamaññāya etadahosi nassati vata bho loko vinassati
vata bho loko yatra hi nāma tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa
appossukkatāya cittaṃ namati no dhammadesanāyāti . atha kho
bhikkhave brahmā sahampati seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ
vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva 1- kho 2-
brahmaloke antarahito mama purato pāturahosi . atha kho bhikkhave
brahmā sahampati ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yenāhaṃ
tenañjalimpaṇāmetvā maṃ etadavoca desetu me bhante bhagavā dhammaṃ
@Footnote: 1 Sī. Yu. evamevaṃ. 2 Ma. Yu. khoti saddo natthi.
Desetu sugato dhammaṃ santi sattā apparajakkhajātikā assavanatā
dhammassa parihāyanti bhavissanti dhammassa aññātāroti . idamavoca
bhikkhave brahmā sahampati idaṃ vatvāna athāparaṃ etadavoca
pāturahosi magadhesu pubbe
dhammo asuddho samalehi cintito
apāpuretaṃ amatassa dvāraṃ
suṇantu dhammaṃ vimalenānubuddhaṃ
sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito
yathāpi passe janataṃ samantato
tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha
pāsādamāruyha samantacakkhu
sokāvakiṇṇaṃ 1- janatamapetasoko
avekkhassu jātijarābhibhūtaṃ
uṭṭhehi vīra vijitasaṅgāma
satthavāha anaṇa vicara loke
desetu 2- bhagavā dhammaṃ aññātāro bhavissantīti.
[323] Atha khvāhaṃ bhikkhave brahmuno ca ajjhesanaṃ viditvā
sattesu ca kāruññataṃ paṭicca buddhacakkhunā lokaṃ volokesiṃ .
Addasaṃ kho ahaṃ bhikkhave buddhacakkhunā lokaṃ volokento satte
@Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. sokāvatiṇṇaṃ. 2 Sī. Ma. Yu. desassu.
Apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre
suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino 1-
viharante 2- . seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ
vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā
udake jātāni udake saṃvaddhāni udakānuggatāni antonimuggapositāni
appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake
jātāni udake saṃvaddhāni udakānuggatāni samodakaṇṭhitāni appekaccāni
uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake
saṃvaddhāni udakaṃ accuggamma tiṭṭhanti 3- anuppalittāni udakena
evameva kho ahaṃ bhikkhave buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasaṃ satte
apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre
suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino
viharante. Atha khvāhaṃ bhikkhave brahmānaṃ sahampatiṃ gāthāya ajjhabhāsiṃ 4-
apārutā tesaṃ amatassa dvārā
ye sotavanto pamuñcantu saddhaṃ
vihiṃsasaññī paguṇaṃ na bhāsiṃ
dhammaṃ paṇītaṃ manujesu brahmeti.
Atha kho bhikkhave brahmā sahampati katāvakāso khomhi bhagavatā
dhammadesanāyāti maṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.
@Footnote: 1 Ma. Yu. paralokavajjabhayadassāvine. 2 Ma. ito paraṃ appekacce na
@paralokavajjabhayadassāvine viharanteti dissati. 3 Ma. ṭhitāni . 4 Ma. Yu. paccabhāsiṃ.
[324] Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi kassa nu kho ahaṃ
paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatīti .
Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi ayaṃ kho āḷāro kālāmo
paṇḍito viyatto medhāvī dīgharattaṃ apparajakkhajātiko yannūnāhaṃ
āḷārassa kālāmassa paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ so imaṃ dhammaṃ khippameva
ājānissatīti . atha kho maṃ bhikkhave devatā upasaṅkamitvā etadavoca 1-
sattāhakālakato bhante āḷāro kālāmoti . ñāṇañca pana me
dassanaṃ udapādi sattāhakālakato āḷāro kālāmoti . tassa
mayhaṃ bhikkhave etadahosi mahājāniyo kho āḷāro kālāmo
sace hi so imaṃ dhammaṃ suṇeyya khippameva ājāneyyāti.
{324.1} Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi kassa nu kho paṭhamaṃ dhammaṃ
deseyyaṃ ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatīti . Tassa mayhaṃ bhikkhave
etadahosi ayaṃ kho uddako rāmaputto paṇḍito viyatto medhāvī
dīgharattaṃ apparajakkhajātiko yannūnāhaṃ uddakassa rāmaputtassa
paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ so imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatīti. Atha kho
maṃ bhikkhave devatā upasaṅkamitvā etadavoca 2- abhidosakālakato
bhante uddako rāmaputtoti . ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi
abhidosakālakato uddako rāmaputtoti . tassa mayhaṃ bhikkhave
etadahosi mahājāniyo kho uddako rāmaputto sace hi so imaṃ
dhammaṃ suṇeyya khippameva ājāneyyāti.
@Footnote: 1-2 Yu. etadavocuṃ.
{324.2} Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi kassa nu kho ahaṃ
paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyaṃ ko imaṃ dhammaṃ khippameva ājānissatīti . Tassa
mayhaṃ bhikkhave etadahosi bahukārā kho me pañcavaggiyā bhikkhū
ye maṃ padhānapahitattaṃ upaṭṭhahiṃsu yannūnāhaṃ pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ
paṭhamaṃ dhammaṃ deseyyanti . tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi kahaṃ
nu kho etarahi pañcavaggiyā bhikkhū viharantīti . addasaṃ kho bhikkhave
dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena pañcavaggiye
bhikkhū bārāṇasiyaṃ viharante isipatane migadāye . atha khvāhaṃ bhikkhave
uruvelāyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena bārāṇasī tena cārikaṃ pakkāmiṃ.
[325] Addasā kho maṃ bhikkhave upako ājīvako antarā ca gayaṃ
antarā ca bodhiṃ addhānamaggapaṭipannaṃ disvāna maṃ etadavoca
vippasannāni kho te āvuso indriyāni parisuddho chavivaṇṇo
pariyodāto kaṃsi tvaṃ āvuso uddissa pabbajito ko vā te satthā
kassa vā taṃ dhammaṃ rocesīti . Evaṃ vutte ahaṃ bhikkhave upakaṃ ājīvakaṃ
gāthāya 1- ajjhabhāsiṃ
sabbābhibhū sabbavidūhamasmi
sabbesu dhammesu anūpalitto
sabbañjaho taṇhakkhaye vimutto
sayaṃ abhiññāya kamuddiseyyaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. gāthāhi.
Na me ācariyo atthi sadiso me na vijjati
sadevakasmi lokasmiṃ natthi me paṭipuggalo
ahañhi arahā loke ahaṃ satthā anuttaro
ekomhi sammāsambuddho sītibhūtosmi nibbuto
dhammacakkaṃ pavattetuṃ gacchāmi kāsinaṃ puraṃ
andhabhūtasmi lokasmiṃ āhaññiṃ 1- amatadundubhinti.
Yathā kho tvaṃ āvuso paṭijānāsi arahasi anantajinoti.
Mādisā ve jinā honti ye pattā āsavakkhayaṃ
jitā me pāpakā dhammā tasmāhaṃ upaka jinoti.
Evaṃ vutte bhikkhave so upako huveyyāvusoti 2- vatvā sīsaṃ okampetvā
ummaggaṃ gahetvā pakkāmi.
[326] Atha khvāhaṃ bhikkhave anupubbena cārikañcaramāno yena
bārāṇasī yena isipatanaṃ migadāyo yena pañcavaggiyā bhikkhū
tenupasaṅkamiṃ . addasaṃsu 3- kho maṃ bhikkhave pañcavaggiyā bhikkhū
dūratova āgacchantaṃ disvāva aññamaññaṃ saṇṭhapesuṃ ayaṃ kho
āvuso samaṇo gotamo āgacchati bāhulliko padhānavibbhanto
āvatto bāhullāya so neva abhivādetabbo na paccuṭṭhātabbo
nāssa pattacīvaraṃ paṭiggahetabbaṃ apica kho āsanaṃ ṭhapetabbaṃ sace
ākaṅkhissati nisīdissatīti . yathā yathā kho ahaṃ bhikkhave upasaṅkamiṃ 4-
@Footnote: 1 Ma. Yu. āhañchaṃ. 2. Ma. hupeyyapāvusoti. Yu. huveyyapāvusoti.
@3 Yu. addasāsuṃ. 4 Yu. upasaṅkamāmi.
Tathā tathā pañcavaggiyā bhikkhū nāsakkhiṃsu sakāya katikāya saṇṭhātuṃ
appekacce maṃ paccuggantvā pattacīvaraṃ paṭiggahesuṃ appekacce
āsanaṃ paññāpesuṃ appekacce pādodakaṃ upaṭṭhapesuṃ apica kho maṃ
nāmena ca āvusovādena ca samudācaranti . [1]- ahaṃ bhikkhave
pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ mā bhikkhave tathāgataṃ nāmena ca
āvusovādena ca samudācarittha 2- arahaṃ bhikkhave tathāgato
sammāsambuddho odahatha bhikkhave sotaṃ amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi
ahaṃ dhammaṃ desemi yathānusiṭṭhaṃ 3- paṭipajjamānā nacirasseva
yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti
tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharissathāti.
{326.1} Evaṃ vutte bhikkhave pañcavaggiyā bhikkhū maṃ
etadavocuṃ tāyapi kho tvaṃ āvuso gotama ariyāya tāya
paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttari manussadhammā
alamariyañāṇadassanavisesaṃ kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko
padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesanti . evaṃ vutte ahaṃ bhikkhave
pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ na bhikkhave tathāgato bāhulliko na
padhānavibbhanto na āvatto bāhullāya arahaṃ bhikkhave tathāgato
sammāsambuddho odahatha bhikkhave sotaṃ amatamadhigataṃ ahamanusāsāmi
ahaṃ dhammaṃ desemi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānā nacirasseva yassatthāya
@Footnote: 1 Ma. Yu. evaṃ vutteti dve pāṭhā dissanti. 2 Ma. samudācaratha.
@3 Ma. Yu. ito paraṃ tathāsaddo dissati.
Kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ
brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharissathāti . dutiyampi kho bhikkhave pañcavaggiyā
bhikkhū maṃ etadavocuṃ tāyapi kho tvaṃ *- āvuso gotama ariyāya tāya
paṭipadāya tāya dukkarakārikāya nājjhagamā uttari manussadhammā
alamariyañāṇadassanavisesaṃ kiṃ pana tvaṃ etarahi bāhulliko
padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesanti . dutiyampi kho
ahaṃ bhikkhave pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ na bhikkhave tathāgato
bāhulliko .pe. Upasampajja viharissathāti.
{326.2} Tatiyampi kho bhikkhave pañcavaggiyā bhikkhū maṃ etadavocuṃ
tāyapi kho tvaṃ āvuso gotama ariyāya tāya paṭipadāya tāya dukkarakārikāya
nājjhagamā uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ kiṃ pana
tvaṃ etarahi bāhulliko padhānavibbhanto āvatto bāhullāya adhigamissasi
uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesanti . evaṃ vutte ahaṃ
bhikkhave pañcavaggiye bhikkhū etadavocaṃ abhijānātha me no tumhe bhikkhave
ito pubbe evarūpaṃ bhāsitametanti . no hetaṃ bhante. Na bhikkhave
tathāgato bāhulliko na padhānavibbhanto na āvatto bāhullāya arahaṃ
bhikkhave tathāgato sammāsambuddho odahatha bhikkhave sotaṃ amatamadhigataṃ
ahamanusāsāmi ahaṃ dhammaṃ desemi yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamānā
@Footnote:* mīkārkṛ´์ khagœ tavaṃ peḌna tvaṃ
Nacirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ
pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja viharissathāti . asakkhiṃ kho ahaṃ
bhikkhave pañcavaggiye bhikkhū saññāpetuṃ . dvepi sudaṃ bhikkhave
bhikkhū ovadāmi tayo bhikkhū piṇḍāya caranti yaṃ tayo bhikkhū
piṇḍāya caritvā āharanti tena chabbaggā 1- yāpema . tayopi
sudaṃ bhikkhave bhikkhū ovadāmi dvepi bhikkhū piṇḍāya caranti yaṃ
dvepi bhikkhū piṇḍāya caritvā āharanti tena chabbaggā yāpema.
{326.3} Atha kho bhikkhave pañcavaggiyā bhikkhū mayā evaṃ
ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā attanā jātidhammā samānā
jātidhamme ādīnavaṃ viditvā ajātaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ
pariyesamānā ajātaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ ajjhagamaṃsu attanā
jarādhammā samānā jarādhamme ādīnavaṃ viditvā ajaraṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ
nibbānaṃ pariyesamānā ajaraṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ ajjhagamaṃsu
attanā byādhidhammā samānā .pe. attanā maraṇadhammā samānā ...
Attanā sokadhammā samānā ... attanā saṅkilesadhammā samānā
saṅkilesadhamme ādīnavaṃ viditvā asaṅkiliṭṭhaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ
nibbānaṃ pariyesamānā asaṅkiliṭṭhaṃ anuttaraṃ yogakkhemaṃ nibbānaṃ
ajjhagamaṃsu . ñāṇañca pana nesaṃ dassanaṃ udapādi akuppā
@Footnote: 1 Ma. chabbaggiyā. Yu. chabbaggo.
No vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti.
[327] Pañcime bhikkhave kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā
rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā
sotaviññeyyā saddā .pe. ghānaviññeyyā gandhā ...
Jivhāviññeyyā rasā ... kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā
manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā ime kho bhikkhave pañca
kāmaguṇā . yekeci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā ime
pañca kāmaguṇe gadhitā mucchitā ajjhāpannā anādīnavadassāvino
anissaraṇapaññā paribhuñjanti te evamassu veditabbā
anayamāpannā byasanamāpannā yathākāmakaraṇīyā pāpimato.
[328] Seyyathāpi bhikkhave āraññako migo 2- bandho pāsarāsiṃ
adhisayeyya so evamassa veditabbo anayamāpanno byasanamāpanno
yathākāmakaraṇīyo luddassa āgacchante ca ludde na yenakāmaṃ
pakkamissatīti evameva kho bhikkhave yekeci samaṇā vā brāhmaṇā vā
ime pañca kāmaguṇe gadhitā mucchitā ajjhāpannā anādīnavadassāvino
anissaraṇapaññā paribhuñjanti te evamassu veditabbā anayamāpannā
byasanamāpannā yathākāmakaraṇīyā pāpimato . yekeci bhikkhave
samaṇā vā brāhmaṇā vā ime pañca kāmaguṇe agadhitā amucchitā
anajjhāpannā ādīnavadassāvino nissaraṇapaññā paribhuñjanti
te evamassu veditabbā na anayamāpannā na byasanamāpannā
@Footnote: 1 Ma. Yu. mago.
Na yathākāmakaraṇīyā pāpimato.
{328.1} Seyyathāpi bhikkhave āraññako migo abandho 1-
pāsarāsiṃ adhisayeyya so evamassa veditabbo na anayamāpanno
na byasanamāpanno na yathākāmakaraṇīyo luddassa āgacchante
ca pana ludde yenakāmaṃ pakkamissatīti evameva kho bhikkhave yekeci
samaṇā vā brāhmaṇā vā ime pañca kāmaguṇe agadhitā
amucchitā anajjhāpannā ādīnavadassāvino nissaraṇapaññā
paribhuñjanti te evamassu veditabbā na anayamāpannā na
byasanamāpannā na yathākāmakaraṇīyā pāpimato.
{328.2} Seyyathāpi bhikkhave āraññako migo araññe pavane
caramāno visaṭṭho gacchati visaṭṭho tiṭṭhati visaṭṭho nisīdati visaṭṭho seyyaṃ
kappeti taṃ kissa hetu anāpāthagato bhikkhave luddassa evameva
kho bhikkhave bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati
ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi māraṃ apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ
adassanaṃ gato pāpimato.
{328.3} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā
ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ
samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ ... tatiyaṃ jhānaṃ ... catutthaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi māraṃ
apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato . puna caparaṃ
bhikkhave bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. abaddho.
Aṭṭhaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ananto ākāsoti
ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu
andhamakāsi māraṃ apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato .
Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma
anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati .pe.
Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma
natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati .pe. puna
caparaṃ bhikkhave bhikkhu sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma
nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati .pe. puna caparaṃ
bhikkhave bhikkhu sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma
saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati . paññāyapassa disvā
āsavā parikkhīṇā honti ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu andhamakāsi
māraṃ apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato . tiṇṇo
loke visattikaṃ so visaṭṭho gacchati visaṭṭho tiṭṭhati visaṭṭho
nisīdati visaṭṭho seyyaṃ kappeti taṃ kissa hetu anāpāthagato
bhikkhave pāpimatoti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Pāsarāsisuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
------------
Cūḷahatthipadopamasuttaṃ
[329] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena
jāṇussoṇi brāhmaṇo sabbasetena vaḷavābhirathena 1- sāvatthiyā
niyyāti divādivassa . addasā kho jāṇussoṇi brāhmaṇo pilotikaṃ
paribbājakaṃ dūratova āgacchantaṃ disvāna pilotikaṃ paribbājakaṃ
etadavoca handa kuto nu bhavaṃ vacchāyano āgacchati divādivassāti .
Ito hi kho ahaṃ bho āgacchāmi samaṇassa gotamassa santikāti .
Kiṃ 2- bhavaṃ gotamassa paññāveyyattiyaṃ paṇḍito maññatīti.
{329.1} Ko cāhaṃ bho 3- samaṇassa gotamassa paññāveyyattiyaṃ
jānissāmi sopi nūnassa tādisova yo samaṇassa gotamassa
paññāveyyattiyaṃ jāneyyāti . uḷārāya khalu bhavaṃ vacchāyano
samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatīti . ko cāhaṃ bho samaṇaṃ gotamaṃ
pasaṃsissāmi pasaṭṭhappasaṭṭhova so bhavaṃ gotamo seṭṭho devamanussānanti.
Taṃ pana bhavaṃ vacchāyano atthavasaṃ passamāno samaṇe gotame evaṃ
abhippasanno hotīti.
[330] Ko cāhaṃ bho samaṇe gotame evaṃ abhippasannomhi
seyyathāpi bho kusalo nāgavaniko nāgavanaṃ paviseyya so passeyya
@Footnote: 1 Sī. Yu. vaḷabhīrathena. 2 Sī. Yu. taṃ kiṃ maññati bhavaṃ vacchāyanoti ime pāṭhā
@dissanti. 3 Sī. Yu. ko cāhaṃ bho ko cāti ime pāṭhā dissanti.
Nāgavane mahantaṃ hatthipadaṃ dīghato ca āyataṃ tiriyañca vitthataṃ .
So niṭṭhaṃ gaccheyya mahā vata bho nāgoti evameva kho ahaṃ
yato addasaṃ samaṇe gotame cattāri padāni athāhaṃ niṭṭhamagamaṃ
sammāsambuddho bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno
bhagavato sāvakasaṅghoti 1- . katamāni cattāri . idhāhaṃ bho
passāmi ekacce khattiyapaṇḍite nipuṇe kataparappavāde
vālavedhirūpe te bhindantā maññe caranti paññāgatena
diṭṭhigatāni te suṇanti samaṇo khalu bho gotamo amukaṃ nāma
gāmaṃ vā nigamaṃ vā osarissatīti.
{330.1} Te pañhaṃ abhisaṅkharonti imaṃ mayaṃ pañhaṃ samaṇaṃ
gotamaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma evañce no puṭṭho evaṃ
byākarissati evamassa mayaṃ vādaṃ āropessāma evañcepi no
puṭṭho evaṃ byākarissati evampissa mayaṃ vādaṃ āropessāmāti .
Te suṇanti samaṇo khalu bho gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ
vā osaṭoti te yena samaṇo gotamo tenupasaṅkamanti . te
samaṇo gotamo dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti
sampahaṃseti te samaṇena gotamena dhammiyā kathāya sandassitā
samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā na ceva samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ
pucchanti kutassa vādaṃ āropessanti aññadatthuṃ samaṇasseva
gotamassa sāvakā sampajjanti . yadāhaṃ bho samaṇe gotame imaṃ
@Footnote: 1 katthaci potthake supaṭipanno saṅghotipi pāṭho.
Paṭhamaṃ padaṃ addasaṃ athāhaṃ niṭṭhamagamaṃ sammāsambuddho bhagavā
svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti .
Puna caparāhaṃ bho passāmi idhekacce brāhmaṇapaṇḍite .pe.
Gahapatipaṇḍite .pe. samaṇapaṇḍite nipuṇe kataparappavāde
vālavedhirūpe te bhindantā maññe caranti paññāgatena
diṭṭhigatāni te suṇanti samaṇo khalu bho gotamo amukaṃ nāma
gāmaṃ vā nigamaṃ vā osarissatīti.
{330.2} Te pañhaṃ abhisaṅkharonti imaṃ mayaṃ pañhaṃ samaṇaṃ
gotamaṃ upasaṅkamitvā pucchissāma evañce no puṭṭho evaṃ
byākarissati evamassa mayaṃ vādaṃ āropessāma evañcepi no
puṭṭho evaṃ byākarissati evampissa mayaṃ vādaṃ āropessāmāti .
Te suṇanti samaṇo khalu bho gotamo amukaṃ nāma gāmaṃ vā nigamaṃ vā
osaṭoti te yena samaṇo gotamo tenupasaṅkamanti.
{330.3} Te samaṇo gotamo dhammiyā kathāya sandasseti
samādapeti samuttejeti sampahaṃseti te samaṇena gotamena dhammiyā
kathāya sandassitā samādapitā samuttejitā sampahaṃsitā na ceva
samaṇaṃ gotamaṃ pañhaṃ pucchanti kutassa vādaṃ āropessanti
aññadatthuṃ samaṇaṃyeva gotamaṃ okāsaṃ yācanti agārasmā anagāriyaṃ
pabbajjāya . te samaṇo gotamo pabbājeti te tattha pabbajitā 1-
samānā 2- vūpakaṭṭhā appamattā ātāpino pahitattā
@Footnote: 1 Sī. Yu. pabbājitā. 2 Sī. Yu. eketi pāṭho atthi.
Viharantā nacirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā
anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme
sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti . te evamāhaṃsu
manaṃ vata bho anassāma manaṃ vata bho anassāma mayañhi pubbe
assamaṇāva samānā samaṇamhāti paṭijānimha abrāhmaṇāva samānā
brāhmaṇamhāti paṭijānimha anarahantāva samānā arahantamhāti
paṭijānimha idāni khomhā samaṇā idāni khomhā brāhmaṇā
idāni khomhā arahantoti . yadāhaṃ bho samaṇe gotame imaṃ
catutthaṃ padaṃ addasaṃ athāhaṃ niṭṭhamagamaṃ sammāsambuddho bhagavā
svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti .
Yato kho ahaṃ bho samaṇe gotame imāni cattāri padāni addasaṃ
athāhaṃ niṭṭhamagamaṃ sammāsambuddho bhagavā svākkhāto bhagavatā
dhammo supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti.
[331] Evaṃ vutte jāṇussoṇi brāhmaṇo sabbasetā
vaḷavābhirathā orohitvā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā
tenañjalimpaṇāmetvā tikkhattuṃ udānaṃ udānesi namo tassa
bhagavato arahato sammāsambuddhassa namo tassa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa appevanāma kadāci karahaci tena samaṇena
gotamena saddhiṃ samāgaccheyyāma appevanāma siyā kocideva
kathāsallāpoti . atha kho jāṇussoṇi brāhmaṇo yena bhagavā
Tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ
kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho
jāṇussoṇi brāhmaṇo yāvatako ahosi pilotikāya paribbājakena
saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi . evaṃ vutte
bhagavā jāṇussoṇiṃ brāhmaṇaṃ etadavoca na kho brāhmaṇa
ettāvatā hatthipadopamo vitthārena paripūro hoti apica
brāhmaṇa yathā hatthipadopamo vitthārena paripūro hoti taṃ
suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evaṃ bhoti kho
jāṇussoṇi brāhmaṇo bhagavato paccassosi.
[332] Bhagavā etadavoca seyyathāpi brāhmaṇa nāgavaniko
nāgavanaṃ paviseyya so passeyya nāgavane mahantaṃ hatthipadaṃ dīghato
ca āyataṃ tiriyañca vitthataṃ yo hoti kusalo nāgavaniko neva
tāva niṭṭhaṃ gacchati mahā vata bho nāgoti . taṃ kissa hetu .
Santi hi brāhmaṇa nāgavane vāmanikā nāma hatthiniyo mahāpadā
tāsampetaṃ padaṃ assāti.
{332.1} So tamanugacchati tamanugacchanto passati
nāgavane mahantaṃ hatthipadaṃ dīghato ca āyataṃ tiriyañca vitthataṃ
uccā ca nisevitaṃ yo hoti kusalo nāgavaniko neva tāva niṭṭhaṃ
gacchati mahā vata bho nāgoti . taṃ kissa hetu . santi hi
brāhmaṇa nāgavane uccākaḷārikā nāma hatthiniyo
mahāpadā tāsampetaṃ padaṃ assāti.
{332.2} So tamanugacchati tamanugacchanto passati
Nāgavane mahantaṃ hatthipadaṃ dīghato ca āyataṃ tiriyañca vitthataṃ
uccā ca nisevitaṃ uccā ca dantehi ārañjitāni yo hoti
kusalo nāgavaniko neva tāva niṭṭhaṃ gacchati mahā vata bho
nāgoti . taṃ kissa hetu . santi hi brāhmaṇa nāgavane
uccākaṇerukā nāma hatthiniyo mahāpadā tāsampetaṃ padaṃ
assāti.
{332.3} So tamanugacchati tamanugacchanto passati nāgavane
mahantaṃ hatthipadaṃ dīghato ca āyataṃ tiriyañca vitthataṃ uccā ca nisevitaṃ
uccā ca dantehi ārañjitāni uccā ca sākhābhaṅgaṃ tañca nāgaṃ
passeti rukkhamūlagataṃ vā abbhokāsagataṃ vā gacchantaṃ vā ṭhitaṃ vā
nisinnaṃ vā nipannaṃ vā. So niṭṭhaṃ gacchati ayameva so mahānāgoti.
{332.4} Evameva kho brāhmaṇa idha tathāgato loke uppajjati
arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro
purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā so imaṃ lokaṃ sadevakaṃ
samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā pavedeti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ
pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ
pakāseti taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā
kule pacchā jāto so taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati so tena
saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati sambādho gharāvāso
Rajāpatho abbhokāso pabbajjā nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā
ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ
yannūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyanti . so aparena samayena appaṃ
vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā
ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ
ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ
pabbajati.
[333] So evaṃ pabbajito samāno bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno
pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo
nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati .
Adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti dinnādāyī
dinnapāṭikaṅkhī athenena sucibhūtena attanā viharati . abrahmacariyaṃ
pahāya brahmacārī hoti ārācārī virato methunā gāmadhammā .
Musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti saccavādī saccasandho
ṭheto 1- paccayiko avisaṃvādako lokassa . pisuṇaṃ vācaṃ pahāya
pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti ito sutvā na amutra akkhātā
imesaṃ bhedāya amutra vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya
iti bhinnānaṃ vā sandhātā sahitānaṃ vā anuppadātā samaggārāmo
samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā
@Footnote: 1 Ma. theto.
Hoti . pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato hoti yā
sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā
bahujanamanāpā tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti . samphappalāpaṃ
pahāya samphappalāpā paṭivirato hoti kālavādī bhūtavādī atthavādī
dhammavādī vinayavādī nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā kālena sāpadesaṃ
pariyantavatiṃ.
{333.1} So vījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti .
Ekabhattiko hoti rattūparato virato vikālabhojanā .
Naccagītavāditavisūkadassanā paṭivirato hoti . mālāgandha-
vilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā paṭivirato hoti .
Uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti . jātarūparajatapaṭiggahaṇā
paṭivirato hoti . āmakadhaññapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti .
Āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti . itthīkumārikapaṭiggahaṇā
paṭivirato hoti . dāsīdāsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti .
Ajeḷakapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti . kukkuṭasūkarapaṭiggahaṇā
paṭivirato hoti . hatthigavāssavaḷavapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti .
Khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hoti . dūteyyapahiṇagamanānuyogā
paṭivirato hoti . kayavikkayā paṭivirato hoti . Tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭā
paṭivirato hoti . ukkoṭanavañcananikatisāviyogā paṭivirato
hoti . chedanavadhabandhanaviparāmosaālopasahasākārā paṭivirato
hoti.
{333.2} So santuṭṭho hoti kāyaparihārikena
cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena yena
Yeneva pakkamati samādāyeva pakkamati . seyyathāpi nāma pakkhī
sakuṇo yena yeneva ḍeti sapattabhārova ḍeti evameva bhikkhu
santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena kucchiparihārikena
piṇḍapātena yena yeneva pakkamati samādāyeva pakkamati . so
iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato ajjhattaṃ anavajjasukhaṃ
paṭisaṃvedeti.
{333.3} So cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti
nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ
abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa
saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati .
Sotena saddaṃ sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ
sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... manasā dhammaṃ viññāya
na nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ
manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā
dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati manindriyaṃ
manindriye saṃvaraṃ āpajjati . so iminā ariyena indriyasaṃvarena
samannāgato ajjhattaṃ abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
{333.4} So abhikkante paṭikkante sampajānakārī hoti
ālokite vilokite sampajānakārī hoti sammiñjite pasārite
sampajānakārī hoti saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti
asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti uccārapassāvakamme
sampajānakārī hoti gate ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite
Tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
[334] So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato iminā
ca ariyena indriyasaṃvarena samannāgato iminā ca ariyena satisampajaññena
samannāgato vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ
kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ .
So pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā
ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā . so abhijjhaṃ
loke pahāya vigatābhijjhena cetasā viharati abhijjhāya cittaṃ
parisodheti . byāpādapadosaṃ pahāya abyāpannacitto viharati
sabbapāṇabhūtahitānukampī byāpādapadosā cittaṃ parisodheti .
Thīnamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī sato sampajāno
thīnamiddhā cittaṃ parisodheti . uddhaccakukkuccaṃ pahāya anuddhato
viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto uddhaccakukkuccā cittaṃ parisodheti .
Vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī kusalesu dhammesu
vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
[335] So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese
paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati .
Idaṃ vuccati brāhmaṇa tathāgatapadaṃ itipi tathāgatanisevitaṃ itipi
tathāgatārañjitaṃ itipi . na tveva tāva ariyasāvako niṭṭhaṃ gacchati
Sammāsambuddho bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno
bhagavato sāvakasaṅghoti . puna caparaṃ brāhmaṇa bhikkhu vitakkavicārānaṃ
vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ
samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ .pe. tatiyaṃ jhānaṃ ... catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati . idaṃ vuccati brāhmaṇa tathāgatapadaṃ
itipi tathāgatanisevitaṃ itipi tathāgatārañjitaṃ itipi . na tveva
tāva ariyasāvako niṭṭhaṃ gacchati sammāsambuddho bhagavā svākkhāto
bhagavatā dhammo supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti.
[336] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte
anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte
pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ anussarati seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi jātiyo
.pe. iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati .
Idampi vuccati brāhmaṇa tathāgatapadaṃ itipi tathāgatanisevitaṃ itipi
tathāgatārañjitaṃ itipi . na tveva tāva ariyasāvako niṭṭhaṃ gacchati
sammāsambuddho bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno
bhagavato sāvakasaṅghoti.
[337] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte
anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte
sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so dibbena
Cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena .pe. yathākammūpage
satte pajānāti . idampi vuccati brāhmaṇa tathāgatapadaṃ itipi
tathāgatanisevitaṃ itipi tathāgatārañjitaṃ itipi . na tveva tāva
ariyasāvako niṭṭhaṃ gacchati sammāsambuddho bhagavā svākkhāto
bhagavatā dhammo supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti.
[338] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte
anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte
āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so idaṃ dukkhanti
yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ
dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti
yathābhūtaṃ pajānāti . ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ
āsavasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ
pajānāti ayaṃ āsavanirodhagāninī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti.
{338.1} Idampi vuccati brāhmaṇa tathāgatapadaṃ itipi
tathāgatanisevitaṃ itipi tathāgatārañjitaṃ itipi . na tveva tāva
ariyasāvako niṭṭhaṅgato hoti . apica kho niṭṭhaṃ gacchati sammāsambuddho
bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno bhagavato sāvakasaṅghoti.
Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati bhavāsavāpi
cittaṃ vimuccati avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati vimuttasmiṃ vimuttamiti
ñāṇaṃ hoti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ
Itthattāyāti pajānāti . idampi vuccati brāhmaṇa tathāgatapadaṃ
itipi tathāgatanisevitaṃ itipi tathāgatārañjitaṃ itipi . ettāvatā
kho brāhmaṇa ariyasāvako niṭṭhaṅgato hoti sammāsambuddho
bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno bhagavato
sāvakasaṅghoti . ettāvatā kho brāhmaṇa hatthipadopamo
vitthārena paripūro hoti.
[339] Evaṃ vutte jāṇussoṇi brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca
abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama seyyathāpi bho gotama
nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā
maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya cakkhumanto
rūpāni dakkhantīti evamevaṃ bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo
pakāsito esāhaṃ bhagavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca
bhikkhusaṅghañca upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ
saraṇaṅgatanti.
Cūḷahatthipadopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
------------
Mahāhatthipadopamasuttaṃ
[340] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho āyasmā sārīputto
bhikkhū āmantesi āvuso bhikkhavoti . āvusoti kho te bhikkhū
āyasmato sārīputtassa paccassosuṃ . āyasmā sārīputto
etadavoca seyyathāpi āvuso yānikānici jaṅgalānaṃ pāṇānaṃ
padajātāni sabbāni tāni hatthipade samodhānaṃ gacchanti hatthipadaṃ
tesaṃ aggamakkhāyati yadidaṃ mahantattena evameva kho āvuso
yekeci kusalā dhammā sabbe te catūsu ariyasaccesu saṅgahaṃ gacchanti
katamesu catūsu dukkhe ariyasacce dukkhasamudaye ariyasacce dukkhanirodhe
ariyasacce dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya ariyasacce.
[341] Katamañcāvuso dukkhaṃ ariyasaccaṃ jātipi dukkhā jarāpi
dukkhā maraṇaṃpi dukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāpi dukkhā
yampicchaṃ na labhati tampi dukkhaṃ saṅkhittena paccupādānakkhandhā
dukkhā . katame cāvuso pañcupādānakkhandhā seyyathīdaṃ
rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho
saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandho . katamo cāvuso
rūpūpādānakkhandho cattāri ca mahābhūtāni catunnaṃ ca mahābhūtānaṃ
upādārūpaṃ . katame cāvuso cattāro mahābhūtā paṭhavīdhātu
Āpodhātu tejodhātu vāyodhātu.
[342] Katamā cāvuso paṭhavīdhātu . paṭhavīdhātu siyā ajjhattikā
siyā bāhirā . katamā cāvuso ajjhattikā paṭhavīdhātu . yaṃ ajjhattaṃ
paccattaṃ kakkhalaṃ kharigataṃ upādinnaṃ seyyathīdaṃ kesā lomā nakhā
dantā taco maṃsaṃ nhārū aṭṭhī aṭṭhimiñjaṃ vakkaṃ hadayaṃ yakanaṃ kilomakaṃ
pihakaṃ papphāsaṃ antaṃ antaguṇaṃ udariyaṃ karīsaṃ yaṃ vā panaññampi
kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ kakkhalaṃ kharigataṃ upādinnaṃ ayaṃ vuccatāvuso
ajjhattikā paṭhavīdhātu . yā ceva kho pana ajjhattikā paṭhavīdhātu
yā ca bāhirā paṭhavīdhātu paṭhavīdhāturevesā . taṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ . evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā paṭhavīdhātuyā
nibbindati paṭhavīdhātuyā cittaṃ virājeti.
{342.1} Hoti kho so āvuso samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati
antarahitā tasmiṃ samaye bāhirā paṭhavīdhātu hoti. Tassā hi nāma āvuso
bāhirāya paṭhavīdhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati
khayadhammatā paññāyissati vayadhammatā paññāyissati vipariṇāmadhammatā
paññāyissati . kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa
ahanti vā mamanti vā asmīti vā atha khvassa no tevettha hoti. Tañce
āvuso bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti vihesenti .
So evaṃ pajānāti uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā dukkhā
Vedanā sā ca kho paṭicca no appaṭicca kiṃ paṭicca phassaṃ paṭicca.
Sopi kho phasso aniccoti passati vedanā aniccāti passati saññā
aniccāti passati saṅkhārā aniccāti passati viññāṇaṃ aniccanti
passati tassa dhātārammaṇameva cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati
vimuccati.
{342.2} Tañce āvuso bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi
samudācaranti pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi
satthasamphassenapi . so evaṃ pajānāti tathābhūto kho ayaṃ kāyo
yathābhūtasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi kamanti leḍḍusamphassāpi kamanti
daṇḍasamphassāpi kamanti satthasamphassāpi kamanti . vuttaṃ kho panetaṃ
bhagavatā kakacūpame 1- ovāde ubhatodaṇḍakena cepi bhikkhave kakacena
corā ocarakā aṅgamaṅgāni okkanteyyuṃ tatrāpi yo mano padoseyya
na me so tena sāsanakaroti . āraddhaṃ kho pana me viriyaṃ bhavissati
asallīnaṃ upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā 2- passaddho kāyo asāraddho
samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ kāmaṃdāni imasmiṃ kāye pāṇisamphassāpi
kamantu leḍḍusamphassāpi kamantu daṇḍasamphassāpi kamantu
satthasamphassāpi kamantu karīyati hīdaṃ buddhānaṃ sāsananti . tassa ce
āvuso bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato
evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti . so
@Footnote: 1 Yu. kakacūpamovāde. 2 Yu. asammuṭṭhā.
Tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati alābhā vata me na vata me lābhā
dulladdhaṃ vata me na vata me suladdhaṃ yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato
evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā
na saṇṭhātīti . seyyathāpi āvuso suṇisā sassuraṃ disvā saṃvijjati
saṃvegaṃ āpajjati evameva kho āvuso tassa ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ
anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā
kusalanissitā na saṇṭhāti . so tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati
alābhā vata me na vata me lābhā dulladdhaṃ vata me na vata me suladdhaṃ
yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ
anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhātīti . tassa ce āvuso
bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ
anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti . so tena attamano
hoti. Ettāvatāpi kho āvuso bhikkhuno bahukataṃ hoti.
[343] Katamā cāvuso āpodhātu . āpodhātu siyā ajjhattikā
siyā bāhirā . katamā cāvuso ajjhattikā āpodhātu . Yaṃ ajjhattaṃ
paccattaṃ āpo āpogataṃ upādinnaṃ seyyathīdaṃ pittaṃ semhaṃ
pubbo lohitaṃ sedo medo assu vasā kheḷo siṅghāṇikā lasikā
muttaṃ yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ āpo
āpogataṃ upādinnaṃ ayaṃ vuccatāvuso ajjhattikā āpodhātu .
Yā ceva kho pana ajjhattikā āpodhātu yā ca bāhirā āpodhātu
āpodhāturevesā . taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti
evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . evametaṃ yathābhūtaṃ
sammappaññāya disvā āpodhātuyā nibbindati āpodhātuyā cittaṃ
virājeti . hoti kho so āvuso samayo yaṃ bāhirā āpodhātu pakuppati
sā gāmampi vahati nigamampi vahati nagarampi vahati janapadampi vahati
janapadapadesampi vahati . hoti kho so āvuso samayo yaṃ mahāsamudde
yojanasatikānipi udakāni oggacchanti dviyojanasatikānipi udakāni
oggacchanti tiyojanasatikānipi udakāni oggacchanti catuyojanasatikānipi
udakāni oggacchanti pañcayojanasatikānipi udakāni oggacchanti
chayojanasatikānipi udakāni oggacchanti sattayojanasatikānipi udakāni
oggacchanti.
{343.1} Hoti kho so āvuso samayo yaṃ mahāsamudde sattatālampi
udakaṃ saṇṭhāti chatālampi udakaṃ saṇṭhāti pañcatālampi udakaṃ saṇṭhāti
catutālampi udakaṃ saṇṭhāti titālampi udakaṃ saṇṭhāti dvitālampi
udakaṃ saṇṭhāti tālamattampi udakaṃ saṇṭhāti . hoti kho so āvuso
samayo yaṃ mahāsamudde sattaporisampi udakaṃ saṇṭhāti chaporisampi
udakaṃ saṇṭhāti pañcaporisampi udakaṃ saṇṭhāti catuporisampi udakaṃ
saṇṭhāti tiporisampi udakaṃ saṇṭhāti dviporisampi udakaṃ saṇṭhāti
porisamattampi udakaṃ saṇṭhāti . hoti kho so āvuso samayo yaṃ
Mahāsamudde aḍḍhaporisampi udakaṃ saṇṭhāti kaṭimattampi
udakaṃ saṇṭhāti jannumattampi udakaṃ saṇṭhāti goppakamattampi
udakaṃ saṇṭhāti . hoti kho so āvuso samayo yaṃ mahāsamudde
aṅgulipabbatemanamattampi udakaṃ na hoti . tassā hi nāma āvuso
bāhirāya āpodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati
khayadhammatā paññāyissati vayadhammatā paññāyissati
vipariṇāmadhammatā paññāyissati . kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa
kāyassa taṇhupādinnassa ahanti vā mamanti vā asmīti vā atha
khvassa no tevettha hoti . tassa ce āvuso bhikkhuno evaṃ buddhaṃ
anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā
kusalanissitā saṇṭhāti . so tena attamano hoti . ettāvatāpi
kho so āvuso bhikkhuno bahukataṃ hoti.
[344] Katamā cāvuso tejodhātu . tejodhātu siyā ajjhattikā
siyā bāhirā . katamā cāvuso ajjhattikā tejodhātu . Yaṃ ajjhattaṃ
paccattaṃ tejo tejogataṃ upādinnaṃ seyyathīdaṃ yena ca santappati yena ca
jirati yena ca pariḍayhati yena ca asitapītakhāyitasāyitaṃ sammā pariṇāmaṃ
gacchati yaṃ vā panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ tejo tejogataṃ
upādinnaṃ ayaṃ vuccatāvuso ajjhattikā tejodhātu . yā ceva kho pana
ajjhattikā tejodhātu yā ca bāhirā tejodhātu tejodhāturevesā. Taṃ netaṃ
Mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ . evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā tejodhātuyā
nibbindati tejodhātuyā cittaṃ virājeti . hoti kho so āvuso samayo
yaṃ bāhirā tejodhātu pakuppati sā gāmampi ḍahati nagarampi ḍahati
nigamampi ḍahati janapadampi ḍahati janapadapadesampi ḍahati . sā
haritantaṃ vā panthantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā
bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyati.
{344.1} Hoti kho so āvuso samayo yaṃ kukkuṭapattenapi
nhārudaddalenapi aggiṃ gavesanti . tasmā hi nāma āvuso bāhirāya
tejodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati khayadhammatā
paññāyissati vayadhammatā paññāyissati vipariṇāmadhammatā
paññāyissati . kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa
ahanti vā mamanti vā asmīti vā atha khvassa no tevettha hoti. Tassa
ce āvuso bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ
saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā saṇṭhāti . so tena attamano
hoti. Ettāvatāpi kho so āvuso bhikkhuno bahukataṃ hoti.
[345] Katamā cāvuso vāyodhātu . vāyodhātu siyā ajjhattikā
siyā bāhirā . katamā cāvuso ajjhattikā vāyodhātu . yaṃ
ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ seyyathīdaṃ uddhaṅgamā
vātā adhogamā vātā kucchisayā vātā koṭṭhasayā vātā
Aṅgamaṅgānusārino vātā assāso passāso iti vā yaṃ vā
panaññampi kiñci ajjhattaṃ paccattaṃ vāyo vāyogataṃ upādinnaṃ
ayaṃ vuccatāvuso ajjhattikā vāyodhātu . yā ceva kho pana
ajjhattikā vāyodhātu yā ca bāhirā vāyodhātu vāyodhāturevesā.
Taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ
sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
disvā vāyodhātuyā nibbindati vāyodhātuyā cittaṃ virājeti.
{345.1} Hoti kho so āvuso samayo yaṃ bāhirā vāyodhātu
pakuppati sā gāmampi vahati nigamampi vahati nagarampi vahati
janapadampi vahati janapadapadesampi vahati . hoti kho so āvuso
samayo yaṃ gimhānaṃ pacchime māse tālapaṇṇenapi vidhūpanenapi vātaṃ
pariyesanti ossavanepi tiṇāni na iñjanti . tassā hi nāmāvuso
bāhirāya vāyodhātuyā tāva mahallikāya aniccatā paññāyissati
khayadhammatā paññāyissati vayadhammatā paññāyissati vipariṇāmadhammatā
paññāyissati . kiṃ panimassa mattaṭṭhakassa kāyassa taṇhupādinnassa
ahanti vā mamanti vā asmīti vā atha khvassa no tevettha hoti.
Tañce āvuso bhikkhuṃ pare akkosanti paribhāsanti rosenti
vihesenti . so evaṃ pajānāti uppannā kho me ayaṃ sotasamphassajā
dukkhā vedanā sā ca kho paṭicca no appaṭicca kiṃ paṭicca phassaṃ
paṭicca . sopi kho phasso aniccoti passati vedanā
Aniccāti passati saññā aniccāti passati saṅkhārā aniccāti
passati viññāṇaṃ aniccanti passati tassa dhātārammaṇameva
cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati.
{345.2} Tañce āvuso bhikkhuṃ pare aniṭṭhehi akantehi amanāpehi
samudācaranti pāṇisamphassenapi leḍḍusamphassenapi daṇḍasamphassenapi
satthasamphassenapi . so evaṃ pajānāti tathābhūto kho ayaṃ kāyo yathābhūtasmiṃ
kāye pāṇisamphassāpi kamanti leḍḍusamphassāpi kamanti daṇḍasamphassāpi
kamanti satthasamphassāpi kamanti . vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā kakacūpame
ovāde ubhatodaṇḍakena cepi bhikkhave kakacena corā ocarakā aṅgamaṅgāni
okkanteyyuṃ tatrāpi yo mano padoseyya na me so tena sāsanakaroti.
Āraddhaṃ kho pana me viriyaṃ bhavissati asallīnaṃ upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā
passaddho kāyo asāraddho samāhitaṃ cittaṃ ekaggaṃ kāmaṃdāni imasmiṃ
kāye pāṇisamphassāpi kamantu leḍḍusamphassāpi kamantu daṇḍasamphassāpi
kamantu satthasamphassāpi kamantu karīyati hīdaṃ buddhānaṃ sāsananti.
{345.3} Tassa ce āvuso bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ
dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na
saṇṭhāti . so tena saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati alābhā vata me na
vata me lābhā dulladdhaṃ vata me na vata me suladdhaṃ yassa me evaṃ buddhaṃ
anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā
Kusalanissitā na saṇṭhātīti . seyyathāpi āvuso suṇisā sassuraṃ
disvā saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati evameva kho āvuso tassa
ce bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ
saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā na saṇṭhāti . so tena
saṃvijjati saṃvegaṃ āpajjati alābhā vata me na vata me lābhā
dulladdhaṃ vata me na vata me suladdhaṃ yassa me evaṃ buddhaṃ anussarato
evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā
na saṇṭhātīti . tassa ce āvuso bhikkhuno evaṃ buddhaṃ anussarato
evaṃ dhammaṃ anussarato evaṃ saṅghaṃ anussarato upekkhā kusalanissitā
saṇṭhāti . so tena attamano hoti . ettāvatāpi kho āvuso
bhikkhuno bahukataṃ hoti.
[346] Seyyathāpi āvuso kaṭṭhañca paṭicca valliñca paṭicca
mattikañca paṭicca tiṇañca paṭicca ākāso parivārito agārantveva
saṅkhyaṃ gacchati evameva kho āvuso aṭṭhiñca paṭicca nhāruñca
paṭicca maṃsañca paṭicca cammañca paṭicca ākāso parivārito
rūpantveva saṅkhyaṃ gacchati . ajjhattikañce āvuso cakkhuṃ aparibhinnaṃ
hoti bāhirā ca rūpā na āpāthaṃ āgacchanti no ca tajjo
samannāhāro hoti neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo
hoti . ajjhattikañca āvuso cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti bāhirā
ca rūpā āpāthaṃ āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti
Neva tāva tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti . yato ca kho
āvuso ajjhattikañceva cakkhuṃ aparibhinnaṃ hoti bāhirā ca rūpā
āpāthaṃ āgacchanti tajjo ca samannāhāro hoti . evaṃ
tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti . yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ
taṃ rūpūpādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati . yā tathābhūtassa vedanā
sā vedanūpādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati . yā tathābhūtassa saññā
sā saññūpādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati . ye tathābhūtassa saṅkhārā
te saṅkhārūpādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchanti . yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ
taṃ viññāṇūpādānakkhandhe saṅgahaṃ gacchati.
{346.1} So evaṃ pajānāti evaṃ kirimesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ
saṅgaho sannipāto samavāyo hoti . vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā yo
paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati yo dhammaṃ passati so
paṭiccasamuppādaṃ passatīti . paṭiccasamuppannā kho panime yadidaṃ
pañcupādānakkhandhā yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu chando
ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo yo imesu pañcasu
upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ so dukkhanirodhoti .
Ettāvatāpi kho āvuso bhikkhuno bahukataṃ hoti.
{346.2} Ajjhattikañce āvuso sotaṃ aparibhinnaṃ hoti ... Ghānaṃ
aparibhinnaṃ hoti ... Jivhā aparibhinnā hoti ... Kāyo aparibhinno hoti ...
Ajjhattiko ce āvuso mano aparibhinno hoti bāhirā ca dhammā na āpāthaṃ
Āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti neva tāva
tajjassa viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti . ajjhattiko ce
āvuso mano aparibhinno hoti bāhirā ca dhammā āpāthaṃ
āgacchanti no ca tajjo samannāhāro hoti neva tāva tajjassa
viññāṇabhāgassa pātubhāvo hoti . yato ca kho āvuso ajjhattiko
ceva mano aparibhinno hoti bāhirā ca dhammā āpāthaṃ āgacchanti
tajjo ca samannāhāro hoti . evaṃ tajjassa viññāṇabhāgassa
pātubhāvo hoti . yaṃ tathābhūtassa rūpaṃ taṃ rūpūpādānakkhandhe
saṅgahaṃ gacchati . yā tathābhūtassa vedanā sā vedanūpādānakkhandhe
saṅgahaṃ gacchati . yā tathābhūtassa saññā sā saññūpādānakkhandhe
saṅgahaṃ gacchati . ye tathābhūtassa saṅkhārā te saṅkhārūpādānakkhandhe
saṅgahaṃ gacchanti . yaṃ tathābhūtassa viññāṇaṃ taṃ viññāṇūpādānakkhandhe
saṅgahaṃ gacchati.
{346.3} So evaṃ pajānāti evaṃ kirimesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ
saṅgaho sannipāto samavāyo hoti . vuttaṃ kho panetaṃ bhagavatā
yo paṭiccasamuppādaṃ passati so dhammaṃ passati yo dhammaṃ passati
so paṭiccasamuppādaṃ passatīti . paṭiccasamuppannā kho panime
yadidaṃ pañcupādānakkhandhā yo imesu pañcasu upādānakkhandhesu
chando ālayo anunayo ajjhosānaṃ so dukkhasamudayo yo imesu
pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ so
dukkhanirodhoti. Ettāvatāpi kho āvuso bhikkhuno bahukataṃ hotīti.
Idamavoca āyasmā sārīputto attamanā te bhikkhū āyasmato
sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
Mahāhatthipadopamasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
------------
Mahāsāropamasuttaṃ
[347] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati
gijjhakūṭe pabbate . acirapakkante devadatte tatra kho bhagavā
devadattaṃ ārabbha bhikkhū āmantesi idha bhikkhave ekacco kulaputto
saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā
jarāya maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi 1- dukkhotiṇṇo
dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena attamano
hoti paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena
attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi lābhī sakkārasilokavā ime
panaññe bhikkhū appaññātā appesakkhāti . so tena
lābhasakkārasilokena majjati pamajjati pamādaṃ āpajjati pamatto
samāno dukkhaṃ viharati.
{347.1} Seyyathāpi bhikkhave puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ atikkamma
pappaṭikaṃ sākhāpalāsaṃ chetvā ādāya pakkameyya sāranti maññamāno.
Tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya na vatāyaṃ bhavaṃ puriso
@Footnote: 1 katthaci potthake jarāmaraṇena sokehi ... upāyāsehītipi dissanti.
Aññāsi sāraṃ na aññāsi phegguṃ na aññāsi tacaṃ na aññāsi
pappaṭikaṃ na aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko
sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato
sāravato atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ
atikkamma pappaṭikaṃ sākhāpalāsaṃ chetvā ādāya pakkanto
sāranti maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa
atthaṃ nānubhavissatīti evameva kho bhikkhave idhekacco kulaputto
saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā
jarāya maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo
dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti.
{347.2} So evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena attamano hoti
paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena attānukkaṃseti
paraṃ vambheti ahamasmi lābhī sakkārasilokavā ime panaññe bhikkhū
appaññātā appesakkhāti . so tena lābhasakkārasilokena majjati
pamajjati pamādaṃ āpajjati pamatto samāno dukkhaṃ viharati . Ayaṃ vuccati
bhikkhave bhikkhu sākhāpalāsaṃ aggahesi brahmacariyassa tena ca vosānaṃ
āpādi.
[348] Idha pana bhikkhave ekacco kulaputto saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya maraṇena
Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo dukkhapareto
appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tena lābhasakkārasilokena
na majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya attamano hoti
paripuṇṇasaṅkappo . so tāya sīlasampadāya attānukkaṃseti paraṃ
vambheti ahamasmi sīlavā kalyāṇadhammo ime panaññe bhikkhū
dussīlā pāpadhammāti . so tāya sīlasampadāya majjati pamajjati
pamādaṃ āpajjati pamatto samāno dukkhaṃ viharati.
{348.1} Seyyathāpi bhikkhave puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva
sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ pappaṭikaṃ chetvā ādāya pakkameyya
sāranti maññamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya na
vatāyaṃ bhavaṃ puriso aññāsi sāraṃ na aññāsi phegguṃ na aññāsi
tacaṃ na aññāsi pappaṭikaṃ na aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ
bhavaṃ puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato
rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ
Atikkamma tacaṃ pappaṭikaṃ chetvā ādāya pakkanto sāranti
maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ
nānubhavissatīti evameva kho bhikkhave idhekacco kulaputto saddhā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā
jarāya maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo
dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti.
{348.2} So tena lābhasakkārasilokena na attamano hoti na
paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na attānukkaṃseti
na paraṃ vambheti . so tena lābhasakkārasilokena na majjati nappamajjati
nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno sīlasampadaṃ ārādheti . so
tāya sīlasampadāya attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo . so tāya
sīlasampadāya attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi sīlavā kalyāṇadhammo
ime panaññe bhikkhū dussīlā pāpadhammāti . so tāya sīlasampadāya
majjati pamajjati pamādaṃ āpajjati pamatto samāno dukkhaṃ viharati .
Ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu pappaṭikaṃ aggahesi brahmacariyassa tena ca
vosānaṃ āpādi.
[349] Idha pana bhikkhave ekacco kulaputto saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya maraṇena
Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo dukkhapareto
appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tena lābhasakkārasilokena
na majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya attamano hoti
no ca kho paripuṇṇasaṅkappo . so tāya sīlasampadāya na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti.
{349.1} So tāya sīlasampadāya na majjati nappamajjati
nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno samādhisampadaṃ ārādheti .
So tāya samādhisampadāya attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo .
So tāya samādhisampadāya attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi
samāhito ekaggacitto ime panaññe bhikkhū asamāhitā
vibbhantacittāti . so tāya samādhisampadāya majjati pamajjati
pamādaṃ āpajjati pamatto samāno dukkhaṃ viharati . seyyathāpi
bhikkhave puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato
rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ
tacaṃ chetvā ādāya pakkameyya sāranti maññamāno . tamenaṃ
cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya na vatāyaṃ bhavaṃ puriso aññāsi
Sāraṃ na aññāsi phegguṃ na aññāsi tacaṃ na aññāsi pappaṭikaṃ
na aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva
sāraṃ atikkamma phegguṃ tacaṃ chetvā ādāya pakkanto sāranti
maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ nānubhavissatīti
evameva kho bhikkhave idhekacco kulaputto saddhā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā
jarāya maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo
dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti.
{349.2} So evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tena lābhasakkārasilokena
na majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya attamano hoti
no ca kho paripuṇṇasaṅkappo . so tāya sīlasampadāya na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tāya sīlasampadāya na majjati
nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno samādhisampadaṃ
ārādheti . so tāya samādhisampadāya attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo.
So tāya samādhisampadāya attānukkaṃseti paraṃ vambheti
Ahamasmi samāhito ekaggacitto ime panaññe bhikkhū asamāhitā
vibbhantacittāti . so tāya samādhisampadāya majjati pamajjati pamādaṃ
āpajjati pamatto samāno dukkhaṃ viharati . ayaṃ vuccati bhikkhave
bhikkhu tacaṃ aggahesi brahmacariyassa tena ca vosānaṃ āpādi.
[350] Idha pana bhikkhave ekacco kulaputto saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya maraṇena
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo dukkhapareto
appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena
na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti.
{350.1} So tena lābhasakkārasilokena na majjati nappamajjati
nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno sīlasampadaṃ ārādheti .
So tāya sīlasampadāya attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo.
So tāya sīlasampadāya na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti. So tāya
sīlasampadāya na majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto
samāno samādhisampadaṃ ārādheti . so tāya samādhisampadāya attamano
hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo . so tāya samādhisampadāya na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tāya samādhisampadāya na majjati
Nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno ñāṇadassanaṃ
ārādheti . so tena ñāṇadassanena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo.
So tena ñāṇadassanena attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi jānaṃ
passaṃ viharāmi ime panaññe bhikkhū ajānaṃ apassaṃ viharantīti. So tena
ñāṇadassanena majjati pamajjati pamādaṃ āpajjati pamatto samāno
dukkhaṃ viharati.
{350.2} Seyyathāpi bhikkhave puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
atikkammeva sāraṃ phegguṃ chetvā ādāya pakkameyya sāranti
maññamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya na vatāyaṃ
bhavaṃ puriso aññāsi sāraṃ na aññāsi phegguṃ na aññāsi tacaṃ
na aññāsi pappaṭikaṃ na aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ
puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato
rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ phegguṃ chetvā ādāya
pakkanto sāranti maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ
tañcassa atthaṃ nānubhavissatīti evameva kho bhikkhave idhekacco
kulaputto saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi
jātiyā jarāya maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi
dukkhotiṇṇo dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa
dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti . so evaṃ pabbajito
samāno lābhasakkārasilokaṃ abhinibbatteti . so tena
Lābhasakkārasilokena na attamano hoti na paripuṇṇasaṅkappo .
So tena lābhasakkārasilokena na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti .
So tena lābhasakkārasilokena na majjati nappamajjati nappamādaṃ
āpajjati appamatto samāno sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya
sīlasampadāya attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo .
So tāya sīlasampadāya na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so
tāya sīlasampadāya na majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati
appamatto samāno samādhisampadaṃ ārādheti.
{350.3} So tāya samādhisampadāya attamano hoti no ca kho
paripuṇṇasaṅkappo . so tāya samādhisampadāya na attānukkaṃseti
na paraṃ vambheti . so tāya samādhisampadāya na majjati nappamajjati
nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno ñāṇadassanaṃ ārādheti .
So tena ñāṇadassanena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo . so tena
ñāṇadassanena attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi jānaṃ passaṃ
viharāmi ime panaññe bhikkhū ajānaṃ apassaṃ viharantīti . so
tena ñāṇadassanena majjati pamajjati pamādaṃ āpajjati pamatto
samāno dukkhaṃ viharati . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu phegguṃ aggahesi
brahmacariyassa tena ca vosānaṃ āpādi.
[351] Idha pana bhikkhave ekacco kulaputto saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya maraṇena
Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo dukkhapareto
appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano hoti
na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tena lābhasakkārasilokena na
majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya attamano hoti no ca kho
paripuṇṇasaṅkappo . so tāya sīlasampadāya na attānukkaṃseti
na paraṃ vambheti.
{351.1} So tāya sīlasampadāya na majjati nappamajjati
nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno samādhisampadaṃ ārādheti .
So tāya samādhisampadāya attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo.
So tāya samādhisampadāya na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so
tāya samādhisampadāya na majjati nappamajjati nappamādaṃ
āpajjati appamatto samāno ñāṇadassanaṃ ārādheti . so
tena ñāṇadassanena attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo .
So tena ñāṇadassanena na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so
tena ñāṇadassanena na majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati
appamatto samāno samayavimokkhaṃ ārādheti . ṭhānaṃ kho panetaṃ
bhikkhave vijjati yaṃ so bhikkhu tāya samayavimuttiyā parihāyethāti.
{351.2} Seyyathāpi bhikkhave puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato sāraṃ chetvā
ādāya pakkameyya sāranti jānamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso
disvā evaṃ vadeyya aññāsi vatāyaṃ bhavaṃ puriso sāraṃ aññāsi
phegguṃ aññāsi tacaṃ aññāsi pappaṭikaṃ aññāsi sākhāpalāsaṃ
tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko sāgavesī sārapariyesanaṃ caramāno
mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato sāraññeva chetvā ādāya
pakkanto sāranti jānamāno yañcassa sārena sāratharaṇīyaṃ
tañcassa atthaṃ anubhavissatīti evameva kho bhikkhave idhekacco
kulaputto saddhā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi
jātiyā jarāya maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi
dukkhotiṇṇo dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa
antakiriyā paññāyethāti.
{351.3} So evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tena lābhasakkārasilokena na
majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya attamano hoti
no ca kho paripuṇṇasaṅkappo . so tāya sīlasampadāya na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tāya sīlasampadāya na majjati
Nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno samādhisampadaṃ
ārādheti . so tāya samādhisampadāya attamano hoti
no ca kho paripuṇṇasaṅkappo . so tāya samādhisampadāya na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tāya samādhisampadāya na
majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
ñāṇadassanaṃ ārādheti . so tena ñāṇadassanena attamano
hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo . so tena ñāṇadassanena
na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . so tena ñāṇadassanena na
majjati nappamajjati nappamādaṃ āpajjati appamatto samāno
asamayavimokkhaṃ ārādheti . aṭṭhānametaṃ bhikkhave anavakāso yaṃ
so bhikkhu tāya asamayavimuttiyā parihāyethāti.
[352] Iti kho bhikkhave nayidaṃ brahmacariyaṃ lābhasakkārasilokānisaṃsaṃ
na sīlasampadānisaṃsaṃ na samādhisampadānisaṃsaṃ na ñāṇadassanānisaṃsaṃ
yā ca kho ayaṃ bhikkhave akuppā cetovimutti etadatthamidaṃ bhikkhave
brahmacariyaṃ etaṃ sāraṃ etaṃ pariyosānanti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Mahāsāropamasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
-------------
Cūḷasāropamasuttaṃ
[353] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . atha kho piṅgalakoccho
brāhmaṇo yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ
sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi .
Ekamantaṃ nisinno kho piṅgalakoccho brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca
yeme bho gotama samaṇabrāhmaṇā saṅghino gaṇino gaṇācariyā ñātā
yasassino titthakarā sādhusammatā bahujanassa seyyathīdaṃ pūraṇo
kassapo makkhali gosālo ajito kesakambalo pakudho kaccāyano
sañjayo velaṭṭhaputto nigantho nāṭaputto sabbe te sakāya
paṭiññāya abbhaññiṃsu sabbeva na abbhaññiṃsu udāhu ekacce
abbhaññiṃsu ekacce na abbhaññiṃsūti . alaṃ brāhmaṇa tiṭṭhatetaṃ
sabbe te sakāya paṭiññāya abbhaññiṃsu sabbeva na abbhaññiṃsu
udāhu ekacce abbhaññiṃsu ekacce na abbhaññiṃsūti dhammaṃ te
brāhmaṇa desessāmi taṃ suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti .
Evaṃ bhoti kho piṅgalakoccho brāhmaṇo bhagavato paccassosi.
[354] Bhagavā etadavoca seyyathāpi brāhmaṇa puriso
sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa
tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma
Tacaṃ atikkamma pappaṭikaṃ sākhāpalāsaṃ chetvā ādāya pakkameyya
sāranti maññamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya
na vatāyaṃ bhavaṃ puriso aññāsi sāraṃ na aññāsi phegguṃ na aññāsi
pappaṭikaṃ na aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko
sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ atikkamma
pappaṭikaṃ sākhāpalāsaṃ chetvā ādāya pakkanto sāranti
maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ
nānubhavissatīti.
{354.1} Seyyathāpi vā pana brāhmaṇa puriso sāratthiko
sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ pappaṭikaṃ chetvā
ādāya pakkameyya sāranti maññamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso
disvā evaṃ vadeyya na vatāyaṃ bhavaṃ puriso aññāsi sāraṃ na
aññāsi phegguṃ na aññāsi tacaṃ na aññāsi pappaṭikaṃ na
aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva
sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ pappaṭikaṃ chetvā ādāya
pakkanto sāranti maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ
tañcassa atthaṃ nānubhavissatīti.
{354.2} Seyyathāpi vā pana brāhmaṇa puriso sāratthiko
sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa
Tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ tacaṃ chetvā
ādāya pakkameyya sāranti maññamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso
disvā evaṃ vadeyya na vatāyaṃ bhavaṃ puriso aññāsi sāraṃ na
aññāsi phegguṃ na aññāsi tacaṃ na aññāsi pappaṭikaṃ na
aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva
sāraṃ atikkamma phegguṃ tacaṃ chetvā ādāya pakkanto sāranti
maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ
nānubhavissatīti.
{354.3} Seyyathāpi vā pana brāhmaṇa puriso sāratthiko
sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
atikkammeva sāraṃ phegguṃ chetvā ādāya pakkameyya sāranti
maññamāno . tamenaṃ cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya na
vatāyaṃ bhavaṃ puriso aññāsi sāraṃ na aññāsi phegguṃ na aññāsi
tacaṃ na aññāsi pappaṭikaṃ na aññāsi sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ
puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa
tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ phegguṃ chetvā ādāya pakkanto
sāranti maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ
nānubhavissatīti.
{354.4} Seyyathāpi vā pana brāhmaṇa puriso sāratthiko
sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
sāraññeva chetvā ādāya pakkameyya sāranti jānamāno . tamenaṃ
Cakkhumā puriso disvā evaṃ vadeyya aññāsi vatāyaṃ bhavaṃ puriso
sāraṃ aññāsi phegguṃ aññāsi tacaṃ aññāsi pappaṭikaṃ aññāsi
sākhāpalāsaṃ tathāhayaṃ bhavaṃ puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyenaṃ
caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato sāraññeva chetvā
ādāya pakkanto sāranti jānamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ
tañcassa atthaṃ anubhavissatīti.
[355] Evameva kho brāhmaṇa idhekacco kulaputto saddhā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya
maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo
dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena attamano hoti
paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena attānukkaṃseti
paraṃ vambheti ahamasmi lābhī sakkārasilokavā ime panaññe
bhikkhū appaññātā appesakkhāti . lābhasakkārasilokena ca ye
aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya
na chandaṃ janeti na vāyamati olīnavuttiko ca hoti sāthiliko .
Seyyathāpi so brāhmaṇa puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ
caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ
atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ atikkamma pappaṭikaṃ sākhāpalāsaṃ
Chetvā ādāya pakkanto sāranti maññamāno yañcassa sārena
sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ nānubhavissatīti . tathūpamāhaṃ brāhmaṇa
imaṃ puggalaṃ vadāmi.
[356] Idha pana brāhmaṇa ekacco puggalo saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya maraṇena
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo dukkhapareto
appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena
na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . lābhasakkārasilokena ca
ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ
sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti
asāthiliko.
{356.1} So sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya
attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo . so tāya sīlasampadāya
attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi sīlavā kalyāṇadhammo
ime panaññe bhikkhū dussīlā pāpadhammāti . sīlasampadāya ca
ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ
sacchikiriyāya na chandaṃ janeti na vāyamati olīnavuttiko ca
hoti sāthiliko . seyyathāpi so brāhmaṇa puriso sāratthiko
Sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato
atikkammeva sāraṃ atikkamma phegguṃ atikkamma tacaṃ pappaṭikaṃ chetvā
ādāya pakkanto sāranti maññamāno yañcassa sārena
sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ nānubhavissatīti . tathūpamāhaṃ brāhmaṇa
imaṃ puggalaṃ vadāmi.
[357] Idha pana brāhmaṇa ekacco .pe. antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano
hoti na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena
na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . lābhasakkārasilokena ca
ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ
sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti
asāthiliko . so sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya
attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo.
{357.1} So tāya sīlasampadāya na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti.
Sīlasampadāya ca ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ
dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti
asāthiliko . so samādhisampadaṃ ārādheti . so tāya samādhisampadāya
attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo . so tāya samādhisampadāya
attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi samāhito ekaggacitto ime panaññe
Bhikkhū asamāhitā vibbhantacittāti . samādhisampadāya ca ye aññe
dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya
chandaṃ na janeti na vāyamati olīnavuttiko ca hoti sāthiliko .
Seyyathāpi so brāhmaṇa puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ
caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva sāraṃ
atikkamma phegguṃ tacaṃ chetvā ādāya pakkanto sāranti
maññamāno yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ
nānubhavissatīti. Tathūpamāhaṃ brāhmaṇa imaṃ puggalaṃ vadāmi.
[358] Idha pana brāhmaṇa ekacco puggalo saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya maraṇena .pe.
Antakiriyā paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano hoti na
paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na attānukkaṃseti
na paraṃ vambheti . lābhasakkārasilokena ca ye aññe dhammā uttaritarā
ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati
anolīnavuttiko ca hoti asāthiliko . so sīlasampadaṃ ārādheti .
So tāya sīlasampadāya attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo.
So tāya sīlasampadāya na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti .
Sīlasampadāya ca ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ
Dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti
asāthiliko . so samādhisampadaṃ ārādheti . so tāya samādhisampadāya
attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo. So tāya samādhisampadāya
na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . samādhisampadāya ca ye aññe
dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ
janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti asāthiliko . so ñāṇadassanaṃ
ārādheti . so tena ñāṇadassanena attamano hoti paripuṇṇasaṅkappo.
So tena ñāṇadassanena attānukkaṃseti paraṃ vambheti ahamasmi jānaṃ
passaṃ viharāmi ime panaññe bhikkhū ajānaṃ apassaṃ viharantīti .
Ñāṇadassanena ca ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ
dhammānaṃ sacchikiriyāya na chandaṃ janeti na vāyamati olīnavuttiko ca hoti
sāthiliko . seyyathāpi so brāhmaṇa puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva
sāraṃ phegguṃ chetvā ādāya pakkanto sāranti maññamāno yañcassa
sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ nānubhavissatīti . tathūpamāhaṃ
brāhmaṇa imaṃ puggalaṃ vadāmi.
[359] Idha pana brāhmaṇa ekacco puggalo saddhā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti otiṇṇomhi jātiyā jarāya
maraṇena sokaparidevadukkhadomanassupāyāsehi dukkhotiṇṇo
Dukkhapareto appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā
paññāyethāti . so evaṃ pabbajito samāno lābhasakkārasilokaṃ
abhinibbatteti . so tena lābhasakkārasilokena na attamano hoti
na paripuṇṇasaṅkappo . so tena lābhasakkārasilokena na
attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . lābhasakkārasilokena ca ye
aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya
chandaṃ janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti asāthiliko . so
sīlasampadaṃ ārādheti . so tāya sīlasampadāya attamano hoti no
ca kho paripuṇṇasaṅkappo.
{359.1} So tāya sīlasampadāya na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti.
Sīlasampadāya ca ye aññe dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ
dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti
asāthiliko . so samādhisampadaṃ ārādheti . so tāya samādhisampadāya
attamano hoti no ca kho paripuṇṇasaṅkappo. So tāya samādhisampadāya
na attānukkaṃseti na paraṃ vambheti . samādhisampadāya ca ye aññe
dhammā uttaritarā ca paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ
janeti vāyamati anolīnavuttiko ca hoti asāthiliko . so ñāṇadassanaṃ
ārādheti . so tena ñāṇadassanena attamano hoti no ca kho
paripuṇṇasaṅkappo . so tena ñāṇadassanena na attānukkaṃseti
na paraṃ vambheti . ñāṇadassanena ca ye aññe dhammā uttaritarā ca
Paṇītatarā ca tesaṃ dhammānaṃ sacchikiriyāya chandaṃ janeti vāyamati
anolīnavuttiko ca hoti asāthiliko . katame ca brāhmaṇa dhammā
ñāṇadassanena uttaritarā ca paṇītatarā ca . idha brāhmaṇa bhikkhu
vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ
pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati . ayampi kho brāhmaṇa
dhammo ñāṇadassanena uttaritaro ca paṇītataro ca . puna caparaṃ
brāhmaṇa bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ
cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ
jhānaṃ .pe. Tatiyaṃ jhānaṃ .pe. Catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati.
{359.2} Ayampi kho brāhmaṇa dhammo ñāṇadassanena uttaritaro
ca paṇītataro ca . puna caparaṃ brāhmaṇa bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ
samatikkamā paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā
ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati .
Ayampi kho brāhmaṇa dhammo ñāṇadassanena uttaritaro ca paṇītataro
ca . puna caparaṃ brāhmaṇa bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ
samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja
viharati .pe. sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi
kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati .pe. sabbaso
ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja
viharati . ayampi kho brāhmaṇa dhammo ñāṇadassanena uttaritaro
Ca paṇītataro ca . puna caparaṃ brāhmaṇa bhikkhu sabbaso
nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ
upasampajja viharati . paññāyapassa 1- disvā āsavā parikkhīṇā
honti . ayampi kho brāhmaṇa dhammo ñāṇadassanena uttaritaro
ca paṇītataro ca . ime kho brāhmaṇa dhammā ñāṇadassanena
uttaritarā ca paṇītatarā ca . seyyathāpi so brāhmaṇa puriso
sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato
sāravato sāraññeva chetvā ādāya pakkanto sāranti jānamāno
yañcassa sārena sārakaraṇīyaṃ tañcassa atthaṃ anubhavissatīti .
Tathūpamāhaṃ brāhmaṇa imaṃ puggalaṃ vadāmi.
[360] Iti kho brāhmaṇa nayidaṃ brahmacariyaṃ lābha sakkārasilokānisaṃsaṃ
na sīlasampadānisaṃsaṃ na samādhisampadānisaṃsaṃ na ñāṇadassanānisaṃsaṃ
yā ca kho ayaṃ brāhmaṇa akuppā cetovimutti etadatthamidaṃ brāhmaṇa
brahmacariyaṃ etaṃ sāraṃ etaṃ pariyosānanti.
Evaṃ vutte piṅgalakoccho brāhmaṇo bhagavantaṃ etadavoca
abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama .pe. upāsakaṃ
maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṅgatanti.
Cūḷasāropamasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
Opammavaggo tatiyo.
@Footnote: 1 Ma. paññāya cassa.
Tassuddānaṃ
moliyatajjanāriṭṭhamāno andhavanekaṭipuṇṇanivāpo
rāsikaṇerumahāgajjamāno sāravaropunapiṅgalakoccho.
--------------------
Mahāyamakavaggo
cūḷagosiṅgasālasuttaṃ
[361] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā nādike viharati
giñjakāvasathe . tena kho pana samayena āyasmā ca anuruddho
āyasmā ca nandiyo āyasmā ca kimilo 1- gosiṅgasālavanadāye
viharanti . atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito
yena gosiṅgasālavanadāyo tenupasaṅkami . addasā kho dāyapālo
bhagavantaṃ dūratova gacchantaṃ disvāna bhagavantaṃ etadavoca mā
samaṇa etaṃ dāyaṃ pāvisi santettha tayo kulaputtā attakāmarūpā
viharanti mā tesaṃ aphāsumakāsīti.
{361.1} Assosi kho āyasmā anuruddho dāyapālassa bhagavatā
saddhiṃ mantayamānassa sutvāna dāyapālaṃ etadavoca mā āvuso
dāyapāla bhagavantaṃ vāresi satthā no bhagavā anuppattoti .
Atha kho āyasmā anuruddho yenāyasmā ca nandiyo āyasmā
ca kimilo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantañca nandiyaṃ
āyasmantañca kimilaṃ etadavoca abhikkamathāyasmanto
abhikkamathāyasmanto satthā no bhagavā anuppattoti .
@Footnote: 1 Yu. kimbiloti dissati.
Atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca nandiyo āyasmā ca
kimilo bhagavantaṃ paccuggantvā eko bhagavato pattacīvaraṃ paṭiggahesi
eko āsanaṃ paññāpesi eko pādodakaṃ upaṭṭhapesi . nisīdi
bhagavā paññatte āsane nisajja [1]- pāde pakkhālesi . tepi
kho āyasmanto bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
[362] Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ anuruddhaṃ bhagavā
etadavoca kacci vo anuruddhā khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ kacci
piṇḍakena 2- na kilamitthāti . khamanīyaṃ bhagavā yāpanīyaṃ bhagavā na ca
mayaṃ bhante piṇḍakena kilamimhāti 3- . kacci pana vo anuruddhā
samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ
piyacakkhūhi sampassantā viharathāti . taggha mayaṃ bhante 4- samaggā
sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi
sampassantā viharāmāti . yathākathaṃ pana tumhe anuruddhā samaggā
sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi
sampassantā viharathāti.
[363] Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti lābhā vata me suladdhaṃ vata me
yohaṃ evarūpehi sabrahmacārīhi saddhiṃ viharāmīti tassa mayhaṃ bhante
imesu āyasmantesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva
raho ca mettaṃ vacīkammaṃ ... mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva
raho ca tassa mayhaṃ bhante evaṃ hoti yannūnāhaṃ sakaṃ cittaṃ
@Footnote: 1 Ma. kho bhagavā. 2 Po. piṇḍapātena. 3 Ma. kilamāmāti. 4 Po. tayo
@mayaṃ bhante bhagavā.
Nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vatteyyanti
so kho ahaṃ bhante sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ
cittassa vasena vattāmi nānā hi kho no bhante kāyā ekañca
pana maññe cittanti.
{363.1} Āyasmāpi kho nandiyo .pe. āyasmāpi kho kimilo
bhagavantaṃ etadavoca idha mayhampi kho bhante evaṃ hoti lābhā vata me
suladdhaṃ vata me yohaṃ evarūpehi sabrahmacārīhi saddhiṃ viharāmīti tassa
mayhaṃ bhante imesu āyasmantesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ
āvī ceva raho ca mettaṃ vacīkammaṃ ... mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ
āvī ceva raho ca tassa mayhaṃ bhante evaṃ hoti yannūnāhaṃ sakaṃ
cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ cittassa vasena
vatteyyanti so kho ahaṃ bhante sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva
āyasmantānaṃ cittassa vasena vattāmi nānā hi kho no bhante
kāyā ekañca pana maññe cittanti . evaṃ kho mayaṃ bhante
samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ
piyacakkhūhi sampassantā viharāmāti.
[364] Sādhu sādhu anuruddhā kacci pana vo anuruddhā
appamattā ātāpino pahitattā viharathāti . taggha mayaṃ bhante
appamattā ātāpino pahitattā viharāmāti . yathākathaṃ pana
tumhe anuruddhā appamattā ātāpino pahitattā viharathāti . idha
pana 1- bhante amhākaṃ yo paṭhamaṃ gāmato piṇḍāya paṭikkamati so
@Footnote: 1 Po. Ma. panasaddo na dissati.
Āsanāni paññāpeti pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhapeti 1- avakkārapātiṃ
upaṭṭhapeti yo pacchā gāmato piṇḍāya paṭikkamati sace
hoti bhuttāvaseso sace ākaṅkhati bhuñjati no ce ākaṅkhati
appaharite vā chaḍḍeti appāṇake vā udake opilāpeti so
āsanāni paṭisāmeti pānīyaṃ paribhojanīyaṃ paṭisāmeti avakkārapātiṃ
paṭisāmeti bhattaggaṃ sammajjati yo passati pānīyaghaṭaṃ vā
paribhojanīyaghaṭaṃ vā vaccaghaṭaṃ vā rittaṃ tucchaṃ so upaṭṭhapeti 1-
sacāssa hoti avisayhaṃ hatthavikārena dutiyaṃ āmantetvā hatthavilaṅghikena
upaṭṭhapema 2- na tveva mayaṃ bhante tappaccayā vācaṃ
bhindāma pañcāhikaṃ kho pana mayaṃ bhante sabbarattikaṃ dhammiyā
kathāya sannisīdāma evaṃ kho mayaṃ bhante appamattā ātāpino
pahitattā viharāmāti.
[365] Sādhu sādhu anuruddhā atthi pana vo anuruddhā evaṃ
appamattānaṃ ātāpīnaṃ pahitattānaṃ viharataṃ uttari manussadhammā
alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti . kiṃ hi no siyā
bhante idha mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma vivicceva kāmehi vivicca
akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasampajja viharāma ayaṃ kho no bhante amhākaṃ appamattānaṃ
ātāpīnaṃ pahitattānaṃ viharataṃ uttari manussadhammā alamariyañāṇa-
dassanaviseso adhigato phāsuvihāroti . sādhu sādhu anuruddhā
@Footnote: 1 Ma. upaṭṭhāpeti. 2 Ma. upaṭṭhāpema.
Etassa pana vo anuruddhā vihārassa samatikkamāya etassa vihārassa
paṭippassaddhiyā atthañño uttari manussadhammā alamariyañāṇa-
dassanaviseso adhigato phāsuvihāroti . kiṃ hi no siyā bhante idha
mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ
sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ
dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāma etassa bhante vihārassa
samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā ayamañño uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti.
{365.1} Sādhu sādhu anuruddhā etassa pana vo anuruddhā vihārassa
samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā atthañño uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti .
Kiṃ hi no siyā bhante idha mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma pītiyā ca
virāgā upekkhakā ca viharāma satā ca sampajānā sukhañca kāyena
paṭisaṃvedema yantaṃ ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti
tatiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharāma etassa bhante vihārassa samatikkamāya
etassa vihārassa paṭippassaddhiyā ayamañño uttari manussadhammā
alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti.
{365.2} Sādhu sādhu anuruddhā etassa pana vo anuruddhā vihārassa
samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā atthañño uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti .
Kiṃ hi no siyā bhante idha mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma sukhassa ca
pahānā dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ
atthaṅgamā adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ
upasampajja viharāma etassa bhante vihārassa samatikkamāya etassa
vihārassa paṭippassaddhiyā ayamañño uttari manussadhammā
alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti.
{365.3} Sādhu sādhu anuruddhā etassa pana vo anuruddhā vihārassa
samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā atthañño uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti .
Kiṃ hi no siyā bhante idha mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma sabbaso
rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ amanasikārā ananto
ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharāma etassa bhante
vihārassa samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā ayamañño
uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti.
{365.4} Sādhu sādhu anuruddhā etassa pana vo anuruddhā vihārassa
samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā atthañño uttari
manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti .
Kiṃ hi no siyā bhante idha mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma sabbaso
ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti
viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharāma .pe. sabbaso
Viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ
upasampajja viharāma .pe. sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma
nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharāma etassa bhante
vihārassa samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā
ayamañño uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato
phāsuvihāroti.
{365.5} Sādhu sādhu anuruddhā etassa pana vo anuruddhā
vihārassa samatikkamāya etassa vihārassa paṭippassaddhiyā atthañño
uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti .
Kiṃ hi no siyā bhante idha mayaṃ bhante yāvadeva ākaṅkhāma sabbaso
nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ
upasampajja viharāma paññāyapassa 1- disvā āsavā parikkhīṇā
honti etassa bhante vihārassa samatikkamāya etassa vihārassa
paṭippassaddhiyā ayamañño uttari manussadhammā alamariyañāṇa-
dassanaviseso adhigato phāsuvihāroti . imasmā ca mayaṃ bhante
phāsuvihārā aññaṃ phāsuvihāraṃ uttaritaraṃ vā paṇītataraṃ vā na
samanupassāmāti . sādhu sādhu anuruddhā etasmā anuruddhā
phāsuvihārā añño phāsuvihāro uttaritaro vā paṇītataro vā
natthīti.
[366] Atha kho bhagavā āyasmantañca anuruddhaṃ āyasmantañca
nandiyaṃ āyasmantañca kimilaṃ dhammiyā kathāya sandassetvā
@Footnote: 1 Ma. paññāya ca no.
Samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi .
Atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca nandiyo āyasmā ca
kimilo bhagavantaṃ anusaṃyāyitvā 1- tato paṭinivattitvā āyasmā ca
nandiyo āyasmā ca kimilo āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocuṃ
kinnu kho mayaṃ āyasmato anuruddhassa evamārocimhā imāsañca
imāsañca vihārasamāpattīnaṃ mayaṃ lābhinoti yaṃ no āyasmā
anuruddho bhagavato sammukhā yāva āsavānaṃ khayā pakāsetīti .
Na kho me āyasmanto evamārocesuṃ imāsañca imāsañca
vihārasamāpattīnaṃ mayaṃ lābhinoti apica kho 2- āyasmantānaṃ cetasā
ceto paricca vidito imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ
ime āyasmanto lābhinoti devatāpi me etamatthaṃ ārocesuṃ
imāsañca imāsañca vihārasamāpattīnaṃ ime āyasmanto lābhinoti
taṃ me 3- bhagavatā pañhābhipuṭṭhena byākatanti.
[367] Atha kho dīgho parajano yakkho yena bhagavā tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi . ekamantaṃ
ṭhito kho dīgho parajano yakkho bhagavantaṃ etadavoca lābhā [4]- bhante
vajjīnaṃ suladdhalābhā bhante vajjīnaṃ pajāya yattha tathāgato viharati
arahaṃ sammāsambuddho ime ca tayo kulaputtā āyasmā ca
anuruddho āyasmā ca nandiyo āyasmā ca kimiloti . dīghassa
parajanassa yakkhassa saddaṃ sutvā bhummā devā saddamanussāvesuṃ
@Footnote: 1 Po. anusāvetvā. 2 Ma. api ca me. 3 Ma. tamenaṃ. 4 Ma. vata.
Lābhā vata bho vajjīnaṃ suladdhalābhā vata bho vajjīnaṃ pajāya
yattha tathāgato viharati arahaṃ sammāsambuddho ime ca tayo
kulaputtā āyasmā ca anuruddho āyasmā ca nandiyo āyasmā ca
kimiloti . bhummānaṃ devānaṃ saddaṃ sutvā cātummahārājikā
devā ... tāvatiṃsā devā ... Yāmā devā ... Tusitā devā ...
Nimmānaratī devā ... Paranimmitavasavattī devā ... Brahmakāyikā devā
saddamanussāvesuṃ lābhā vata bho vajjīnaṃ suladdhalābhā vata bho
vajjīnaṃ pajāya yattha tathāgato viharati arahaṃ sammāsambuddho
ime ca tayo kulaputtā āyasmā ca anuruddho āyasmā ca
nandiyo āyasmā ca kimiloti.
[368] Itiha tena khaṇena tena muhuttena yāva brahmalokā
saddā viditā ahesuṃ evametaṃ dīgha evametaṃ dīgha yasmāpi dīgha kulā
ete tayo kulaputtā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā tañcepi kulaṃ
ete tayo kulaputte pasannacittaṃ anussareyya tassapassa 1- kulassa
dīgharattaṃ hitāya sukhāya yasmāpi dīgha kulaparivaṭṭā ete tayo
kulaputtā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā so cepi kulaparivaṭṭo
ete tayo kulaputte pasannacitto anussareyya tassapassa
kulaparivaṭṭassa dīgharattaṃ hitāya sukhāya yasmāpi dīgha gāmā
ete tayo kulaputtā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā so cepi
gāmo ete tayo kulaputte pasannacitto anussareyya tassapassa
@Footnote: 1 Ma. tassapāssa. sabbattha evaṃ ñātabbaṃ.
Gāmassa dīgharattaṃ hitāya sukhāya yasmāpi dīgha nigamā ete tayo
kulaputtā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā so cepi nigamo ete
tayo kulaputte pasannacitto anussareyya tassapassa nigamassa
dīgharattaṃ hitāya sukhāya yasmāpi dīgha nagarā ete tayo kulaputtā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā tañcepi nagaraṃ ete tayo
kulaputte pasannacittaṃ anussareyya tassapassa nagarassa dīgharattaṃ
hitāya sukhāya yasmāpi dīgha janapadā ete tayo kulaputtā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajitā so cepi janapado ete tayo
kulaputte pasannacitto anussareyya tassapassa janapadassa dīgharattaṃ
hitāya sukhāya sabbe cepi dīgha khattiyā ete tayo kulaputte
pasannacittā anussareyyuṃ sabbesaṃpassa khattiyānaṃ dīgharattaṃ hitāya
sukhāya sabbe cepi dīgha brāhmaṇā .pe. Sabbe cepi dīgha vessā ...
Sabbe cepi dīgha suddā ete tayo kulaputte pasannacittā anussareyyuṃ
sabbesaṃpassa suddānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya sadevako cepi dīgha
loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā
ete tayo kulaputte pasannacittā anussareyya sadevakassapassa
lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya
sadevamanussāya dīgharattaṃ hitāya sukhāya passa dīgha yāvañcete tayo
kulaputtā bahujanahitāya paṭipannā bahujanasukhāya lokānukampāya
atthāya hitāya sukhāya devamanussānanti.
Idamavoca bhagavā attamano dīgho parajano yakkho bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
Cūḷagosiṅgasālasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
------------
Mahāgosiṅgasālasuttaṃ
[369] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā gosiṅgasālavanadāye
viharati sambahulehi abhiññātehi abhiññātehi therehi sāvakehi
saddhiṃ āyasmatā ca sārīputtena āyasmatā ca mahāmoggallānena
āyasmatā ca mahākassapena āyasmatā ca anuruddhena āyasmatā
ca revatena āyasmatā ca ānandena aññehi ca abhiññātehi
abhiññātehi therehi sāvakehi saddhiṃ . atha kho āyasmā
mahāmoggallāno sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito
yenāyasmā mahākassapo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ
mahākassapaṃ etadavoca āyāmāvuso kassapa yenāyasmā
sārīputto tenupasaṅkamissāma dhammassavanāyāti . evamāvusoti
kho āyasmā mahākassapo āyasmato mahāmoggallānassa
paccassosi.
{369.1} Atha kho āyasmā ca mahāmoggallāno āyasmā ca
mahākassapo āyasmā ca anuruddho yenāyasmā sārīputto tenupasaṅkamiṃsu
dhammassavanāya . addasā kho āyasmā ānando āyasmantañca
mahāmoggallānaṃ āyasmantañca mahākassapaṃ āyasmantañca anuruddhaṃ
yenāyasmā sārīputto tenupasaṅkamante dhammassavanāya disvāna
yenāyasmā revato tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ revataṃ
etadavoca upasaṅkamantā kho amū āvuso revata sappurisā yenāyasmā
Sārīputto tena dhammassavanāya āyāmāvuso revata yenāyasmā
sārīputto tenupasaṅkamissāma dhammassavanāyāti . evamāvusoti kho
āyasmā revato āyasmato ānandassa paccassosi . atha kho
āyasmā ca revato āyasmā ca ānando yenāyasmā sārīputto
tenupasaṅkamiṃsu dhammassavanāya.
[370] Addasā kho āyasmā sārīputto āyasmantañca
revataṃ āyasmantañca ānandaṃ dūratova āgacchante disvāna
āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca etu kho āyasmā ānando
svāgataṃ āyasmato ānandassa bhagavato upaṭṭhākassa bhagavato
santikāvacarassa ramaṇīyaṃ āvuso ānanda gosiṅgasālavanaṃ dosinā
ratti sabbaphāliphullā sālā dibbā maññe gandhā sampavanti
kathaṃrūpena āvuso ānanda bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
{370.1} Idhāvuso sārīputta bhikkhu bahussuto hoti sutadharo
sutasanniccayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ
brahmacariyaṃ abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā honti dhatā 1-
vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā supaṭividdhā so catassannaṃ
parisānaṃ dhammaṃ deseti parimaṇḍalehi padabyañjanehi anuppabandhehi
anusayasamugghātāya evarūpena kho āvuso sārīputta bhikkhunā
gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
[371] Evaṃ vutte āyasmā sārīputto āyasmantaṃ revataṃ
@Footnote: 1 Ma. dhātā.
Etadavoca byākataṃ kho āvuso revata āyasmatā ānandena
yathāsakaṃ paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ revataṃ pucchāma ramaṇīyaṃ
āvuso revata gosiṅgasālavanaṃ dosinā ratti sabbaphāliphullā sālā
dibbā maññe gandhā sampavanti kathaṃrūpena āvuso revata
bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti . idhāvuso sārīputta bhikkhu
paṭisallānārāmo hoti paṭisallānarato ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto
anirākatajjhāno vipassanāya samannāgato brūhetā suññāgārānaṃ
evarūpena kho āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
[372] Evaṃ vutte āyasmā sārīputto āyasmantaṃ anuruddhaṃ
etadavoca byākataṃ kho āvuso anuruddha āyasmatā revatena
yathāsakaṃ paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ anuruddhaṃ pucchāma
ramaṇīyaṃ āvuso anuruddha gosiṅgasālavanaṃ dosinā ratti sabbaphāliphullā
sālā dibbā maññe gandhā sampavanti kathaṃrūpena āvuso anuruddha
bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti . idhāvuso sārīputta bhikkhu
dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ
voloketi seyyathāpi āvuso sārīputta cakkhumā puriso
uparipāsādavaragato sahassaṃ nemimaṇḍalānaṃ volokeyya
evameva kho āvuso sārīputta bhikkhu dibbena cakkhunā visuddhena
atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ voloketi evarūpena kho
āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
[373] Evaṃ vutte āyasmā sārīputto āyasmantaṃ mahākassapaṃ
etadavoca byākataṃ kho āvuso kassapa āyasmatā anuruddhena
yathāsakaṃ paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ mahākassapaṃ pucchāma
ramaṇīyaṃ āvuso kassapa gosiṅgasālavanaṃ dosinā ratti sabbaphāliphullā
sālā dibbā maññe gandhā sampavanti kathaṃrūpena āvuso kassapa
bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti . idhāvuso sārīputta bhikkhu
attanā ca āraññako 1- hoti āraññakattassa 2- ca
vaṇṇavādī attanā ca piṇḍapātiko hoti piṇḍapātikattassa ca
vaṇṇavādī attanā ca paṃsukūliko hoti paṃsukūlikattassa ca vaṇṇavādī
attanā ca tecīvariko hoti tecīvarikattassa ca vaṇṇavādī attanā
ca appiccho hoti appicchatāya ca vaṇṇavādī attanā ca santuṭṭho
hoti santuṭṭhiyā ca vaṇṇavādī attanā ca pavivitto hoti
pavivekassa ca vaṇṇavādī attanā ca asaṃsaṭṭho hoti asaṃsaggassa
ca vaṇṇavādī attanā ca āraddhaviriyo hoti viriyārambhassa ca
vaṇṇavādī attanā ca sīlasampanno hoti sīlasampadāya ca
vaṇṇavādī attanā ca samādhisampanno hoti samādhisampadāya ca
vaṇṇavādī attanā ca paññāsampanno hoti paññāsampadāya
ca vaṇṇavādī attanā ca vimuttisampanno hoti vimuttisampadāya
ca vaṇṇavādī attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno hoti
vimuttiñāṇadassanasampadāya ca vaṇṇavādī evarūpena kho āvuso
@Footnote: 1 Po. Ma. āraññiko. 2 Ma. āraññikattassa.
Sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
[374] Evaṃ vutte āyasmā sārīputto āyasmantaṃ
mahāmoggallānaṃ etadavoca byākataṃ kho āvuso moggallāna
āyasmatā mahākassapena yathāsakaṃ paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ
mahāmoggallānaṃ pucchāma ramaṇīyaṃ āvuso moggallāna gosiṅgasālavanaṃ
dosinā ratti sabbaphāliphullā sālā dibbā maññe gandhā
sampavanti kathaṃrūpena āvuso moggallāna bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti . idhāvuso sārīputta dve bhikkhū abhidhammakathaṃ kathenti
te aññamaññaṃ pucchanti aññamaññassa pañhaṃ puṭṭhā visajjenti
no ca saṃsādenti 1- dhammī 2- ca nesaṃ kathā pavattanī 3- hoti evarūpena
kho āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
[375] Atha kho āyasmā mahāmoggallāno āyasmantaṃ
sārīputtaṃ etadavoca byākataṃ kho āvuso sārīputta amhehi
sabbeheva yathāsakaṃ paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ sārīputtaṃ
pucchāma ramaṇīyaṃ āvuso sārīputta gosiṅgasālavanaṃ dosinā ratti
sabbaphāliphullā sālā dibbā maññe gandhā sampavanti kathaṃrūpena
āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti . idhāvuso
moggallāna bhikkhu cittaṃ vasaṃ vatteti no ca bhikkhu cittassa vasena
vattati so yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati pubbaṇhasamayaṃ
viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā pubbaṇhasamayaṃ viharati yāya
@Footnote: 1 Ma. saṃsārenti. 2 Po. pasārenti dhammiyā. 3 Ma. pavattīnī.
Vihārasamāpattiyā ākaṅkhati majjhantikasamayaṃ viharituṃ tāya
vihārasamāpattiyā majjhantikasamayaṃ viharati yāya vihārasamāpattiyā
ākaṅkhati sāyaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā sāyaṇhasamayaṃ
viharati seyyathāpi āvuso moggallāna rañño vā rājamahāmattassa
vā nānārattānaṃ dussānaṃ dussakaraṇḍako pūro assa so yaññadeva
dussayugaṃ ākaṅkheyya pubbaṇhasamayaṃ pārupituṃ taṃtadeva 1- dussayugaṃ
pubbaṇhasamayaṃpārupeyya yaññadevadussayugaṃākaṅkheyyamajjhantikasamayaṃ
pārupituṃ taṃtadeva 1- dussayugaṃ majjhantikasamayaṃ pārupeyya yaññadeva
dussayugaṃ ākaṅkheyya sāyaṇhasamayaṃ pārupituṃ taṃtadeva 1- dussayugaṃ
sāyaṇhasamayaṃ pārupeyya evameva kho āvuso moggallāna bhikkhu cittaṃ
vasaṃ vatteti no ca bhikkhu cittassa vasena vattati so yāya vihārasamāpattiyā
ākaṅkhati pubbaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā pubbaṇhasamayaṃ
viharati yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati majjhantikasamayaṃ viharituṃ tāya
vihārasamāpattiyā majjhantikasamayaṃ viharati yāya vihārasamāpattiyā
ākaṅkhati sāyaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā sāyaṇhasamayaṃ
viharati evarūpena kho āvuso moggallāna bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti.
[376] Atha kho āyasmā sārīputto te āyasmante etadavoca
byākataṃ kho āvuso amhehi sabbeheva yathāsakaṃ paṭibhānaṃ āyāmāvuso
yena bhagavā tenupasaṅkamissāma upasaṅkamitvā etamatthaṃ
@Footnote: 1 Po. tadeva.
Bhagavato ārocessāma yathā no bhagavā byākarissati tathā naṃ
dhāressāmāti . evaṃ āvusoti kho te āyasmanto āyasmato
sārīputtassa paccassosuṃ . atha kho te āyasmanto yena bhagavā
tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sārīputto bhagavantaṃ
etadavoca idha bhante āyasmā ca revato āyasmā ca ānando
yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu dhammassavanāya addasaṃ kho ahaṃ bhante
āyasmantañca revataṃ āyasmantañca ānandaṃ dūratova āgacchante
disvāna āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocaṃ etu kho āyasmā
ānando svāgataṃ āyasmato ānandassa bhagavato upaṭṭhākassa
bhagavato santikāvacarassa ramaṇīyaṃ āvuso ānanda gosiṅgasālavanaṃ
dosinā ratti sabbaphāliphullā sālā dibbā maññe gandhā
sampavanti kathaṃrūpena āvuso ānanda bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti
{376.1} evaṃ vutte bhante āyasmā ānando maṃ etadavoca
idhāvuso sārīputta bhikkhu bahussuto hoti sutadharo .pe.
Anusayasamugghātāya evarūpena kho āvuso sārīputta bhikkhunā
gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti . sādhu sādhu sārīputta yathātaṃ ānandova
sammā byākaramāno byākareyya ānando hi sārīputta bahussuto
hoti sutadharo sutasanniccayo ye te dhammā ādikalyāṇā majjhekalyāṇā
pariyosānakalyāṇā sātthā sabyañjanā kevalaparipuṇṇaṃ
Parisuddhaṃ brahmacariyaṃ abhivadanti tathārūpāssa dhammā bahussutā
honti dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā supaṭividdhā
so catassannaṃ parisānaṃ dhammaṃ deseti parimaṇḍalehi padabyañjanehi
anuppabandhehi anusayasamugghātāyāti.
[377] Evaṃ vutte ahaṃ bhante āyasmantaṃ revataṃ etadavocaṃ
byākataṃ kho āvuso revata āyasmatā ānandena yathāsakaṃ paṭibhānaṃ
tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ revataṃ pucchāma ramaṇīyaṃ āvuso revata
gosiṅgasālavanaṃ dosinā ratti sabbaphāliphullā sālā dibbā maññe
gandhā sampavanti kathaṃrūpena āvuso revata bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti evaṃ vutte bhante āyasmā revato maṃ etadavoca
idhāvuso sārīputta bhikkhu paṭisallānārāmo hoti paṭisallānarato
ajjhattaṃ cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno vipassanāya
samannāgato brūhetā suññāgārānaṃ evarūpena kho āvuso
sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti . sādhu sādhu
sārīputta yathātaṃ revatova sammā byākaramāno byākareyya revato
hi sārīputta paṭisallānārāmo hoti 1- paṭisallānarato ajjhattaṃ
cetosamathamanuyutto anirākatajjhāno vipassanāya samannāgato
brūhetā suññāgārānanti.
[378] Evaṃ vutte ahaṃ bhante āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavocaṃ
byākataṃ kho āvuso anuruddha āyasmatā revatena .pe. kathaṃrūpena
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho sabbattha natthi.
Āvuso anuruddha bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti evaṃ vutte
bhante āyasmā anuruddho maṃ etadavoca idhāvuso sārīputta
bhikkhu dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ
voloketi seyyathāpi āvuso cakkhumā puriso uparipāsādavaragato
sahassaṃ nemimaṇḍalānaṃ volokeyya evameva kho āvuso sārīputta
bhikkhu dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ
voloketi evarūpena kho āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti . sādhu sādhu sārīputta yathātaṃ anuruddhova sammā
byākaramāno byākareyya anuruddho hi sārīputta dibbena cakkhunā
visuddhena atikkantamānusakena sahassaṃ lokānaṃ voloketīti.
[379] Evaṃ vutte ahaṃ bhante āyasmantaṃ mahākassapaṃ
etadavocaṃ byākataṃ kho āvuso kassapa āyasmatā anuruddhena yathāsakaṃ
paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ mahākassapaṃ pucchāma .pe.
Kathaṃrūpena [1]- āvuso kassapa bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti
evaṃ vutte bhante āyasmā mahākassapo maṃ etadavoca idhāvuso
sārīputta bhikkhu attanā ca āraññako hoti āraññakattassa
ca vaṇṇavādī attanā ca piṇḍapātiko hoti .pe. Paṃsukūliko hoti ...
Tecīvariko hoti ... appiccho hoti ... Santuṭṭho hoti ... Pavivitto
hoti ... asaṃsaṭṭho hoti ... āraddhaviriyo hoti ... Sīlasampanno
hoti ... samādhisampanno hoti ... paññāsampanno hoti ...
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. kho.
Vimuttisampanno hoti ... attanā ca vimuttiñāṇadassanasampanno
hoti vimuttiñāṇadassanasampadāya ca vaṇṇavādī evarūpena kho
āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
{379.1} Sādhu sādhu sārīputta yathātaṃ kassapova sammā
byākaramāno byākareyya kassapo hi sārīputta attanā ca
āraññako hoti āraññakattassa ca vaṇṇavādī attanā ca
piṇḍapātiko hoti piṇḍapātikattassa ca vaṇṇavādī attanā ca
paṃsukūliko hoti paṃsukūlikattassa ca vaṇṇavādī attanā ca tecīvariko
hoti tecīvarikattassa ca vaṇṇavādī attanā ca appiccho hoti
appicchatāya ca vaṇṇavādī attanā ca santuṭṭho hoti santuṭṭhiyā
ca vaṇṇavādī attanā ca pavivitto hoti pavivekassa ca vaṇṇavādī
attanā ca asaṃsaṭṭho hoti asaṃsaggassa ca vaṇṇavādī attanā ca
āraddhaviriyo hoti viriyārambhassa ca vaṇṇavādī attanā ca
sīlasampanno hoti sīlasampadāya ca vaṇṇavādī attanā ca
samādhisampanno hoti samādhisampadāya ca vaṇṇavādī attanā ca
paññāsampanno hoti paññāsampadāya ca vaṇṇavādī attanā
ca vimuttisampanno hoti vimuttisampadāya ca vaṇṇavādī attanā
ca vimuttiñāṇadassanasampanno hoti vimuttiñāṇadassanasampadāya
ca vaṇṇavādīti.
[380] Evaṃ vutte ahaṃ bhante āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ
etadavocaṃ byākataṃ kho āvuso moggallāna āyasmatā ca
Mahākassapena yathāsakaṃ paṭibhānaṃ tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ
mahāmoggallānaṃ pucchāma .pe. kathaṃrūpena āvuso moggallāna
bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti evaṃ vutte bhante āyasmā
mahāmoggallāno maṃ etadavoca idhāvuso sārīputta dve bhikkhū
abhidhammakathaṃ kathenti te aññamaññaṃ pañhaṃ pucchanti aññamaññassa
pañhaṃ puṭṭhā visajjenti no ca saṃsādenti dhammī ca nesaṃ kathā pavattanī
hoti evarūpena kho āvuso sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti . sādhu sādhu sārīputta yathātaṃ moggallānova sammā
byākaramāno byākareyya moggallāno hi sārīputta dhammakathikoti.
[381] Evaṃ vutte āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṃ
etadavoca atha khvāhaṃ bhante āyasmantaṃ sārīputtaṃ etadavocaṃ
byākataṃ kho āvuso sārīputta amhehi sabbeheva yathāsakaṃ paṭibhānaṃ
tatthadāni mayaṃ āyasmantaṃ sārīputtaṃ pucchāma ramaṇīyaṃ āvuso
sārīputta gosiṅgasālavanaṃ dosinā ratti sabbaphāliphullā sālā dibbā
maññe gandhā sampavanti kathaṃrūpena āvuso sārīputta bhikkhunā
gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti evaṃ vutte bhante āyasmā sārīputto
maṃ etadavoca idhāvuso moggallāna bhikkhu cittaṃ vasaṃ vatteti no ca
bhikkhu cittassa vasena vattati so yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati
pubbaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā pubbaṇhasamayaṃ
Viharati yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati majjhantikasamayaṃ viharituṃ
tāya vihārasamāpattiyā majjhantikasamayaṃ viharati yāya vihārasamāpattiyā
ākaṅkhati sāyaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā sāyaṇhasamayaṃ
viharati seyyathāpi āvuso moggallāna rañño vā rājamahāmattassa
vā nānārattānaṃ dussānaṃ dussakaraṇḍako pūro assa so yaññadeva
dussayugaṃ ākaṅkheyya pubbaṇhasamayaṃ pārupituṃ taṃtadeva dussayugaṃ
pubbaṇhasamayaṃ pārupeyya yaññadeva dussayugaṃ ākaṅkheyya
majjhantikasamayaṃ pārupituṃ taṃtadeva dussayugaṃ majjhantikasamayaṃ pārupeyya
yaññadeva dussayugaṃ ākaṅkheyya sāyaṇhasamayaṃ pārupituṃ taṃtadeva
dussayugaṃ sāyaṇhasamayaṃ pārupeyya
{381.1} evameva kho āvuso moggallāna bhikkhu cittaṃ vasaṃ vatteti
no ca bhikkhu cittassa vasena vattati so yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati
pubbaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā pubbaṇhasamayaṃ viharati
yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati majjhantikasamayaṃ viharituṃ tāya
vihārasamāpattiyā majjhantikasamayaṃ viharati yāya vihārasamāpattiyā
ākaṅkhati sāyaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā sāyaṇhasamayaṃ
viharati evarūpena kho āvuso moggallāna bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti . sādhu sādhu moggallāna yathātaṃ sārīputtova sammā
byākaramāno byākareyya sārīputto hi moggallāna cittaṃ vasaṃ
vatteti no ca sārīputto cittassa vasena vattati so yāya
Vihārasamāpattiyā ākaṅkhati pubbaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya
vihārasamāpattiyā pubbaṇhasamayaṃ viharati yāya vihārasamāpattiyā
ākaṅkhati majjhantikasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā
majjhantikasamayaṃ viharati yāya vihārasamāpattiyā ākaṅkhati
sāyaṇhasamayaṃ viharituṃ tāya vihārasamāpattiyā sāyaṇhasamayaṃ
viharatīti.
[382] Evaṃ vutte āyasmā sārīputto bhagavantaṃ etadavoca
kassa nu kho bhante subhāsitanti . sabbesaṃ vo sārīputta subhāsitaṃ
pariyāyena apica mama vacanaṃ 1- suṇātha yathārūpena bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ
sobheyyāti idha sārīputta bhikkhu pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto
nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ
satiṃ upaṭṭhapetvā na tāvāhaṃ imaṃ pallaṅkaṃ bhindissāmi yāva
me na anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccatīti 2- evarūpena kho
sārīputta bhikkhunā gosiṅgasālavanaṃ sobheyyāti.
Idamavoca bhagavā attamanā te āyasmanto bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Mahāgosiṅgasālasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
--------------
@Footnote: 1 Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. vimuccissatīti.
Mahāgopālasuttaṃ
[383] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[384] Bhagavā etadavoca ekādasahi bhikkhave aṅgehi
samannāgato gopālako abhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātikātuṃ
katamehi ekādasahi idha bhikkhave gopālako na rūpaññū hoti
na lakkhaṇakusalo hoti na āsāṭikaṃ sāṭetā hoti na vaṇaṃ
paṭicchādetā hoti na dhūmaṃ kattā hoti na titthaṃ jānāti
na pītaṃ jānāti na vīthiṃ jānāti na gocarakusalo hoti
anavasesadohī ca hoti ye te usabhā gopitaro goparināyakā te
na atirekapūjāya pūjetā hoti imehi kho bhikkhave ekādasahi
aṅgehi samannāgato gopālako abhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātikātuṃ
evameva kho bhikkhave ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo
imasmiṃ dhammavinaye vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ katamehi
ekādasahi idha bhikkhave bhikkhu na rūpaññū hoti na lakkhaṇakusalo
hoti na āsāṭikaṃ sāṭetā hoti na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti
na dhūmaṃ kattā hoti na titthaṃ jānāti na pītaṃ jānāti na vīthiṃ
jānāti na gocarakusalo hoti anavasesadohī ca hoti ye
Te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghaparināyakā
te na atirekapūjāya pūjetā hoti.
[385] Kathañca bhikkhave bhikkhu na rūpaññū hoti . idha bhikkhave
bhikkhu yaṅkiñci rūpaṃ sabbaṃ rūpaṃ cattāri mahābhūtāni catunnañca
mahābhūtānaṃ upādāyarūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu na rūpaññū hoti.
{385.1} Kathañca bhikkhave bhikkhu na lakkhaṇakusalo hoti . idha
bhikkhave bhikkhu kammalakkhaṇo bālo kammalakkhaṇo paṇḍitoti yathābhūtaṃ
nappajānāti evaṃ kho bhikkhave bhikkhu na lakkhaṇakusalo hoti.
{385.2} Kathañca bhikkhave bhikkhu na āsāṭikaṃ sāṭetā hoti.
Idha bhikkhave bhikkhu uppannaṃ kāmavitakkaṃ adhivāseti na pajahati na vinodeti
na byantīkaroti na anabhāvaṅgameti uppannaṃ byāpādavitakkaṃ .pe.
Uppannaṃ vihiṃsāvitakkaṃ .pe. uppannuppanne pāpake akusale dhamme
adhivāseti na pajahati na vinodeti na byantīkaroti na anabhāvaṅgameti
evaṃ kho bhikkhave bhikkhu na āsāṭikaṃ sāṭetā hoti.
{385.3} Kathañca bhikkhave bhikkhu na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti. Idha
bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā nimittaggāhī hoti anubyañjanaggāhī
yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā
akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya na paṭipajjati na
Rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye na saṃvaraṃ āpajjati sotena saddaṃ
sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ sāyitvā ...
Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... manasā dhammaṃ viññāya nimittaggāhī
hoti anubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ
abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa
saṃvarāya na paṭipajjati na rakkhati manindriyaṃ manindriye na saṃvaraṃ
āpajjati evaṃ kho bhikkhave bhikkhu na vaṇaṃ paṭicchādetā hoti.
{385.4} Kathañca bhikkhave bhikkhu na dhūmaṃ kattā hoti. Idha bhikkhave bhikkhu
yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ na vitthārena paresaṃ desetā hoti
evaṃ kho bhikkhave bhikkhu na dhūmaṃ kattā hoti.
{385.5} Kathañca bhikkhave bhikkhu na titthaṃ jānāti. Idha bhikkhave bhikkhu
ye te bhikkhū bahussutā āgatāgamā dhammadharā vinayadharā mātikādharā
te kālena kālaṃ upasaṅkamitvā na paripucchati na paripañhati idaṃ bhante
kathaṃ imassa ko atthoti tassa te āyasmanto avivaṭañceva
na vivaranti anuttānīkatañca na uttānīkaronti anekavihitesu ca
kaṅkhaṭṭhāniyesu dhammesu kaṅkhaṃ na paṭivinodenti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu na titthaṃ jānāti.
{385.6} Kathañca bhikkhave bhikkhu na pītaṃ jānāti. Idha bhikkhave
bhikkhu tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne na labhati dhammavedaṃ
na labhati atthavedaṃ na labhati dhammūpasañhitaṃ pāmujjaṃ evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu na pītaṃ jānāti.
{385.7} Kathañca bhikkhave bhikkhu na vīthiṃ jānāti. Idha bhikkhave bhikkhu
ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ yathābhūtaṃ nappajānāti evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
na vīthiṃ jānāti.
{385.8} Kathañca bhikkhave bhikkhu na gocarakusalo hoti. Idha bhikkhave
bhikkhu cattāro satipaṭṭhāne yathābhūtaṃ nappajānāti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu na gocarakusalo hoti.
{385.9} Kathañca bhikkhave bhikkhu anavasesadohī ca hoti .
Idha bhikkhave bhikkhu saddhā gahapatikā abhihaṭṭhuṃ pavārenti
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi tattha bhikkhu
mattaṃ na jānāti paṭiggahaṇāya evaṃ kho bhikkhave bhikkhu anavasesadohī
hoti.
{385.10} Kathañca bhikkhave bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū
cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghaparināyakā te na atirekapūjāya pūjetā
hoti . idha bhikkhave bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā
saṅghapitaro saṅghaparināyakā tesu na mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhapeti 1-
āvī ceva raho ca na mettaṃ vacīkammaṃ ... na mettaṃ manokammaṃ
paccupaṭṭhapeti āvī ceva raho ca evaṃ kho bhikkhave bhikkhu ye
te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghaparināyakā
te na atirekapūjāya pūjetā hoti imehi kho bhikkhave ekādasahi
dhammehi samannāgato bhikkhu abhabbo imasmiṃ dhammavinaye vuḍḍhiṃ
virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ.
[386] Ekādasahi bhikkhave aṅgehi samannāgato gopālako
bhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātikātuṃ katamehi ekādasahi idha
@Footnote: 1 Ma. paccupaṭṭhāpeti. evaṃ sabbattha īdisameva.
Bhikkhave gopālako rūpaññū hoti lakkhaṇakusalo hoti āsāṭikaṃ
sāṭetā hoti vaṇaṃ paṭicchādetā hoti dhūmaṃ kattā hoti titthaṃ
jānāti pītaṃ jānāti vīthiṃ jānāti gocarakusalo hoti sāvasesadohī
ca hoti ye te usabhā gopitaro goparināyakā te atirekapūjāya
pūjetā hoti imehi kho bhikkhave ekādasahi aṅgehi samannāgato
gopālako bhabbo gogaṇaṃ pariharituṃ phātikātuṃ evameva kho
bhikkhave ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjituṃ katamehi ekādasahi
idha bhikkhave bhikkhu rūpaññū hoti lakkhaṇakusalo hoti āsāṭikaṃ
sāṭetā hoti vaṇaṃ paṭicchādetā hoti dhūmaṃ kattā hoti
titthaṃ jānāti pītaṃ jānāti vīthiṃ jānāti gocarakusalo hoti
sāvasesadohī ca hoti ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā
saṅghapitaro saṅghaparināyakā te atirekapūjāya pūjetā hoti.
[387] Kathañca bhikkhave bhikkhu rūpaññū hoti . idha bhikkhave
bhikkhu yaṅkiñci rūpaṃ sabbaṃ rūpaṃ cattāri mahābhūtāni catunnañca
mahābhūtānaṃ upādāyarūpanti yathābhūtaṃ pajānāti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu rūpaññū hoti.
{387.1} Kathañca bhikkhave bhikkhu lakkhaṇakusalo hoti . idha
bhikkhave bhikkhu kammalakkhaṇo bālo kammalakkhaṇo paṇḍitoti
yathābhūtaṃ pajānāti evaṃ kho bhikkhave bhikkhu lakkhaṇakusalo hoti.
{387.2} Kathañca bhikkhave bhikkhu āsāṭikaṃ sāṭetā hoti .
Idha bhikkhave bhikkhu uppannaṃ kāmavitakkaṃ nādhivāseti pajahati vinodeti
byantīkaroti anabhāvaṅgameti uppannaṃ byāpādavitakkaṃ ... uppannaṃ
vihiṃsāvitakkaṃ ... uppannuppanne pāpake akusale dhamme nādhivāseti
pajahati vinodeti byantīkaroti anabhāvaṅgameti evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
āsāṭikaṃ sāṭetā hoti.
{387.3} Kathañca bhikkhave bhikkhu vaṇaṃ paṭicchādetā hoti .
Idha bhikkhave bhikkhu cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti
nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ
abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa
saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati
sotena saddaṃ sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ
sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... Manasā dhammaṃ viññāya na
nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ
asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā
anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati manindriyaṃ manindriye
saṃvaraṃ āpajjati evaṃ kho bhikkhave bhikkhu vaṇaṃ paṭicchādetā hoti .
Kathañca bhikkhave bhikkhu dhūmaṃ kattā hoti . idha bhikkhave bhikkhu yathāsutaṃ
yathāpariyattaṃ dhammaṃ vitthārena paresaṃ desetā hoti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu dhūmaṃ kattā hoti.
{387.4} Kathañca bhikkhave bhikkhu titthaṃ jānāti . idha
bhikkhave bhikkhu ye te bhikkhū therā bahussutā āgatāgamā
dhammadharā vinayadharā mātikādharā te kālena
Kālaṃ upasaṅkamitvā paripucchati paripañhati idaṃ bhante kathaṃ imassa
ko atthoti tassa te āyasmanto avivaṭañceva vivaranti anuttānīkatañca
uttānīkaronti anekavihitesu ca kaṅkhaṭṭhāniyesu dhammesu
kaṅkhaṃ paṭivinodenti evaṃ kho bhikkhave bhikkhu titthaṃ jānāti.
{387.5} Kathañca bhikkhave bhikkhu pītaṃ jānāti . idha bhikkhave
bhikkhu tathāgatappavedite dhammavinaye desiyamāne labhati atthavedaṃ
labhati dhammavedaṃ labhati dhammūpasañhitaṃ pāmujjaṃ evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu pītaṃ jānāti.
{387.6} Kathañca bhikkhave bhikkhu vīthiṃ jānāti . idha bhikkhave
bhikkhu ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ yathābhūtaṃ pajānāti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu vīthiṃ jānāti.
{387.7} Kathañca bhikkhave bhikkhu gocarakusalo hoti. Idha bhikkhave
bhikkhu cattāro satipaṭṭhāne yathābhūtaṃ pajānāti evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu gocarakusalo hoti.
{387.8} Kathañca bhikkhave bhikkhu sāvasesadohī ca hoti .
Idha bhikkhave bhikkhu saddhā gahapatikā abhihaṭṭhuṃ pavārenti
cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi tatra
bhikkhu mattaṃ jānāti paṭiggahaṇāya evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
sāvasesadohī hoti.
{387.9} Kathañca bhikkhave bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū
cirapabbajitā saṅghapitaro saṅghaparināyakā te atirekapūjāya pūjetā
hoti . idha bhikkhave bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā
saṅghapitaro saṅghaparināyakā tesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhapeti
āvī ceva raho ca mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhapeti āvī ceva
Raho ca mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhapeti āvī ceva raho ca evaṃ
kho bhikkhave bhikkhu ye te bhikkhū therā rattaññū cirapabbajitā
saṅghapitaro saṅghaparināyakā te atirekapūjāya pūjetā hoti imehi
kho bhikkhave ekādasahi dhammehi samannāgato bhikkhu bhabbo imasmiṃ
dhammavinaye vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjitunti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Mahāgopālasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
---------
Cūḷagopālasuttaṃ
[388] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā vajjīsu viharati ukkavelāyaṃ
gaṅgāya nadiyā tīre . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti.
Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[389] Bhagavā etadavoca bhūtapubbaṃ bhikkhave māgadhako gopālako
duppaññajātiko vassānaṃ pacchime māse sāradasamaye asamavekkhitvā
gaṅgāya nadiyā orimatīraṃ asamavekkhitvā pārimatīraṃ atittheneva gāvo
patāresi uttarantīraṃ videhānaṃ 1- . atha kho bhikkhave gāvo majjhe
gaṅgāya nadiyā sote āmaṇḍalikaṃ karitvā tattheva anayabyasanaṃ
āpajjiṃsu taṃ kissa hetu tathā hi so bhikkhave māgadhako gopālako
duppaññajātiko vassānaṃ pacchime māse sāradasamaye asamavekkhitvā
gaṅgāya nadiyā orimatīraṃ asamavekkhitvā pārimatīraṃ atittheneva
gāvo patāresi uttarantīraṃ videhānaṃ evameva kho bhikkhave yekeci 2-
samaṇā vā brāhmaṇā vā akusalā imassa lokassa akusalā
parassa lokassa akusalā māradheyyassa akusalā amāradheyyassa
akusalā maccudheyyassa akusalā amaccudheyyassa tesaṃ ye sotabbaṃ
saddahātabbaṃ maññissanti tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāya.
[390] Bhūtapubbaṃ bhikkhave māgadhako gopālako sappaññajātiko
@Footnote: 1 Po. Ma. suvidehānaṃ. ito paraṃ īdisameva. 2 Ma. ye hi keci.
Vassānaṃ pacchime māse sāradasamaye samavekkhitvā gaṅgāya nadiyā
orimatīraṃ samavekkhitvā pārimatīraṃ tittheneva gāvo patāresi
uttarantīraṃ videhānaṃ . so paṭhamaṃ patāresi ye te usabhā gopitaro
goparināyakā te tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ
agamaṃsu . athāpare patāresi balavagāve dammagāve te 1- tiriyaṃ
gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu . athāpare patāresi
vacchatare vacchatariyo tepi tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā
pāraṃ agamaṃsu.
{390.1} Athāpare patāresi vacchake kisabalike tepi tiriyaṃ
gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu . bhūtapubbaṃ bhikkhave
vacchako taruṇako tāvadeva jātako mātu goravakena vuyhamāno
sopi tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamāsi taṃ kissa
hetu paṇḍitattā tathā hi so bhikkhave māgadhako gopālako
sappaññajātiko vassānaṃ pacchime māse sāradasamaye samavekkhitvā
gaṅgāya nadiyā orimatīraṃ samavekkhitvā pārimatīraṃ tittheneva gāvo
patāresi uttarantīraṃ videhānaṃ evameva kho bhikkhave yekeci 2- samaṇā
vā brāhmaṇā vā kusalā imassa lokassa kusalā parassa lokassa
kusalā māradheyyassa kusalā amāradheyyassa kusalā maccudheyyassa
kusalā amaccudheyyassa tesaṃ ye sotabbaṃ saddahātabbaṃ maññissanti
tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya.
@Footnote: 1 Ma. tepi. 2 Ma. ye hi keci.
[391] Seyyathāpi bhikkhave ye te usabhā gopitaro goparināyakā
tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu evameva kho bhikkhave
ye te bhikkhū arahanto khīṇāsavā vusitavanto katakaraṇīyā ohitabhārā
anuppattasadatthā parikkhīṇabhavasaññojanā sammadaññāvimuttā
tepi 1- tiriyaṃ mārassa sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ gatā.
{391.1} Seyyathāpi bhikkhave ye te balavagāvo dammagāvo
tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu evameva kho bhikkhave
ye te bhikkhū pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saññojanānaṃ parikkhayā
opapātikā tatthaparinibbāyino anāvattidhammā tasmā lokā tepi
tiriyaṃ mārassa sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ gamissanti.
{391.2} Seyyathāpi bhikkhave vacchatarā vacchatariyo tiriyaṃ gaṅgāya
sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu evameva kho bhikkhave ye te bhikkhū
tiṇṇaṃ saññojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmino
sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karissanti tepi tiriyaṃ mārassa
sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ gamissanti.
{391.3} Seyyathāpi bhikkhave vacchakā kisabalikā tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ
chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu evameva kho bhikkhave ye te bhikkhū tiṇṇaṃ
saññojanānaṃ parikkhayā sotāpannā avinipātadhammā niyatā sambodhiparāyanā
tepi tiriyaṃ mārassa sotaṃ chetvā sotthinā pāraṃ agamaṃsu 2- .
Seyyathāpi so bhikkhave vacchako taruṇako tāvadeva jātako mātu
@Footnote: 1 Ma. pisaddo natthi. 2 Ma. gamissanti.
Goravakena vuyhamāno tiriyaṃ gaṅgāya sotaṃ chetvā sotthinā
pāraṃ agamāsi evameva kho bhikkhave ye te bhikkhū dhammānusārino
saddhānusārino tepi tiriyaṃ mārassa sotaṃ chetvā sotthinā
pāraṃ gamissanti.
{391.4} Ahaṃ kho pana bhikkhave kusalo imassa lokassa kusalo
parassa lokassa kusalo māradheyyassa kusalo amāradheyyassa kusalo
maccudheyyassa kusalo amaccudheyyassa . tassa mayhaṃ bhikkhave ye
sotabbaṃ saddahātabbaṃ maññissanti tesaṃ taṃ bhavissati dīgharattaṃ
hitāya sukhāyāti.
Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca
satthā
ayaṃ loko paraloko jānatā suppakāsito
yañca mārena sampattaṃ appattaṃ yañca maccunā
sabbaṃ lokaṃ abhiññāya sambuddhena pajānatā
vivaṭaṃ amatadvāraṃ khemaṃ nibbānapattiyā
channaṃ pāpimato sotaṃ viddhastaṃ vinaḷīkataṃ
pāmujjabahulā 1- hotha khemaṃ patthetha bhikkhavoti.
Cūḷagopālasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
------------
@Footnote: 1 Po. Ma. pāmojja...
Cūḷasaccakasuttaṃ
[392] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati
mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ . tena kho pana samayena saccako
niganthaputto vesāliyaṃ paṭivasati bhassappavādiko paṇḍitavādo
sādhusammato bahujanassa . so vesāliyaṃ parisati evaṃ vācaṃ bhāsati
nāhaṃ taṃ passāmi samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā saṅghiṃ gaṇiṃ gaṇācariyaṃ
apica arahantaṃ sammāsambuddhaṃ paṭijānamānaṃ yo mayā vādena
vādaṃ samāraddho na saṅkampeyya na sampakampeyya na sampavedheyya
yassa na kacchehi sedā muñceyyuṃ thūṇañcepāhaṃ acetanaṃ vādena
vādaṃ samārabheyyaṃ sāpi mayā vādena vādaṃ samāraddhā saṅkampeyya
sampakampeyya sampavedheyya ko pana vādo manussabhūtassāti.
[393] Atha kho āyasmā assaji pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā
pattacīvaramādāya vesāliyaṃ 1- piṇḍāya pāvisi . addasā kho saccako
niganthaputto vesāliyaṃ jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno
āyasmantaṃ assajiṃ dūratova gacchantaṃ disvāna yenāyasmā assaji
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā assajinā saddhiṃ sammodi
sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ aṭṭhāsi .
Ekamantaṃ ṭhito kho saccako niganthaputto āyasmantaṃ assajiṃ
etadavoca kathaṃ pana bho assaji samaṇo gotamo sāvake vineti
@Footnote: 1 Ma. vesāliṃ.
Kathaṃbhāgā ca pana samaṇassa gotamassa sāvakesu anusāsanī bahulā
pavattatīti . evaṃ kho aggivessana bhagavā sāvake vineti evaṃbhāgā
ca pana bhagavato sāvakesu anusāsanī bahulā pavattati rūpaṃ bhikkhave
aniccaṃ vedanā aniccā saññā aniccā saṅkhārā aniccā viññāṇaṃ
aniccaṃ rūpaṃ bhikkhave anattā vedanā anattā saññā anattā
saṅkhārā anattā viññāṇaṃ anattā sabbe saṅkhārā anattā 1-
sabbe dhammā anattāti evaṃ kho aggivessana bhagavā sāvake
vineti evaṃbhāgā ca pana bhagavato sāvakesu anusāsanī bahulā
pavattatīti . dussutaṃ vata bho assaji assumha ye mayaṃ evaṃvādiṃ
samaṇaṃ gotamaṃ assumha appevanāma mayaṃ kadāci karahaci tena
bhotā gotamena saddhiṃ samāgamaṃ 2- gaccheyyāma appevanāma siyā
kocideva kathāsallāpo appevanāma tasmā pāpakā diṭṭhigatā
viveceyyāmāti.
[394] Tena kho pana samayena pañcamattāni licchavisatāni
santhāgāre 3- sannipatitāni honti kenacideva karaṇīyena . atha kho
saccako niganthaputto yena te licchavī tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
te licchavī etadavoca abhikkamantu bhonto licchavī abhikkamantu
bhonto licchavī ajja me samaṇena gotamena saddhiṃ kathāsallāpo
bhavissati sace me samaṇo gotamo tathā patiṭṭhahissati yathā ca
me ñātaññatarena sāvakena assajinā nāma bhikkhunā patiṭṭhitaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. sabbattha aniccāti dissati. 2 Ma. samāgaccheyyāma. 3 Ma. sandhāgāre.
Seyyathāpi nāma balavā puriso dīghalomikaṃ eḷakaṃ lomesu gahetvā
ākaḍḍheyya parikaḍḍheyya evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ vādena
vādaṃ ākaḍḍhissāmi parikaḍḍhissāmi samparikaḍḍhissāmi seyyathāpi
nāma balavā soṇḍikākammakāro mahantaṃ soṇḍikākilañjaṃ gambhīre
udakarahade pakkhipitvā kaṇṇe gahetvā ākaḍḍheyya parikaḍḍheyya
samparikaḍḍheyya evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ vādena vādaṃ ākaḍḍhissāmi
parikaḍḍhissāmi samparikaḍḍhissāmi seyyathāpi nāma balavā puriso
soṇḍikādhutto thālaṃ kaṇṇe gahetvā odhuneyya niddhuneyya
nippoṭheyya 1- evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ vādena vādaṃ odhunissāmi
niddhunissāmi nippoṭhissāmi 2- seyyathāpi nāma kuñjaro saṭṭhihāyano
gambhīraṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā sāṇadhovikaṃ nāma kīḷitajātaṃ kīḷati
evamevāhaṃ samaṇaṃ gotamaṃ sāṇadhovikaṃ maññe kīḷitajātaṃ kīḷissāmi
abhikkamantu bhonto licchavī abhikkamantu bhonto licchavī ajja
me samaṇena gotamena saddhiṃ kathāsallāpo bhavissatīti.
{394.1} Tatthekacce licchavī evamāhaṃsu kiṃ samaṇo
gotamo saccakassa niganthaputtassa vādaṃ āropessati atha kho
saccako niganthaputto samaṇassa gotamassa vādaṃ āropessatīti .
Ekacce licchavī evamāhaṃsu kiṃ so bhavamāno saccako niganthaputto
yo bhagavato vādaṃ āropessati atha kho bhagavā saccakassa
niganthaputtassa vādaṃ āropessatīti . atha kho
@Footnote: 1 Po. Ma. nipphoṭeyya. Yu. nicchādeyya. 2 Po. nipphoṭissāmi.
@Ma. nipphoṭessāmi. Yu. nicchādessāmīti dissati.
Saccako niganthaputto pañcamattehi licchavisatehi parivuto
yena mahāvanaṃ kūṭāgārasālā tenupasaṅkami.
[395] Tena kho pana samayena sambahulā bhikkhū abbhokāse
caṅkamanti . atha kho saccako niganthaputto yena te bhikkhū
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca kahannukho bho
etarahi so bhavaṃ gotamo viharati dassanakāmā hi mayaṃ taṃ bhavantaṃ
gotamanti . esa aggivessana bhagavā mahāvanaṃ ajjhogāhetvā
aññatarasmiṃ rukkhamūle divāvihāraṃ nisinnoti . atha kho saccako
niganthaputto mahatiyā licchaviparisāya saddhiṃ mahāvanaṃ ajjhogāhetvā
yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi
sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . tepi
kho licchavī appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu .
Appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ
vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . appekacce yena bhagavā
tenañjalimpaṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . appekacce bhagavato
santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . appekacce
tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
[396] Ekamantaṃ nisinno kho saccako niganthaputto bhagavantaṃ
etadavoca puccheyyāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ kiñcideva desaṃ sace me
bhavaṃ gotamo okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyāti . puccha
Aggivessana yadākaṅkhasīti . kathaṃ pana bhavaṃ gotamo sāvake vineti
kathaṃbhāgā ca pana bhoto gotamassa sāvakesu anusāsanī bahulā
pavattatīti . evaṃ kho ahaṃ aggivessana sāvake vinemi evaṃbhāgā
ca pana me sāvakesu anusāsanī bahulā pavattati rūpaṃ bhikkhave
aniccaṃ vedanā aniccā saññā aniccā saṅkhārā aniccā viññāṇaṃ
aniccaṃ rūpaṃ bhikkhave anattā vedanā anattā saññā anattā
saṅkhārā anattā viññāṇaṃ anattā sabbe saṅkhārā anattā
sabbe dhammā anattāti evaṃ kho ahaṃ aggivessana sāvake vinemi
evaṃbhāgā ca pana me sāvakesu anusāsanī bahulā pavattatīti.
{396.1} Upamā maṃ bho gotama paṭibhātīti . paṭibhātu taṃ
aggivessanāti bhagavā avoca . seyyathāpi bho gotama yekecime
vījagāmabhūtagāmā vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti sabbe te
paṭhaviṃ nissāya paṭhaviyaṃ patiṭṭhāya evamete vījagāmabhūtagāmā vuḍḍhiṃ
virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjanti seyyathāpi vā pana bho gotama yekecime
balakaraṇīyā kammantā karīyanti sabbe te paṭhaviṃ nissāya paṭhaviyaṃ
patiṭṭhāya evamete balakaraṇīyā kammantā karīyanti evameva kho
bho gotama rūpattāyaṃ purisapuggalo rūpe patiṭṭhāya puññaṃ vā apuññaṃ vā
pasavati vedanattāyaṃ purisapuggalo vedanāya patiṭṭhāya puññaṃ vā
apuññaṃ vā pasavati saññattāyaṃ purisapuggalo saññāya patiṭṭhāya
puññaṃ vā apuññaṃ vā pasavati saṅkhārattāyaṃ purisapuggalo
Saṅkhāresu patiṭṭhāya puññaṃ vā apuññaṃ vā pasavati viññāṇattāyaṃ
purisapuggalo viññāṇe patiṭṭhāya puññaṃ vā apuññaṃ vā
pasavatīti . nanu taṃ 1- aggivessana evaṃ vadesi rūpaṃ me attā
vedanā me attā saññā me attā saṅkhārā me attā
viññāṇaṃ me attāti . ahaṃ hi bho gotama evaṃ vadāmi rūpaṃ
me attā vedanā me attā saññā me attā saṅkhārā me
attā viññāṇaṃ me attāti ayañca mahatī janatāti . kiṃ hi
te aggivessana mahatī janatā karissati iṅgha tvaṃ aggivessana
sakaṃyeva vādaṃ nibbedhehīti . ahaṃ hi bho gotama evaṃ vadāmi
rūpaṃ me attā vedanā me attā saññā me attā saṅkhārā
me attā viññāṇaṃ me attāti.
[397] Tenahi aggivessana taññevettha paṭipucchissāmi yathā
te khameyya tathā naṃ 2- byākareyyāsi taṃ kiṃ maññasi aggivessana
vatteyya rañño khattiyassa muddhāvasittassa sakasmiṃ vijite vaso
ghātetāyaṃ vā ghātetuṃ jāpetāyaṃ vā jāpetuṃ pabbājetāyaṃ vā
pabbājetuṃ seyyathāpi rañño pasenadissa kosalassa seyyathāpi
vā pana rañño māgadhassa ajātasattussa vedehiputtassāti .
Vatteyya bho gotama rañño khattiyassa muddhāvasittassa sakasmiṃ
vijite vaso ghātetāyaṃ vā ghātetuṃ jāpetāyaṃ vā jāpetuṃ
pabbājetāyaṃ vā pabbājetuṃ seyyathāpi rañño pasenadissa
@Footnote: 1 Ma. tvaṃ. 2 Ma. taṃ.
Kosalassa seyyathāpi vā pana rañño māgadhassa ajātasattussa
vedehiputtassa imesampi hi bho gotama saṅghānaṃ gaṇānaṃ seyyathīdaṃ
vajjīnaṃ mallānaṃ vattati sakasmiṃ vijite vaso ghātetāyaṃ vā ghātetuṃ
jāpetāyaṃ vā jāpetuṃ pabbājetāyaṃ vā pabbājetuṃ kiṃ pana
rañño khattiyassa muddhāvasittassa seyyathāpi rañño pasenadissa
kosalassa seyyathāpi vā pana rañño māgadhassa ajātasattussa
vedehiputtassa vatteyya bho gotama vattituñcamarahatīti.
{397.1} Taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi
rūpaṃ me attāti vattati te tasmiṃ rūpe vaso evaṃ me rūpaṃ hotu
evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti . evaṃ vutte saccako niganthaputto tuṇhī
ahosi . dutiyampi kho bhagavā saccakaṃ niganthaputtaṃ etadavoca
taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi rūpaṃ me attāti
vattati te tasmiṃ rūpe vaso evaṃ me rūpaṃ hotu evaṃ me rūpaṃ
mā ahosīti . evaṃ vutte dutiyampi kho saccako niganthaputto
tuṇhī ahosi.
{397.2} Atha kho bhagavā saccakaṃ niganthaputtaṃ etadavoca
byākarohidāni aggivessana nadāni te tuṇhībhāvassa kālo yo 1-
kho aggivessana tathāgatena yāvatatiyaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho na
byākaroti etthevassa sattadhā muddhā phalissatīti 2- . Tena kho pana
samayena vajirapāṇī yakkho ayasaṃ vajiraṃ ādāya ādittaṃ sampajjalitaṃ
saṃjotibhūtaṃ saccakassa niganthaputtassa uparivehāya 3- saṇṭhito hoti
@Footnote: 1 Ma. yo koci. 2 Po. Ma. phalati. 3 Ma. uparivehāsaṃ ṭhito hoti.
Sacāyaṃ saccako niganthaputto bhagavatā yāvatatiyaṃ sahadhammikaṃ pañhaṃ
puṭṭho na byākaroti 1- etthevassa sattadhā muddhaṃ phālessāmīti.
Taṃ kho pana vajirapāṇiṃ yakkhaṃ bhagavā ceva passati saccako ca
niganthaputto . atha kho saccako niganthaputto bhīto saṃviggo
lomahaṭṭhajāto bhagavantaṃyeva tāṇaṃ gavesī bhagavantaṃyeva leṇaṃ gavesī
bhagavantaṃyeva saraṇaṃ gavesī bhagavantaṃ etadavoca pucchatu maṃ bhavaṃ
gotamo byākarissāmīti.
[398] Taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi rūpaṃ
me attāti vattati te tasmiṃ rūpe vaso evaṃ me rūpaṃ hotu
evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti. No hidaṃ bho gotama.
{398.1} Manasikarohi aggivessana manasikaritvā kho
aggivessana byākarohi na kho te sandhīyati purimena vā pacchimaṃ
pacchimena vā purimaṃ taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi
vedanā me attāti vattati te tāya 2- vedanāya vaso evaṃ me
vedanā hotu evaṃ me vedanā mā ahosīti. No hidaṃ bho gotama.
{398.2} Manasikarohi aggivessana manasikaritvā kho aggivessana
byākarohi na kho te sandhīyati purimena vā pacchimaṃ pacchimena vā purimaṃ
taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi saññā me attāti
vattati te tāya 3- saññāya vaso evaṃ me saññā hotu evaṃ me
saññā mā ahosīti. No hidaṃ bho gotama.
@Footnote: 1 Ma. byākarissati. 2 Ma. tissaṃ vedanāyaṃ. 3 Ma. tissaṃ saññāyaṃ.
{398.3} Manasikarohi aggivessana manasikaritvā kho aggivessana
byākarohi na kho te sandhīyati purimena vā pacchimaṃ pacchimena vā
purimaṃ taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi saṅkhārā me
attāti vattati te tesu saṅkhāresu vaso evaṃ me saṅkhārā hontu
evaṃ me saṅkhārā mā ahesunti. No hidaṃ bho gotama.
{398.4} Manasikarohi aggivessana manasikaritvā kho aggivessana
byākarohi na kho te sandhīyati purimena vā pacchimaṃ pacchimena vā purimaṃ
taṃ kiṃ maññasi aggivessana yaṃ tvaṃ evaṃ vadesi viññāṇaṃ me attāti
vattati te tasmiṃ viññāṇe vaso evaṃ me viññāṇaṃ hotu evaṃ me
viññāṇaṃ mā ahosīti. No hidaṃ bho gotama.
{398.5} Manasikarohi aggivessana manasikaritvā kho aggivessana
byākarohi na kho te sandhīyati purimena vā pacchimaṃ pacchimena vā purimaṃ
taṃ kiṃ maññasi aggivessana rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ
bho gotama . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bho gotama.
Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ
mama esohamasmi eso me attāti. No hetaṃ 1- bho gotama.
{398.6} Taṃ kiṃ maññasi aggivessana vedanā ... Saññā ...
Saṅkhārā ... viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bho
gotama . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bho
gotama . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. hidaṃ.
Samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti .
No hetaṃ bho gotama.
{398.7} Taṃ kiṃ maññasi aggivessana yo nu kho dukkhaṃ allīno
dukkhaṃ upagato dukkhaṃ ajjhosito dukkhaṃ etaṃ mama esohamasmi
eso me attāti samanupassati api nu kho so sāmaṃ vā dukkhaṃ
parijāneyya dukkhaṃ vā parikkhepetvā vihareyyāti . kiñhi siyā
bho gotama no hidaṃ bho gotamāti.
{398.8} Taṃ kiṃ maññasi aggivessana nanu tvaṃ evaṃ sante
dukkhaṃ allīno dukkhaṃ upagato dukkhaṃ ajjhosito dukkhaṃ etaṃ mama
esohamasmi eso me attāti samanupassasīti . kiñhi no siyā
bho gotama evametaṃ bho gotamāti.
[399] Seyyathāpi aggivessana puriso sāratthiko sāragavesī
sārapariyesanaṃ caramāno tiṇhaṃ kudhāriṃ 1- ādāya vanaṃ paviseyya so
tattha passeyya mahantaṃ kadalikkhandhaṃ ujuṃ navaṃ akukkuṭajātaṃ 2- tamenaṃ
mūle chindeyya mūle chetvā agge chindeyya agge chetvā
pattavaṭṭiṃ vinibbhujeyya so tattha pattavaṭṭiṃ vinibbhujanto phegguṃpi
nādhigaccheyya kuto sāraṃ evameva kho tvaṃ aggivessana mayā
sakasmiṃ vāde samanuyuñjiyamāno samanubhāsiyamāno samanuggāhiyamāno
ritto tuccho aparaddho bhāsitā kho pana te esā aggivessana
vesāliyaṃ parisati vācā nāhantaṃ passāmi samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā
saṅghiṃ gaṇiṃ gaṇācariyaṃ apica arahantaṃ sammāsambuddhaṃ paṭijānamānaṃ
yo mayā vādena vādaṃ samāraddho na saṅkampeyya na sampakampeyya
@Footnote: 1 Ma. kuṭhāriṃ. 2 Ma. akukkukajātaṃ.
Na sampavedheyya yassa na kacchehi sedā muñceyyuṃ thūṇañcepāhaṃ
acetanaṃ vādena vādaṃ samārabheyyaṃ sāpi mayā vādena vādaṃ
samāraddhā saṅkampeyya sampakampeyya sampavedheyya ko pana vādo
manussabhūtassāti tuyhaṃ kho pana aggivessana appekaccāni sedaphusitāni
nalāṭamuttāni uttarāsaṅgaṃ vinibbhinditvā bhūmiyaṃ patiṭṭhitāni
mayhaṃ kho pana aggivessana natthi etarahi kāyasmiṃ sedoti . iti
bhagavā tasmiṃ parisati suvaṇṇavaṇṇaṃ kāyaṃ vivari . evaṃ vutte
saccako niganthaputto tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho adhomukho
pajjhāyanto appaṭibhāṇo nisīdi.
[400] Atha kho dummukho licchaviputto saccakaṃ niganthaputtaṃ
tuṇhībhūtaṃ maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ pajjhāyantaṃ appaṭibhāṇaṃ
viditvā bhagavantaṃ etadavoca upamā maṃ bhagavā paṭibhātīti .
Paṭibhātu taṃ dummukhāti bhagavā avoca . seyyathāpi bhante gāmassa
vā nigamassa vā avidūre pokkharaṇī tatrassa kakkaṭako atha kho
bhante sambahulā kumārakā vā kumārikā vā tamhā gāmā
vā nigamā vā nikkhamitvā yena sā pokkharaṇī tenupasaṅkameyyuṃ
upasaṅkamitvā taṃ pokkharaṇiṃ ogāhetvā taṃ kakkaṭakaṃ udakā
uddharitvā thale patiṭṭhāpeyyuṃ yaññadeva hi so bhante kakkaṭako
aḷaṃ abhininnāmeyya taṃtadeva te kumārakā vā kumārikā vā
kaṭṭhena vā kaṭhalena vā sañchindeyyuṃ sambhañjeyyuṃ sampalibhañjeyyuṃ
Evañhi so bhante kakkaṭako sabbehi aḷehi sañchinnehi sambhaggehi
sampalibhaggehi abhabbo taṃ pokkharaṇiṃ puna otarituṃ seyyathāpi pubbe
evameva kho bhante yāni saccakassa niganthaputtassa visūkāyitāni
visevitāni vipphanditāni kānici 1- kānici tāni bhagavatā sañchinnāni
sambhaggāni sampalibhaggāni abhabbo cadāni bhante saccako
niganthaputto puna bhagavantaṃ upasaṅkamituṃ yadidaṃ vādādhippāyoti .
Evaṃ vutte saccako niganthaputto dummukhaṃ licchaviputtaṃ etadavoca
āgamehi tvaṃ dummukha āgamehi tvaṃ dummukha mukharosi tvaṃ dummukha
na mayaṃ tayā saddhiṃ mantema idha mayaṃ bhotā gotamena saddhiṃ
mantema tiṭṭhatesā bho gotama amhākañceva aññesañca
puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ vācāvilāpaṃ vilapitaṃ maññeti.
[401] Kittāvatā ca nu kho bhoto gotamassa sāvako sāsanakaro
hoti ovādapatikaro tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto
aparappaccayo satthu sāsane viharatīti . idha aggivessana mama
sāvako yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā
vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ
rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ
sammappaññāya passati . yākāci vedanā .pe. yākāci saññā ...
Yekeci saṅkhārā ... yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ
@Footnote: 1 Ma. tānipi sabbāni bhagavatā.
Vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama
nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya
passati . ettāvatā kho aggivessana mama sāvako sāsanakaro
hoti ovādapatikaro tiṇṇavicikiccho vigatakathaṃkatho vesārajjappatto
aparappaccayo satthu sāsane viharatīti.
[402] Kittāvatā pana bho gotama bhikkhu arahaṃ hoti khīṇāsavo
vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano
sammadaññā vimuttoti . idha aggivessana bhikkhu yaṅkiñci
rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ
vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ
rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ
sammappaññāya disvā anupādāvimutto hoti . yākāci vedanā ...
Yākāci saññā ... yekeci saṅkhārā ... yaṅkiñci viññāṇaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā
sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ
netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ
sammappaññāya disvā anupādāvimutto hoti.
{402.1} Ettāvatā kho aggivessana bhikkhu arahaṃ hoti
khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho
parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimutto . evaṃ
vimutto 1- kho aggivessana bhikkhu tīhānuttariyehi
@Footnote: 1 Ma. vimuttacitato.
Samannāgato hoti dassanānuttariyena paṭipadānuttariyena
vimuttānuttariyena . evaṃ vimuttacitto [1]- aggivessana bhikkhu
tathāgatañceva sakkaroti garukaroti māneti pūjeti buddho so bhagavā
bodhāya dhammaṃ deseti danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti santo
so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ
deseti parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetīti.
[403] Evaṃ vutte saccako niganthaputto bhagavantaṃ etadavoca
mayameva bho gotama dhaṃsī mayaṃ pagabbhā ye mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ
vādena vādaṃ āsādetabbaṃ amaññimha siyā hi bho gotama hatthiṃ
pabhinnaṃ āsajja purisassa sotthibhāvo na tveva bhavantaṃ gotamaṃ
āsajja purisassa sotthibhāvo siyā hi bho gotama pajjalitaṃ
aggikkhandhaṃ āsajja purisassa sotthibhāvo na tveva bhavantaṃ
gotamaṃ āsajja siyā purisassa sotthibhāvo siyā hi bho gotama
āsīvisaṃ ghoravisaṃ āsajja purisassa sotthibhāvo na tveva bhavantaṃ
gotamaṃ āsajja siyā purisassa sotthibhāvo mayameva bho gotama dhaṃsī
mayaṃ pagabbhā ye mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ vādena vādaṃ āsādetabbaṃ
amaññimha adhivāsetu me bhavaṃ gotamo svātanāya bhattaṃ saddhiṃ
bhikkhusaṅghenāti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
{403.1} Atha kho saccako niganthaputto bhagavato
adhivāsanaṃ viditvā te licchavī āmantesi suṇantu me
bhonto licchavī samaṇo gotamo nimantito svātanāya
@Footnote: 1 Po. Ma. khosaddo dissati.
Saddhiṃ bhikkhusaṅghena yena 1- me abhihareyyātha yamassa paṭirūpaṃ
maññeyyāthāti . atha kho te licchavī tassā rattiyā accayena
saccakassa niganthaputtassa pañcamattāni thālipākasatāni
bhattābhihāraṃ abhihariṃsu . atha kho saccako niganthaputto sake
ārāme paṇītaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ paṭiyādāpetvā bhagavato kālaṃ
ārocāpesi kālo bho gotama niṭṭhitaṃ bhattanti.
[404] Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya
yena saccakassa niganthaputtassa ārāmo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
paññatte āsane nisīdi saddhiṃ bhikkhusaṅghena . atha kho saccako
niganthaputto buddhappamukhaṃ bhikkhusaṅghaṃ paṇītena khādanīyena
bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi . atha kho saccako
niganthaputto bhagavantaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcāsanaṃ
gahetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho saccako
niganthaputto bhagavantaṃ etadavoca yamidaṃ bho gotama dāne puññañca
puññamahī ca taṃ dāyakānaṃ sukhāyeva hotūti . yaṃ kho aggivessana
tādisaṃ dakkhiṇeyyaṃ āgamma avītarāgaṃ avītadosaṃ avītamohaṃ taṃ
dāyakānaṃ bhavissati yaṃ kho aggivessana mādisaṃ dakkhiṇeyyaṃ āgamma
vītarāgaṃ vītadosaṃ vītamohaṃ taṃ tuyhaṃ bhavissatīti.
Cūḷasaccakasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
--------
@Footnote: 1 Ma. tena.
Mahāsaccakasuttaṃ
[405] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati
mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ . tena kho pana samayena bhagavā pubbaṇhasamayaṃ
sunivattho hoti pattacīvaramādāya vesāliyaṃ piṇḍāya pavisitukāmo .
Atha kho saccako niganthaputto jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno
anuvicaramāno yena mahāvanaṃ kūṭāgārasālā tenupasaṅkami . addasā
kho āyasmā ānando saccakaṃ niganthaputtaṃ dūratova āgacchantaṃ
disvāna bhagavantaṃ etadavoca ayaṃ bhante saccako niganthaputto
āgacchati bhassappavādiko paṇḍitavādo sādhusammato bahujanassa
eso kho bhante avaṇṇakāmo buddhassa avaṇṇakāmo dhammassa
avaṇṇakāmo saṅghassa sādhu bhante bhagavā muhuttaṃ nisīdatu anukampaṃ
upādāyāti . nisīdi bhagavā paññatte āsane . atha kho saccako
niganthaputto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ
sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
[406] Ekamantaṃ nisinno kho saccako niganthaputto
bhagavantaṃ etadavoca santi bho gotama eke samaṇabrāhmaṇā
kāyabhāvanānuyogamanuyuttā viharanti no cittabhāvanaṃ . phusanti
hi bho gotama sārīrikaṃ dukkhavedanaṃ . bhūtapubbaṃ bho gotama sārīrikāya
dukkhāya vedanāya phuṭṭhassa sato ūrukkhambhopi nāma bhavissati hadayampi
Nāma phalissati uṇhampi lohitaṃ mukhato uggamissati ummādampi
pāpuṇissanti 1- cittakkhepaṃ . tassa kho etaṃ bho gotama kāyanvayaṃ cittaṃ
hoti kāyassa vasena vattati taṃ kissa hetu abhāvitattā cittassa .
Santi pana bho gotama eke samaṇabrāhmaṇā cittabhāvanānuyogamanuyuttā
viharanti no kāyabhāvanaṃ . phusanti hi bho gotama cittacetasikaṃ
dukkhaṃ vedanaṃ . bhūtapubbaṃ bho gotama cetasikāya dukkhāya vedanāya
phuṭṭhassa sato ūrukkhambhopi nāma bhavissati hadayampi nāma phalissati
uṇhampi lohitaṃ mukhato uggamissati ummādampi pāpuṇissanti 1-
cittakkhepaṃ . tassa kho eso bho gotama cittanvayo kāyo hoti
cittassa vasena vattati taṃ kissa hetu abhāvittā kāyassa .
Tassa mayhaṃ bho gotama evaṃ hoti addhā bhoto gotamassa sāvakā
cittabhāvanānuyogamanuyuttā viharanti no kāyabhāvananti.
[407] Kinti pana te aggivessana kāyabhāvanā sutāti .
Seyyathīdaṃ nando vaccho kiso saṅkicco makkhali gosālo
ete hi bho gotama acelakā muttācārā hatthāvalekhanā na
ehibhadantikā na tiṭṭhabhadantikā 2- na abhihaṭaṃ na uddissa kataṃ na
nimantanaṃ sādiyanti te na kumbhimukhā paṭiggaṇhanti na kalopimukhā
paṭiggaṇhanti na eḷakamantaraṃ na daṇḍamantaraṃ na mūsalamantaraṃ na
dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ na gabbhiniyā na pāyamānāya na purisantaragatāya
na saṅkittīsu na yattha sā upaṭṭhito hoti na yattha makkhikā
@Footnote: 1 Po. Ma. pāpuṇissati. 2 Ma. na tiṭṭhabhaddantikā.
Saṇḍasaṇḍacārinī na macchaṃ na maṃsaṃ na suraṃ na merayaṃ na thusodakaṃ pīvanti
te ekāgārikā vā honti ekālopikā dvāgārikā vā honti
dvālopikā .pe. sattāgārikā vā honti sattālopikā ekissāpi
dattiyā yāpenti dvīhipi dattīhi yāpenti .pe. sattahipi dattīhi
yāpenti ekāhikampi āhāraṃ āhārenti dvīhikampi āhāraṃ
āhārenti .pe. sattāhikampi āhāraṃ āhārenti iti evarūpaṃ
aḍḍhamāsikampi pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyuttā viharantīti.
{407.1} Kiṃ pana te aggivessana tāvatakeneva yāpentīti.
No hidaṃ bho gotama appekadā bho gotama uḷārāni uḷārāni
khādanīyāni khādanti uḷārāni uḷārāni bhojanāni bhuñjanti
uḷārāni uḷārāni sāyanīyāni sāyanti uḷārāni uḷārāni pānāni
pīvanti te imaṃ kāyaṃ balaṃ gāhenti nāma brūhenti nāma medenti
nāmāti . yaṃ kho te aggivessana purimaṃ pahāya pacchā upacinanti
evaṃ imassa kāyassa ācayāpacayo hoti.
[408] Kinti pana te aggivessana cittabhāvanā sutāti .
Cittabhāvanāya [1]- saccako niganthaputto bhagavatā puṭṭho samāno na
sampāyāsi . atha kho bhagavā saccakaṃ niganthaputtaṃ etadavoca
yāpi kho te esā aggivessana purimā kāyabhāvanā bhāvitā
sāpi ariyassa vinaye no dhammikā kāyabhāvanā kāyabhāvanampi
kho tvaṃ aggivessana na aññāsi kuto pana tvaṃ cittabhāvanaṃ
@Footnote: 1 Ma. kho.
Jānissasi apica aggivessana yathā abhāvitakāyo ca hoti
abhāvitacitto ca bhāvitakāyo ca hoti bhāvitacitto ca taṃ
suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evaṃ bhoti kho
saccako niganthaputto bhagavato paccassosi.
[409] Bhagavā etadavoca kathañca aggivessana abhāvitakāyo
ca hoti abhāvitacitto ca . idha aggivessana assutavato puthujjanassa
uppajjati sukhā vedanā so sukhāya vedanāya phuṭṭho samāno
sukhasārāgī ca hoti sukhasārāgitaṃ ca āpajjati tassa sā sukhā
vedanā nirujjhati sukhāya vedanāya nirodhā uppajjāti dukkhā vedanā
so dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno socati kilamati paridevati
urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati tassa kho esā aggivessana
uppannāpi sukhā vedanā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati abhāvitattā
kāyassa uppannāpi dukkhā vedanā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati
abhāvitattā cittassa yassakassaci aggivessana evaṃ ubhatopakkhaṃ
uppannāpi sukhā vedanā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati abhāvitattā
kāyassa uppannāpi dukkhā vedanā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati
abhāvitattā cittassa evaṃ kho aggivessana abhāvitakāyo ca
hoti abhāvitacitto ca.
{409.1} Kathañca aggivessana bhāvitakāyo ca hoti
bhāvitacitto ca . idha aggivessana sutavato ariyasāvakassa
uppajjati sukhā vedanā so sukhāya vedanāya phuṭṭho samāno na
Sukhasārāgī [1]- hoti na sukhasārāgitaṃ āpajjati tassa sā sukhā
vedanā nirujjhati sukhāya vedanāya nirodhā uppajjati dakkhā vedanā
so dukkhāya vedanāya phuṭṭho samāno na socati na kilamati na paridevati
na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati tassa kho evaṃ sā
aggivessana uppannāpi sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati
bhāvitattā kāyassa uppannāpi dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya
tiṭṭhati bhāvitattā cittassa yassakassaci aggivessana ubhatopakkhaṃ 2-
uppannāpi sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati bhāvitattā
kāyassa uppannāpi dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati
bhāvitattā cittassa evaṃ kho aggivessana bhāvitakāyo ca hoti
bhāvitacitto cāti . evaṃ pasanno ahaṃ bhoto gotamassa bhavaṃ
hi gotamo bhāvitakāyo ca hoti bhāvitacitto cāti.
[410] Addhā kho te ayaṃ aggivessana āsajja upanīya vācā
bhāsitā apica te ahaṃ byākarissāmi yato kho ahaṃ aggivessana
kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito taṃ vata me uppannā vā sukhā vedanā cittaṃ
pariyādāya ṭhassati uppannā vā dukkhā vedanā cittaṃ pariyādāya
ṭhassatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti . naha nūna bhoto gotamassa
uppajjati tathārūpā sukhā vedanā yathārūpā uppannā sukhā
vedanā cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyya naha nūna bhoto gotamassa
@Footnote: 1 Ma. ca. 2 Po. Ma. evaṃ ubhatopakkhaṃ.
Uppajjati tathārūpā dukkhā vedanā yathārūpā uppannā dukkhā
vedanā cittaṃ pariyādāya tiṭṭheyyāti.
[411] Kiñhi no siyā aggivessana idha aggivessana
pubbeva sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi
sambādho gharāvāso rajāpatho abbhokāso pabbajjā nayidaṃ sukaraṃ
agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ
brahmacariyaṃ carituṃ yannūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni
vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyanti . so
kho ahaṃ aggivessana aparena samayena daharova samāno susukāḷakeso
bhadrena yobbanena samannāgato paṭhamena vayasā akāmakānaṃ mātāpitūnaṃ
assumukhānaṃ rodantānaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni
acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajiṃ.
{411.1} So [1]- pabbajito samāno kiṃkusalagavesī anuttaraṃ
santivarapadaṃ pariyesamāno yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ
upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ icchāmahaṃ āvuso
kālāma imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritunti . evaṃ vutte
aggivessana āḷāro kālāmo maṃ etadavoca viharatāyasmā
tādiso ayaṃ dhammo nattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ
sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyāti . so kho ahaṃ
aggivessana nacirasseva khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ . so kho
ahaṃ aggivessana tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena
@Footnote: 1 Ma. evaṃ.
Ñāṇavādañca vadāmi theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi
ahañceva aññe ca . tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi na
kho āḷāro kālāmo imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ
abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti addhā āḷāro
kālāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ passaṃ viharatīti . atha khvāhaṃ aggivessana
yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā āḷāraṃ kālāmaṃ
etadavocaṃ kittāvatā no āvuso kālāma imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja [1]- pavedesīti.
{411.2} Evaṃ vutte aggivessana āḷāro kālāmo
ākiñcaññāyatanaṃ pavedesi . tassa mayhaṃ aggivessana
etadahosi na kho āḷārasseva kālāmassa atthi saddhā
mayhaṃpatthi saddhā na kho āḷārasseva kālāmassa atthi
viriyaṃ mayhaṃpatthi viriyaṃ na kho āḷārasseva kālāmassa atthi
sati mayahaṃpatthi sati na kho āḷārasseva kālāmassa atthi
samādhi mayhaṃpatthi samādhi na kho āḷārasseva kālāmassa atthi
paññā mayhaṃpatthi paññā yannū nāhaṃ yaṃ dhammaṃ āḷāro kālāmo
sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti pavedeti tassa
dhammassa sacchikiriyāya padaheyyanti.
{411.3} So kho ahaṃ aggivessana nacirasseva khippameva taṃ
dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ . atha khvāhaṃ
aggivessana yena āḷāro kālāmo tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā
āḷāraṃ kālāmaṃ etadavocaṃ ettāvatā no āvuso
@Footnote: 1 Ma. viharāmīti. ito paraṃ evaṃ ñātabbaṃ.
Kālāma imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesīti .
Ettāvatā kho ahaṃ āvuso imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja pavedemīti . ahampi kho āvuso ettāvatā imaṃ
dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti . lābhā
no āvuso suladdhaṃ no āvuso ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ
sabrahmacāriṃ passāma iti yāhaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja pavedemi taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharasi yaṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharasi tamahaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja
pavedemi iti yāhaṃ dhammaṃ jānāmi taṃ tvaṃ dhammaṃ jānāsi yaṃ
tvaṃ dhammaṃ jānāsi tamahaṃ dhammaṃ jānāmi iti yādiso ahaṃ
tādiso tuvaṃ yādiso tuvaṃ tādiso ahaṃ ehidāni āvuso
ubho vasantā imaṃ gaṇaṃ pariharāmāti.
{411.4} Iti kho aggivessana āḷāro kālāmo ācariyo me
samāno antevāsiṃ maṃ samānaṃ attano samasamaṃ ṭhapesi uḷārāya ca maṃ
pūjāya pūjesi . tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi nāyaṃ dhammo
nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na
sambodhāya na nibbānāya saṃvattati yāvadeva ākiñcaññāyatanūpapattiyāti.
So kho ahaṃ aggivessana taṃ dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja
apakkamiṃ.
[412] So kho ahaṃ aggivessana kiṃkusalagavesī anuttaraṃ
Santivarapadaṃ pariyesamāno yena uddako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ
upasaṅkamitvā uddakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ icchāmahaṃ āvuso rāma
imasmiṃ dhammavinaye brahmacariyaṃ caritunti . evaṃ vutte aggivessana
uddako rāmaputto maṃ etadavoca viharatāyasmā tādiso ayaṃ dhammo
yattha viññū puriso nacirasseva sakaṃ ācariyakaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja vihareyyāti . so kho ahaṃ aggivessana nacirasseva
khippameva taṃ dhammaṃ pariyāpuṇiṃ . so kho ahaṃ aggivessana
tāvatakeneva oṭṭhapahatamattena lapitalāpanamattena ñāṇavādañca
vadāmi theravādañca jānāmi passāmīti ca paṭijānāmi ahañceva
aññe ca . tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi na kho rāmo
imaṃ dhammaṃ kevalaṃ saddhāmattakena sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharāmīti pavedeti addhā rāmo imaṃ dhammaṃ jānaṃ
passaṃ viharatīti.
{412.1} Atha khvāhaṃ aggivessana yena uddako rāmaputto
tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā uddakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ
kittāvatā no āvuso rāma imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja pavedesīti . evaṃ vutte aggivessana uddako rāmaputto
nevasaññānāsaññāyatanaṃ pavedesi . tassa mayhaṃ aggivessana
etadahosi na kho rāmasseva ahosi saddhā mayhaṃpatthi saddhā
na kho rāmasseva ahosi viriyaṃ mayahaṃpatthi viriyaṃ na kho rāmasseva
ahosi sati mayhaṃpatthi sati na kho rāmasseva ahosi samādhi
Mayhaṃpatthi samādhi na kho rāmasseva ahosi paññā mayhaṃpatthi
paññā yannūnāhaṃ yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharāmīti pavedeti tassa dhammassa sacchikiriyāya
padaheyyanti . so kho ahaṃ aggivessana nacirasseva khippameva taṃ
dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsiṃ . atha khvāhaṃ
aggivessana yena uddako rāmaputto tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā
uddakaṃ rāmaputtaṃ etadavocaṃ kittāvatā 1- no āvuso rāma imaṃ
dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesīti.
{412.2} Ettāvatā kho ahaṃ āvuso imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā upasampajja pavedemīti . ahampi kho āvuso ettāvatā
imaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharāmīti . lābhā
no āvuso suladdhaṃ no āvuso ye mayaṃ āyasmantaṃ tādisaṃ sabrahmacāriṃ
passāma iti yaṃ dhammaṃ rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja
pavedesi taṃ tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi yaṃ
tvaṃ dhammaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharasi taṃ dhammaṃ
rāmo sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja pavedesi iti yaṃ
dhammaṃ rāmo aññāsi 2- taṃ tvaṃ dhammaṃ pajānāsi yaṃ dhammaṃ jānāsi
taṃ dhammaṃ rāmo aññāsi 3- iti yādiso rāmo ahosi tādiso
tuvaṃ yādiso tuvaṃ tādiso rāmo ahosi ehidāni āvuso
ubho vasantā imaṃ gaṇaṃ pariharāmāti . iti kho aggivessana
@Footnote: 1 Ma. ettāvatā. 2-3 Po. Ma. abhiññāsi.
Uddako rāmaputto sabrahmacārī me samāno ācariyaṭṭhāneva maṃ
ṭhapesi uḷārāya ca maṃ pūjāya pūjesi . tassa mayhaṃ aggivessana
etadahosi nāyaṃ dhammo nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya
na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati yāvadeva
nevasaññānāsaññāyatanūpapattiyāti . so kho ahaṃ aggivessana taṃ
dhammaṃ analaṅkaritvā tasmā dhammā nibbijja apakkamiṃ.
[413] So kho ahaṃ aggivessana kiṃkusalagavesī anuttaraṃ santivarapadaṃ
pariyesamāno magadhesu anupubbena cārikañcaramāno yena uruvelā
senānigamo tadavasariṃ . tatthaddasaṃ ramaṇīyaṃ bhūmibhāgaṃ pāsādikañca
vanasaṇḍaṃ nadiñca sandantiṃ 1- setakaṃ supatitthaṃ ramaṇīyaṃ samantā [2]-
gocaragāmaṃ . tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi ramaṇīyo vata
bho bhūmibhāgo pāsādiko ca vanasaṇḍo nadī ca sandati setakā
supatitthā ramaṇīyā samantā [3]- gocaragāmo . alamidaṃ kulaputtassa
padhānikassa padhānāyāti . so kho ahaṃ aggivessana tattheva nisīdiṃ
alamidaṃ padhānāyāti.
[414] Apissu maṃ aggivessana tisso upamā paṭibhaṃsu anacchariyā
pubbe assutapubbā . seyyathāpi aggivessana allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ
udake nikkhittaṃ . atha puriso āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya
aggiṃ abhinibbattessāmi tejo 4- pātukarissāmīti . taṃ kiṃ maññasi
aggivessana api nu so puriso amuṃ allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ udake
@Footnote: 1 Ma. sandatiṃ. 2-3 Po. Ma. ca . 4 Po. tejodhātuṃ karissāmīti.
Nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimatthento aggiṃ abhinibbatteyya
tejo 1- pātukareyyāti . no hidaṃ bho gotama taṃ kissa hetu
aduñhi bho gotama allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ tañca pana udake
nikkhittaṃ yāvadeva ca pana so puriso kilamathassa vighātassa bhāgī
assāti evameva kho aggivessana ye hi keci samaṇā vā
brāhmaṇā vā kāyena ceva [3]- kāmehi avūpakaṭṭhā viharanti yo
ca nesaṃ kāmesu kāmachando kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā
kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ na supahīno hoti na supaṭippassaddho.
Opakkamikā cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā dukkhā tippā kharā
kaṭukā vedanā vediyanti abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya
sambodhāya . no cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā
dukkhā tippā kharā kaṭukā vedanā vediyanti abhabbāva te ñāṇāya
dassanāya anuttarāya sambodhāya . ayaṃ kho maṃ aggivessana paṭhamā
upamā paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā.
[415] Aparāpi kho maṃ aggivessana dutiyā upamā paṭibhāsi
anacchariyā pubbe assutapubbā . seyyathāpi aggivessana allaṃ
kaṭṭhaṃ sasnehaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ . atha puriso
āgaccheyya uttarāraṇiṃ ādāya aggiṃ abhinibbattessāmi tejo
pātukarissāmīti . taṃ kiṃ maññasi aggivessana api nu kho puriso
amuṃ allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ
@Footnote: 1 Po. tejodhātuṃ kareyyāti. 2 yevāti padena bhavitabbaṃ. 3 Ma. cittena ca.
Ādāya abhimatthento 1- aggiṃ abhinibbatteyya tejo pātukareyyāti.
No hidaṃ bho gotama taṃ kissa hetu aduñhi bho gotama allaṃ kaṭṭhaṃ
sasnehaṃ kiñcāpi ārakā udakā thale nikkhittaṃ yāvadeva ca pana
so puriso kilamathassa vighātassa bhāgī assāti . evameva kho
aggivessana ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena ceva 2- [3]-
kāmehi vūpakaṭṭhā viharanti yo ca nesaṃ kāmesu kāmachando kāmasneho
kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ na supahīno
hoti na supaṭippassaddho . opakkamikā cepi te bhonto
samaṇabrāhmaṇā dukkhā tippā kharā kaṭukā vedanā vediyanti
abhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya . no
cepi te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tippā
kharā kaṭukā vedanā vediyanti abhabbāva te ñāṇāya dassanāya
anuttarāya sambodhāya . ayaṃ kho maṃ aggivessana dutiyā upamā
paṭibhāsi anacchariyā pubbe assutapubbā.
[416] Aparāpi kho maṃ aggivessana tatiyā upamā paṭibhāsi
anacchariyā pubbe assutapubbā . seyyathāpi aggivessana sukkhaṃ
kaṭṭhaṃ kolāpaṃ udakā thale nikkhittaṃ . atha puriso āgaccheyya
uttarāraṇiṃ ādāya aggiṃ abhinibbattessāmi tejo pātukarissāmīti .
Taṃ kiṃ maññasi aggivessana api nu kho so puriso amuṃ sukkhaṃ
kaṭṭhaṃ kolāpaṃ ārakā udakā thale nikkhittaṃ uttarāraṇiṃ
@Footnote: 1 Ma. abhimanthento. 2 yevātipadena bhavitabbaṃ. 3 Ma. cittena ca.
Ādāya abhimatthento aggiṃ abhinibbatteyya tejo pātukareyyāti .
Evaṃ bho gotama taṃ kissa hetu aduñhi bho gotama sukkhaṃ
kaṭṭhaṃ kolāpaṃ tañca pana ārakā udakā thale nikkhittanti. Evameva
kho aggivessana ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā kāyena
ceva 1- [2]- kāmehi vūpakaṭṭhā viharanti yo ca nesaṃ kāmesu kāmachando
kāmasneho kāmamucchā kāmapipāsā kāmapariḷāho so ca ajjhattaṃ
supahīno hoti supaṭippassaddho . opakkamikā cepi te bhonto
samaṇabrāhmaṇā dukkhā tippā kharā kaṭukā vedanā vediyanti
bhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya sambodhāya . no cepi
te bhonto samaṇabrāhmaṇā opakkamikā dukkhā tippā kharā kaṭukā
vedanā vediyanti bhabbāva te ñāṇāya dassanāya anuttarāya
sambodhāya . ayaṃ kho maṃ aggivessana tatiyā upamā paṭibhāsi
anacchariyā pubbe assutapubbā . imā kho maṃ aggivessana
tisso upamāyo paṭibhaṃsu anacchariyā pubbe assutapubbā.
[417] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ dantebhi
dantamādhāya jivhāya tāluṃ āhacca cetasā cittaṃ abhiniggaṇheyyaṃ
abhinippīḷeyyaṃ abhisantāpeyyanti . so kho ahaṃ aggivessana dantebhi
dantamādhāya jivhāya tāluṃ āhacca cetasā cittaṃ abhiniggaṇhāmi
abhinippīḷemi abhisantāpemi tassa mayhaṃ aggivessana dantebhi
dantamādhāya jivhāya tāluṃ āhacca cetasā cittaṃ abhiniggaṇhato
@Footnote: 1 yevātipadena bhavitabbaṃ. 2 Ma. cittena ca.
Abhinippīḷayato abhisantāpayato kacchehi sedā muccanti . seyyathāpi
aggivessana balavā puriso dubbalataraṃ purisaṃ sīse vā gahetvā
khandhe vā gahetvā abhiniggaṇheyya abhinippīḷeyya abhisantāpeyya
evameva kho me aggivessana dantebhi dantamādhāya jivhāya tāluṃ
āhacca cetasā cittaṃ abhiniggaṇhato abhinippīḷayato abhisantāpayato
kacchehi sedā muccanti . āraddhaṃ kho pana me aggivessana viriyaṃ
hoti asallīnaṃ upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā sāraddho ca pana
me kāyo hoti appaṭippassaddho teneva dukkhappadhānena
padhānābhitunnassa sato . evarūpāpi kho me aggivessana uppannā
dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[418] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyyanti . so kho ahaṃ aggivessana
mukhato ca nāsato ca assāsapassāse uparundhiṃ . tassa mayhaṃ
aggivessana mukhato ca nāsato ca assāsapassāsesu uparuddhesu
kaṇṇasotehi vātānaṃ nikkhantānaṃ adhimatto saddo hoti .
Seyyathāpi nāma kammāragaggariyā dhamamānāya adhimatto saddo
hoti evameva kho me aggivessana mukhato ca nāsato ca
assāsapassāsesu uparuddhesu kaṇṇasotehi vātānaṃ nikkhantānaṃ
adhimatto saddo hoti . āraddhaṃ kho pana me aggivessana
viriyaṃ hoti asallīnaṃ upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā sāraddho ca
Pana me kāyo hoti appaṭippassaddho teneva dukkhappadhānena
padhānābhitunnassa sato . evarūpāpi kho aggivessana uppannā
dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[419] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyyanti . so kho ahaṃ aggivessana
mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ .
Tassa mayhaṃ aggivessana mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca
assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā muddhānaṃ ohananti .
Seyyathāpi aggivessana balavā puriso tiṇhena sikharena muddhānaṃ 1-
abhimattheyya evameva kho me aggivessana mukhato ca nāsato ca
kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā muddhānaṃ 1-
ohananti . āraddhaṃ kho pana me aggivessana viriyaṃ hoti asallīnaṃ
upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā sāraddho ca pana me kāyo hoti
appaṭippassaddho teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato .
Evarūpāpi kho me aggivessana uppannā dukkhā vedanā cittaṃ na
pariyādāya tiṭṭhati.
[420] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyyanti . so kho ahaṃ aggivessana
mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ .
Tassa mayhaṃ aggivessana mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca
@Footnote: 1 Ma. muddhani.
Assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā sīse sīsavedanā honti .
Seyyathāpi aggivessana balavā puriso gāḷhena varattakkhandhena
sīse sīsaveṭṭhanaṃ dadeyya evameva kho me aggivessana mukhato ca
nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā
sīse sīsavedanā honti . āraddhaṃ kho pana me aggivessana
viriyaṃ hoti asallīnaṃ upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā sāraddho
ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho teneva dukkhappadhānena
padhānābhitunnassa sato . evarūpāpi kho me aggivessana uppannā
dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[421] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyyanti . so kho ahaṃ aggivessana
mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ .
Tassa mayhaṃ aggivessana mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca
assāsapassāsesu uparuddhesu adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti .
Seyyathāpi aggivessana dakkho goghātako vā goghātakantevāsī
vā tiṇhena govikantanena kucchiṃ parikanteyya evameva kho me
aggivessana mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāsesu
uparuddhesu adhimattā vātā kucchiṃ parikantanti . āraddhaṃ kho pana
me aggivessana viriyaṃ hoti asallīnaṃ upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā
sāraddho ca pana me kāyo hoti appaṭippassaddho teneva
Dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato . evarūpāpi kho me
aggivessana uppannā dukkhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[422] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
appāṇakaṃyeva jhānaṃ jhāyeyyanti . so kho ahaṃ aggivessana
mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca assāsapassāse uparundhiṃ .
Tassa mayhaṃ aggivessana mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca
assāsapassāsesu uparuddhesu adhimatto kāyasmiṃ ḍāho hoti .
Seyyathāpi aggivessana dve balavanto purisā dubbalataraṃ purisaṃ
nānābāhāsu gahetvā aṅgārakāsuyā santāpeyyuṃ samparitāpeyyuṃ
evameva [1]- kho aggivessana mukhato ca nāsato ca kaṇṇato ca
assāsapassāsesu uparuddhesu adhimatto kāyasmiṃ ḍāho hoti.
{422.1} Āraddhaṃ kho pana me aggivessana viriyaṃ hoti asallīnaṃ
upaṭṭhitā sati appammuṭṭhā sāraddho ca pana me kāyo hoti
appaṭippassaddho teneva dukkhappadhānena padhānābhitunnassa sato .
Evarūpāpi kho me aggivessana uppannā dukkhā vedanā cittaṃ na
pariyādāya tiṭṭhati . apissu maṃ aggivessana devatā disvā evamāhaṃsu
kālakato samaṇo gotamoti . ekaccā devatā evamāhaṃsu na kālakato
samaṇo gotamo apica kālaṃ karotīti . ekaccā devatā evamāhaṃsu
na kālakato samaṇo gotamo napi kālaṃ karoti arahaṃ samaṇo
gotamo vihāro tveva so arahato evarūpo hotīti.
@Footnote: 1 Ma. me.
[423] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
sabbaso āhārupacchedāya paṭipajjeyyanti . atha kho maṃ aggivessana
devatā upasaṅkamitvā etadavocuṃ mā kho tvaṃ mārisa sabbaso
āhārupacchedāya paṭipajji sace kho tvaṃ mārisa sabbaso
āhārupacchedāya paṭipajjissasi tassa te mayaṃ dibbaṃ ojaṃ
lomakūpehi ajjhoharissāma tāya tvaṃ yāpessasīti . tassa mayhaṃ
aggivessana etadahosi ahañceva kho pana sabbaso jaddhukaṃ 1-
paṭijāneyyaṃ imā ca me devatā dibbaṃ ojaṃ lomakūpehi
ajjhohareyyuṃ tāya cāhaṃ yāpeyyaṃ taṃ mama assa musāti . so kho
ahaṃ aggivessana tā devatā paccācikkhāmi alanti vadāmi.
[424] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi yannūnāhaṃ
thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhāreyyaṃ pasataṃ pasataṃ yadi vā muggayūsaṃ
yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsanti .
So kho ahaṃ aggivessana thokaṃ thokaṃ āhāraṃ āhāresiṃ pasataṃ pasataṃ
yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā
hareṇukayūsaṃ . tassa mayhaṃ aggivessana thokaṃ thokaṃ āhāraṃ
āhārayato pasataṃ pasataṃ yadi vā muggayūsaṃ yadi vā kulatthayūsaṃ yadi
vā kaḷāyayūsaṃ yadi vā hareṇukayūsaṃ adhimattakasimānaṃ patto me
kāyo hoti . seyyathāpi nāma asītikapabbāni vā kāḷapabbāni vā
@Footnote: 1 Ma. ajajjitaṃ. Yu. ajaddhukaṃ.
Evamevassu me aṅgapaccaṅgāni bhavanti tāyevappāhāratāya .
Seyyathāpi nāma oṭṭhapadaṃ evamevassu me ānisadaṃ hoti
tāyevappāhāratāya . seyyathāpi nāma vaṭṭanāvallī evamevassu me
piṭṭhikaṇṭako uṇṇatāvaṇato hoti tāyevappāhāratāya . seyyathāpi
nāma jarasālāya gopāṇasiyo oluggaviluggā bhavanti evamevassu
me phāsuḷiyo oluggaviluggā bhavanti tāyevappāhāratāya.
{424.1} Seyyathāpi nāma gambhīre udapāne udakatārakā gambhīragatā
okkhāyikā dissanti evamevassu me akkhikūpe 1- akkhitārakā
gambhīragatā okkhāyikā dissanti tāyevappāhāratāya . seyyathāpi
nāma tittikālābu āmakacchinno vātātapena saṃphusito hoti
sammilāto evamevassu me sīse sīsacchavī saṃphusitā hoti sammilātā
tāyevappāhāratāya . so kho ahaṃ aggivessana udaracchaviṃ
parimasissāmīti piṭṭhikaṇṭakaṃyeva pariggaṇhāmi piṭṭhikaṇṭakaṃ
parimasissāmīti udaracchaviṃyeva pariggaṇhāmi yāvassu me aggivessana
udaracchavī piṭṭhikaṇṭakaṃ allīnā hoti tāyevappāhāratāya.
{424.2} So kho ahaṃ aggivessana vaccaṃ vā muttaṃ vā karissāmīti
tattheva avakujjo papatāmi tāyevappāhāratāya. So kho ahaṃ aggivessana
imameva kāyaṃ assāsento pāṇinā gattāni anumajjāmi tassa
mayhaṃ aggivessana pāṇinā gattāni anomajjato pūtimūlāni lomāni
kāyasmā papatanti tāyevappāhāratāya . apissu maṃ aggivessana
@Footnote: 1 Ma. akkhikūpesu.
Manussā disvā evamāhaṃsu kāḷo samaṇo gotamoti . ekacce
manussā evamāhaṃsu na kāḷo samaṇo gotamo sāmo samaṇo
gotamoti . ekacce manussā evamāhaṃsu na kāḷo samaṇo
gotamo napi sāmo maṅguracchavī samaṇo gotamoti . yāvassu
me aggivessana tāva parisuddho chavivaṇṇo pariyodāto upahato
hoti tāyevappāhāratāya.
[425] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi ye kho keci
atītamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā dukkhā
tippā kharā kaṭukā vedanā vediyiṃsu etāvaparamaṃ nayito bhiyyo .
Yekeci 1- anāgatamaddhānaṃ samaṇā vā brāhmaṇā vā opakkamikā
dukkhā tippā kharā kaṭukā vedanā vediyissanti etāvaparamaṃ
nayito bhiyyo . yekeci 2- etarahi samaṇā vā brāhmaṇā vā
opakkamikā dukkhā tippā kharā kaṭukā vedanā vediyanti etāvaparamaṃ
nayito bhiyyo . na kho panāhaṃ imāya kaṭukāya dukkarakiriyāya
adhigacchāmi uttari manussadhammā alamariyañāṇadassanavisesaṃ . siyā
nu kho añño maggo bodhāyāti . tassa mayhaṃ aggivessana
etadahosi abhijānāmi kho panāhaṃ pitu sakkassa kammante sitāya
jambuchāyāya nisinno vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharitā
siyā nu kho eso maggo bodhāyāti . tassa mayhaṃ aggivessana
@Footnote: 1-2 Ma. yepi hi keci.
Satānusāriviññāṇaṃ ahosi eseva maggo bodhāyāti . tassa
mayhaṃ aggivessana etadahosi kinnu kho ahaṃ tassa sukhassa bhāyāmi
yantaṃ sukhaṃ aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehīti .
Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi na kho ahaṃ tassa sukhassa
bhāyāmi yantaṃ aññatreva kāmehi aññatra akusalehi dhammehīti.
[426] Tassa mayhaṃ aggivessana etadahosi na kho taṃ sukaraṃ
sukhaṃ adhigantuṃ [1]- adhimattakasimānaṃ pattakāyena yannūnāhaṃ oḷārikaṃ
āhāraṃ āhāreyyaṃ odanaṃ kummāsanti . so kho ahaṃ aggivessana
oḷārikaṃ āhāraṃ āhāremi 2- odanaṃ kummāsaṃ . tena kho pana
samayena aggivessana pañca bhikkhū paccupaṭṭhitā honti yanno 3-
samaṇo gotamo dhammaṃ adhigamissati tanno ārocessatīti . yato
kho ahaṃ aggivessana oḷārikaṃ āhāraṃ āhāresiṃ odanaṃ kummāsaṃ
atha me te pañca bhikkhū nibbijja pakkamiṃsu bāhulliko samaṇo
gotamo padhānavibbhanto āvaṭṭo bāhullāyāti.
[427] So kho ahaṃ aggivessana oḷārikaṃ āhāraṃ āhāretvā
balaṃ gāhetvā vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ
savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ . evarūpāpi
kho me aggivessana uppannā sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya
tiṭṭhati . vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso
ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ ... tatiyaṃ
@Footnote: 1 Ma. evaṃ. 2 Ma. āhāresiṃ. 3 Ma. yaṃ kho.
Jhānaṃ ... catutthaṃ jhānaṃ upasampajja vihāsiṃ . evarūpāpi kho me
aggivessana uppannā sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati. So
evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese
mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya
cittaṃ abhininnāmesiṃ . so anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi
seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi jātiyo .pe. iti sākāraṃ
sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarāmi . ayaṃ kho me
aggivessana rattiyā paṭhame yāme paṭhamā vijjā adhigatā avijjā
vihatā vijjā uppannā tamo vihato āloko uppanno yathātaṃ
appamattassa ātāpino pahitattassa viharato . evarūpāpi kho me
aggivessana uppannā sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[428] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte
anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte
sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ . so dibbena
cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne
upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate
yathākammūpage satte pajānāmi .pe. ayaṃ kho me aggivessana
rattiyā majjhime yāme dutiyā vijjā adhigatā avijjā vihatā
vijjā uppannā tamo vihato āloko uppanno yathātaṃ
appamattassa ātāpino pahitattassa viharato . evarūpāpi kho me
Aggivessana uppannā sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[429] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte
anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte
āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmesiṃ . so idaṃ dukkhanti
yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ
ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ ayaṃ dukkhanirodhagāminī
paṭipadāti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ ime āsavāti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ
ayaṃ āsavasamudayoti yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ ayaṃ āsavanirodhoti
yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ
abbhaññāsiṃ . tassa me evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi
cittaṃ vimuccittha bhavāsavāpi cittaṃ vimuccittha avijjāsavāpi cittaṃ
vimuccittha .pe. nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsiṃ . ayaṃ kho me
aggivessana rattiyā pacchime yāme tatiyā vijjā adhigatā avijjā
vihatā vijjā uppannā tamo vihato āloko uppanno yathātaṃ
appamattassa ātāpino pahitattassa viharato . evarūpāpi kho me
aggivessana uppannā sukhā vedanā cittaṃ na pariyādāya tiṭṭhati.
[430] Abhijānāmi kho panāhaṃ aggivessana anekasatāya parisāya
dhammaṃ desetā . apissu maṃ ekameko evaṃ maññati mamevārabbha
samaṇo gotamo dhammaṃ desetīti . na kho panetaṃ aggivessana evaṃ
daṭṭhabbaṃ yāvadeva viññāpanatthāya tathāgato sammadeva tesaṃ 1-
@Footnote: 1 Ma. paresaṃ.
Dhammaṃ desetīti . so kho ahaṃ aggivessana tassāyeva gāthāya
pariyosāne tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ
saṇṭhapemi sannisīdāmi samādahāmi ekodiṃ karomi yena sudaṃ
niccakappaṃ viharāmīti . okappaniyametaṃ bhoto gotamassa yathātaṃ
arahato sammāsambuddhassa abhijānāti kho pana bhavaṃ gotamo
divā supitāti . abhijānāmahaṃ aggivessana gimhānaṃ pacchime māse
pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto catuguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññāpetvā
dakkhiṇena passena sato sampajāno niddaṃ okkamitāti . etaṃ kho
bho gotama eke samaṇabrāhmaṇā sammohavihārasmiṃ vadantīti .
Na kho aggivessana ettāvatā sammūḷho vā hoti asammūḷho
vā apica aggivessana yathā sammūḷho vā hoti asammūḷho
vā taṃ suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evaṃ bhoti
kho saccako niganthaputto bhagavato paccassosi.
[431] Bhagavā etadavoca kathañca aggivessana sammūḷho hoti
yassakassaci aggivessana ye āsavā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā
dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā appahīnā tamahaṃ sammūḷhoti
vadāmi āsavānaṃ hi aggivessana appahānā sammūḷho hoti .
Yassa kassaci aggivessana ye āsavā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā
dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā pahīnā tamahaṃ asammūḷhoti
vadāmi āsavānaṃ hi aggivessana pahānā asammūḷho hoti .
Tathāgatassa kho aggivessana ye āsavā saṅkilesikā ponobbhavikā
sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā pahīnā ucchinnamūlā
tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā . seyyathāpi
nāma aggivessana tālo matthakacchinno abhabbo puna virūḷhiyā
evameva kho aggivessana tathāgatassa ye āsavā saṅkilesikā
ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā pahīnā
ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammāti.
[432] Evaṃ vutte saccako niganthaputto bhagavantaṃ etadavoca
acchariyaṃ bho gotama abbhūtaṃ bho gotama yāvañcīdaṃ bhoto gotamassa
evaṃ āsajja āsajja vuccamānassa upanītehi vacanapathehi
samudācariyamānassa chavivaṇṇo ceva pariyodāyati mukhavaṇṇo ca
vippasīdati yathātaṃ arahato sammāsambuddhassa abhijānāmahaṃ bho
gotama pūraṇaṃ kassapaṃ vādena vādaṃ samārabhitā sopi mayā vādena
vādaṃ samāraddho aññenaññaṃ paṭicari bahiddhā kathaṃ apanāmesi
kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi bhoto pana
gotamassa evaṃ āsajja āsajja vuccamānassa upanītehi vacanapathehi
samudācariyamānassa chavivaṇṇo ceva pariyodāyati mukhavaṇṇo ca
vippasīdati yathātaṃ arahato sammāsambuddhassa abhijānāmahaṃ bho gotama
makkhaliṃ gosālaṃ ... ajitaṃ kesakambalaṃ ... Pakudhaṃ kaccāyanaṃ ... Sañjayaṃ
velaṭṭhaputtaṃ ... niganthaṃ nāṭaputtaṃ vādena vādaṃ samārabhitā sopi
Mayā vādena vādaṃ samāraddho aññenaññaṃ paṭicari bahiddhā kathaṃ
apanāmesi kopañca dosañca appaccayañca pātvākāsi bhoto
pana gotamassa evaṃ āsajja āsajja vuccamānassa upanītehi
vacanapathehi samudācariyamānassa chavivaṇṇo ceva pariyodāyati
mukhavaṇṇo ca vippasīdati yathātaṃ arahato sammāsambuddhassa handa
cadāni mayaṃ bho gotama gacchāma bahukiccā [1]- bahukaraṇīyāti .
Yassadāni tvaṃ aggivessana kālaṃ maññasīti.
Atha kho saccako niganthaputto bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā
anumoditvā uṭṭhāyāsanā pakkāmīti.
Mahāsaccakasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
---------
@Footnote: 1 Ma. mayaṃ.
Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ
[433] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
pubbārāme migāramātu pāsāde . atha kho sakko devānamindo
yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ aṭṭhāsi . ekamantaṃ ṭhito kho sakko devānamindo
bhagavantaṃ etadavoca kittāvatā nu kho bhante bhikkhu saṅkhittena
taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī
accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussānanti.
[434] Idha devānaminda bhikkhuno sutaṃ hoti sabbe dhammā
nālaṃ abhinivesāyāti evañce taṃ devānaminda bhikkhuno sutaṃ hoti
sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti so sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti
sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti sabbaṃ dhammaṃ
pariññāya yaṅkiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ
vā so tāsu vedanāsu aniccānupassī viharati virāgānupassī
viharati nirodhānupassī viharati paṭinissaggānupassī viharati so tāsu
vedanāsu aniccānupassī viharanto virāgānupassī viharanto
nirodhānupassī viharanto paṭinissaggānupassī viharanto na kiñci loke
upādiyati anupādiyaṃ na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva
parinibbāyati khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ
Itthattāyāti pajānāti ettāvatā kho devānaminda bhikkhu
saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī
accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussānanti .
Atha kho sakko devānamindo bhagavato bhāsitaṃ
abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā
tatthevantaradhāyi.
[435] Tena kho pana samayena āyasmā mahāmoggallāno
bhagavato avidūre nisinno hoti . Atha kho āyasmato mahāmoggallānassa
etadahosi kinnu kho so yakkho bhagavato bhāsitaṃ abhisamecca
anumodati udāhu no yannūnāhaṃ taṃ yakkhaṃ jāneyyaṃ yadi vā
so yakkho bhagavato bhāsitaṃ abhisamecca anumodati yadi vā noti .
Atha kho āyasmā mahāmoggallāno seyyathāpi nāma balavā
puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ
sammiñjeyya evameva pubbārāme migāramātu pāsāde
antarahito devesu tāvatiṃsesu pāturahosi.
{435.1} Tena kho pana samayena sakko devānamindo ekapuṇḍarīke
uyyāne dibbehi pañcahi turiyasatehi samappito samaṅgībhūto paricāreti.
Addasā kho sakko devānamindo āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ dūratova
āgacchantaṃ disvāna tāni dibbāni pañca turiyasatāni paṭipaṇāmetvā
yenāyasmā mahāmoggallāno tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ
Mahāmoggallānaṃ etadavoca ehi kho mārisa moggallāna svāgataṃ
mārisa moggallāna cirassaṃ kho mārisa moggallāna imaṃ
pariyāyamakāsi yadidaṃ idhāgamanāya nisīda mārisa moggallāna idamāsanaṃ
paññattanti . nisīdi kho āyasmā mahāmoggallāno paññatte
āsane . sakkopi kho devānamindo aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā
ekamantaṃ nisīdi.
[436] Ekamantaṃ nisinnaṃ kho sakkaṃ devānamindaṃ āyasmā
mahāmoggallāno etadavoca yathākathaṃ pana [1]- te kosiya bhagavā
saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ abhāsi sādhu mayampi etissā
kathāya bhāgino assāma savanāyāti . mayaṃ kho mārisa moggallāna
bahukiccā bahukaraṇīyā appevanāma sakena karaṇīyena apica
devānaṃyeva tāvatiṃsānaṃ karaṇīyena apica mārisa moggallāna
sussutaṃyeva hoti sugahitaṃ sumanasikataṃ supadhāritaṃ yanno kho khippameva
antaradhāyati bhūtapubbaṃ mārisa moggallāna devāsurasaṅgāmo
samūpabyuḷho 2- ahosi tasmiṃ kho pana mārisa moggallāna saṅgāme
devā jiniṃsu asurā parājiniṃsu so kho ahaṃ mārisa moggallāna
devāsurasaṅgāmaṃ 3- abhivijinitvā vijitasaṅgāmo tato paṭinivattitvā
vejayantaṃ nāma pāsādaṃ māpesiṃ vejayantassa kho pana mārisa
moggallāna pāsādassa ekasataṃ niyyūhaṃ ekamekasmiṃ niyyūhe
satta satta kūṭāgārasatāni ekamekasmiṃ kūṭāgāre satta satta
@Footnote: 1 Ma. kho. 2 Ma. samupabyūḷho. 3 Ma. taṃ saṅgāmaṃ.
Accharāyo ekamekissā accharāya satta satta paricārikāyo
iccheyyāsi no tvaṃ mārisa moggallāna vejayantassa pāsādassa
rāmaṇeyyakaṃ daṭṭhunti . adhivāsesi kho āyasmā mahāmoggallāno
tuṇhībhāvena.
[437] Atha kho sakko ca devānamindo vessavaṇṇo ca
mahārājā āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ purakkhatvā yena vejayanto
pāsādo tenupasaṅkamiṃsu . addasāsuṃ kho sakkassa devānamindassa
paricārikāyo āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ dūratova āgacchantaṃ
disvāna ottappamānā hiriyamānā sakaṃ sakaṃ ovarakaṃ pavisiṃsu .
Seyyathāpi nāma suṇisā sassuraṃ disvā ottappati hiriyati evameva
sakkassa devānamindassa paricārikāyo āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ
disvā ottappamānā hiriyamānā sakaṃ sakaṃ ovarakaṃ pavisiṃsu.
{437.1} Atha kho sakko ca devānamindo vessavaṇṇo ca mahārājā
āyasmantaṃ mahāmoggallānaṃ vejayante pāsāde anucaṅkamāpenti
anucarāpenti idampi mārisa moggallāna passa vejayantassa pāsādassa
rāmaṇeyyakaṃ idampi mārisa moggallāna passa vejayantassa pāsādassa
rāmaṇeyyakanti . sobhatidaṃ āyasmato kosiyassa yathātaṃ pubbe
katapuññassa manussāpi kiñcideva rāmaṇeyyakaṃ disvā evamāhaṃsu
sobhati vata bho yathā devānaṃ tāvatiṃsānanti tayidaṃ āyasmato kosiyassa
sobhati yathātaṃ pubbe katapuññassāti . atha kho āyasmato
Mahāmoggallānassa etadahosi atibāḷhaṃ kho ayaṃ yakkho
pamatto viharati yannūnāhaṃ imaṃ yakkhaṃ saṃvejeyyanti . atha kho
āyasmā mahāmoggallāno tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāreti 1-
yathā vejayantaṃ pāsādaṃ pādaṅguṭṭhakena saṅkampesi sampakampesi
sampavedhesi . atha kho sakko ca devānamindo vessavaṇṇo ca
mahārājā devā ca tāvatiṃsā acchariyabbhūtacittajātā ahesuṃ acchariyaṃ
vata bho abbhūtaṃ vata bho samaṇassa mahiddhikatā mahānubhāvatā yatra
hi nāma dibbabhavanaṃ pādaṅguṭṭhakena saṅkampessati sampakampessati
sampavedhessatīti.
[438] Atha kho āyasmā mahāmoggallāno sakkaṃ devānamindaṃ
saṃviggaṃ lomahaṭṭhajātaṃ viditvā sakkaṃ devānamindaṃ etadavoca
yathākathaṃ pana kosiya bhagavā saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ abhāsi
sādhu mayampi etissā kathāya bhāgino assāma savanāyāti . idhāhaṃ
mārisa moggallāna yena bhagavā tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsiṃ ekamantaṃ ṭhito kho
ahaṃ mārisa moggallāna bhagavantaṃ etadavocaṃ kittāvatā nu kho
bhante bhikkhu saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho
accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho
devamanussānanti
{438.1} evaṃ vutte mārisa moggallāna bhagavā maṃ
etadavoca idha devānaminda bhikkhuno sutaṃ hoti sabbe dhammā
@Footnote: 1 Ma. abhisaṅkhāsi.
Nālaṃ abhinivesāyāti evañce taṃ devānaminda bhikkhuno sutaṃ hoti
sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti so sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti
sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ parijānāti sabbaṃ dhammaṃ
pariññāya yaṅkiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ
vā so tāsu vedanāsu aniccānupassī viharati virāgānupassī
viharati nirodhānupassī viharati paṭinissaggānupassī viharati so tāsu
vedanāsu aniccānupassī viharanto virāgānupassī viharanto
nirodhānupassī viharanto paṭinissaggānupassī viharanto na kiñci loke
upādiyati anupādiyaṃ na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva
parinibbāyati khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ
itthattāyāti pajānāti ettāvatā kho devānaminda bhikkhu
saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī
accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho devamanussānanti
evaṃ kho me mārisa moggallāna bhagavā saṅkhittena
taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ abhāsīti.
{438.2} Atha kho āyasmā mahāmoggallāno sakkassa
devānamindassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā seyyathāpi
nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ
sammiñjeyya evameva devesu tāvatiṃsesu antarahito pubbārāme
migāramātu pāsāde pāturahosi . atha kho sakkassa devānamindassa
paricārikāyo acirapakkante āyasmante mahāmoggallāne sakkaṃ
Devānamindaṃ etadavocuṃ eso nu kho te mārisa so bhagavā
satthāti . na kho me mārisā so bhagavā satthā sabrahmacārī
me eso āyasmā mahāmogallānoti . lābhā [1]- te mārisa
suladdhaṃ te mārisa yassa te sabrahmacārī evaṃ mahiddhiko evaṃ
mahānubhāvo aho nūna te so bhagavā satthāti.
[439] Atha kho āyasmā mahāmoggallāno yena bhagavā
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi .
Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahāmoggallāno bhagavantaṃ
etadavoca abhijānāti no bhante bhagavā āhunaññeva aññatarassa
mahesakkhassa yakkhassa saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ bhāsitāti.
{439.1} Abhijānāmahaṃ moggallāna idha sakko devānamindo
yenāhaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā maṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi
ekamantaṃ ṭhito kho moggallāna sakko devānamindo maṃ etadavoca
kittāvatā nu kho bhante bhikkhu saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto
hoti accantaniṭṭho accantayogakkhemī accantabrahmacārī
accantapariyosāno seṭṭho devamanussānanti
{439.2} evaṃ vutte ahaṃ moggallāna sakkaṃ devānamindaṃ
etadavocaṃ idha devānaminda bhikkhuno sutaṃ hoti sabbe
dhammā nālaṃ abhinivesāyāti evañce taṃ devānaminda
bhikkhuno sutaṃ hoti sabbe dhammā nālaṃ abhinivesāyāti so
sabbaṃ dhammaṃ abhijānāti sabbaṃ dhammaṃ abhiññāya sabbaṃ dhammaṃ
@Footnote: 1 Po. vata.
Parijānāti sabbaṃ dhammaṃ pariññāya yaṅkiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ
vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā so tāsu vedanāsu aniccānupassī
viharati virāgānupassī viharati nirodhānupassī viharati paṭinissaggānupassī
viharati so tāsu vedanāsu aniccānupassī viharanto virāgānupassī
viharanto nirodhānupassī viharanto paṭinissaggānupassī viharanto
na kiñci loke upādiyati anupādiyaṃ na paritassati aparitassaṃ
paccattaññeva parinibbāyati khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ
karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti ettāvatā kho devānaminda
bhikkhu saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimutto hoti accantaniṭṭho
accantayogakkhemī accantabrahmacārī accantapariyosāno seṭṭho
devamanussānanti evaṃ kho ahaṃ moggallāna abhijānāmi sakkassa
devānamindassa saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ bhāsitāti.
{439.3} Idamavoca bhagavā attamano āyasmā mahāmoggallāno
bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
Cūḷataṇhāsaṅkhayasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
-------------
Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ
[440] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena
sātissa nāma bhikkhuno kevaṭṭaputtassa evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ
uppannaṃ hoti tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā
tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti . assosuṃ kho
sambahulā bhikkhū sātissa nāma bhikkhuno kevaṭṭaputtassa evarūpaṃ
pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi
yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti.
{440.1} Atha kho te bhikkhū yena sāti bhikkhu kevaṭṭaputto
tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ etadavocuṃ
saccaṃ kira te āvuso sāti evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ
bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati
saṃsarati anaññanti . evaṃ byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ
ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti .
Atha kho te bhikkhū sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ etasmā pāpakā
diṭṭhigatā vivecetukāmā samanuyuñjanti samanuggāhanti samanubhāsanti
mā evamāvuso sāti avaca mā bhagavantaṃ abbhācikkhi na hi
sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ vadeyya anekapariyāyena
Āvuso sāti paṭiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ vuttaṃ bhagavatā aññatra
paccayā natthi viññāṇassa sambhavoti . evampi kho sāti bhikkhu
kevaṭṭaputto tehi bhikkhūhi samanuyuñjiyamāno samanuggāhiyamāno
samanubhāsiyamāno tadeva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmassa 1-
abhinivissa voharati evaṃ byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ
ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti.
[441] Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṃsu sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ
etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ atha te bhikkhū yena bhagavā
tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ
nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ
sātissa nāma bhante bhikkhuno kevaṭṭaputtassa evarūpaṃ pāpakaṃ
diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā
tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti [2]- atha kho mayaṃ
bhante yena sāti bhikkhu kevaṭṭaputto tenupasaṅkamimha upasaṅkamitvā
sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ etadavocumha saccaṃ kira te āvuso
sāti evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ
desitaṃ ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati
anaññanti evaṃ vutte bhante sāti bhikkhu kevaṭṭaputto amhe
etadavoca evaṃ byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. sabbattha parāmasā. 2 Ma. assumha kho mayaṃ bhante sātissa kira nāma
@bhikkhuno kevaṭṭaputtassa evarūpaṃ pāpakaṃ ... saṃsarati anaññanti.
Ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti
atha kho mayaṃ bhante sātiṃ bhikkhu kevaṭṭaputtaṃ etasmā pāpakā
diṭṭhigatā vivecetukāmā samanuyuñjimha samanuggāhimha samanubhāsimha
mā evaṃ āvuso sāti avaca mā bhagavantaṃ abbhācikkhi na hi sādhu
bhagavato abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ vadeyya anekapariyāyena
āvuso sāti paṭiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ vuttaṃ bhagavatā aññatra
paccayā natthi viññāṇassa sambhavoti evampi kho bhante sāti bhikkhu
kevaṭṭaputto amhehi samanuyuñjiyamāno samanuggāhiyamāno
samanubhāsiyamāno tadeva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmassa
abhinivissa voharati evaṃ byā kho ahaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ
desitaṃ ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati
anaññanti yato kho mayaṃ bhante nāsakkhimhā sātiṃ bhikkhuṃ
kevaṭṭaputtaṃ etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ atha mayaṃ
etamatthaṃ bhagavato ārocemāti.
[442] Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi ehi tvaṃ
bhikkhu mama vacanena sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ āmantehi satthā taṃ
āvuso sāti āmantetīti . evaṃ bhanteti kho so bhikkhu bhagavato
paṭissutvā yena sāti bhikkhu kevaṭṭaputto tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ etadavoca satthā taṃ āvuso sāti
āmantetīti . evamāvusoti kho sāti bhikkhu kevaṭṭaputto
Tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinnaṃ
kho sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ bhagavā etadavoca saccaṃ kira te
sāti evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ
desitaṃ ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati
anaññanti . evaṃ byā kho ahaṃ bhante bhagavatā dhammaṃ desitaṃ
ājānāmi yathā tadevidaṃ viññāṇaṃ sandhāvati saṃsarati anaññanti.
{442.1} Katamantaṃ sāti viññāṇanti . yvāyaṃ bhante vado
vedeyyo tatra tatra kalyāṇapāpakānaṃ kammānaṃ vipākaṃ paṭisaṃvedetīti.
Kassa nu kho nāma tvaṃ moghapurisa mayā evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānāsi
nanu mayā moghapurisa anekapariyāyena paṭiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ
vuttaṃ aññatra paccayā natthi viññāṇassa sambhavoti atha ca
pana tvaṃ moghapurisa attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhasi
attānañca khanasi bahuñca apuññaṃ pasavasi tañhi te moghapurisa
bhavissati dīgharataṃ ahitāya dukkhāyāti.
[443] Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi taṃ kiṃ maññatha
bhikkhave apināyaṃ sāti bhikkhu kevaṭṭaputto usmīkatopi imasmiṃ
dhammavinayeti . kiñhi siyā bhante no hetaṃ bhanteti . Evaṃ vutte
sāti bhikkhu kevaṭṭaputto tuṇhībhūto maṅkubhūto pattakkhandho
adhomukho pajjhāyanto appaṭibhāṇo nisīdi . atha kho bhagavā
Sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ tuṇhībhūtaṃ maṅkubhūtaṃ pattakkhandhaṃ adhomukhaṃ
pajjhāyantaṃ appaṭibhāṇaṃ viditvā sātiṃ bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ etadavoca
paññāyissasi kho tvaṃ moghapurisa etena sakena pāpakena diṭṭhigatena
idhāhaṃ bhikkhū paṭipucchissāmīti . atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi
tumhepi me bhikkhave evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānātha yathāyaṃ sāti bhikkhu
kevaṭṭaputto attanā duggahitena amhe ceva abbhācikkhati
attānañca khanati bahuñca apuññaṃ pasavatīti.
{443.1} No hetaṃ bhante anekapariyāyena hi no bhante
paṭiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ vuttaṃ bhagavatā aññatra paccayā
natthi viññāṇassa sambhavoti . sādhu bhikkhave sādhu kho me tumhe
bhikkhave evaṃ dhammaṃ desitaṃ ājānātha anekapariyāyena hi bhikkhave
paṭiccasamuppannaṃ [1]- vuttaṃ mayā aññatra paccayā natthi viññāṇassa
sambhavoti atha ca panāyaṃ sāti bhikkhu kevaṭṭaputto attanā duggahitena
amhe ceva abbhācikkhati attānañca khanati bahuñca apuññaṃ pasavati
tañhi tassa moghapurisassa bhavissati dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya.
[444] Yaññadeva bhikkhave paccayaṃ paṭicca uppajjati viññāṇaṃ
tena teneva [2]- saṅkhyaṃ gacchati cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati
viññāṇaṃ cakkhuviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati sotañca paṭicca
sadde ca uppajjati viññāṇaṃ sotaviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati
ghānañca paṭicca gandhe ca uppajjati viññāṇaṃ ghānaviññāṇantveva
@Footnote: 1 Ma. viññāṇaṃ. 2 Ma. viññāṇaṃ tveva.
Saṅkhyaṃ gacchati jivhañca paṭicca rase ca uppajjati viññāṇaṃ
jivhāviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca
uppajjati viññāṇaṃ kāyaviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati manañca
paṭicca dhamme ca uppajjati viññāṇaṃ manoviññāṇantveva saṅkhyaṃ
gacchati . seyyathāpi bhikkhave yaññadeva [1]- paṭicca aggi jalati tena
teneva saṅkhyaṃ gacchati kaṭṭhañca paṭicca aggi jalati kaṭṭhaggitveva
saṅkhyaṃ gacchati sakalikañca paṭicca aggi jalati sakalikaggitveva saṅkhyaṃ
gacchati tiṇañca paṭicca aggi jalati tiṇaggitveva saṅkhyaṃ gacchati
gomayañca paṭicca aggi jalati gomayaggitveva saṅkhyaṃ gacchati thusañca
paṭicca aggi jalati thusaggitveva saṅkhyaṃ gacchati saṅkārañca paṭicca
aggi jalati saṅkāraggitveva saṅkhyaṃ gacchati
{444.1} evameva kho bhikkhave yaññadeva paccayaṃ paṭicca uppajjati
viññāṇaṃ tena teneva saṅkhyaṃ gacchati cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati
viññāṇaṃ cakkhuviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati sotañca paṭicca sadde
ca uppajjati viññāṇaṃ sotaviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati ghānañca
paṭicca gandhe ca uppajjati viññāṇaṃ ghānaviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati
jivhañca paṭicca rase ca uppajjati viññāṇaṃ jivhāviññāṇantveva
saṅkhyaṃ gacchati kāyañca paṭicca phoṭṭhabbe ca uppajjati viññāṇaṃ
kāyaviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati manañca paṭicca dhamme ca
uppajjati viññāṇaṃ manoviññāṇantveva saṅkhyaṃ gacchati.
@Footnote: 1 Ma. paccayaṃ.
[445] Bhūtamidaṃ bhikkhave passathāti . evaṃ bhante .
Tadāhārasambhavanti bhikkhave passathāti . evaṃ bhante. Tadāhāranirodhā
yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti bhikkhave passathāti . evaṃ bhante .
Bhūtamidaṃ nossūti bhikkhave kaṅkhāto uppajjati vicikicchāti . evaṃ
bhante . tadāhārasambhavaṃ nossūti bhikkhave kaṅkhāto uppajjati
vicikicchāti . evaṃ bhante . tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammaṃ
nossūti bhikkhave kaṅkhāto uppajjati vicikicchāti . evaṃ bhante .
Bhūtamidanti bhikkhave yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā vicikicchā
sā pahīyatīti . evaṃ bhante . tadāhārasambhavanti bhikkhave yathābhūtaṃ
sammappaññāya passato yā vicikicchā sā pahīyatīti.
{445.1} Evaṃ bhante . Tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti
bhikkhave yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā vicikicchā sā pahīyatīti.
Evaṃ bhante . bhūtamidanti bhikkhave itipi vo ettha nibbicikicchāti.
Evaṃ bhante . tadāhārasambhavanti bhikkhave itipi vo ettha
nibbicikicchāti . evaṃ bhante . tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ
nirodhadhammanti bhikkhave itipi vo ettha nibbicikicchāti . evaṃ
bhante . bhūtamidanti bhikkhave yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhanti .
Evaṃ bhante . tadāhārasambhavanti bhikkhave yathābhūtaṃ sammappaññāya
sudiṭṭhanti . evaṃ bhante . tadāhāranirodhā yaṃ bhūtaṃ taṃ nirodhadhammanti
bhikkhave yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhanti . evaṃ bhante .
Imañce tumhe bhikkhave diṭṭhiṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ pariyodātaṃ
allīyetha keḷāyetha dhaneyyātha 1- mamāyetha api nu tumhe bhikkhave
kullūpamaṃ dhammaṃ desitaṃ ājāneyyātha nittharaṇatthāya no gahaṇatthāyāti.
No hetaṃ bhante . imañce tumhe bhikkhave diṭṭhiṃ evaṃ parisuddhaṃ evaṃ
pariyodātaṃ na allīyetha na keḷāyetha na dhaneyyātha na mamāyetha api nu
me tumhe bhikkhave kullūpamaṃ dhammaṃ desitaṃ ājāneyyātha nittharaṇatthāya
no gahaṇatthāyāti. Evaṃ bhante.
[446] Cattārome bhikkhave āhārā bhūtānaṃ vā sattānaṃ
ṭhitiyā sambhavesīnaṃ vā sattānaṃ anuggahāya . katame cattāro .
Kavaḷiṅkāro āhāro oḷāriko vā sukhumo vā phasso dutiyo
manosañcetanā tatiyā viññāṇaṃ catutthaṃ . ime ca bhikkhave cattāro
āhārā kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā ime cattāro
āhārā taṇhānidānā taṇhāsamudayā taṇhājātikā
taṇhāpabhavā . taṇhā cāyaṃ bhikkhave kiṃnidānā kiṃsamudayā
kiṃjātikā kiṃpabhavā . taṇhā vedanānidānā vedanāsamudayā
vedanājātikā vedanāpabhavā . vedanā cāyaṃ bhikkhave kiṃnidānā
kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā . vedanā phassanidānā phassasamudayā
phassajātikā phassapabhavā . phasso cāyaṃ bhikkhave kiṃnidāno kiṃsamudayo
kiṃjātiko kiṃpabhavo . phasso saḷāyatananidāno saḷāyatanasamudayo
saḷāyatanajātiko saḷāyatanapabhavo . saḷāyatanañcidaṃ bhikkhave kiṃnidānaṃ
@Footnote: 1 Ma. dhanāyetha. sabbattha īdisameva.
Kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ . saḷāyatanaṃ nāmarūpanidānaṃ nāmarūpasamudayaṃ
nāmarūpajātikaṃ nāmarūpapabhavaṃ . nāmarūpañcidaṃ bhikkhave kiṃnidānaṃ
kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ . nāmarūpaṃ viññāṇanidānaṃ viññāṇasamudayaṃ
viññāṇajātikaṃ viññāṇapabhavaṃ . viññāṇañcidaṃ bhikkhave kiṃnidānaṃ
kiṃsamudayaṃ kiṃjātikaṃ kiṃpabhavaṃ . viññāṇaṃ saṅkhāranidānaṃ saṅkhārasamudayaṃ
saṅkhārajātikaṃ saṅkhārapabhavaṃ . saṅkhārā cime bhikkhave kiṃnidānā
kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavā . saṅkhārā avijjānidānā
avijjāsamudayā avijjājātikā avijjāpabhavā . iti kho bhikkhave
avijjāpaccayā saṅkhārā saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ viññāṇapaccayā
nāmarūpaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ saḷāyatanapaccayā phasso
phassapaccayā vedanā vedanāpaccayā taṇhā taṇhāpaccayā
upādānaṃ upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā jāti jātipaccayā
jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti
evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
[447] Jātipaccayā jarāmaraṇanti iti kho panetaṃ vuttaṃ
jātipaccayā nu kho bhikkhave jarāmaraṇaṃ no vā kathaṃ vā ettha
hotīti . jātipaccayā bhante jarāmaraṇaṃ evaṃ no ettha hoti
jātipaccayā jarāmaraṇanti . bhavapaccayā jātīti iti kho panetaṃ
vuttaṃ bhavapaccayā nu kho bhikkhave jāti no vā kathaṃ vā ettha
hotīti . bhavapaccayā bhante jāti evaṃ no ettha hoti bhavapaccayā
Jātīti.
{447.1} Upādānapaccayā bhavoti iti kho panetaṃ vuttaṃ
upādānapaccayā nu kho bhikkhave bhavo no vā kathaṃ vā ettha hotīti.
Upādānapaccayā bhante bhavo evaṃ no ettha hoti upādānapacacyā
bhavoti . taṇhāpaccayā upādānanti iti kho panetaṃ vuttaṃ
taṇhāpaccayā nu kho bhikkhave upādānaṃ no vā kathaṃ vā ettha
hotīti . taṇhāpaccayā bhante upādānaṃ evaṃ no ettha hoti
taṇhāpaccayā upādānanti . vedanāpaccayā taṇhāti iti kho
panetaṃ vuttaṃ vedanāpaccayā nu kho bhikkhave taṇhā no vā kathaṃ vā
ettha hotīti.
{447.2} Vedanāpaccayā bhante taṇhā evaṃ no
ettha hoti vedanāpaccayā taṇhāti . phassapaccayā
vedanāti iti kho panetaṃ vuttaṃ phassapaccayā nu kho bhikkhave
vedanā no vā kathaṃ vā ettha hotīti . phassapaccayā bhante
vedanā evaṃ no ettha hoti phassapaccayā vedanāti .
Saḷāyatanapaccayā phassoti iti kho panetaṃ vuttaṃ saḷāyatanapaccayā
nu kho bhikkhave phasso no vā kathaṃ vā ettha hotīti. Saḷāyatanapaccayā
bhante phasso evaṃ no ettha hoti saḷāyatanapaccayā phassoti .
Nāmarūpapaccayā saḷāyatananti iti kho panetaṃ vuttaṃ nāmarūpapaccayā
nu kho bhikkhave saḷāyatanaṃ no vā kathaṃ vā ettha hotīti .
Nāmarūpapaccayā bhante saḷāyatanaṃ evaṃ no ettha hoti
nāmarūpapaccayā saḷāyatananti . viññāṇapaccayā
Nāmarūpanti iti kho panetaṃ vuttaṃ viññāṇapaccayā nu kho bhikkhave
nāmarūpaṃ no vā kathaṃ vā ettha hotīti . viññāṇapaccayā bhante
nāmarūpaṃ evaṃ no ettha hoti viññāṇapaccayā nāmarūpanti.
{447.3} Saṅkhārapaccayā viññāṇanti iti kho panetaṃ vuttaṃ
saṅkhārapaccayā nu kho bhikkhave viññāṇaṃ no vā kathaṃ vā ettha
hotīti . saṅkhārapaccayā bhante viññāṇaṃ evaṃ no ettha hoti
saṅkhārapaccayā viññāṇanti . avijjāpaccayā saṅkhārāti iti kho
panetaṃ vuttaṃ avijjāpaccayā nu kho bhikkhave saṅkhārā no vā kathaṃ
vā ettha hotīti . avijjāpaccayā bhante saṅkhārā evaṃ no
ettha hoti avijjāpaccayā saṅkhārāti.
[448] Sādhu bhikkhave iti kho bhikkhave tumhepi evaṃ vadetha
ahampi evaṃ vadāmi imasmiṃ sati idaṃ hoti imassuppādā
idaṃ uppajjati yadidaṃ avijjāpaccayā saṅkhārā saṅkhārapaccayā
viññāṇaṃ viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ
saḷāyatanapaccayā phasso phassapaccayā vedanā vedanāpaccayā
taṇhā taṇhāpaccayā upādānaṃ upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā
jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
sambhavanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti .
Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho saṅkhāranirodhā
viññāṇanirodho viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho nāmarūpanirodhā
Saḷāyatananirodho saḷāyatananirodhā phassanirodho phassanirodhā
vedanānirodho vedanānirodhā taṇhānirodho taṇhānirodhā
upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā jātinirodho
jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti
evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
[449] Jātinirodhā jarāmaraṇanirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ
jātinirodhā nu kho bhikkhave jarāmaraṇanirodho no vā kathaṃ vā
ettha hotīti . jātinirodhā bhante jarāmaraṇanirodho evaṃ no
ettha hoti jātinirodhā jarāmaraṇanirodhoti . bhavanirodhā
jātinirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ bhavanirodhā nu kho bhikkhave
jātinirodho no vā kathaṃ vā ettha hotīti . bhavanirodhā bhante
jātinirodho evaṃ no ettha hoti bhavanirodhā jātinirodhoti .
Upādānanirodhā bhavanirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ upādānanirodhā
nu kho bhikkhave bhavanirodho no vā kathaṃ vā ettha hotīti .
Upādānanirodhā bhavanirodho evaṃ no ettha hoti upādānanirodhā
bhavanirodhoti . taṇhānirodhā upādānanirodhoti iti kho panetaṃ
vuttaṃ taṇhānirodhā nu kho bhikkhave upādānanirodho no vā
kathaṃ vā ettha hotīti.
{449.1} Taṇhānirodhā bhante upādānanirodho evaṃ no ettha
hoti taṇhānirodhā upādānanirodhoti . vedanānirodhā
Taṇhānirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ vedanānirodhā nu kho bhikkhave
taṇhānirodho no vā kathaṃ vā ettha hotīti. Vedanānirodhā bhante
taṇhānirodho evaṃ no ettha hoti vedanānirodhā taṇhānirodhoti.
Phassanirodhā vedanānirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ phassanirodhā nu kho
bhikkhave vedanānirodho no vā kathaṃ vā ettha hotīti. Phassanirodhā
bhante vedanānirodho evaṃ no ettha hoti phassanirodhā vedanānirodhoti.
Saḷāyatananirodhā phassanirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ saḷāyatananirodhā
nu kho bhikkhave phassanirodho no vā kathaṃ vā ettha hotīti. Saḷāyatananirodhā
bhante phassanirodho evaṃ no ettha hoti saḷāyatananirodhā phassanirodhoti.
{449.2} Nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ
nāmarūpanirodhā nu kho bhikkhave saḷāyatananirodho no vā kathaṃ vā ettha
hotīti . nāmarūpanirodhā bhante saḷāyatananirodho evaṃ no ettha hoti
nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodhoti . viññāṇanirodhā nāmarūpanirodhoti
iti kho panetaṃ vuttaṃ viññāṇanirodhā nu kho bhikkhave nāmarūpanirodho no
vā kathaṃ vā ettha hotīti. Viññāṇanirodhā bhante nāmarūpanirodho evaṃ
no ettha hoti viññāṇanirodhā nāmarūpanirodhoti . saṅkhāranirodhā
viññāṇanirodhoti
{449.3} iti kho panetaṃ vuttaṃ saṅkhāranirodhā nu kho bhikkhave
viññāṇanirodho no vā kathaṃ vā ettha hotīti . saṅkhāranirodhā
Bhante viññāṇanirodho evaṃ no ettha hoti viññāṇanirodhā
nāmarūpanirodhoti . saṅkhāranirodhā nāmarūpanirodhoti iti kho panetaṃ
vuttaṃ saṅkhāranirodhā nu kho bhikkhave viññāṇanirodho no vā
kathaṃ vā ettha hotīti . saṅkhāranirodhā bhante viññāṇanirodho
evaṃ no ettha hoti saṅkhāranirodhā viññāṇanirodhoti .
Avijjānirodhā saṅkhāranirodhoti iti kho panetaṃ vuttaṃ avijjānirodhā
nu kho bhikkhave saṅkhāranirodho no vā kathaṃ vā ettha
hotīti . avijjānirodhā bhante saṅkhāranirodho evaṃ no ettha
hoti avijjānirodhā saṅkhāranirodhoti.
[450] Sādhu bhikkhave iti kho bhikkhave tumhepi evaṃ vadetha
ahampi evaṃ vadāmi imasmiṃ asati idaṃ na hoti imassa
nirodhā idaṃ nirujjhati yadidaṃ avijjānirodhā saṅkhāranirodho saṅkhāranirodhā
viññāṇanirodho viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho nāmarūpanirodhā
saḷāyatananirodho saḷāyatananirodhā phassanirodho phassanirodhā
vedanānirodho vedanānirodhā taṇhānirodho taṇhānirodhā
upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā
jātinirodho jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
nirujjhanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho
hoti.
[451] Api nu tumhe bhikkhave evaṃ jānantā evaṃ passantā
Pubbantaṃ vā paṭidhāveyyātha ahesumhā nu kho mayaṃ atītamaddhānaṃ
na nu kho ahesumhā atītamaddhānaṃ kiṃ nu kho ahesumhā atītamaddhānaṃ
kathaṃ nu kho ahesumhā atītamaddhānaṃ kiṃ hutvā kiṃ ahesumhā nu kho
mayaṃ atītamaddhānanti . no hetaṃ bhante . Api nu tumhe bhikkhave evaṃ
jānantā evaṃ passantā aparantaṃ vā paṭidhāveyyātha bhavissāma
nu kho mayaṃ anāgatamaddhānaṃ na nu kho bhavissāma anāgatamaddhānaṃ kiṃ
nu kho bhavissāma anāgatamaddhānaṃ kathaṃ nu kho bhavissāma anāgatamaddhānaṃ
kiṃ hutvā kiṃ bhavissāma nu kho mayaṃ anāgatamaddhānanti.
{451.1} No hetaṃ bhante. Api nu tumhe bhikkhave evaṃ jānantā
evaṃ passantā etarahi vā paccuppannaddhānaṃ ārabbha ajjhattaṃ
kathaṃkathī assatha ahaṃ nu khosmi no nu khosmi kinnu khosmi kathaṃ nu khosmi
ayaṃ nu kho satto kuto āgato so kuhiṅgāmī bhavissatīti. No hetaṃ
bhante . api nu tumhe bhikkhave evaṃ jānantā evaṃ passantā
evaṃ vadeyyātha satthā no garu satthu gāraveneva 1- mayaṃ evaṃ
vadeyyāmāti 2- . no hetaṃ bhante . api nu tumhe bhikkhave
evaṃ jānantā evaṃ passantā evaṃ vadeyyātha samaṇo evamāha
samaṇā ca na ca mayaṃ evaṃ vademāti . no hetaṃ bhante .
Api nu tumhe bhikkhave evaṃ jānantā evaṃ passantā aññaṃ
@Footnote: 1 Ma. gāravena ca. 2 Ma. vademāti.
Satthāraṃ uddiseyyāthāti . no hetaṃ bhante . Api nu tumhe bhikkhave
evaṃ jānantā evaṃ passantā yāni tāni puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ
vattakotūhalamaṅgalāni tāni sārato paccāgaccheyyāthāti .
No hetaṃ bhante . nanu bhikkhave yadeva tumhākaṃ sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ
diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tumhe vadeyyāthāti 1- . evaṃ bhante.
Sādhu bhikkhave upanītā kho me tumhe bhikkhave iminā sandiṭṭhikena
dhammena akālikena ehipassikena opanayikena paccattaṃ veditabbena
viññūhi sandiṭṭhiko ayaṃ bhikkhave dhammo akāliko ehipassiko
opanayiko paccattaṃ veditabbo viññūhīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ
paṭicca vuttaṃ.
[452] Tiṇṇaṃ kho pana bhikkhave sannipātā gabbhassāvakkanti
hoti . idha mātāpitaro ca sannipatitā honti mātā ca na utunī hoti
gandhabbo ca na paccupaṭṭhito hoti neva tāva gabbhassāvakkanti hoti.
Idha mātāpitaro ca sannipatitā honti mātā ca utunī hoti gandhabbo ca
na paccupaṭṭhito hoti neva tāva gabbhassāvakkanti hoti. Yato ca kho
bhikkhave mātāpitaro ca sannipatitā honti mātā ca utunī hoti gandhabbo
ca paccupaṭṭhito hoti evaṃ tiṇṇaṃ sannipātā gabbhassāvakkanti
hoti . tamenaṃ bhikkhave mātā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā
pariharati mahatā saṃsayena garubhāraṃ tamenaṃ bhikkhave mātā navannaṃ
@Footnote: 1 Ma. vadethāti.
Vā dasannaṃ vā māsānaṃ accayena vijāyati mahatā saṃsayena garubhāraṃ
tamenaṃ jātaṃ samānaṃ sakena lohitena posesi.
[453] Lohitañhetaṃ bhikkhave ariyassa vinaye yadidaṃ mātu
thaññaṃ . sa kho so bhikkhave kumāro vuḍḍhimanvāya indriyānaṃ
paripākamanvāya yāni tāni kumārakānaṃ kīḷāpanakāni tehi kīḷati
seyyathīdaṃ vaṅkaṃ ghaṭikaṃ mokkhacikaṃ ciṅgulikaṃ 1- pattāḷhakaṃ rathakaṃ dhanukaṃ.
Sa kho so bhikkhave kumāro vuḍḍhimanvāya indriyānaṃ paripākamanvāya
pañcahi kāmaguṇehi samappito samaṅgībhūto paricāreti
cakkhuviññeyyehi rūpehi iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi
kāmūpasañhitehi rajanīyehi pemanīyehi sotaviññeyyehi saddehi ...
Ghānaviññeyyehi gandhehi ... jivhāviññeyyehi rasehi ...
Kāyaviññeyyehi phoṭṭhabbehi iṭṭhehi kantehi manāpehi piyarūpehi
kāmūpasañhitehi rajanīyehi pemanīyehi.
{453.1} So cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe sārajjati
appiyarūpe rūpe byāpajjati anupaṭṭhitakāyasati ca viharati
parittacetaso tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ
nappajānāti yatthassa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā
nirujjhanti . so evaṃ anurodhavirodhaṃ samāpanno yaṅkiñci vedanaṃ
vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā . so taṃ vedanaṃ
abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati . tassa taṃ vedanaṃ
abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati
@Footnote: 1 Po. piṅgulikaṃ. Ma. ciṅgulakaṃ.
Nandi yā vedanāsu nandi tadupādānaṃ tassa upādānapaccayā
bhavo bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsā sambhavanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa
samudayo hoti . sotena saddaṃ sutvā ... Ghānena gandhaṃ ghāyitvā ...
Jivhāya rasaṃ sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... manasā
dhammaṃ viññāya piyarūpe dhamme sārajjati appiyarūpe dhamme
byāpajjati anupaṭṭhitakāyasati ca viharati parittacetaso tañca
cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ nappajānāti yatthassa te
pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti.
{453.2} So evaṃ anurodhavirodhaṃ samāpanno yaṅkiñci vedanaṃ
vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā . So taṃ vedanaṃ abhinandati
abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati . tassa taṃ vedanaṃ abhinandato abhivadato
ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi yā vedanāsu nandi tadupādānaṃ
tassa upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti evametassa kevalassa
dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
[454] Idha bhikkhave tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho
vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi
satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā so imaṃ lokaṃ sadevakaṃ
samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ
Abhiññā sacchikatvā pavedeti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ
majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ
parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti . taṃ dhammaṃ suṇāti gahapati vā
gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule pacchā jāto . so taṃ
dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati . so tena saddhāpaṭilābhena
samannāgato iti paṭisañcikkhati sambādho gharāvāso rajāpatho
abbhokāso pabbajjā nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ
ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ yannūnāhaṃ kesamassuṃ
ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā
anagāriyaṃ pabbajeyyanti . so aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ
pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya
mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni
vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajati.
[455] So evaṃ pabbajito samāno bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno
pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo
nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
{455.1} Adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti
dinnādāyī dinnapāṭikaṅkhī athenena sucibhūtena attanā viharati.
{455.2} Abrahmacariyaṃ pahāya brahmacārī hoti ārācārī virato
methunā gāmadhammā . Musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato hoti saccavādī
Saccasandho ṭheto paccayiko avisaṃvādako lokassa.
{455.3} Pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti
ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya amutra vā sutvā na
imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya iti bhinnānaṃ vā sandhātā sahitānaṃ vā
anuppadātā samaggārāmo samaggarato samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ
bhāsitā hoti.
{455.4} Pharusaṃ vācaṃ pahāya pharusāya vācāya paṭivirato hoti
yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā
bahujanamanāpā tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti.
{455.5} Samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato hoti
kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī nidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā
hoti kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitaṃ.
{455.6} [1]- Vījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hoti. Ekabhattiko
hoti rattūparato virato vikālabhojanā . naccagītavāditavisūkadassanā
paṭivirato hoti . mālāgandhavilepanadhāraṇamaṇḍanavibhūsanaṭṭhānā
paṭivirato hoti . uccāsayanamahāsayanā paṭivirato hoti .
Jātarūparajatapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti . āmakadhaññapaṭiggahaṇā
paṭivirato hoti . āmakamaṃsapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti .
Itthīkumārikapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti . dāsīdāsapaṭiggahaṇā
paṭivirato hoti . khettavatthupaṭiggahaṇā paṭivirato hoti .
Ajeḷakapaṭiggahaṇā paṭivirato hoti . kukkuṭasūkarapaṭiggahaṇā
paṭivirato hoti . hatthigavāssavaḷavapaṭiggahaṇā
@Footnote: 1 Po. Ma. so.
Paṭivirato hoti . dūteyyapahīṇagamanānuyogā paṭivirato hoti .
Kayavikkayā paṭivirato hoti . tulākūṭakaṃsakūṭamānakūṭā paṭivirato
hoti . ukkoṭanavañcananikatisāviyogā paṭivirato hoti .
Chedanavadhabandhanaviparāmosaālopasahasākārā paṭivirato hoti.
{455.7} So santuṭṭho hoti kāyaparihārikena cīvarena
kucchiparihārikena piṇḍapātena [1]- yena yeneva pakkamati samādāyeva
pakkamati . seyyathāpi nāma pakkhī sakuṇo yena yeneva ḍeti
sapattabhārova ḍeti evameva bhikkhu santuṭṭho hoti kāyaparihārikena
cīvarena kucchiparihārikena piṇḍapātena [2]- yena yeneva pakkamati
samādāyeva pakkamati . so iminā ariyena sīlakkhandhena samannāgato
ajjhattaṃ anavajjasukhaṃ paṭisaṃvedeti.
{455.8} So cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī hoti
nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ
abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa
saṃvarāya paṭipajjati rakkhati cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjati .
Sotena saddaṃ sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ
sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... Manasā dhammaṃ viññāya na
nimittaggāhī hoti nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ
asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā
anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjati rakkhati manindriyaṃ manindriye
saṃvaraṃ āpajjati . so iminā ariyena indriyasaṃvarena samannāgato ajjhattaṃ
@Footnote: 1-2 Ma. so.
Abyāsekasukhaṃ paṭisaṃvedeti . so abhikkante paṭikkante sampajānakārī
hoti ālokite vilokite sampajānakārī hoti sammiñjite pasārite
sampajānakārī hoti saṅghāṭipatta cīvaradhāraṇe sampajānakārī hoti
asite pīte khāyite sāyite sampajānakārī hoti uccārapassāvakamme
sampajānakārī hoti gate ṭhite nisinne sutte jāgarite
bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārī hoti.
[456] So iminā ca ariyena sīlakkhandhena samannāgato iminā ca
ariyena indriyasaṃvarena samannāgato iminā ca ariyena satisampajaññena
samannāgato vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ
giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ . so pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkanto nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya
parimukhaṃ satiṃ upaṭṭhapetvā . so abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena
cetasā viharati abhijjhāya cittaṃ parisodheti . byāpādapadosaṃ pahāya
abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī byāpādapadosā
cittaṃ parisodheti . thīnamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī
sato sampajāno thīnamiddhā cittaṃ parisodheti . uddhaccakukkuccaṃ pahāya
anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto uddhaccakukkuccā cittaṃ
parisodheti . vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati akathaṃkathī
kusalesu dhammesu vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
[457] So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese
paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati .
Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ
sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ
dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati .pe. tatiyaṃ jhānaṃ ... catutthaṃ
jhānaṃ upasampajja viharati.
[458] So cakkhunā rūpaṃ disvā piyarūpe rūpe na sārajjati
appiyarūpe rūpe na byāpajjati upaṭṭhitakāyasati ca viharati
appamāṇacetaso tañca cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti
yatthassa te pāpakā akusalā dhammā aparisesā nirujjhanti . so
evaṃ anurodhavirodhavippahīno yaṅkiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ
vā adukkhamasukhaṃ vā . so taṃ vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na
ajjhosāya tiṭṭhati . tassa taṃ vedanaṃ anabhinandato anabhivadato na
ajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāsu nandi sā nirujjhati. Tassa nandinirodhā
upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā
jātinirodho jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
nirujjhanti evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti .
Sotena saddaṃ sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ
sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... manasā dhammaṃ viññāya
@Footnote: 1 Ma. sabbattha nanadī.
Piyarūpe dhamme na sārajjati appiyarūpe dhamme na byāpajjati
upaṭṭhitakāyasati ca viharati appamāṇacetaso tañca cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ yathābhūtaṃ pajānāti yatthassa te pāpakā akusalā
dhammā aparisesā nirujjhanti . so evaṃ anurodhavirodhavippahīno
yaṅkiñci vedanaṃ vedeti sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā . so
taṃ vedanaṃ nābhinandati nābhivadati na ajjhosāya tiṭṭhati . tassa
taṃ vedanaṃ anabhinandato anabhivadato na ajjhosāya tiṭṭhato yā
vedanāsu nandi sā nirujjhati . tassa nandinirodhā upādānanirodho
upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā jātinirodho jātinirodhā
jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti evametassa
kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti . imaṃ kho me tumhe bhikkhave
saṅkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ dhāretha sātiṃ pana bhikkhuṃ kevaṭṭaputtaṃ
mahātaṇhājālataṇhāsaṅghāṭapaṭimukkanti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Mahātaṇhāsaṅkhayasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
-------------
Mahāassapurasuttaṃ
[459] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅgesu viharati
assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamo . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi
bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . bhagavā
etadavoca samaṇā samaṇāti vo bhikkhave jano sañjānāti tumhe
ca pana ke tumheti puṭṭhā samānā samaṇamhāti paṭijānātha
tesaṃ vo bhikkhave evaṃsamaññānaṃ sataṃ evaṃpaṭiññānaṃ sataṃ ye
dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā ca te dhamme samādāya
vattissāma evanno ayaṃ amhākaṃ samaññā ca saccā bhavissati
paṭiññā ca bhūtā yesañca mayaṃ cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccaya-
bhesajjaparikkhāre 1- paribhuñjāma tesante kārā amhesu mahapphalā
bhavissanti mahānisaṃsā amhākañcevāyaṃ pabbajjā avañjhā
bhavissati saphalā saudrayāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbanti.
[460] Katame ca bhikkhave dhammā samaṇakaraṇā ca brāhmaṇakaraṇā
ca . hirottappena samannāgatā bhavissāmāti evañhi vo
bhikkhave sikkhitabbanti . siyā kho pana bhikkhave tumhākaṃ evamassa
hirottappenamha samannāgatā alamettāvatā katamettāvatā
anuppatto no sāmaññattho natthi [2]- kañci uttariṃ karaṇīyanti
tāvatakeneva ca 3- tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi vo
@Footnote: 1 Ma. cīvara ... parikkhāraṃ. 2 Po. Ma. no. 3 Ma. sabbattha casaddo natthi.
Bhikkhave paṭivedayāmi vo bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ
sāmaññattho parihāyi sati 1- uttariṃ karaṇīye.
[461] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . parisuddho no
kāyasamācāro bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca
tāya ca pana parisuddhakāyasamācāratāya nevattānukkaṃsissāma na paraṃ
vambhissāmāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho pana
bhikkhave tumhākaṃ evamassa hirottappenamha samannāgatā
parisuddho no kāyasamācāro alamettāvatā katamettāvatā
anuppatto no sāmaññattho natthi no kiñci uttariṃ karaṇīyanti
tāvatakeneva ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi vo bhikkhave
paṭivedayāmi vo bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho
parihāyi sati uttariṃ karaṇīye.
[462] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . parisuddho no
vacīsamācāro bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca
tāya ca pana parisuddhavacīsamācāratāya nevattānukkaṃsissāma na paraṃ
vambhissāmāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho pana
bhikkhave tumhākaṃ evamassa hirottappenamha samannāgatā
parisuddho no kāyasamācāro parisuddho vacīsamācāro alamettāvatā
katamettāvatā anuppatto no sāmaññattho natthi no kiñci
uttariṃ karaṇīyanti tāvatakeneva ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi
@Footnote: 1 Po. sabbattha ayaṃ pāṭho natthi.
Vo bhikkhave paṭivedayāmi vo bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ
sāmaññattho parihāyi sati uttariṃ karaṇīye.
[463] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . parisuddho no
manosamācāro bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca
tāya ca pana parisuddhamanosamācāratāya nevattānukkaṃsissāma na
paraṃ vambhissāmāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho
pana bhikkhave tumhākaṃ evamassa hirottappenamha samannāgatā
parisuddho no kāyasamācāro parisuddho vacīsamācāro parisuddho
manosamācāro alametatāvatā katamettāvatā anuppatto no
sāmaññattho natthi no kiñci uttariṃ karaṇīyanti tāvatakeneva
ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi vo bhikkhave paṭivedayāmi vo
bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi sati
uttariṃ karaṇīye.
[464] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . parisuddho no ājīvo
bhavissati uttāno vivaṭo na ca chiddavā saṃvuto ca tāya ca
pana parisuddhājīvatāya nevattānukkaṃsissāma na paraṃ vambhissāmāti
evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho pana bhikkhave tumhākaṃ
evamassa hirottappenamha samannāgatā parisuddho no
kāyasamācāro parisuddho vacīsamācāro parisuddho manosamācāro
parisuddho ājīvo alamettāvatā katamettāvatā anuppatto no
Sāmaññattho natthi no kiñci uttariṃ karaṇīyanti tāvatakeneva ca
tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi vo bhikkhave paṭivedayāmi vo
bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi
sati uttariṃ karaṇīye.
[465] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . indriyesu guttadvārā
bhavissāma cakkhunā rūpaṃ disvā na nimittaggāhī nānubyañjanaggāhī
yatvādhikaraṇamenaṃ cakkhundriyaṃ asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā
pāpakā akusalā dhammā anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjissāma
rakkhissāma cakkhundriyaṃ cakkhundriye saṃvaraṃ āpajjissāma .
Sotena saddaṃ sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ
sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... manasā dhammaṃ viññāya
na nimittaggāhī nānubyañjanaggāhī yatvādhikaraṇamenaṃ manindriyaṃ
asaṃvutaṃ viharantaṃ abhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā
anvāssaveyyuṃ tassa saṃvarāya paṭipajjissāma rakkhissāma manindriyaṃ
manindriye saṃvaraṃ āpajjissāmāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ .
Siyā kho pana bhikkhave tumhākaṃ evamassa hirottappenamha
samannāgatā parisuddho no kāyasamācāro parisuddho vacīsamācāro
parisuddho manosamācāro parisuddho ājīvo indriyesumha
guttadvārā alamettāvatā katamettāvatā anuppatto no
sāmaññattho natthi no kiñci uttariṃ karaṇīyanti tāvatakeneva
Ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi vo bhikkhave paṭivedayāmi vo
bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi sati
uttariṃ karaṇīye.
[466] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . bhojane mattaññū
bhavissāma paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āharissāma neva davāya
na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya yāvadeva imassa kāyassa
ṭhitiyā yāpanāya vihiṃsuparatiyā brahmacariyānuggahāya iti purāṇañca
vedanaṃ paṭihaṅkhāma navañca vedanaṃ na uppādessāma yātrā
ca no bhavissati anavajjatā ca phāsuvihāro cāti evañhi vo
bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho pana bhikkhave tumhākaṃ evamassa
hirottappenamha samannāgatā parisuddho no kāyasamācāro
parisuddho vacīsamācāro parisuddho manosamācāro parisuddho ājīvo
indriyesumha guttadvārā bhojane mattaññuno alamettāvatā
katamettāvatā anuppatto no sāmaññattho natthi no
kiñci uttariṃ karaṇīyanti tāvatakeneva ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha
ārocayāmi vo bhikkhave paṭivedayāmi vo bhikkhave mā vo
sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho parihāyi sati uttariṃ karaṇīye.
[467] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . jāgariyamanuyuttā
bhavissāma divasaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ
parisodhessāma rattiyā paṭhamaṃ yāmaṃ caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi
Dhammehi cittaṃ parisodhessāma rattiyā majjhimaṃ yāmaṃ dakkhiṇena
passena sīhaseyyaṃ kappessāma pādena 1- pādaṃ accādhāya satā
sampajānā uṭṭhānasaññaṃ manasikaritvā rattiyā pacchimaṃ yāmaṃ
paccuṭṭhāya caṅkamena nisajjāya āvaraṇīyehi dhammehi cittaṃ
parisodhessāmāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho
pana bhikkhave tumhākaṃ evamassa hirottappenamha samannāgatā
parisuddho no kāyasamācāro parisuddho vacīsamācāro parisuddho
manosamācāro parisuddho ājīvo indriyesumha guttadvārā
bhojane mattaññuno jāgariyaṃ anuyuttā alamettāvatā katamettāvatā
anuppatto no sāmaññattho natthi no kiñci uttariṃ karaṇīyanti
tāvatakeneva ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi vo bhikkhave
paṭivedayāmi vo bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ sāmaññattho
parihāyi sati uttariṃ karaṇīye.
[468] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . satisampajaññena
samannāgatā bhavissāma abhikkante paṭikkante sampajānakārī
ālokite vilokite sampajānakārī sammiñjite pasārite sampajānakārī
saṅghāṭipattacīvaradhāraṇe sampajānakārī asite pīte khāyite
sāyite sampajānakārī uccārapassāvakamme sampajānakārī gate
ṭhite nisinne sutte jāgarite bhāsite tuṇhībhāve sampajānakārīti
evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ . siyā kho pana bhikkhave tumhākaṃ
@Footnote: 1 Ma. pāde.
Evamassa hirottappenamha samannāgatā parisuddho no kāyasamācāro
parisuddho vacīsamācāro parisuddho manosamācāro
parisuddho ājīvo indriyesumha guttadvārā bhojane mattaññuno
jāgariyaṃ anuyuttā satisampajaññena samannāgatā alamettāvatā
katamettāvatā anuppatto no sāmaññattho natthi no kiñci
uttariṃ karaṇīyanti tāvatakeneva ca tuṭṭhiṃ āpajjeyyātha ārocayāmi
vo bhikkhave paṭivedayāmi vo bhikkhave mā vo sāmaññatthikānaṃ sataṃ
sāmaññattho parihāyi sati uttariṃ karaṇīye.
[469] Kiñca bhikkhave uttariṃ karaṇīyaṃ . idha bhikkhave bhikkhu
vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ
susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ. So pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto
nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāya parimukhaṃ
satiṃ upaṭṭhapetvā . so abhijjhaṃ loke pahāya vigatābhijjhena cetasā
viharati abhijjhāya cittaṃ parisodheti . byāpādapadosaṃ pahāya
abyāpannacitto viharati sabbapāṇabhūtahitānukampī byāpādapadosā
cittaṃ parisodheti . thīnamiddhaṃ pahāya vigatathīnamiddho viharati ālokasaññī
sato sampajāno thīnamiddhā cittaṃ parisodheti . uddhaccakukkuccaṃ
pahāya anuddhato viharati ajjhattaṃ vūpasantacitto uddhaccakukkuccā
cittaṃ parisodheti . vicikicchaṃ pahāya tiṇṇavicikiccho viharati
akathaṃkathī kusalesu dhammesu vicikicchāya cittaṃ parisodheti.
[470] Seyyathāpi bhikkhave puriso iṇaṃ ādāya kammante
payojeyya tassa te kammantā sampajjeyyuṃ 1- . so yāni ca
porāṇāni iṇamūlāni tāni ca byantīkareyya siyā cassa uttariṃ
avasiṭṭhaṃ dārābharaṇāya 2- . tassa evamassa ahaṃ kho pubbe
iṇaṃ ādāya kammante payojesiṃ tassa me te kammantā
sampajjiṃsu sohaṃ yāni ca porāṇāni tāni ca byantīakāsiṃ
atthi ca pana me uttariṃ avasiṭṭhaṃ dārābharaṇāyāti . so tatonidānaṃ
labhetha pāmujjaṃ adhigaccheyya somanassaṃ.
{470.1} Seyyathāpi bhikkhave puriso ābādhiko assa dukkhito
bāḷhagilāno bhattañcassa na chādeyya na cassa kāye balamattā .
So aparena samayena tamhā ābādhā mucceyya bhattañcassa chādeyya
siyā cassa kāye balamattā . Tassa evamassa ahaṃ kho pubbe ābādhiko
ahosiṃ dukkhito bāḷhagilāno bhattañca me na chādesi na ca me āsi
kāye balamattā somhi etarahi tamhā ābādhā mutto bhattañca
me chādesi atthi ca me kāye balamattāti . so tatonidānaṃ
labhetha pāmujjaṃ adhigaccheyya somanassaṃ.
{470.2} Seyyathāpi bhikkhave puriso bandhanāgāre bandho 3-
assa . so aparena samayena tamhā bandhanā mucceyya sotthinā
abhayena na cassa kiñci bhogānaṃ vayo . tassa evamassa ahaṃ
kho pubbe bandhanāgāre bandho ahosiṃ somhi
@Footnote: 1 Sī. Yu. samijjheyyuṃ. 2 Po. Ma. dārabharaṇāya. 3 Ma. baddho.
Etarahi tamhā bandhanā mutto sotthinā abhayena natthi ca
me kiñci bhogānaṃ vayoti . so tatonidānaṃ labhetha pāmujjaṃ
adhigaccheyya somanassaṃ.
{470.3} Seyyathāpi bhikkhave puriso dāso assa
anattādhīno parādhīno na yenakāmaṅgamo . so aparena samayena
tamhā dāsabyā mucceyya attādhīno aparādhīno bhujisso
yenakāmaṅgamo . tassa evamassa ahaṃ kho pubbe dāso ahosiṃ
anattādhīno parādhīno na yenakāmaṅgamo somhi etarahi tamhā
dāsabyā mutto attādhīno aparādhīno bhujisso yenakāmaṅgamoti .
So tatonidānaṃ labhetha pāmujjaṃ adhigaccheyya somanassaṃ.
{470.4} Seyyathāpi bhikkhave puriso sadhano sabhogo
kantāraddhānamaggaṃ paṭipajjeyya . so aparena samayena tamhā
kantārā nitthareyya sotthinā abhayena na cassa kiñci bhogānaṃ
vayo . tassa evamassa ahaṃ kho pubbe sadhano sabhogo kantāraddhānamaggaṃ
paṭipajjiṃ somhi etarahi tamhā kantārā nitthiṇṇo sotthinā
abhayena natthi ca me kiñci bhogānaṃ vayoti . so tatonidānaṃ labhetha
pāmujjaṃ adhigaccheyya somanassaṃ . evaṃ kho bhikkhave bhikkhu yathā iṇaṃ
yathā rogaṃ yathā bandhanāgāraṃ yathā dāsabyaṃ yathā kantāraddhānamaggaṃ
ime pañca nīvaraṇe appahīne attani samanupassati.
{470.5} Seyyathāpi bhikkhave yathā ānaṇaññaṃ yathā ārogyaṃ yathā
bandhanā mokkhaṃ yathā bhujissaṃ yathā khemantabhūmi 1- evameva kho bhikkhu ime pañca
@Footnote: 1 Ma. khemantabhūmiṃ.
Nīvaraṇe pahīne attani samanuppassati.
[471] So ime pañca nīvaraṇe pahāya cetaso upakkilese
paññāya dubbalīkaraṇe vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi
savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati .
So imameva kāyaṃ vivekajena pītisukhena abhisanneti 1- parisanneti
paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa vivekajena
pītisukhena apphutaṃ hoti . seyyathāpi bhikkhave dakkho nhāpako
vā nhāpakantevāsī vā kaṃsathāle nhānīyacuṇṇāni ākīritvā
udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ sanneyya sāyaṃ nhānīyapiṇḍi
sinehānuggatā sinehaparetā 2- santarabāhirā phuṭṭhā sinehena na ca
paggharaṇī evameva kho bhikkhave bhikkhu imameva kāyaṃ vivekajena
pītisukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci
sabbāvato kāyassa vivekajena pītisukhena apphutaṃ hoti.
[472] Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā
ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ
pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ upasampajja viharati . so imameva kāyaṃ
samādhijena pītisukhena abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati
nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena pītisukhena apphutaṃ
hoti . seyyathāpi bhikkhave udakarahado gambhīro ubbhidodako
@Footnote: 1 Yu. abhisandeti parisandetīti dissanti 2 Ma. snehānuggatā snehaparetā.
Tassa nevassa puratthimāya disāya udakassa āyamukhaṃ na pacchimāya
disāya udakassa āyamukhaṃ na uttarāya disāya udakassa āyamukhaṃ
na dakkhiṇāya disāya udakassa āyamukhaṃ devo pana kālena kālaṃ
sammādhāraṃ anupaveccheyya atha kho tamhā ca udakarahadā sītā
vāridhārā ubbhijjitvā tameva udakarahadaṃ sītena vārinā abhisanneyya 1-
parisanneyya paripūreyya paripphareyya nāssa kiñci sabbāvato
udakarahadassa sītena vārinā apphutaṃ assa evameva kho bhikkhave
bhikkhu imameva kāyaṃ samādhijena pītisukhena abhisanneti parisanneti
paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa samādhijena
pītisukhena apphutaṃ hoti.
[473] Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu pītiyā ca virāgā upekkhako
ca viharati sato ca sampajāno sukhañca kāyena paṭisaṃvedeti yantaṃ
ariyā ācikkhanti upekkhako satimā sukhavihārīti tatiyaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati . so imameva kāyaṃ nippītikena sukhena
abhisanneti parisanneti paripūreti parippharati nāssa kiñci sabbāvato
kāyassa nippītikena sukhena apphutaṃ hoti . seyyathāpi bhikkhave
uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni
vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni
udakānuggatāni antonimuggapositāni yāva ca aggā yāva ca
@Footnote: 1 Yu. abhisandeyya parisandeyyāti dissanti.
Mūlā sītena vārinā abhisannāni parisannāni paripūrāni paripphutāni
nāssa kiñci sabbāvataṃ uppalānaṃ vā padumānaṃ vā puṇḍarīkānaṃ
vā sītena vārinā apphutaṃ assa evameva kho bhikkhave bhikkhu
imameva kāyaṃ nippītikena sukhena abhisanneti parisanneti paripūreti
parippharati nāssa kiñci sabbāvato kāyassa nippītikena sukhena
apphutaṃ hoti.
[474] Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu sukhassa ca pahānā dukkhassa ca
pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ aṭṭhaṅgamā adukkhamasukhaṃ
upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati . so
imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā nisinno
hoti nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena cetasā
pariyodātena apphutaṃ hoti . seyyathāpi bhikkhave puriso odātena
vatthena sīsaṃ pārupitvā nisinno assa nāssa kiñci sabbāvato
kāyassa odātena vatthena apphutaṃ assa evameva kho bhikkhave
bhikkhu imameva kāyaṃ parisuddhena cetasā pariyodātena pharitvā
nisinno hoti nāssa kiñci sabbāvato kāyassa parisuddhena
cetasā pariyodātena apphutaṃ hoti.
[475] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte
anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte
pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so anekavihitaṃ
Pubbenivāsaṃ anussarati seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi jātiyo .pe.
Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati .
Seyyathāpi bhikkhave puriso sakamhā gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya
tamhāpi gāmā aññaṃ gāmaṃ gaccheyya tamhāpi gāmā sakaṃyeva
gāmaṃ paccāgaccheyya tassa evamassa ahaṃ kho sakamhā gāmā
amuṃ gāmaṃ agañchiṃ tatra evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ
evaṃ tuṇhī ahosiṃ tamhāpi gāmā amuṃ gāmaṃ agañchiṃ tatrapi
evaṃ aṭṭhāsiṃ evaṃ nisīdiṃ evaṃ abhāsiṃ evaṃ tuṇhī ahosiṃ
somhi tamhā gāmā sakaṃyeva gāmaṃ paccāgatoti evameva kho
bhikkhave bhikkhu anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati seyyathīdaṃ ekampi
jātiṃ dvepi jātiyo .pe. iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ anussarati.
[476] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe
vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ
cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so dibbena cakkhunā
visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne
hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate .pe.
Yathākammūpage satte pajānāti . seyyathāpi bhikkhave dve agārā
sadvārā tattha cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyya manusse
gehaṃ pavisantepi nikkhamantepi anucaṅkamantepi anusañcarantepi
Anuvicarantepi evameva kho bhikkhave bhikkhu dibbena cakkhunā visuddhena
atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne
paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate .pe. yathākammūpage
satte pajānāti.
[477] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe
vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ
khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ
pajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhoti
yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ
pajānāti ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ āsavasamudayoti
yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti
ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti.
{477.1} Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ
vimuccati bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati
vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ
karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . seyyathāpi bhikkhave
pabbatasaṅkhepe udakarahado accho vippasanno anāvilo
tattha cakkhumā puriso tīre ṭhito passeyya sippikasambukampi 1-
sakkharakaṭhalampi macchagumbampi tiṭṭhantaṃpi carantaṃpi . tassa
evamassa ayaṃ kho udakarahado accho vippasanno anāvilo
tatrīme sippikasambukāpi sakkharakaṭhalāpi macchagumbāpi
@Footnote: 1 Ma. sippisambukampi.
Tiṭṭhantipi carantipīti evameva kho bhikkhave bhikkhu idaṃ dukkhanti
yathābhūtaṃ pajānāti .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
[478] Ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu samaṇo itipi brāhmaṇo
itipi nhātako itipi vedagū itipi sottiyo itipi ariyo itipi
arahā itipi . kathañca bhikkhave bhikkhu samaṇo hoti . samitāssa
honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā
dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
samaṇo hoti.
{478.1} Kathañca bhikkhave bhikkhu brāhmaṇo hoti .
Bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā
sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ kho bhikkhave
bhikkhu brāhmaṇo hoti.
{478.2} Kathañca bhikkhave bhikkhu nhātako hoti . nhātāssa
honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā
dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu nhātako
hoti.
{478.3} Kathañca bhikkhave bhikkhu vedagū hoti. Viditāssa honti
pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā
āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu vedagū hoti.
{478.4} Kathañca bhikkhave bhikkhu sottiyo hoti . nissutāssa
honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā
dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu
sottiyo hoti.
{478.5} Kathañca bhikkhave bhikkhu ariyo
Hoti . ārakāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā
ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ
kho bhikkhave bhikkhu ariyo hoti.
{478.6} Kathañca bhikkhave bhikkhu arahā 1- hoti. Ārakāssa
honti pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā
dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā evaṃ kho bhikkhave bhikkhu arahā 2-
hotīti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Mahāassapurasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
----------
@Footnote: 1-2 Ma. arahaṃ.
Cūḷaassapurasuttaṃ
[479] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā aṅgesu viharati
assapuraṃ nāma aṅgānaṃ nigamo . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi
bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . bhagavā
etadavoca samaṇā samaṇāti vo bhikkhave jano sañjānāti tumhe
ca pana ke tumheti puṭṭhā samānā samaṇamhāti paṭijānātha tesaṃ
vo bhikkhave evaṃsamaññānaṃ sataṃ evaṃpaṭiññānaṃ sataṃ yā samaṇasāmīcipaṭipadā
taṃ paṭipadaṃ paṭipajjissāma evanno ayaṃ amhākaṃ samaññā ca saccā
bhavissati paṭiññā ca bhūtā yesañca mayaṃ patta cīvarapiṇḍapātasenāsana-
gilānapaccayabhesajjaparikkhāre 1- paribhuñjāma tesaṃ te kārā amhesu
mahapphalā bhavissanti mahānisaṃsā amhākañcevāyaṃ pabbajjā avañjhā
bhavissati saphalā saudrayāti evañhi vo bhikkhave sikkhitabbaṃ.
[480] Kathañca bhikkhave bhikkhu [2]- sāmīcipaṭipadaṃ paṭipanno hoti.
Yassa kassaci bhikkhave bhikkhuno abhijjhālussa abhijjhā appahīnā hoti
byāpannacittassa byāpādo appahīno hoti kodhanassa kodho
appahīno hoti upanāhissa upanāho appahīno hoti makkhissa
makkho appahīno hoti paḷāsissa paḷāso appahīno hoti
issukissa issā appahīnā hoti maccharissa macchariyaṃ appahīnaṃ
@Footnote: 1 Ma. cīvarapiṇḍapāta ... parikkhāraṃ. 2 Po. na. Ma. na samaṇasāmīcippaṭipadaṃ.
Hoti saṭhassa sāṭheyyaṃ appahīnaṃ hoti māyāvissa māyā appahīnā
hoti pāpicchassa pāpikā icchā appahīnā hoti micchādiṭṭhissa
micchādiṭṭhi appahīnā hoti . imesaṃ kho ahaṃ bhikkhave samaṇamalānaṃ
samaṇadosānaṃ samaṇakasāvānaṃ 1- āpāyikānaṃ ṭhānānaṃ duggativedanīyānaṃ
appahānā [2]- samaṇasāmīcipaṭipadaṃ paṭipannoti na vadāmi . Seyyathāpi
bhikkhave matajannāma āvudhajātaṃ ubhatodhāraṃ pītanissitaṃ tadassa
saṅghāṭiyā sampārutaṃ sampalivedhitaṃ tathūpamāhaṃ bhikkhave imassa
bhikkhuno pabbajjaṃ vadāmi.
[481] Nāhaṃ bhikkhave saṅghāṭikassa saṅghāṭidhāraṇamattena sāmaññaṃ
vadāmi . nāhaṃ bhikkhave acelakassa acelakamattena sāmaññaṃ vadāmi.
Nāhaṃ bhikkhave rajojallikassa rajojallikamattena sāmaññaṃ vadāmi .
Nāhaṃ bhikkhave udakorohakassa udakorohamattena 3- sāmaññaṃ vadāmi.
Nāhaṃ bhikkhave rukkhamūlikassa rukkhamūlikamattena sāmaññaṃ vadāmi . nāhaṃ
bhikkhave abbhokāsikassa abbhokāsikamattena sāmaññaṃ vadāmi.
{481.1} Nāhaṃ bhikkhave ubbhatthakassa ubbhatthakamattena sāmaññaṃ
vadāmi . nāhaṃ bhikkhave pariyāyabhattikassa pariyāyabhattikamattena
sāmaññaṃ vadāmi . nāhaṃ bhikkhave mantajjhāyikassa mantajjhāyikamattena
sāmaññaṃ vadāmi . nāhaṃ bhikkhave jaṭilakassa jaṭādhāraṇamattena
sāmaññaṃ vadāmi . saṅghāṭikassa ce bhikkhave saṅghāṭidhāraṇamattena
@Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. samaṇakasaṭānaṃ. 2 Ma. na. 3 Po. Ma. udakorohaṇamattena.
Abhijjhālussa puggalassa abhijjhā pahīyetha byāpannacittassa
byāpādo pahīyetha kodhanassa kodho pahīyetha upanāhissa
upanāho pahīyetha makkhissa makkho pahīyetha paḷāsissa paḷāso
pahīyetha issukissa issā pahīyetha maccharissa macchariyaṃ pahīyetha
saṭhassa sāṭheyyaṃ pahīyetha māyāvissa māyā pahīyetha pāpicchassa
pāpikā icchā pahīyetha micchādiṭṭhissa micchādiṭṭhi pahīyetha
tamenaṃ mittāmaccā ñātisālohitā jātameva naṃ saṅghāṭikaṃ kareyyuṃ
saṅghāṭikattameva samādapeyyuṃ ehi tvaṃ bhadramukha saṅghāṭiko hohi
saṅghāṭikassa te sato saṅghāṭidhāraṇamattena abhijjhālussa abhijjhā
pahīyissati byāpannacittassa byāpādo pahīyissati
{481.2} kodhanassa kodho pahīyissati upanāhissa upanāho
pahīyissati makkhissa makkho pahīyissati paḷāsissa paḷāso pahīyissati
issukissa issā pahīyissati maccharissa macchariyaṃ pahīyissati saṭhassa
sāṭheyyaṃ pahīyissati māyāvissa māyā pahīyissati pāpicchassa pāpikā
icchā pahīyissati micchādiṭṭhissa micchādiṭṭhi pahīyissatīti . yasmā
ca kho ahaṃ bhikkhave saṅghāṭikampi idhekaccaṃ passāmi abhijjhāluṃ
bayāpannacittaṃ kodhanaṃ upanāhiṃ makkhiṃ paḷāsiṃ issukiṃ macchariṃ
saṭhaṃ māyāviṃ pāpicchaṃ micchādiṭṭhiṃ 1- tasmā na saṅghāṭikassa
saṅghāṭidhāraṇamattena sāmaññaṃ vadāmi . acelakassa ce bhikkhave .pe.
Rajojallikassa ce bhikkhave ... Udakorohakassa ce bhikkhave ... Rukkhamūlikassa
@Footnote: 1 Ma. micachādiṭaṭhikaṃ.
Ce bhikkhave ... abbhokāsikassa ce bhikkhave ... ubbhatthakassa ce
bhikkhave ... pariyāyabhattikassa ce bhikkhave ... mantajjhāyikassa ce
bhikkhave ... jaṭilakassa ce bhikkhave jaṭādhāraṇamattena abhijjhālussa
abhijjhā pahīyetha byāpannacittassa byāpādo pahīyetha kodhanassa
kodho pahīyetha upanāhissa upanāho pahīyetha makkhissa makkho
pahīyetha paḷāsissa paḷāso pahīyetha issukissa issā pahīyetha
maccharissa macchariyaṃ pahīyetha saṭhassa sāṭheyyaṃ pahīyetha
{481.3} māyāvissa māyā pahīyetha pāpicchassa pāpikā icchā
pahīyetha micchādiṭṭhissa micchādiṭṭhi pahīyetha tamenaṃ mittāmaccā
ñātisālohitā jātameva naṃ jaṭilakaṃ kareyyuṃ jaṭilakattameva
samādapeyyuṃ ehi tvaṃ bhadramukha jaṭilako hohi jaṭilakassa te sato
jaṭādhāraṇamattena abhijjhālussa abhijjhā pahīyissati byāpannacittassa
byāpādo pahīyissati kodhanassa kodho pahīyissati upanāhissa
upanāho pahīyissati makkhissa makkho pahīyissati paḷāsissa
paḷāso pahīyissati issukissa issā pahīyissati maccharissa
macchariyaṃ pahīyissati saṭhassa sāṭheyyaṃ pahīyissati māyāvissa
māyā pahīyissati pāpicchassa pāpikā icchā pahīyissati micchādiṭṭhissa
micchādiṭṭhi pahīyissatīti . yasmā ca kho ahaṃ bhikkhave jaṭilakampi
idhekaccaṃ passāmi abhijjhāluṃ byāpannacittaṃ kodhanaṃ upanāhiṃ
makkhiṃ paḷāsiṃ issukiṃ macchariṃ saṭhaṃ māyāviṃ pāpicchaṃ micchādiṭṭhiṃ
Tasmā na jaṭilakassa jaṭādhāraṇamattena sāmaññaṃ vadāmi.
[482] Kathañca bhikkhave bhikkhu samaṇasāmīcipaṭipadaṃ paṭipanno
hoti . yassakassaci bhikkhave bhikkhuno abhijjhālussa abhijjhā pahīnā
hoti byāpannacittassa byāpādo pahīno hoti kodhanassa
kodho pahīno hoti upanāhissa upanāho pahīno hoti makkhissa
makkho pahīno hoti paḷāsissa paḷāso pahīno hoti issukissa
issā pahīnā hoti maccharissa macchariyaṃ pahīnaṃ hoti saṭhassa
sāṭheyyaṃ pahīnaṃ hoti māyāvissa māyā pahīnā hoti pāpicchassa
pāpikā icchā pahīnā hoti micchādiṭṭhissa micchādiṭṭhi pahīnā
hoti . imesaṃ kho [1]- bhikkhave samaṇamalānaṃ samaṇadosānaṃ
samaṇakasāvānaṃ āpāyikānaṃ ṭhānānaṃ duggativedanīyānaṃ pahānā
samaṇasāmīcipaṭipadaṃ paṭipannoti vadāmi.
{482.1} So sabbehi imehi pāpakehi akusalehi dhammehi
visuddhamattānaṃ samanupassati vimuttamattānaṃ samanupassati 2- .
Tassa sabbehi imehi pāpakehi akusalehi dhammehi visuddhamattānaṃ
samanupassato vimuttamattānaṃ samanupassato pāmujjaṃ jāyati
pamuditassa pīti jāyati pītimanassa kāyo passambhati passaddhakāyo
sukhaṃ vedeti sukhino cittaṃ samādhiyati . so mettāsahagatena
cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā
catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ
lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena
@Footnote: 1 Ma. ahaṃ. 2 Ma. ime pāṭhā natthi.
Appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharati . karuṇāsahagatena
cetasā ... muditāsahagatena cetasā ... upekkhāsahagatena cetasā
ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti
uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ
upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena
averena abyāpajjhena pharitvā viharati . seyyathāpi bhikkhave
pokkharaṇī acchodakā sātodakā sītodakā setakā 1- supatitthā
ramaṇīyā . puratthimāya cepi disāya puriso āgaccheyya
ghammābhitatto ghammapareto kilanto tasito pipāsito.
{482.2} So taṃ pokkharaṇiṃ āgamma vineyya udakapipāsaṃ vineyya
ghammapariḷāhaṃ . pacchimāya cepi disāya puriso āgaccheyya ... Uttarāya
cepi disāya puriso āgaccheyya ... dukkhiṇāya cepi disāya puriso
āgaccheyya ... yatokuto cepi [2]- puriso āgaccheyya ghammābhitatto
ghammapareto kilanto tasito pipāsito. So taṃ pokkharaṇiṃ āgamma vineyya
udakapipāsaṃ vineyya ghammapariḷāhaṃ evameva kho bhikkhave khattiyakulā
cepi agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti . so ca tathāgatappaveditaṃ
dhammavinayaṃ āgamma evaṃ mettaṃ karuṇaṃ muditaṃ upekkhaṃ bhāvetvā labhati
ajjhattaṃ vūpasamaṃ [3]- samaṇasāmīcipaṭipadaṃ paṭipannoti vadāmi .
Brāhmaṇakulā cepi ... vessakulā cepi ... suddakulā cepi ...
Yasmākasmā cepi kulā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito
@Footnote: 1 Po. setodakā 2 Ma. naṃ. 3 Ma. ajjhattaṃ vūpasamā.
Hoti.
{482.3} So ca tathāgatappaveditaṃ dhammavinayaṃ āgamma evaṃ
mettaṃ karuṇaṃ muditaṃ upekkhaṃ bhāvetvā labhati ajjhattaṃ vūpasamaṃ [1]-
samaṇasāmīcipaṭipadaṃ paṭipannoti vadāmi . khattiyakulā cepi agārasmā
anagāriyaṃ pabbajito hoti . so ca āsavānaṃ khayā anāsavaṃ
cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā
upasampajja viharati āsavānaṃ khayā samaṇo hotīti vadāmi .
Brāhmaṇakulā cepi ... vessakulā cepi ... suddakulā cepi ...
Yasmākasmā cepi kulā agārasmā anagāriyaṃ pabbajito hoti .
So ca āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati āsavānaṃ
khayā samaṇo hotīti vadāmīti.
{482.4} Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Cūḷaassapurasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
Mahāyamakavaggo catuttho.
Tassuddānaṃ
giñjakasālavanaṃ 2- parihātuṃ paññavato
puna saccanisevo mukhavaṇṇapasīdattādi
tasito kevaṭṭassa purajaṭilenāti.
------------
@Footnote: 1 Ma. ajjhattaṃ vūpasamā. 2 Ma. giñjakasālavanaṃ pariharituṃ paññavato puna saccakanisedho
@mukhavaṇṇapasīdhanatāpindo kevaṭṭaassapurajaṭilena.
Cūḷayamakavaggo
------
sāleyyakasuttaṃ
[483] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosalesu cārikañcaramāno
mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ yena sālaṃ 1- nāma kosalānaṃ
brāhmaṇagāmo tadavasari . assosuṃ kho sāleyyakā
brāhmaṇagahapatikā samaṇo khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulā
pabbajito kosalesu cārikañcaramāno mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ
sālaṃ anuppatto . taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ evaṃ kalyāṇo
kittisaddo abbhuggato itipi so bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi
satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā so imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ
sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā pavedeti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ
pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ
brahmacariyaṃ pakāseti sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ dassanaṃ
hotīti.
{483.1} Atha kho sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā
tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisidiṃsu appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ
@Footnote: 1 Ma. sālā nāma.
Kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce yena
bhagavā tenañjalimpaṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce
bhagavato santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce
tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho
sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ etadavocuṃ ko nu kho
bho gotama hetu ko paccayo yenamidhekacce sattā kāyassa
bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti
ko pana bho gotama hetu ko paccayo yenamidhekacce sattā
kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti.
{483.2} Adhammacariyāvisamacariyāhetu kho gahapatayo evamidhekacce
sattā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjanti dhammacariyāsamacariyāhetu kho gahapatayo evamidhekacce
sattā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti.
{483.3} Na kho mayaṃ imassa bhoto gotamassa saṅkhittena bhāsitassa
vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ ājānāma sādhu no bhavaṃ
gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā mayaṃ imassa bhoto gotamassa
saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ
ājāneyyāmāti . tenahi gahapatayo suṇātha sādhukaṃ manasikarotha
bhāsissāmīti . evaṃ bhoti kho sāleyyakā brāhmaṇagahapatikā
bhagavato paccassosuṃ.
[484] Bhagavā etadavoca tividhaṃ kho gahapatayo kāyena
adhammacariyāvisamacariyā hoti catubbidhaṃ vācāya adhammacariyāvisamacariyā
hoti tividhaṃ manasā adhammacariyāvisamacariyā hoti.
{484.1} Kathañca gahapatayo tividhaṃ kāyena adhammacariyā visamacariyā
hoti . idha gahapatayo ekacco pāṇātipātī hoti luddo lohitapāṇī
hatapahate niviṭṭho alajjī 1- adayāpanno sabbapāṇabhūtesu 2- .
Adinnādāyī kho pana hoti yantaṃ parassa paravittūpakaraṇaṃ gāmagataṃ vā
araññagataṃ vā taṃ adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādātā hoti . kāmesu
micchācārī kho pana hoti yā tā māturakkhitā piturakkhitā mātāpiturakkhitā
bhāturakkhitā bhaginirakkhitā ñātirakkhitā [3]- sassāmikā saparidaṇḍā
antamaso mālāguḷaparikkhittāpi tathārūpāsu cārittaṃ āpajjitā hoti .
Evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ kāyena adhammacariyā visamacariyā hoti.
{484.2} Kathañca gahapatayo catubbidhaṃ vācāya adhammacariyā
visamacariyā hoti . idha gahapatayo ekacco musāvādī hoti sabhaggato
vā parisaggato 4- vā ñātimajjhaggato vā pūgamajjhaggato vā
rājakulamajjhaggato vā abhinīto sakkhiṃ puṭṭho ehambho purisa yaṃ
jānāsi taṃ vadehīti . so ajānaṃ vā āha jānāmīti jānaṃ vā āha
na jānāmīti apassaṃ vā āha passāmīti passaṃ vā āha na passāmīti.
Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā sampajānamusā
bhāsitā hoti . pisuṇavāco kho pana hoti ito sutvā amutra
@Footnote: 1 Po. Ma. ayaṃ pāṭho natthi. 2 Ma. pāṇabhūtesu. 3 Po. Ma. gottarakkhitā
@dhammarakkhitā. 4 Ma. sabhāgato vā parisāgato vā.
Akkhātā imesaṃ bhedāya amutra vā sutvā imesaṃ akkhātā amūsaṃ
bhedāya iti samaggānaṃ vā bhedetā 1- bhinnānaṃ vā anuppadātā
vaggārāmo vaggarato vagganandī vaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti .
Pharusavāco kho pana hoti yā sā vācā aṇḍakā 2- kakkasā
parakaṭukā parābhisajjanī kodhasāmantā asamādhisaṃvattanikā tathārūpiṃ
vācaṃ bhāsitā hoti . samphappalāpī kho pana hoti akālavādī
abhūtavādī anatthavādī adhammavādī avinayavādī anidhānavatiṃ vācaṃ bhāsitā
hoti akālena anapadesaṃ apariyantavatiṃ anatthasañhitaṃ . evaṃ kho
gahapatayo catubbidhaṃ vācāya adhammacariyāvisamacariyā hoti.
{484.3} Kathañca gahapatayo tividhaṃ manasā adhammacariyāvisamacariyā
hoti . idha gahapatayo ekacco abhijjhālu hoti yantaṃ parassa paravittūpakaraṇaṃ
taṃ abhijjhitā 3- hoti aho vata yaṃ parassa taṃ mama assāti .
Byāpannacitto kho pana hoti paduṭṭhamanasaṅkappo ime sattā
haññantu vā vajjhantu vā ucchijjantu vā [4]- mā vā ahesunti.
Micchādiṭṭhiko kho pana hoti viparītadassano natthi dinnaṃ natthi
yiṭṭhaṃ natthi hutaṃ natthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko
natthi ayaṃ loko natthi paro loko natthi mātā natthi pitā natthi
sattā opapātikā natthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā
sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā pavedentīti . evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ manasā
@Footnote: 1 Po. Ma. bhettā. 2 Ma. kaṇṭakā. 3 Ma. abhijjhātā. 4 Po. Ma.
@vinassant vā .
Adhammacariyā visamacariyā hoti . evaṃ adhammacariyā visamacariyāhetu kho
gahapatayo evamidhekacce sattā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ
duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti.
[485] Tividhaṃ kho gahapatayo kāyena dhammacariyā samacariyā hoti.
Catubbidhaṃ vācāya dhammacariyāsamacariyā hoti . tividhaṃ manasā
dhammacariyāsamacariyā hoti.
{485.1} Kathañca gahapatayo tividhaṃ kāyena dhammacariyāsamacariyā
hoti . idha gahapatayo ekacco pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā
paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno
sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati . adinnādānaṃ pahāya
adinnādānā paṭivirato hoti yantaṃ parassa paravittūpakaraṇaṃ
gāmagataṃ vā araññagataṃ vā na taṃ adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādātā
hoti . kāmesu micchācāraṃ pahāya kāmesu micchācārā paṭivirato
hoti yā tā māturakkhitā piturakkhitā mātāpiturakkhitā bhāturakkhitā
bhaginirakkhitā ñātirakkhitā [1]- sassāmikā saparidaṇḍā antamaso
mālāguḷaparikkhittāpi tathārūpāsu na cārittaṃ āpajjitā hoti. Evaṃ kho
gahapatayo tividhaṃ kāyena dhammacariyāsamacariyā hoti.
{485.2} Kathañca gahapatayo catubbidhaṃ vācāya dhammacariyā
samacariyā hoti . idha gahapatayo ekacco musāvādaṃ pahāya musāvādā
paṭivirato hoti sabhaggato vā parisaggato vā ñātimajjhaggato
vā pūgamajjhaggato vā rājakulamajjhaggato vā abhinīto
sakkhiṃ puṭṭho ehambho purisa yaṃ jānāsi taṃ vadehīti
@Footnote: 1 Ma. gottarakkhitā dhammarakkhitā.
So ajānaṃ vā āha na jānāmīti jānaṃ vā āha jānāmīti
apassaṃ vā āha na passāmīti passaṃ vā āha passāmīti .
Iti attahetu vā parahetu vā āmisakiñcikkhahetu vā na sampajānamusā
bhāsitā hoti . pisuṇaṃ vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato
hoti ito sutvā na amutra akkhātā imesaṃ bhedāya amutra
vā sutvā na imesaṃ akkhātā amūsaṃ bhedāya iti bhinnānaṃ
vā sandhātā sahitānaṃ vā anuppadātā samaggārāmo samaggarato
samagganandī samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti . pharusaṃ vācaṃ pahāya
pharusāya vācāya paṭivirato hoti yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā
pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpiṃ
vācaṃ bhāsitā hoti . samphappalāpaṃ pahāya samphappalāpā paṭivirato
hoti kālavādī bhūtavādī atthavādī dhammavādī vinayavādī nidhānavatiṃ
vācaṃ bhāsitā hoti kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitaṃ .
Evaṃ kho gahapatayo catubbidhaṃ vācāya dhammacariyā samacariyā hoti.
{485.3} Kathañca gahapatayo tividhaṃ manasā dhammacariyā samacariyā
hoti . idha gahapatayo ekacco anabhijjhālu hoti yantaṃ parassa
paravittūpakaraṇaṃ taṃ nābhijjhitā hoti aho vata yaṃ parassa taṃ mama assāti.
Abyāpannacitto kho pana hoti appaduṭṭhamanasaṅkappo ime
sattā averā abyāpajjhā anīghā sukhī attānaṃ pariharantūti .
Sammādiṭṭhiko kho pana hoti aviparītadassano atthi dinnaṃ atthi
Yiṭṭhaṃ atthi hutaṃ atthi sukaṭadukkaṭānaṃ kammānaṃ phalaṃ vipāko
atthi ayaṃ loko atthi paro loko atthi mātā atthi pitā
atthi sattā opapātikā atthi loke samaṇabrāhmaṇā sammaggatā
sammāpaṭipannā ye imañca lokaṃ parañca lokaṃ sayaṃ abhiññā
sacchikatvā pavedentīti . evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ manasā
dhammacariyāsamacariyā hoti . evaṃ dhammacariyāsamacariyāhetu kho
gahapatayo evamidhekacce sattā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ
saggaṃ lokaṃ upapajjanti.
[486] Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā khattiyamahāsālānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā
parammaraṇā khattiyamahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya taṃ kissa
hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{486.1} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā brāhmaṇamahāsālānaṃ .pe.
Gahapatimahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ
vijjati yaṃ so kāyassa bhedā parammaraṇā gahapatimahāsālānaṃ
sahabyataṃ upapajjeyya taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{486.2} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī
aho vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā cātummahārājikānaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho
Panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā parammaraṇā cātummahārājikānaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya taṃ kissa hetu tathā hi so
dhammacārī samacārī.
{486.3} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī
aho vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā tāvatiṃsānaṃ devānaṃ
sahabyataṃ .pe. yāmānaṃ devānaṃ ... Tusitānaṃ devānaṃ ... Nimmānaratīnaṃ
devānaṃ ... paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ ... brahmakāyikānaṃ devānaṃ
sahabyataṃ upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa
bhedā parammaraṇā brahmakāyikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya taṃ
kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{486.4} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā ābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā parammaraṇā
ābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya taṃ kissa hetu tathā hi
so dhammacārī samacārī . ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī
aho vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā parittābhānaṃ devānaṃ .pe.
Appamāṇābhānaṃ devānaṃ ... ābhassarānaṃ devānaṃ ... parittasubhānaṃ
devānaṃ ... appamāṇasubhānaṃ devānaṃ ... subhakiṇhakānaṃ devānaṃ ...
Vehapphalānaṃ devānaṃ ... avihānaṃ devānaṃ ... Atappānaṃ devānaṃ ...
Sudassānaṃ devānaṃ ... Sudassīnaṃ devānaṃ ... Akaniṭṭhakānaṃ 1- devānaṃ ...
Ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ... viññāṇañcāyatanūpagānaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. akaniṭṭhānaṃ.
Devānaṃ ... ākiñcaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ ... nevasaññā-
nāsaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyanti
ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā parammaraṇā
nevasaññānāsaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya
taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{486.5} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī
aho vatāhaṃ āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ
diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyanti
ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ
paññāvimuttiṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja
vihareyya taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārīti.
[487] Evaṃ vutte sāseyyakā brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ
etadavocuṃ abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama seyyathāpi
bho gotama nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya
mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṃ
dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhantīti evameva bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito ete mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ
gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca upāsake no bhavaṃ gotamo
dhāretu ajjatagge pāṇupete 1- saraṇaṅgateti.
Sāleyyakasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
--------
@Footnote: 1 Ma. sabbattha pāṇupetaṃ.
Verañjakasuttaṃ
[488] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena
verañjakā brāhmaṇagahapatikā sāvatthiyaṃ paṭivasanti kenacideva
karaṇīyena . assosuṃ kho verañjakā brāhmaṇagahapatikā samaṇo
khalu bho gotamo sakyaputto sakyakulā pabbajito sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . taṃ kho pana bhavantaṃ gotamaṃ
evaṃ kalyāṇo kittisaddo abbhuggato itipi so bhagavā arahaṃ
sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro
purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā so imaṃ lokaṃ
sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ
sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ
majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ
parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti sādhu kho pana tathārūpānaṃ arahataṃ
dassanaṃ hotīti.
{488.1} Atha kho verañjakā brāhmaṇagahapatikā yena bhagavā
tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā appekacce bhagavantaṃ abhivādetvā
ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce bhagavatā saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ
kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce yena bhagavā
tenañjalimpaṇāmetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce bhagavato
Santike nāmagottaṃ sāvetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu appekacce
tuṇhībhūtā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho verañjakā
brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ etadavocuṃ ko nu kho bho gotama
hetu ko paccayo yenamidhekacce sattā kāyassa bhedā parammaraṇā
apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti ko pana bho gotama
hetu ko paccayo yenamidhekacce sattā kāyassa bhedā parammaraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti.
{488.2} Adhammacariyā visamacariyāhetu kho gahapatayo evamidhekacce
sattā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjanti dhammacariyāsamacariyāhetu kho gahapatayo evamidhekacce
sattā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantīti.
{488.3} Na kho mayaṃ imassa bhoto gotamassa saṅkhittena
bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ
ājānāma sādhu kho pana bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathā
mayaṃ imassa bhoto gotamassa saṅkhittena bhāsitassa vitthārena
atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ ājāneyyāmāti . tenahi
gahapatayo suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhoti
kho verañjakā brāhmaṇagahapatikā bhagavato paccassosuṃ.
[489] Bhagavā etadavoca tividhaṃ kho gahapatayo kāyena
adhammacārī visamacārī hoti catubbidhaṃ vācāya adhammacārī
visamacārī hoti tividhaṃ manasā adhammacārī visamacārī hoti.
{489.1} Kathañca gahapatayo tividhaṃ kāyena adhammacārī visamacārī hoti.
Idha gahapatayo ekacco pāṇātipātī hoti luddo lohitapāṇī hatapahate
niviṭṭho alajjī adayāpanno sabbapāṇabhūtesu . adinnādāyī kho pana
hoti yantaṃ parassa paravittūpakaraṇaṃ taṃ adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādātā
hoti . kāmesu micchācārī kho pana hoti yā tā māturakkhitā .pe.
Tathārūpāsu cārittaṃ āpajjitā hoti . Evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ kāyena
adhammacārī visamacārī hoti.
{489.2} Kathañca gahapatayo catubbidhaṃ vācāya adhammacārī
visamacārī hoti . idha gahapatayo ekacco musāvādī hoti .pe.
Sampajānamusā bhāsitā hoti . pisuṇavāco kho pana hoti ito
sutvā amutra akkhātā .pe. vaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā hoti .
Pharusavāco kho pana hoti yā sā vācā aṇḍakā kakkasā .pe.
Tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti . samphappalāpī kho pana hoti
akālavādī abhūtavādī .pe. apariyantavatiṃ anatthasañhitaṃ .
Evaṃ kho gahapatayo catubbidhaṃ vācāya adhammacārī visamacārī hoti.
{489.3} Kathañca gahapatayo tividhaṃ manasā adhammacārī
visamacārī hoti . idha gahapatayo ekacco abhijjhālu hoti
.pe. taṃ mama assāti . byāpannacitto kho pana hoti
paduṭṭhamanasaṅkappo ime sattā haññantu vā .pe. mā vā
ahesunti . micchādiṭṭhiko kho pana hoti viparītadassano natthi
dinnaṃ natthi yiṭṭhaṃ natthi hutaṃ .pe. sacchikatvā pavedentīti .
Evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ manasā adhammacārī visamacārī hoti .
Evaṃ adhammacariyāvisamacariyāhetu kho gahapatayo evamidhekacce
sattā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjanti.
[490] Tividhaṃ kho pana gahapatayo kāyena dhammacārī samacārī
hoti catubbidhaṃ vācāya dhammacārī samacārī hoti tividhaṃ manasā
dhammacārī samacārī hoti.
{490.1} Kathañca gahapatayo tividhaṃ kāyena dhammacārī samacārī
hoti . idha gahapatayo ekacco pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā
paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho .pe. sabbapāṇabhūtahitānukampī
viharati . adinnādānaṃ pahāya adinnādānā paṭivirato hoti yantaṃ
parassa paravittūpakaraṇaṃ na taṃ adinnaṃ theyyasaṅkhātaṃ ādātā hoti .
Kāmesu micchācāraṃ pahāya .pe. tathārūpāsu na cārittaṃ āpajjitā
hoti. Evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ kāyena dhammacārī samacārī hoti.
{490.2} Kathañca gahapatayo catubbidhaṃ vācāya dhammacārī samacārī
hoti . idha gahapatayo ekacco musāvādaṃ pahāya musāvādā paṭivirato
hoti sabhaggato vā .pe. na sampajānamusā bhāsitā hoti . pisuṇaṃ
vācaṃ pahāya pisuṇāya vācāya paṭivirato .pe. Samaggakaraṇiṃ vācaṃ bhāsitā
hoti . pharusaṃ vācaṃ pahāya .pe. tathārūpiṃ 1- vācaṃ bhāsitā hoti.
Samphappalāpaṃ pahāya .pe. kālena sāpadesaṃ pariyantavatiṃ atthasañhitaṃ.
@Footnote: 1 Po. Ma. tathārūpaṃ.
Evaṃ kho gahapatayo catubbidhaṃ vācāya dhammacārī samacārī hoti.
{490.3} Kathañca gahapatayo tividhaṃ manasā dhammacārī samacārī
hoti . idha gahapatayo ekacco anabhijjhālu hoti yantaṃ parassa
paravittūpakaraṇaṃ taṃ nābhijjhitā hoti aho vata yaṃ parassa taṃ mama assāti.
Abyāpannacitto kho pana hoti appaduṭṭhamanasaṅkappo ime sattā
averā abyāpajjhā anīghā sukhī attānaṃ pariharantūti . sammādiṭṭhiko
kho pana hoti aviparītadassano atthi dannaṃ atthi yiṭṭhaṃ .pe. sayaṃ
abhiññā sacchikatvā pavedentīti . evaṃ kho gahapatayo tividhaṃ manasā
dhammacārī samacārī hoti.
{490.4} Evaṃ dhammacariyāsamacariyāhetu kho gahapatayo
evamidhekacce sattā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ
lokaṃ upapajjanti.
[491] Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā khattiyamahāsālānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā
parammaraṇā khattiyamahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya taṃ kissa
hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{491.1} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā brāhmaṇamahāsālānaṃ .pe.
Gahapatimahāsālānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati
yaṃ so kāyassa bhedā parammaraṇā gahapatimahāsālānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyya taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{491.2} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā cātummahārājikānaṃ devānaṃ
sahabyataṃ upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa
bhedā parammaraṇā cātummahārājikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya
taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{491.3} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā tāvatiṃsānaṃ devānaṃ .pe.
Yāmānaṃ devānaṃ ... tusitānaṃ devānaṃ ... nimmānaratīnaṃ
devānaṃ ... paranimmitavasavattīnaṃ devānaṃ ... brahmakāyikānaṃ
devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so
kāyassa bhedā parammaraṇā brahmakāyikānaṃ devānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyya taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{491.4} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā ābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā
parammaraṇā ābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjeyya taṃ kissa
hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{491.5} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ kāyassa bhedā parammaraṇā parittābhānaṃ devānaṃ .pe.
Appamāṇābhānaṃ devānaṃ ... ābhassarānaṃ devānaṃ ... parittasubhānaṃ
devānaṃ ... appamāṇasubhānaṃ devānaṃ ... subhakiṇhakānaṃ
Devānaṃ ... vehapphalānaṃ devānaṃ ... Avihānaṃ devānaṃ ... Atappānaṃ
devānaṃ ... sudassānaṃ devānaṃ ... Sudassīnaṃ devānaṃ ... Akaniṭṭhakānaṃ
devānaṃ ... ākāsānañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ...
Viññāṇañcāyatanūpagānaṃ devānaṃ ... ākiñcaññāyatanūpagānaṃ
devānaṃ ... nevasaññānāsaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyyanti ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati yaṃ so kāyassa bhedā
parammaraṇā nevasaññānāsaññāyatanūpagānaṃ devānaṃ sahabyataṃ
upapajjeyya taṃ kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārī.
{491.6} Ākaṅkheyya ce gahapatayo dhammacārī samacārī aho
vatāhaṃ āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyyanti ṭhānaṃ kho
panetaṃ vijjati yaṃ so āsavānaṃ khayā anāsavaṃ cetovimuttiṃ paññāvimuttiṃ
diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihareyya taṃ
kissa hetu tathā hi so dhammacārī samacārīti.
[492] Evaṃ vutte verañjakā brāhmaṇagahapatikā bhagavantaṃ
etadavocuṃ abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama seyyathāpi
bho gotama nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya
mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṃ
dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhantīti evameva bhotā gotamena
anekapariyāyena dhammo pakāsito ete mayaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ
Gacchāma dhammañca bhikkhusaṅghañca upāsake no bhavaṃ gotamo dhāretu
ajjatagge pāṇupete saraṇaṅgateti.
Verañjakasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
----------
Mahāvedallasuttaṃ
[493] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko
sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sārīputto
tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā sārīputtena saddhiṃ sammodi
sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
[494] Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko
āyasmantaṃ sārīputtaṃ etadavoca duppañño duppaññoti āvuso
vuccati kittāvatā nu kho āvuso duppaññoti vuccatīti . Nappajānāti
nappajānātīti kho āvuso tasmā duppaññoti vuccati kiñca
nappajānāti idaṃ dukkhanti nappajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti
nappajānāti ayaṃ dukkhanirodhoti nappajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī
paṭipadāti nappajānāti nappajānāti nappajānātīti kho āvuso
tasmā duppaññoti vuccatīti.
{494.1} Sādhāvusoti kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmato
sārīputtassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā āyasmantaṃ
sārīputtaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi paññavā paññavāti āvuso
vuccati kittāvatā nu kho āvuso paññavāti vuccatīti . pajānāti
pajānātīti kho āvuso tasmā paññavāti vuccati kiñca pajānāti
idaṃ dukkhanti pajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti pajānāti ayaṃ
Dukkhanirodhoti pajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti pajānāti
pajānāti pajānātīti kho āvuso tasmā paññavāti vuccatīti .
Viññāṇaṃ viññāṇanti āvuso vuccati kittāvatā nu kho āvuso
viññāṇanti vuccatīti . vijānāti vijānātīti kho āvuso tasmā
viññāṇanti vuccati kiñca vijānāti sukhantipi vijānāti dukkhantipi
vijānāti adukkhamasukhantipi vijānāti vijānāti vijānātīti
kho āvuso tasmā viññāṇanti vuccatīti.
{494.2} Yā cāvuso paññā yañca viññāṇaṃ ime dhammā
saṃsaṭṭhā udāhu visaṃsaṭṭhā labbhā ca panimesaṃ dhammānaṃ vinibbhujitvā
vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti.
{494.3} Yā cāvuso paññā yañca viññāṇaṃ ime dhammā
saṃsaṭṭhā no visaṃsaṭṭhā na ca labbhā imesaṃ dhammānaṃ vinibbhujitvā
vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetuṃ yañca āvuso pajānāti
taṃ vijānāti yaṃ vijānāti taṃ pajānāti tasmā ime dhammā saṃsaṭṭhā
no visaṃsaṭṭhā na ca labbhā imesaṃ dhammānaṃ vinibbhujitvā
vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti.
{494.4} Yā cāvuso paññā yañca viññāṇaṃ imesaṃ dhammānaṃ
saṃsaṭṭhānaṃ no visaṃsaṭṭhānaṃ kiṃ nānākaraṇanti . yā cāvuso paññā
yañca viññāṇaṃ imesaṃ dhammānaṃ saṃsaṭṭhānaṃ no visaṃsaṭṭhānaṃ paññā
bhāvetabbā viññāṇaṃ pariññeyyaṃ idaṃ nesaṃ nānākaraṇanti.
[495] Vedanā vedanāti āvuso vuccati kittāvatā nu kho
Āvuso vedanāti vuccatīti . vedeti vedetīti kho āvuso tasmā
vedanāti vuccati kiñca vedeti sukhampi vedeti dukkhampi vedeti
adukkhamasukhampi vedeti vedeti vedetīti kho āvuso tasmā
vedanāti vuccatīti . saññā saññāti āvuso vuccati kittāvatā
nu kho āvuso saññāti vuccatīti . sañjānāti sañjānātīti kho
āvuso tasmā saññāti vuccati kiñca sañjānāti nīlakampi
sañjānāti pītakampi sañjānāti lohitakampi sañjānāti odātampi
sañjānāti sañjānāti sañjānātīti kho āvuso tasmā saññāti
vuccatīti.
{495.1} Yā cāvuso vedanā yā ca saññā yañca viññāṇaṃ
ime dhammā saṃsaṭṭhā udāhu visaṃsaṭṭhā labbhā ca panimesaṃ
dhammānaṃ vinibbhujitvā vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti .
Yā cāvuso vedanā yā ca saññā yañca viññāṇaṃ ime
dhammā saṃsaṭṭhā no visaṃsaṭṭhā na ca labbhā imesaṃ dhammānaṃ
vinibbhujitvā vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetuṃ yaṃ cāvuso
vedeti taṃ sañjānāti yaṃ vijānāti taṃ vijānāti tasmā ime
dhammā saṃsaṭṭhā no visaṃsaṭṭhā na ca labbhā imesaṃ dhammānaṃ
vinibbhujitvā vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti.
[496] Nissaṭṭhena hāvuso pañcahi indriyehi parisuddhena
manoviññāṇena kiṃ neyyanti . nissaṭṭhena ca āvuso pañcahi
indriyehi parisuddhena manoviññāṇena ananto ākāsoti
Ākāsānañcāyatanaṃ neyyaṃ anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ
neyyaṃ natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ neyyanti . neyyaṃ panāvuso
dhammaṃ kena jānātīti 1- . neyyaṃ kho āvuso dhammaṃ paññācakkhunā
jānātīti 2- . paññā panāvuso kimatthiyāti . paññā kho āvuso
abhiññatthā pariññatthā pahānatthāti.
[497] Katī panāvuso paccayā sammādiṭṭhiyā uppādāyāti .
Dve kho āvuso paccayā sammādiṭṭhiyā uppādāya parato ca
ghoso yoniso ca manasikāro ime kho āvuso dve paccayā
sammādiṭṭhiyā uppādāyāti . katīhi panāvuso aṅgehi anuggahitā
sammādiṭṭhi cetovimuttiphalā ca hoti cetovimuttiphalānisaṃsā ca
paññāvimuttiphalā ca hoti paññāvimuttiphalānisaṃsā cāti.
{497.1} Pañcahi kho āvuso aṅgehi anuggahitā sammādiṭṭhi
cetovimuttiphalā ca hoti cetovimuttiphalānisaṃsā ca paññāvimuttiphalā
ca hoti paññāvimuttiphalānisaṃsā ca idhāvuso sammādiṭṭhi sīlānuggahitā
ca hoti sutānuggahitā ca hoti sākacchānuggahitā ca hoti
samathānuggahitā ca hoti vipassanānuggahitā ca hoti imehi kho
āvuso pañcahaṅgehi anuggahitā sammādiṭṭhi cetovimuttiphalā ca
hoti cetovimuttiphalānisaṃsā ca paññāvimuttiphalā ca hoti
paññāvimuttiphalānisaṃsā cāti.
[498] Katī panāvuso bhavāti . tayome āvuso bhavā
@Footnote: 1-2 Ma. pajānātīti.
Kāmabhavo rūpabhavo arūpabhavo cāti . kathaṃ panāvuso āyatiṃ
punabbhavābhinibbatti hotīti . avijjānīvaraṇānaṃ kho āvuso
sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ tatratatrābhinandanā evaṃ
āyatiṃ punabbhavābhinibbatti hotīti . kathaṃ panāvuso āyatiṃ
punabbhavābhinibbatti na hotīti . avijjāvirāgā kho āvuso
vijjuppādā taṇhānirodhā evaṃ āyatiṃ punabbhavābhinibbatti
na hotīti.
[499] Katamaṃ panāvuso paṭhamaṃ jhānanti . idhāvuso bhikkhu
vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ
pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati idaṃ vuccatāvuso paṭhamaṃ
jhānanti . paṭhamaṃ panāvuso jhānaṃ kataṅgikanti . paṭhamaṃ kho
āvuso jhānaṃ pañcaṅgikaṃ idhāvuso paṭhamaṃ jhānaṃ pañcaṅgikaṃ
samāpannassa bhikkhuno vitakko ca vattati vicāro ca pīti ca sukhañca
cittekaggatā ca paṭhamaṃ kho āvuso jhānaṃ evaṃ pañcaṅgikanti .
Paṭhamaṃ panāvuso jhānaṃ kataṅgavippahīnaṃ kataṅgasamannāgatanti . paṭhamaṃ
kho āvuso jhānaṃ pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgataṃ idhāvuso
paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa bhikkhuno kāmachando pahīno hoti
byāpādo pahīno hoti thīnamiddhaṃ pahīnaṃ hoti uddhacca kukkuccaṃ
pahīnaṃ hoti vicikicchā pahīnā hoti vitakko ca vattati vicāro ca
pīti ca sukhaṃ ca cittekaggatā ca paṭhamaṃ kho āvuso jhānaṃ evaṃ
pañcaṅgavippahīnaṃ pañcaṅgasamannāgatanti.
[500] Pañcimāni āvuso indriyāni nānāvisayāni
nānāgocarāni na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhonti seyyathīdaṃ
cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ imesaṃ
kho āvuso pañcannaṃ indriyānaṃ nānāvisayānaṃ nānāgocarānaṃ na
aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhontānaṃ kiṃ paṭisaraṇaṃ ko ca
nesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotīti . pañcimāni āvuso indriyāni
nānāvisayāni nānāgocarāni na aññamaññassa gocaravisayaṃ
paccanubhonti seyyathīdaṃ cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ
kāyindriyaṃ imesaṃ kho āvuso pañcannaṃ indriyānaṃ nānāvisayānaṃ
nānāgocarānaṃ na aññamaññassa gocaravisayaṃ paccanubhontānaṃ mano
paṭisaraṇaṃ mano ca nesaṃ gocaravisayaṃ paccanubhotīti.
[501] Pañcimāni āvuso indriyāni seyyathīdaṃ cakkhundriyaṃ
sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ imāni kho āvuso
pañcindriyāni kiṃ paṭicca tiṭṭhantīti . pañcimāni āvuso indriyāni
seyyathīdaṃ cakkhundriyaṃ sotindriyaṃ ghānindriyaṃ jivhindriyaṃ kāyindriyaṃ
imāni kho āvuso pañcindriyāni āyuṃ paṭicca tiṭṭhantīti . āyu
panāvuso kiṃ paṭicca tiṭṭhatīti . āyu usmaṃ paṭicca tiṭṭhatīti .
Usmā panāvuso kiṃ paṭicca tiṭṭhatīti . usmā āyuṃ paṭicca
tiṭṭhatīti . idāneva kho mayaṃ āyasmato sārīputtassa bhāsitaṃ
evaṃ ājānāma āyu usmaṃ paṭicca tiṭṭhatīti idāneva kho mayaṃ
Āyasmato sārīputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma usmā āyuṃ
paṭicca tiṭṭhatīti . yathākathaṃ panāvuso imassa bhāsitassa attho
daṭṭhabboti . tenahāvuso upamante karissāmi upamāyapidhekacce
viññū [1]- bhāsitassa atthaṃ ājānanti seyyathāpi āvuso telappadīpassa
jhāyato acciṃ paṭicca ābhā paññāyati ābhaṃ paṭicca acci
paññāyati evameva kho āyu usmaṃ paṭicca tiṭṭhati usmā āyuṃ
paṭicca tiṭṭhatīti . teva nu kho āvuso āyusaṅkhārā te vedanīyā
dhammā udāhu aññe āyusaṅkhārā aññe vedanīyā dhammāti . na
kho āvuso teva āyusaṅkhārā te vedanīyā dhammā te āvuso
āyusaṅkhārā abhavissaṃsu te vedanīyā dhammā nayidaṃ saññāvedayitanirodhaṃ
samāpannassa bhikkhuno vuṭṭhānaṃ paññāyetha yasmā ca kho
aññe āyusaṅkhārā aññe vedanīyā dhammā tasmā saññāvedayitanirodhaṃ
samāpannassa bhikkhuno vuṭṭhānaṃ paññāyatīti.
[502] Yadā nu kho āvuso imaṃ kāyaṃ katī dhammā jahanti
athāyaṃ kāyo ujjhito avakkhitto seti yathā kaṭṭhaṃ acetananti .
Yadā kho āvuso imaṃ kāyaṃ tayo dhammā jahanti āyu usmā ca
viññāṇaṃ athāyaṃ kāyo ujjhito avakkhitto seti yathā kaṭṭhaṃ
acetananti . yo 2- cāyaṃ āvuso mato kālakato yo cāyaṃ
bhikkhu saññāvedayitanirodhasamāpanno imesaṃ kiṃ nānākaraṇanti .
Yo cāyaṃ āvuso mato kālakato tassa kāyasaṅkhārā niruddhā
@Footnote: 1 Ma. purisā. 2 Ma. yvāyaṃ.
Paṭippassaddhā vacīsaṅkhārā niruddhā paṭippassaddhā cittasaṅkhārā
niruddhā paṭippassaddhā āyu parikkhīṇā usmā vūpasantā
indriyāni paribhinnāni yo cāyaṃ bhikkhu saññāvedayitanirodhaṃ
samāpanno tassapi kāyasaṅkhārā niruddhā paṭippassaddhā vacīsaṅkhārā
niruddhā paṭippassaddhā cittasaṅkhārā niruddhā paṭippassaddhā
āyu apparikkhīṇā usmā avūpasantā indriyāni
vippasannāni yo cāyaṃ āvuso mato kālakato yo cāyaṃ bhikkhu
saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno idaṃ nesaṃ nānākaraṇanti.
[503] Katī panāvuso paccayā adukkhamasukhāya cetovimuttiyā
samāpattiyāti . cattāro kho āvuso paccayā adukkhamasukhāya
cetovimuttiyā samāpattiyā idhāvuso bhikkhu sukhassa ca pahānā
dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ aṭṭhaṅgamā
adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati
ime kho āvuso cattāro paccayā adukkhamasukhāya cetovimuttiyā
samāpattiyāti . katī panāvuso paccayā animittāya cetovimuttiyā
samāpattiyāti . dve kho āvuso paccayā animittāya cetovimuttiyā
samāpattiyā sabbanimittānañca amanasikāro animittāya ca dhātuyā
manasikāro ime kho āvuso dve paccayā animittāya cetovimuttiyā
samāpattiyāti . katī panāvuso paccayā animittāya
cetovimuttiyā ṭhitiyāti . tayo kho āvuso paccayā animittāya
Cetovimuttiyā ṭhitiyā sabbanimittānañca amanasikāro animittāya
ca dhātuyā manasikāro pubbe ca abhisaṅkhāro ime kho āvuso
tayo paccayā animittāya cetovimuttiyā ṭhitiyāti . katī panāvuso
paccayā animittāya cetovimuttiyā vuṭṭhānāyāti . dve kho
āvuso paccayā animittāya cetovimuttiyā vuṭṭhānāya sabbanimittānañca
manasikāro animittāya ca dhātuyā amanasikāro ime
kho āvuso dve paccayā animittāya cetovimuttiyā vuṭṭhānāyāti.
[504] Yā cāyaṃ āvuso appamāṇā cetovimutti yā ca
ākiñcaññā cetovimutti yā ca suññatā cetovimutti yā ca
animittā cetovimutti ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā
ca udāhu ekatthā byañjanameva nānanti . yā cāyaṃ āvuso
appamāṇā cetovimutti yā ca ākiñcaññā cetovimutti yā
ca suññatā cetovimutti yā ca animittā cetovimutti atthi
kho āvuso pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā nānatthā
ceva nānābyañjanā ca atthi ca āvuso pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ
āgamma ime dhammā ekatthā byañjanameva nānaṃ . katamo
cāvuso pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā nānatthā ceva
nānābyañjanā ca idhāvuso bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ
disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho
tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena
Cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena
abyāpajjhena pharitvā viharati karuṇāsahagatena ... muditāsahagatena ...
Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ
tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya
sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena
appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharati ayaṃ
vuccatāvuso appamāṇā cetovimutti . katamā cāvuso ākiñcaññā
cetovimutti idhāvuso bhikkhu sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma
natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ
vuccatāvuso ākiñcaññā cetovimutti.
{504.1} Katamā cāvuso suññatā cetovimutti idha āvuso
bhikkhu araññagato vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti
paṭisañcikkhati suññamidaṃ attena vā attaniyena vāti ayaṃ
vuccatāvuso suññatā cetovimutti . katamā cāvuso animittā
cetovimutti idhāvuso bhikkhu sabbanimittānaṃ amanasikārā
animittaṃ cetosamādhiṃ upasampajja viharati ayaṃ vuccatāvuso
animittā cetovimutti . ayaṃ kho āvuso pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ
āgamma ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca . katamo
cāvuso pariyāyo yaṃ pariyāyaṃ āgamma ime dhammā ekatthā
byañjanameva nānaṃ rāgo kho āvuso pamāṇakaraṇo doso
pamāṇakaraṇo moho pamāṇakaraṇo te khīṇāsavassa bhikkhuno
Pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ
anuppādadhammā . yāvatā kho āvuso appamāṇā cetovimuttiyo
akuppā tāsaṃ cetovimutti aggamakkhāyati sā kho panākuppā
cetovimutti suññā rāgena suññā dosena suññā mohena .
Rāgo kho āvuso kiñcano doso kiñcano moho kiñcano te
khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā
anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā . yāvatā kho āvuso
ākiñcaññā cetovimuttiyo akuppā tāsaṃ cetovimutti
aggamakkhāyati sā kho panākuppā cetovimutti suññā rāgena
suññā dosena suññā mohena.
{504.2} Rāgo kho āvuso nimittakaraṇo doso nimittakaraṇo
moho nimittakaraṇo te khīṇāsavassa bhikkhuno pahīnā ucchinnamūlā
tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammā . yāvatā
kho āvuso nimittā cetovimuttiyo akuppā tāsaṃ cetovimutti
aggamakkhāyati sā kho panākuppā cetovimuttati suññā rāgena
suññā dosena suññā mohena . ayaṃ kho āvuso pariyāyo yaṃ
pariyāyaṃ āgamma ime dhammā ekatthā byañjanameva nānanti.
Idamavocāyasmā sārīputto attamano āyasmā mahākoṭṭhiko
āyasmato sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandīti.
Mahāvedallasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
--------
Cūḷavedallasuttaṃ
[505] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati
veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho visākho upāsako yena
dhammadinnā bhikkhunī tenupasaṅkami upasaṅkamitvā dhammadinnaṃ bhikkhuniṃ
abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi.
[506] Ekamantaṃ nisinno kho visākho upāsako dhammadinnaṃ
bhikkhuniṃ etadavoca sakkāyo sakkāyoti ayye vuccati katamo
nu kho ayye sakkāyo vutto bhagavatāti . pañca kho ime
āvuso visākha upādānakkhandhā sakkāyo vutto bhagavatā seyyathīdaṃ
rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho
saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandho ime kho āvuso
visākha pañcupādānakkhandhā sakkāyo vutto bhagavatāti.
{506.1} Sādhayyeti kho visākho upāsako dhammadinnāya bhikkhuniyā
bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā dhammadinnaṃ bhikkhuniṃ uttariṃ pañhaṃ
apucchi sakkāyasamudayo sakkāyasamudayoti ayye vuccati katamo nu kho
ayye sakkāyasamudayo vutto bhagavatāti . yāyaṃ āvuso visākha taṇhā
ponobbhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī seyyathīdaṃ
kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā ayaṃ kho āvuso visākha
sakkāyasamudayo vutto bhagavatāti.
{506.2} Sakkāyanirodho sakkāyanirodhoti ayye vuccati
katamo nu kho ayye sakkāyanirodho vutto bhagavatāti .
Yo kho āvuso visākha tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo
paṭinissaggo mutti anālayo ayaṃ kho āvuso visākha sakkāyanirodho
vutto bhagavatāti . sakkāyanirodhagāminī paṭipadā sakkāyavirodhagāminī
paṭipadāti ayye vuccati katamā nu kho ayye sakkāyanirodhagāminī
paṭipadā vuttā bhagavatāti.
{506.3} Ayameva kho āvuso visākha ariyo aṭṭhaṅgiko maggo
sakkāyanirodhagāminī paṭipadā vuttā bhagavatā seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi
sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo
sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhīti.
{506.4} Taññeva nu kho ayye upādānaṃ te pañcupādānakkhandhā
udāhu aññatra pañcahupādānakkhandhehi upādānanti . na
kho āvuso visākha taññevupādānaṃ te pañcupādānakkhandhā napi 1-
aññatra pañcahupādānakkhandhehi upādānaṃ yo kho āvuso visākha
pañcasu upādānakkhandhesu chandarāgo taṃ tattha upādānanti.
[507] Kathaṃ panayye sakkāyadiṭṭhi hotīti . idhāvuso visākha
assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido
ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido
sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā
attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ ... Saññaṃ ...
Saṅkhāre ... viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā
attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ evaṃ
@Footnote: 1 Ma. nāpi.
Kho āvuso visākha sakkāyadiṭṭhi hotīti . kathaṃ panayye sakkāyadiṭṭhi
na hotīti . idhāvuso visākha sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī
ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī
sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato
samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ
vā attānaṃ na vedanaṃ ... na saññaṃ ... na saṅkhāre ... na
viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na
attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ evaṃ kho
āvuso visākha sakkāyadiṭṭhi na hotīti.
[508] Katamo panayye ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti . ayameva
kho āvuso visākha ariyo aṭṭhaṅgiko maggo seyyathīdaṃ sammādiṭṭhi
sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo
sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhīti . ariyo panayye aṭṭhaṅgiko
maggo saṅkhato udāhu asaṅkhatoti . ariyo kho āvuso visākha
aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhatoti . ariyena nu kho ayye aṭṭhaṅgikena
maggena tayo khandhā saṅgahitā udāhu tīhi khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko
maggo saṅgahitoti . na kho āvuso visākha ariyena aṭṭhaṅgikena
maggena tayo khandhā saṅgahitā tīhi ca kho āvuso visākha
khandhehi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅgahito yā cāvuso visākha
sammāvācā yo ca sammākammanto yo ca sammāājīvo ime
Dhammā sīlakkhandhena saṅgahitā yo ca sammāvāyāmo yā ca
sammāsati yo ca sammāsamādhi ime dhammā samādhikkhandhena
saṅgahitā yā ca sammādiṭṭhi yo ca sammāsaṅkappo ime dhammā
paññākkhandhena saṅgahitāti . katamo panayye samādhi katame
dhammā samādhinimittā katame dhammā samādhiparikkhārā katamā
samādhibhāvanāti . yā kho āvuso visākha cittassekaggatā ayaṃ samādhi
cattāro satipaṭṭhānā samādhinimittā cattāro sammappadhānā
samādhiparikkhārā yā tesaññeva dhammānaṃ āsevanā bhāvanā
bahulīkammaṃ ayaṃ tattha samādhibhāvanāti.
[509] Katī panayye saṅkhārāti . tayome āvuso visākha
saṅkhārā kāyasaṅkhāro vacīsaṅkhāro cittasaṅkhāroti . katamo
panayye kāyasaṅkhāro katamo vacīsaṅkhāro katamo cittasaṅkhāroti .
Assāsapassāsā kho āvuso visākha kāyasaṅkhāro vitakkavicārā
vacīsaṅkhāro saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāroti . kasmā
panayye assāsapassāsā kāyasaṅkhāro kasmā vitakkavicārā
vacīsaṅkhāro kasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāroti .
Assāsapassāsā kho āvuso visākha kāyikā ete dhammā
kāyapaṭibaddhā tasmā assāsapassāsā kāyasaṅkhāro pubbe kho
āvuso visākha vitakketvā vicāretvā vācaṃ bhindati tasmā
vitakkavicārā vacīsaṅkhāro saññā ca vedanā ca cetasikā ete
Dhammā cittapaṭibaddhā tasmā saññā ca vedanā ca cittasaṅkhāroti.
[510] Kathaṃ 1- panayye saññāvedayitanirodhasamāpatti hotīti .
Na kho āvuso visākha saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjantassa bhikkhuno
evaṃ hoti ahaṃ saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjissanti vā ahaṃ
saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjāmīti vā ahaṃ saññāvedayitanirodhaṃ
samāpannoti vā atha khvassa pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti
yantaṃ tathattāya upanetīti . saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjantassa
panayye bhikkhuno katame dhammā paṭhamaṃ nirujjhanti yadi vā
kāyasaṅkhāro yadi vā vacīsaṅkhāro yadi vā cittasaṅkhāroti.
{510.1} Saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjantassa kho āvuso
visākha bhikkhuno paṭhamaṃ nirujjhati vacīsaṅkhāro tato kāyasaṅkhāro tato
cittasaṅkhāroti . kathaṃ panayye saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhānaṃ hotīti . na kho āvuso visākha saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhahantassa bhikkhuno evaṃ hoti ahaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhahissanti vā ahaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahāmīti vā
ahaṃ saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitoti vā atha khvassa
pubbeva tathā cittaṃ bhāvitaṃ hoti yantaṃ tathattāya upanetīti .
Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhahantassa panayye bhikkhuno katame
dhammā paṭhamaṃ uppajjanti yadi vā kāyasaṅkhāro yadi vā vacīsaṅkhāro
@Footnote: 1 Yu. kathañca panayyeti dissati.
Yadi vā cittasaṅkhāroti . saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhahantassa kho āvuso visākha bhikkhuno paṭhamaṃ uppajjati cittasaṅkhāro
tato kāyasaṅkhāro tato vacīsaṅkhāroti . Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhitaṃ panayye bhikkhuṃ katī phassā phusantīti. Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhitaṃ kho āvuso visākha bhikkhuṃ tayo phassā phusanti suññato phasso
animitto phasso appaṇihito phassoti . saññāvedayitanirodhasamāpattiyā
vuṭṭhitassa panayye bhikkhuno kiṃninnaṃ cittaṃ hoti kiṃpoṇaṃ kiṃpabbhāranti .
Saññāvedayitanirodhasamāpattiyā vuṭṭhitassa kho āvuso visākha bhikkhuno
vivekaninnaṃ cittaṃ hoti vivekapoṇaṃ vivekapabbhāranti.
[511] Katī panayye vedanāti . tisso kho imā āvuso
visākha vedanā sukhā vedanā dukkhā vedanā adukkhamasukhā vedanāti.
Katamā panayye sukhā vedanā katamā dukkhā vedanā katamā
adukkhamasukhā vedanāti . yaṃ kho āvuso visākha kāyikaṃ vā
cetasikaṃ vā sukhaṃ sātaṃ vedayitaṃ ayaṃ sukhā vedanā yaṃ kho
āvuso visākha kāyikaṃ vā cetasikaṃ vā dukkhaṃ asātaṃ vedayitaṃ
ayaṃ dukkhā vedanā yaṃ kho āvuso visākha kāyikaṃ vā cetasikaṃ
vā neva sātaṃ nāsātaṃ vedayitaṃ ayaṃ adukkhamasukhā vedanāti .
Sukhā panayye vedanā kiṃsukhā kiṃdukkhāti . sukhā kho āvuso
visākha vedanā ṭhitisukhā vipariṇāmadukkhā dukkhā vedanā ṭhitidukkhā
Vipariṇāmasukhā adukkhamasukhā vedanā saññāṇasukhā aññāṇadukkhāti .
Sukhāya panayye vedanāya kiṃ anusayo anuseti dukkhāya
vedanāya kiṃ anusayo anuseti adukkhamasukhāya vedanāya kiṃ anusayo
anusetīti . sukhāya kho āvuso visākha vedanāya rāgānusayo
anuseti dukkhāya vedanāya paṭighānusayo anuseti adukkhamasukhāya
vedanāya avijjānusayo anusetīti . sabbāya nu kho ayye sukhāya
vedanāya rāgānusayo anuseti sabbāya dukkhāya vedanāya
paṭighānusayo anuseti sabbāya adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo
anusetīti.
{511.1} Na kho āvuso visākha sabbāya sukhāya vedanāya
rāgānusayo anuseti na sabbāya dukkhāya vedanāya paṭighānusayo
anuseti na sabbāya adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo
anusetīti . sukhāya panayye vedanāya kiṃ pahātabbaṃ dukkhāya
vedanāya kiṃ pahātabbaṃ adukkhamasukhāya vedanāya kiṃ pahātabbanti .
Sukhāya kho āvuso visākha vedanāya rāgānusayo pahātabbo
dukkhāya vedanāya paṭighānusayo pahātabbo adukkhamasukhāya vedanāya
avijjānusayo pahātabboti . sabbāya nu kho ayye sukhāya
vedanāya rāgānusayo pahātabbo sabbāya dukkhāya vedanāya
paṭighānusayo pahātabbo sabbāya adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo
pahātabboti . na kho āvuso visākha sabbāya sukhāya vedanāya
rāgānusayo pahātabbo na sabbāya dukkhāya vedanāya paṭighānusayo
Pahātabbo na sabbāya adukkhamasukhāya vedanāya avijjānusayo
pahātabbo idhāvuso visākha bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca
akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati rāgantena pajahati na tattha rāgānusayo
anuseti idhāvuso visākha bhikkhu iti paṭisañcikkhati kudāssu
nāmahaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ
upasampajja viharantīti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato
uppajjati pihapaccayā 1- domanassaṃ paṭighantena pajahati na tattha
paṭighānusayo anuseti idhāvuso visākha bhikkhu sukhassa ca pahānā
dukkhassa ca pahānā pubbeva somanassadomanassānaṃ aṭṭhaṅgamā
adukkhamasukhaṃ upekkhāsatipārisuddhiṃ catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati
avijjantena pajahati na tattha avijjānusayo anusetīti.
[512] Sukhāya panayye vedanāya kiṃ paṭibhāgoti . sukhāya kho
āvuso visākha vedanāya rāgo paṭibhāgoti . dukkhāya panayye
vedanāya kiṃ paṭibhāgoti . dukkhāya kho āvuso visākha vedanāya
paṭigho paṭibhāgoti . adukkhamasukhāya panayye vedanāya kiṃ
paṭibhāgoti . adukkhamasukhāya kho āvuso visākha vedanāya avijjā
paṭibhāgoti . avijjāya panayye kiṃ paṭibhāgoti . avijjāya kho
āvuso visākha vijjā paṭibhāgoti . vijjāya panayye kiṃ paṭibhāgoti.
Vijjāya kho āvuso visākha vimutti paṭibhāgoti . vimuttiyā
@Footnote: 1 Ma. pihāpaccayā.
Panayye kiṃ paṭibhāgoti . vimuttiyā kho visākha nibbānaṃ paṭibhāgoti.
Nibbānassa panayye kiṃ paṭibhāgoti . accasarāvuso visākha pañhaṃ
nāsakkhi pañhānaṃ pariyantaṃ gahetuṃ nibbānogadhaṃ hi āvuso visākha
brahmacariyaṃ nibbānaparāyanaṃ nibbānapariyosānaṃ ākaṅkhamāno ce tvaṃ
āvuso visākha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā etamatthaṃ puccheyyāsi yathā
ca te bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāsīti.
[513] Atha kho visākho upāsako dhammadinnāya bhikkhuniyā
bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā dhammadinnaṃ
bhikkhuniṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yena bhagavā tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ
nisinno kho visākho upāsako yāvatako ahosi dhammadinnāya bhikkhuniyā
saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi . Evaṃ vutte bhagavā
visākhaṃ upāsakaṃ etadavoca paṇḍitā visākha dhammadinnā bhikkhunī
mahāpaññā visākha dhammadinnā bhikkhunī mañcepi tvaṃ visākha
etamatthaṃ paṭipuccheyyāsi 1- ahampi taṃ evameva byākareyyaṃ yathā taṃ
dhammadinnāya bhikkhuniyā byākataṃ esovetassa attho evametaṃ dhārehīti.
Idamavoca bhagavā attamano visākho upāsako bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
Cūḷavedallasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
---------
@Footnote: 1 Ma. puccheyyāsi.
Cūḷadhammasamādānasuttaṃ
[514] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[515] Bhagavā etadavoca cattārīmāni bhikkhave dhammasamādānāni
katamāni cattāri atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ
dukkhavipākaṃ atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ
āyatiṃ sukhavipākaṃ atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva
āyatiñca sukhavipākaṃ.
[516] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ
dukkhavipākaṃ . santi bhikkhave eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino
evaṃdiṭṭhino natthi kāmesu dosoti te kāmesu pātabyataṃ āpajjanti.
Te kho molibandhāhi 1- paribbājikāhi paricārenti te evamāhaṃsu
kiṃsu nāma te bhonto samaṇabrāhmaṇā kāmesu anāgatabhayaṃ
sampassamānā kāmānaṃ pahānamāhaṃsu kāmānaṃ pariññaṃ
paññāpenti 2- sukho imissā paribbājikāya taruṇāya mudukāya
lomasāya bāhāya samphassoti te kāmesu pātabyataṃ āpajjanti .
Te kāmesu pātabyataṃ āpajjitvā kāyassa bhedā parammaraṇā
@Footnote: 1 Ma. moḷibaddhāhi. 2 Po. Ma. paññapenti. sabbattha īdisameva.
Apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti . te tattha dukkhā
tippā 1- [2]- kaṭukā vedanā vediyanti te evamāhaṃsu idaṃ kho te
bhonto samaṇabrāhmaṇā kāmesu anāgatabhayaṃ sampassamānā kāmānaṃ
pahānamāhaṃsu kāmānaṃ pariññaṃ paññāpenti ime hi mayaṃ
kāmahetu kāmanidānaṃ dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyāmāti .
Seyyathāpi bhikkhave gimhānaṃ pacchime māse māluvāsipāṭikā phaleyya.
{516.1} Atha kho taṃ bhikkhave māluvāvījaṃ aññatarasmiṃ
sālamūle nipateyya . atha kho bhikkhave yā tasmiṃ sāle adhivatthā
devatā sā bhītā ubbiggā santāsaṃ āpajjeyya . atha kho bhikkhave
tasmiṃ sāle adhivatthāya devatāya mittāmaccā ñātisālohitā
ārāmadevatā vanadevatā rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu adhivatthā
devatā saṅgamma samāgamma evaṃ samassāseyyuṃ mā bhavaṃ bhāyi mā bhavaṃ
bhāyi appevanāmetaṃ māluvāvījaṃ moro vā gileyya migo vā khādeyya
davaḍāho vā ḍaheyya vanakammikā vā uddhareyyuṃ upacikā vā
uṭṭhaheyyuṃ avījaṃ vā panassāti . atha kho taṃ bhikkhave māluvāvījaṃ
neva moro gileyya na migo khādeyya na davaḍāho ḍaheyya na vanakammikā
uddhareyyuṃ na upacikā uṭṭhaheyyuṃ vījañca panassa . taṃ pāvussakena
meghena abhivuṭṭhaṃ sammadeva virūheyya . sāssa māluvālatā taruṇā
mudukā lomasā vilambinī . sā taṃ sālaṃ upaniseveyya . atha kho
bhikkhave tasmiṃ sāle adhivatthāya devatāya evamassa kiṃsu nāma
@Footnote: 1 Ma. tibbā. sabbattha īdisameva. 2 Po. Ma. kharā. sabbattha īdisameva.
Te bhonto mittāmaccā ñātisālohitā ārāmadevatā vanadevatā
rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu adhivatthā devatā māluvāvīje
anāgatabhayaṃ sampassamānā saṅgamma samāgamma evaṃ samassāsesuṃ
mā bhavaṃ bhāyi mā bhavaṃ bhāyi appevanāmetaṃ māluvāvījaṃ moro
vā gileyya migo vā khādeyya davaḍāho vā ḍaheyya vanakammikā
vā uddhareyyuṃ upacikā vā uṭṭhaheyyuṃ avījaṃ vā panassāti sukho
imissā māluvālatāya taruṇāya mudukāya lomasāya vilambiniyā
samphassoti . sā taṃ sālaṃ anuparivāreyya 1- . sā taṃ sālaṃ
anuparivāretvā [2]- upari viṭabhiṃ karitvā [3]- oghanaṃ janetvā ye tassa
sālassa mahantā mahantā khandhā te padāleyya.
{516.2} Atha kho bhikkhave tasmiṃ sāle adhivatthāya devatāya
evamassa idaṃ kho te bhonto mittāmaccā ñātisālohitā
ārāmadevatā vanadevatā rukkhadevatā osadhitiṇavanappatīsu
adhivatthā devatā māluvāvīje anāgatabhayaṃ sampassamānā
saṅgamma samāgamma evaṃ samassāsesuṃ mā bhavaṃ bhāyi mā bhavaṃ
bhāyi appevanāmetaṃ māluvāvījaṃ moro vā gileyya migo vā
khādeyya davaḍāho vā ḍaheyya vanakammikā vā uddhareyyuṃ upacikā
vā uṭṭhaheyyuṃ avījaṃ vā panassāti svāhaṃ māluvāvījahetu dukkhā
tippā kaṭukā vedanā vediyāmīti.
{516.3} Evameva kho bhikkhave santi eke samaṇabrāhmaṇā
evaṃvādino evaṃdiṭṭhino natthi kāmesu
@Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. anuparihareyya. 2. Po. Ma. upari viṭabhiṃ kareyya.
@3 Po. Ma. oghanaṃ janeyya.
Dosoti te kāmesu pātabyataṃ āpajjanti . te kho molibandhāhi
paribbājikāhi paricārenti . te evamāhaṃsu kiṃsu nāma te bhonto
samaṇabrāhmaṇā kāmesu anāgatabhayaṃ sampassamānā kāmānaṃ
pahānamāhaṃsu kāmānaṃ pariññaṃ paññāpenti sukho imissā
paribbājikāya taruṇāya mudukāya lomasāya bāhāya samphassoti te
kāmesu pātabyataṃ āpajjanti . te kāmesu pātabyataṃ āpajjitvā
kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjanti . te tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vediyanti
te tattha evamāhaṃsu idaṃ kho te bhonto samaṇabrāhmaṇā
kāmesu anāgatabhayaṃ sampassamānā kāmānaṃ pahānamāhaṃsu kāmānaṃ
pariññaṃ paññāpenti ime hi mayaṃ kāmahetu kāmanidānaṃ dukkhā
tippā kaṭukā vedanā vediyāmāti . idaṃ vuccati bhikkhave
dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ dukkhavipākaṃ.
[517] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco acelako hoti
muttācāro hatthāvalekhano na ehibhadantiko na tiṭṭhabhadantiko na
abhihataṃ na uddissa kataṃ na nimantanaṃ sādiyati . so na kumbhimukhā
paṭiggaṇhāti na kaḷopimukhā paṭiggaṇhāti na eḷakamantaraṃ na
mūsalantaraṃ na daṇḍamantaraṃ na dvinnaṃ bhuñjamānānaṃ na gabbhiniyā
na pāyamānāya na purisantaragatāya na saṅkittīsu na yattha sā
Upaṭṭhito hoti na yattha makkhikā saṇḍasaṇḍacārinī na macchaṃ
na maṃsaṃ na suraṃ na merayaṃ na thusodakaṃ pivati . so ekāgāriko
vā hoti ekālopiko dvāgāriko vā hoti dvālopiko .pe.
Sattāgāriko vā hoti sattālopiko ekissāpi dattiyā
yāpeti dvīhipi dattīhi yāpeti .pe. sattahipi dattīhi yāpeti
ekāhikampi āhāraṃ āhāreti dvīhikampi āhāraṃ āhāreti .pe.
Sattāhikampi āhāraṃ āhāreti iti evarūpaṃ aḍḍhamāsikaṃpi
pariyāyabhattabhojanānuyogamanuyutto viharati . so sākabhakkho vā
hoti sāmākabhakkho vā hoti nīvārabhakkho vā hoti daddulabhakkho
vā hoti haṭabhakkho vā hoti kaṇabhakkho vā hoti ācāmabhakkho
vā hoti piññākabhakkho vā hoti tiṇabhakkho vā hoti
gomayabhakkho vā hoti vanamūlaphalāhāro yāpeti pavattaphalabhojī.
{517.1} So sāṇānipi dhāreti masāṇānipi dhāreti chavadussānipi
dhāreti paṃsukūlānipi dhāreti tirīṭānipi dhāreti ajjinānipi dhāreti
ajjinakkhipampi dhāreti kusacīrampi dhāreti [1]- phalakacīrampi dhāreti
kesakambalampi dhāreti [2]- uḷūkapakkhampi dhāreti kesamassulocakopi
hoti kesamassulocanānuyogamanuyutto ubbhaṭṭhakopi hoti
āsanapaṭikkhittopi ukkuṭikopi hoti ukkuṭikappadhānamanuyutto
kaṇṭakāpassayikopi hoti kaṇṭakāpassaye seyyaṃ kappeti
sāyatatiyakampi udakorohanānuyogamanuyutto viharati iti evarūpaṃ
anekavihitaṃ kāyassa ātāpanaparitāpanānuyogamanuyutto
@Footnote: 1 Po. Ma. vākacīrampi dhāreti. 2. Po. Ma. vāḷakambalampi dhāreti.
Viharati . so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ
nirayaṃ upapajjati . idaṃ vuccati bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ.
[518] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ
sukhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco pakatiyā tibbarāgajātiko hoti
so abhikkhaṇaṃ rāgajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . pakatiyā
tibbadosajātiko hoti so abhikkhaṇaṃ dosajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ
paṭisaṃvedeti . pakatiyā tibbamohajātiko hoti so abhikkhaṇaṃ
mohajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . so sahāpi dukkhena sahāpi
domanassena phuṭṭho samāno assumukhopi rodamāno paripuṇṇaṃ
parisuddhaṃ brahmacariyaṃ carati . so kāyassa bhedā parammaraṇā
sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . idaṃ vuccati bhikkhave dhammasamādānaṃ
paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ.
[519] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva
āyatiñca sukhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco pakatiyā na tibbarāgajātiko
hoti so abhikkhaṇaṃ na rāgajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti .
Pakatiyā na tibbadosajātiko hoti so abhikkhaṇaṃ na dosajaṃ dukkhaṃ
domanassaṃ paṭisaṃvedeti . pakatiyā na tibbamohajātiko
hoti so abhikkhaṇaṃ na mohajaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti .
So vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ
Vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati . vitakkavicārānaṃ
vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ
samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ ... tatiyaṃ jhānaṃ ... catutthaṃ jhānaṃ
upasampajja viharati . so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ
saggaṃ lokaṃ upapajjati . idaṃ vuccati bhikkhave dhammasamādānaṃ
paccuppannasukhañceva āyatiñca sukhavipākaṃ . imāni kho bhikkhave
cattāri dhammasamādānānīti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Cūḷadhammasamādānasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
----------
Mahādhammasamādānasuttaṃ
[520] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[521] Bhagavā etadavoca yebhuyyena bhikkhave sattā evaṃkāmā
evaṃchandā evaṃadhippāyā aho vata aniṭṭhā akantā
amanāpā [1]- parihāyeyyuṃ iṭṭhā kantā manāpā [1]- abhivaḍḍheyyunti
tesaṃ bhikkhave sattānaṃ evaṃkāmānaṃ evaṃchandānaṃ evaṃadhippāyānaṃ
aniṭṭhā akantā amanāpā dhammā abhivaḍḍhanti iṭṭhā kantā
manāpā dhammā parihāyanti tatra tumhe bhikkhave taṃ kissa
hetu 2- paccethāti . bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā bhagavaṃnettikā
bhagavaṃpaṭisaraṇā sādhu vata bhante bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa
bhāsitassa attho bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti . tenahi
bhikkhave suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti
kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[522] Bhagavā etadavoca idha bhikkhave assutavā puthujjano
ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto
sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme
avinīto sevitabbe dhamme na jānāti asevitabbe dhamme na jānāti
@Footnote: 1 Po. Ma. dhammā. 2. Sī. Yu. kiṃ hetuṃ.
Bhajitabbe dhamme na jānāti abhajitabbe dhamme na jānāti .
So sevitabbe dhamme ajānanto asevitabbe dhamme ajānanto
bhajitabbe dhamme ajānanto abhajitabbe dhamme ajānanto asevitabbe
dhamme sevati sevitabbe dhamme na sevati abhajitabbe
dhamme bhajati bhajitabbe dhamme na bhajati . tassa asevitabbe
dhamme sevato sevitabbe dhamme asevato abhajitabbe dhamme
bhajato bhajitabbe dhamme abhajato aniṭṭhā akantā amanāpā
dhammā abhivaḍḍhanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā parihāyanti
taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ aviddasuno.
{522.1} Sutavā ca kho bhikkhave ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī
ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī
sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto sevitabbe dhamme
jānāti asevitabbe dhamme jānāti bhajitabbe dhamme jānāti
abhajitabbe dhamme jānāti . So sevitabbe dhamme jānanto asevitabbe
dhamme jānanto bhajitabbe dhamme jānanto abhajitabbe dhamme
jānanto asevitabbe dhamme na sevati sevitabbe dhamme sevati
abhajitabbe dhamme na bhajati bhajitabbe dhamme bhajati . tassa
asevitabbe dhamme asevato sevitabbe dhamme sevato abhajitabbe
dhamme abhajato bhajitabbe dhamme bhajato aniṭṭhā akantā amanāpā
dhammā parihāyanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā abhivaḍḍhanti
Taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ viddasunoti.
[523] Cattārīmāni bhikkhave dhammasamādānāni katamāni cattāri
atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva āyatiñca dukkhavipākaṃ
atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ dukkhavipākaṃ
atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ
atthi bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiñca
sukhavipākaṃ.
[524] Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ taṃ aviddhā 1- avijjāgato
yathābhūtaṃ nappajānāti idaṃ kho dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākanti . taṃ aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ
nappajānanto taṃ sevati taṃ na parivajjeti . tassa taṃ sevato
taṃ apparivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā dhammā abhivaḍḍhanti
iṭṭhā kantā manāpā dhammā parihāyanti taṃ kissa hetu
evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ aviddasunoti.
{524.1} Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ
āyatiṃ dukkhavipākaṃ taṃ aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ
nappajānāti idaṃ kho dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ
āyatiṃ dukkhavipākanti . taṃ aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ
nappajānanto taṃ sevati taṃ na parivajjeti . tassa taṃ sevato
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha avidavāti dissati.
Taṃ apparivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā dhammā abhivaḍḍhanti
iṭṭhā kantā manāpā dhammā parihāyanti taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ
bhikkhave hoti yathātaṃ aviddasunoti.
{524.2} Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ
āyatiṃ sukhavipākaṃ taṃ aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ nappajānāti idaṃ
kho dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākanti . taṃ
aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ nappajānanto taṃ sevati taṃ na parivajjeti.
Tassa taṃ sevato taṃ apparivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā dhammā
abhivaḍḍhanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā parihāyanti taṃ kissa hetu
evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ aviddasunoti.
{524.3} Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva
āyatiñca sukhavipākaṃ taṃ aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ nappajānāti idaṃ
kho dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiñca sukhavipākanti . taṃ
aviddhā avijjāgato yathābhūtaṃ nappajānanto taṃ sevati taṃ na parivajjeti.
Tassa taṃ sevato taṃ apparivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā dhammā
abhivaḍḍhanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā parihāyanti taṃ kissa hetu
evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ aviddasunoti.
[525] Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ taṃ viddhā 1- vijjāgato yathābhūtaṃ pajānāti
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha vidavāti dissati.
Idaṃ kho dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva āyatiñca dukkhavipākanti .
Taṃ viddhā vijjāgato yathābhūtaṃ pajānanto taṃ na sevati taṃ parivajjeti. Tassa
taṃ asevato taṃ parivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā dhammā parihāyanti
iṭṭhā kantā manāpā dhammā abhivaḍḍhanti taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ bhikkhave
hoti yathātaṃ viddasunoti . Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ
āyatiṃ dukkhavipākaṃ taṃ viddhā vijjāgato yathābhūtaṃ pajānāti idaṃ kho
dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ dukkhavipākanti . taṃ viddhā
vijjāgato yathābhūtaṃ pajānanto taṃ na sevati taṃ parivajjeti.
{525.1} Tassa taṃ asevato taṃ parivajjayato aniṭṭhā akantā
amanāpā dhammā parihāyanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā
abhivaḍḍhanti taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ
viddasunoti . tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ
āyatiṃ sukhavipākaṃ taṃ viddhā vijjāgato yathābhūtaṃ pajānāti idaṃ kho
dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākanti . taṃ viddhā
vijjāgato yathābhūtaṃ pajānanto taṃ na sevati taṃ parivajjeti .
Tassa taṃ asevato taṃ parivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā
dhammā parihāyanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā abhivaḍḍhanti
taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ bhikkhave hoti yathātaṃ viddasunoti .
Tatra bhikkhave yamidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiñca
Sukhavipākaṃ taṃ viddhā vijjāgato yathābhūtaṃ pajānāti idaṃ kho
dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiñca sukhavipākanti . taṃ
viddhā vijjāgato yathābhūtaṃ pajānanto taṃ na sevati taṃ parivajjeti.
Tassa taṃ asevato taṃ parivajjayato aniṭṭhā akantā amanāpā
dhammā parihāyanti iṭṭhā kantā manāpā dhammā abhivaḍḍhanti
taṃ kissa hetu evaṃ hetaṃ bhikkhave hotiyathātaṃ viddasunoti.
[526] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco sahāpi dukkhena
sahāpi domanassena pāṇātipātī hoti pāṇātipātapaccayā ca
dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena
adinnādāyī hoti adinnādānapaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassena kāmesu micchācārī
hoti kāmesu micchācārapaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
{526.1} Sahāpi dukkhena sahāpi domanassena musāvādī hoti
musāvādapaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. Sahāpi dukkhena sahāpi
domanassena pisuṇavāco hoti pisuṇavācapaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ
paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena pharusavāco hoti
pharusavācapaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena
sahāpi domanassena samphappalāpī hoti samphappalāpapaccayā ca
dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena
Abhijjhālu hoti abhijjhāpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti .
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassena byāpannacitto hoti
byāpādapaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena
sahāpi domanassena micchādiṭṭhi hoti micchādiṭṭhipaccayā ca
dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . so kāyassa bhedā parammaraṇā
apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . idaṃ vuccati bhikkhave
dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva āyatiñca dukkhavipākaṃ.
[527] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ āyatiṃ
dukkhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco sahāpi sukhena sahāpi somanassena
pāṇātipātī hoti pāṇātipātapaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
Sahāpi sukhena sahāpi somanassena adinnādāyī hoti
adinnādānapaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena
sahāpi somanassena kāmesu micchācārī hoti kāmesu micchācārapaccayā
ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena sahāpi somanassena
musāvādī hoti musāvādapaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti .
Sahāpi sukhena sahāpi somanassena pisuṇavāco hoti
pisuṇavācapaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena
sahāpi somanassena pharusavāco hoti pharusavācapaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ
paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena sahāpi somanassena samphappalāpī
hoti samphappalāpapaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti .
Sahāpi sukhena sahāpi somanassena abhijjhālu hoti abhijjhāpaccayā
ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena sahāpi
somanassena byāpannacitto hoti byāpādapaccayā ca sukhaṃ
somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena sahāpi somanassena
micchādiṭṭhi hoti micchādiṭṭhipaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti .
So kāyassa bhedā parammaṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjati . idaṃ vuccati bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhaṃ
āyatiṃ dukkhavipākaṃ.
[528] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ
sukhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco sahāpi dukkhena sahāpi domanassena
pāṇātipātā paṭivirato hoti pāṇātipātā veramaṇīpaccayā
ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena
adinnādānā paṭivirato hoti adinnādānā veramaṇīpaccayā
ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi
domanassena kāmesu micchācārā paṭivirato hoti kāmesu
micchācārā veramaṇīpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti .
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassena musāvādā paṭivirato hoti
musāvādā veramaṇīpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti .
Sahāpi dukkhena sahāpi domanassena pisuṇāya vācāya paṭivirato
hoti pisuṇāya vācāya veramaṇīpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ
Paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena pharusāya vācāya
paṭivirato hoti pharusāya vācāya veramaṇīpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ
paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena samphappalāpā
paṭivirato hoti samphappalāpā veramaṇīpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ
paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi domanassena anabhijjhālu
hoti anabhijjhāpaccayā ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi
dukkhena sahāpi domanassena abyāpannacitto hoti abyāpādapaccayā
ca dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi dukkhena sahāpi
domanassena sammādiṭṭhi hoti sammādiṭṭhipaccayā ca dukkhaṃ
domanassaṃ paṭisaṃvedeti . so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ
saggaṃ lokaṃ upapajjati . idaṃ vuccati bhikkhave dhammasamādānaṃ
paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ.
[529] Katamañca bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva
āyatiñca sukhavipākaṃ . idha bhikkhave ekacco sahāpi sukhena sahāpi
somanassena pāṇātipātā paṭivirato hoti pāṇātipātā
veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena sahāpi
somanassena adinnādānā paṭivirato hoti adinnādānā
veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena
sahāpi somanassena kāmesu micchācārā paṭivirato hoti kāmesu
micchācārā veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi
Sukhena sahāpi somanassena musāvādā paṭivirato hoti musāvādā
veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena
sahāpi somanassena pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti pisuṇāya
vācāya veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi
sukhena sahāpi somanassena pharusāya vācāya paṭivirato hoti pharusāya
vācāya veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi
sukhena sahāpi somanassena samphappalāpā paṭivirato hoti samphappalāpā
veramaṇīpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
{529.1} Sahāpi sukhena sahāpi somanassena anabhijjhālu hoti
anabhijjhāpaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena
sahāpi somanassena abyāpannacitto hoti abyāpādapaccayā ca
sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . sahāpi sukhena sahāpi somanassena
sammādiṭṭhi hoti sammādiṭṭhipaccayā ca sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti .
So kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . idaṃ
vuccati bhikkhave dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiñca
sukhavipākaṃ. Imāni kho bhikkhave cattāri dhammasamādānāni.
[530] Seyyathāpi bhikkhave tittikālābu visena saṃsaṭṭho .
Atha puriso āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo
dukkhapaṭikkūlo . tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ ambho purisa ayaṃ tittikālābu
visena saṃsaṭṭho sace ākaṅkhasi piva tassa taṃ pivato ceva
Na chādessati vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi pivitvā ca pana
maraṇaṃ vā niggacchasi maraṇamattaṃ vā dukkhanti . so taṃ
appaṭisaṅkhāya piveyya nappaṭinissajjeyya tassa taṃ pivato ceva
na chādeyya vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi pivitvā ca pana maraṇaṃ
vā niggaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ
dhammasamādānaṃ vadāmi yadidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannadukkhañceva
āyatiñca dukkhavipākaṃ.
[531] Seyyathāpi bhikkhave āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno
gandhasampanno rasasampanno so ca kho visena saṃsaṭṭho . atha puriso
āgaccheyya jīvitukāmo amaritukāmo sukhakāmo dukkhapaṭikkūlo .
Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ ambho purisa āpānīyakaṃso vaṇṇasampanno
gandhasampanno rasasampanno so ca kho visena saṃsaṭṭho sace
ākaṅkhasi piva tassa taṃ pivato hi kho chādessati vaṇṇenapi
gandhenapi rasenapi pivitvā ca pana maraṇaṃ vā niggacchasi maraṇamattaṃ
vā dukkhanti . so taṃ appaṭisaṅkhāya piveyya nappaṭinissajjeyya
tassa taṃ pivato hi kho chādeyya vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi
pivitvā ca pana maraṇaṃ vā niggaccheyya maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ
tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ dhammasamādānaṃ vadāmi yadidaṃ dhammasamādānaṃ
paccuppannasukhaṃ āyatiṃ dukkhavipākaṃ.
[532] Seyyathāpi bhikkhave pūtimuttaṃ nānābhesajjehi saṃsaṭṭhaṃ .
Atha puriso āgaccheyya paṇḍurogī . tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ ambho
purisa idaṃ pūtimuttaṃ nānābhesajjehi saṃsaṭṭhaṃ sace ākaṅkhasi piva
tassa taṃ 1- pivato hi kho nacchādessati vaṇṇenapi gandhenapi
rasenapi pivitvā ca pana sukhī bhavissatīti 2- . so taṃ paṭisaṅkhāya
piveyya nappaṭinissajjeyya tassa taṃ pivato ceva nacchādeyya
vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi pivitvā ca pana sukhī assa tathūpamāhaṃ
bhikkhave imaṃ dhammasamādānaṃ vadāmi yadidaṃ dhammasamādānaṃ
paccuppannadukkhaṃ āyatiṃ sukhavipākaṃ.
[533] Seyyathāpi bhikkhave dadhi ca madhu ca sappi ca phāṇitañca
ekajjhaṃ saṃsaṭṭhaṃ . atha puriso āgaccheyya lohitapakkhandiko .
Tamenaṃ evaṃ vadeyyuṃ ambho purisa idaṃ dadhi ca madhu ca sappi ca
phāṇitañca ekajjhaṃ saṃsaṭṭhaṃ sace ākaṅkhasi piva tassa te pivato
ceva chādessati vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi pivitvā ca pana sukhī
bhavissatīti 3- . so taṃ paṭisaṅkhāya piveyya nappaṭinissajjeyya tassa
taṃ pivato ceva chādeyya vaṇṇenapi gandhenapi rasenapi pivitvā
ca pana sukhī assa tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ dhammasamādānaṃ vadāmi
yadidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva āyatiñca sukhavipākaṃ.
[534] Seyyathāpi bhikkhave vassānaṃ pacchime māse saradasamaye
viddhe vigatavalāhake deve ādicco nabhaṃ abbhussakkamāno sabbaṃ
ākāsagataṃ tamagataṃ abhivihacca bhāsati ca tapati ca virocati 4- ca
@Footnote: 1 Ma. te. 2-3 Po. Ma. bhavissasīti. 4 Po. Ma. bhāsate ca tapate ca virocate ca.
Evameva kho bhikkhave yadidaṃ dhammasamādānaṃ paccuppannasukhañceva
āyatiñca sukhavipākaṃ tadaññe puthusamaṇabrāhmaṇaparappavāde
abhivihacca bhāsati ca tapati ca virocati 1- cāti
idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Mahādhammasamādānasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
--------
@Footnote: 1 po Ma. bhāsate ca tapate ca virocate cāti.
Vīmaṃsakasuttaṃ
[535] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[536] Bhagavā etadavoca vīmaṃsakena bhikkhave bhikkhunā parassa
cetopariyāyaṃ ajānantena tathāgate samannesanā kātabbā
sammāsambuddho vā no vā iti viññāṇāyāti . bhagavaṃmūlakā no
bhante dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā sādhu vata bhante
bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho bhagavato sutvā
bhikkhū dhāressantīti . tenahi bhikkhave suṇātha sādhukaṃ manasikarotha
bhāsissāmīti. Evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[537] Bhagavā etadavoca vīmaṃsakena bhikkhave bhikkhunā parassa
cetopariyāyaṃ ajānantena dvīsu dhammesu tathāgato samannesitabbo
cakkhusotaviññeyyesu dhammesu ye saṅkiliṭṭhā cakkhusotaviññeyyā
dhammā saṃvijjanti vā te tathāgatassa no vāti. Tamenaṃ samannesamāno
evaṃ jānāti ye saṅkiliṭṭhā cakkhusotaviññeyyā dhammā na te
tathāgatassa saṃvijjantīti.
{537.1} Yato naṃ samannesamāno evaṃ jānāti ye
saṅkiliṭṭhā cakkhusotaviññeyyā dhammā na te tathāgatassa
saṃvijjantīti tato naṃ uttariṃ samannesati ye vītimissā
cakkhusotaviññeyyā dhammā saṃvijjanti vā te tathāgatassa
No vāti . tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti ye vītimissā
cakkhusotaviññeyyā dhammā na te tathāgatassa saṃvijjantīti.
{537.2} Yato naṃ samannesamāno evaṃ jānāti ye vītimissā
cakkhusotaviññeyyā dhammā na te tathāgatassa saṃvijjantīti tato
naṃ uttariṃ samannesati ye vodātā cakkhusotaviññeyyā dhammā
saṃvijjanti vā te tathāgatassa no vāti . tamenaṃ samannesamāno
evaṃ jānāti ye vodātā cakkhusotaviññeyyā dhammā saṃvijjanti
te tathāgatassāti.
{537.3} Yato naṃ samannesamāno evaṃ jānāti ye vodātā
cakkhusotaviññeyyā dhammā saṃvijjanti te tathāgatassāti tato naṃ
uttariṃ samannesati dīgharattaṃ samāpanno ayamāyasmā imaṃ kusalaṃ
dhammaṃ udāhu ittarasamāpannoti . tamenaṃ samannesamāno evaṃ
jānāti dīgharattaṃ samāpanno ayamāyasmā imaṃ kusalaṃ dhammaṃ
nāyamāyasmā ittarasamāpannoti.
{537.4} Yato naṃ samannesamāno evaṃ jānāti dīgharattaṃ samāpanno
ayamāyasmā imaṃ kusalaṃ dhammaṃ nāyamāyasmā ittarasamāpannoti tato
naṃ uttariṃ samannesati ñātajjhāpanno 1- ayamāyasmā bhikkhu yasappatto 2-
saṃvijjantassa idhekacce ādīnavāti . na tāva bhikkhave bhikkhuno
idhekacce ādīnavā saṃvijjanti yāva na ñātajjhāpanno hoti
yasappatto . yato ca kho bhikkhave bhikkhu ñātajjhāpanno hoti
@Footnote: 1 Ma. Yu. yattajjhāpannoti dissati. 2 Yu. yasampattoti dissati.
Yasappatto athassa idhekacce ādīnavā saṃvijjanti . tamenaṃ
samannesamāno evaṃ jānāti ñātajjhāpanno ayamāyasmā bhikkhu
yasappatto nāssa idhekacce ādīnavā saṃvijjantīti.
{537.5} Yato naṃ samannesamāno evaṃ jānāti ñātajjhāpanno
ayamāyasmā bhikkhu yasappatto nāssa idhekacce ādīnavā saṃvijjantīti
tato naṃ uttariṃ samannesati abhayūparato ayamāyasmā nāyamāyasmā
bhayūparato vītarāgattā kāme na sevati khayā rāgassāti.
{537.6} Tamenaṃ samannesamāno evaṃ jānāti abhayūparato
ayamāyasmā nāyamāyasmā bhayūparato vītarāgattā kāme na sevati
khayā rāgassāti . tañce bhikkhave bhikkhuṃ pare evaṃ puccheyyuṃ ke
panāyasmato ākārā ke anvayā yenāyasmā evaṃ vadeti
abhayūparato ayamāyasmā nāyamāyasmā bhayūparato vītarāgattā
kāme na sevati khayā rāgassāti . sammā byākaramāno bhikkhave
bhikkhu evaṃ byākareyya tathā hi pana ayamāyasmā saṅghe vā
viharanto eko vā viharanto ye ca tattha sugatā ye ca tattha
duggatā ye ca tattha gaṇamanusāsanti ye ca idhekacce āmisesu
sandissanti ye ca idhekacce āmisena anupalittā nāyamāyasmā
taṃ tena avajānāti . sammukhā kho pana metaṃ bhagavato sutaṃ sammukhā
paṭiggahitaṃ abhayūparatohamasmi nāhamasmi bhayūparato vītarāgattā
kāme na sevāmi khayā rāgassāti.
[538] Tatra bhikkhave tathāgato uttariṃ paṭipucchitabbo
ye saṅkiliṭṭhā cakkhusotaviññeyyā dhammā saṃvijjanti vā te
tathāgatassa no vāti . byākaramāno bhikkhave tathāgato evaṃ
byākareyya ye saṅkiliṭṭhā cakkhusotaviññeyyā dhammā na te
tathāgatassa saṃvijjantīti . ye vītimissā cakkhusotaviññeyyā dhammā
saṃvijjanti vā tathāgatassa no vāti . byākaramāno bhikkhave
tathāgato evaṃ byākareyya ye vītimissā cakkhusotaviññeyyā dhammā
na te tathāgatassa saṃvijjantīti . ye vodātā cakkhusotaviññeyyā
dhammā saṃvijjanti vā te tathāgatassa no vāti.
{538.1} Byākaramāno bhikkhave tathāgato evaṃ byākareyya ye
vodātā cakkhusotaviññeyyā dhammā saṃvijjanti te tathāgatassa
etapathohamasmi 1- etagocaro no ca tena tammayoti. Evaṃvādiṃ kho
bhikkhave satthāraṃ arahati sāvako upasaṅkamituṃ dhammassavanāya tassa
satthā dhammaṃ deseti uttaruttariṃ paṇītapaṇītaṃ kaṇha sukkasappaṭibhāgaṃ
yathā yathā kho bhikkhave bhikkhuno satthā dhammaṃ deseti uttaruttariṃ
paṇītapaṇītaṃ kaṇha sukkasappaṭibhāgaṃ tathā tathā so tasmiṃ dhamme
abhiññāya idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhaṅgacchati satthari pasīdati
sammāsambuddho bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno
saṅghoti . tañce bhikkhave bhikkhuṃ punevaṃ 2- puccheyyuṃ ke panāyasmato
ākārā ke anvayā yenāyasmā evaṃ vadeti 3- sammāsambuddho
@Footnote: 1 Po. Ma. etaṃpathohamasmi etaṃgocaro. 2 Ma. pare evaṃ. 3 Ma. vadesi.
Bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno saṅghoti .
Sammābyākaramāno bhikkhave bhikkhu evaṃ byākareyya idhāhaṃ āvuso
yena bhagavā tenupasaṅkamiṃ dhammassavanāya tassa me bhagavā dhammaṃ
deseti uttaruttariṃ paṇītapaṇītaṃ kaṇha sukkasappaṭibhāgaṃ yathā yathā
me āvuso bhagavā dhammaṃ deseti uttaruttariṃ paṇītapaṇītaṃ
kaṇha sukkasappaṭibhāgaṃ tathā tathāhaṃ tasmiṃ dhamme abhiññāya
idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhaṅgamaṃ satthari pasīdiṃ sammāsambuddho
bhagavā svākkhāto bhagavatā dhammo supaṭipanno saṅghoti.
[539] Yassakassaci bhikkhave imehi ākārehi imehi padehi
imehi byañjanehi tathāgate saddhā niviṭṭhā hoti mūlajātā
patiṭṭhājātā 1- ayaṃ vuccati bhikkhave ākāravatī saddhā dassanamūlikā
daḷhā asaṃhāriyā samaṇena vā brāhmaṇena vā devena vā
mārena vā brahmunā vā kenaci vā lokasmiṃ . evaṃ kho bhikkhave
tathāgate dhammasamannesanā hoti evañca pana tathāgato dhammato
susamanniṭṭho hotīti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Vīmaṃsakasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
-----------
@Footnote:Ma. patiṭṭhitā.
Kosambiyasuttaṃ
[540] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati
ghositārāme . tena kho pana samayena kosambiyaṃ bhikkhū bhaṇḍanajātā
kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti
te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti na ca saññattiṃ upenti
na ca aññamaññaṃ nijjhāpenti na ca nijjhattiṃ upenti . atha
kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho
so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca idha bhante kosambiyaṃ bhikkhū
bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi
vitudantā viharanti te na ceva aññamaññaṃ saññāpenti na
ca saññattiṃ upenti na ca aññamaññaṃ nijjhāpenti na ca
nijjhattiṃ upentīti.
{540.1} Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi
ehi tvaṃ bhikkhu mama vacanena te bhikkhū āmantehi satthā vo
āyasmante āmantetīti . evaṃ bhanteti kho so bhikkhu bhagavato
paṭissutvā yena te bhikkhū tenupasaṅkami upasaṅkamitvā te bhikkhū
etadavoca satthā āyasmante āmantetīti . evamāvusoti kho
te bhikkhū tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
[541] Ekamantaṃ nisinne kho te bhikkhū bhagavā etadavoca
saccaṃ kira tumhe bhikkhave bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā
aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharatha te na ceva aññamaññaṃ
saññāpetha na ca saññattiṃ upetha na ca aññamaññaṃ nijjhāpetha
na ca nijjhattiṃ upethāti . evaṃ bhanteti 1-. Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave
yasmiṃ tumhe samaye bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ
mukhasattīhi vitudantā viharatha api nu tumhākaṃ tasmiṃ samaye
mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvī 2- ceva
raho ca mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvī
ceva raho ca mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu
āvī ceva raho cāti. No hetaṃ bhante.
{541.1} Iti kira bhikkhave yasmiṃ tumhe samaye bhaṇḍanajātā
kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā
viharatha neva tumhākaṃ tasmiṃ samaye mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca na mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca na mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti
sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca atha kiñcarahi tumhe moghapurisā
kiṃjānantā kiṃpassantā bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā
aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharatha te na ceva aññamaññaṃ saññāpetha
na ca saññattiṃ upetha na ca aññamaññaṃ nijjhāpetha na ca nijjhattiṃ
@Footnote: 1 Ma. itisaddo natthi. 2 Ma. āvi. sabbattha īdisameva.
Upetha tañhi tumhākaṃ moghapurisā bhavissati dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāyāti.
[542] Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi chayime bhikkhave
dhammā sārāṇīyā 1- piyakaraṇā garukaraṇā saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattanti . katame cha . idha bhikkhave
bhikkhuno mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ hoti sabrahmacārīsu āvī
ceva raho ca ayampi dhammo sārāṇīyo 2- piyakaraṇo garukaraṇo
saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
{542.1} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuno mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ
hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca ayampi dhammo sārāṇīyo
piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya
saṃvattati.
{542.2} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhuno mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ
hoti sabrahmacārīsu āvī ceva raho ca ayampi dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo
garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
{542.3} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu ye te lābhā dhammikā dhammaladdhā
antamaso pattapariyāpannamattaṃpi tathārūpehi lābhehi appaṭivibhattabhogī
hoti sīlavantehi sabrahmacārīhi sādhāraṇabhogī ayampi dhammo
sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā
ekībhāvāya saṃvattati.
{542.4} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu yāni tāni sīlāni
akkhaṇḍāni acchiddāni asabalāni akammāsāni bhujissāni
@Footnote: 1-2 Ma. sāraṇīyā-sāraṇīyo. sabbattha evaṃ ñātabbaṃ.
Viññūpasaṭṭhāni aparāmaṭṭhāni samādhisaṃvattanikāni tathārūpesu sīlesu
sīlasāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca ayampi
dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
{542.5} Puna caparaṃ bhikkhave bhikkhu yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā
niyyāti takkarassa sammā dukkhakkhayāya tathārūpāya diṭṭhiyā
diṭṭhisāmaññagato viharati sabrahmacārīhi āvī ceva raho ca ayampi
dhammo sārāṇīyo piyakaraṇo garukaraṇo saṅgahāya avivādāya
sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattati.
{542.6} Ime kho bhikkhave cha sārāṇīyā dhammā piyakaraṇā
garukaraṇā saṅgahāya avivādāya sāmaggiyā ekībhāvāya saṃvattanti .
Imesaṃ kho bhikkhave channaṃ sārāṇīyānaṃ dhammānaṃ etaṃ aggaṃ etaṃ saṅgāhikaṃ
etaṃ saṅghāṭaniyaṃ yadidaṃ yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa
sammā dukkhakkhayāya . seyyathāpi bhikkhave kūṭāgārassa etaṃ aggaṃ
etaṃ saṅgāhikaṃ etaṃ saṅghāṭaniyaṃ yadidaṃ kūṭaṃ evameva kho bhikkhave imesaṃ
channaṃ sārāṇīyānaṃ dhammānaṃ etaṃ aggaṃ etaṃ saṅgāhikaṃ etaṃ saṅghāṭaniyaṃ
yadidaṃ yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti takkarassa sammā
dukkhakkhayāya.
[543] Kathañca bhikkhave yāyaṃ diṭṭhi ariyā niyyānikā niyyāti
takkarassa sammā dukkhakkhayāya . idha bhikkhave bhikkhu araññagato
vā rukkhamūlagato vā suññāgāragato vā iti paṭisañcikkhati atthi
Nu kho me taṃ pariyuṭṭhānaṃ ajjhattaṃ appahīnaṃ yenāhaṃ pariyuṭṭhānena
pariyuṭṭhitacitto yathābhūtaṃ nappajāneyyaṃ nappasseyyanti . sace
bhikkhave bhikkhu kāmarāgapariyuṭṭhito hoti pariyuṭṭhitacittova hoti
sace bhikkhave bhikkhu byāpādapariyuṭṭhito hoti pariyuṭṭhitacittova
hoti sace bhikkhave bhikkhu thīna middhapariyuṭṭhito hoti pariyuṭṭhitacittova
hoti sace bhikkhave bhikkhu uddhaccakukkuccapariyuṭṭhito hoti
pariyuṭṭhitacittova hoti sace bhikkhave bhikkhu vicikicchāpariyuṭṭhito
hoti pariyuṭṭhitacittova hoti sace bhikkhave bhikkhu idhalokacintāya
pasuto hoti pariyuṭṭhitacittova hoti sace bhikkhave bhikkhu paralokacintāya
pasuto hoti pariyuṭṭhitacittova hoti sace bhikkhave bhikkhu
bhaṇḍanajāto kalahajāto vivādāpanno aññamaññaṃ mukhasattīhi
vitudanto viharati pariyuṭṭhitacittova hoti so evaṃ pajānāti
natthi kho me taṃ pariyuṭṭhānaṃ ajjhattaṃ appahīnaṃ yenāhaṃ pariyuṭṭhānena
pariyuṭṭhitacitto yathābhūtaṃ nappajāneyyaṃ nappasseyyaṃ supaṇihitaṃ me
mānasaṃ saccānaṃ bodhāyāti . idamassa paṭhamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti
ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
[544] Puna caparaṃ bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati imaṃ
nu kho ahaṃ diṭṭhiṃ āsevanto bhāvento bahulīkaronto labhāmi
paccattaṃ samathaṃ labhāmi paccattaṃ nibbuttinti . so evaṃ pajānāti
imaṃ kho ahaṃ diṭṭhiṃ āsevanto bhāvento bahulīkaronto labhāmi
Paccattaṃ samathaṃ labhāmi paccattaṃ nibbuttinti . idamassa dutiyaṃ
ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
[545] Puna caparaṃ bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati
yathārūpāyāhaṃ diṭṭhiyā samannāgato atthi nu kho iti bahiddhā
añño samaṇo vā brāhmaṇo vā tathārūpāya diṭṭhiyā samannāgatoti.
So evaṃ pajānāti yathārūpāyāhaṃ diṭṭhiyā samannāgato natthi ito
bahiddhā añño samaṇo vā brāhmaṇo vā tathārūpāya
diṭṭhiyā samannāgatoti . idamassa tatiyaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti
ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
[546] Puna caparaṃ bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati
yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato ahampi
tathārūpāya dhammatāya samannāgatoti . kathaṃrūpāya ca bhikkhave dhammatāya
diṭṭhisampanno puggalo samannāgato dhammatā esā bhikkhave
diṭṭhisampannassa puggalassa kiñcāpi tathārūpiṃ āpattiṃ āpajjati
yathārūpāya āpattiyā vuṭṭhānaṃ paññāyati atha kho naṃ khippameva
satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu deseti vivarati uttānīkaroti
desetvā vivaritvā uttānīkatvā āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjati .
Seyyathāpi bhikkhave daharo kumāro mando uttānaseyyako hatthena
vā pādena vā aṅgāraṃ akkamitvā khippameva paṭisaṃharati evameva
kho bhikkhave dhammatā esā diṭṭhisampannassa puggalassa kiñcāpi
Tathārūpiṃ āpattiṃ āpajjati yathārūpāya āpattiyā vuṭṭhānaṃ paññāyati
atha kho naṃ khippameva satthari vā viññūsu vā sabrahmacārīsu deseti
vivarati uttānīkaroti desetvā vivaritvā uttānīkatvā āyatiṃ
saṃvaraṃ āpajjati . so evaṃ pajānāti yathārūpāya dhammatāya
diṭṭhisampanno puggalo samannāgato ahampi tathārūpāya dhammatāya
samannāgatoti . idamassa catutthaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ
lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
[547] Puna caparaṃ bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati
yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato ahampi
tathārūpāya dhammatāya samannāgatoti . kathaṃrūpāya ca bhikkhave dhammatāya
diṭṭhisampanno puggalo samannāgato dhammatā esā bhikkhave
diṭṭhisampannassa puggalassa kiñcāpi yāni tāni sabrahmacārīnaṃ
uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha ussukaṃ āpanno hoti atha khvassa
tibbā pekkhā hoti adhisīlasikkhāya adhicittasikkhāya adhipaññāsikkhāya.
{547.1} Seyyathāpi bhikkhave gāvī taruṇavacchā thabbhañca 1-
āluppati vacchakañca apacinati evameva kho bhikkhave dhammatā esā
diṭṭhisampannassa puggalassa kiñcāpi yāni tāni sabrahmacārīnaṃ
uccāvacāni kiṃkaraṇīyāni tattha ussukaṃ āpanno hoti atha khvassa
tibbā pekkhā hoti adhisīlasikkhāya adhicittasikkhāya adhipaññāsikkhāya .
So evaṃ pajānāti yathārūpāya dhammatāya diṭṭhisampanno
@Footnote: 1 Ma. thambhañca.
Puggalo samannāgato ahampi tathārūpāya dhammatāya samannāgatoti .
Idamassa pañcamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ
puthujjanehi.
[548] Puna caparaṃ bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati
yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato ahampi
tathārūpāya balatāya samannāgatoti . kathaṃrūpāya ca bhikkhave balatāya
diṭṭhisampanno puggalo samannāgato balatā esā bhikkhave
diṭṭhisampannassa puggalassa yaṃ tathāgatappavedite dhammavinaye
desiyamāne aṭṭhikatvā 1- manasikatvā sabbacetaso 2- samannāharitvā
ohitasoto dhammaṃ suṇāti . so evaṃ pajānāti yathārūpāya balatāya
diṭṭhisampanno puggalo samannāgato ahampi tathārūpāya
balatāya samannāgatoti . idamassa chaṭṭhaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti
ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ puthujjanehi.
[549] Puna caparaṃ bhikkhave ariyasāvako iti paṭisañcikkhati
yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno puggalo samannāgato ahampi
tathārūpāya balatāya samannāgatoti . kathaṃrūpāya ca bhikkhave balatāya
diṭṭhisampanno puggalo samannāgato balatā esā bhikkhave
diṭṭhisampannassa puggalassa yaṃ tathāgatappavedite dhammavinaye
desiyamāne labhati atthavedaṃ labhati dhammavedaṃ labhati dhammūpasañhitaṃ
pāmujjaṃ . so evaṃ pajānāti yathārūpāya balatāya diṭṭhisampanno
@Footnote: 1 Ma. aṭṭhiṃkatvā. 2 Ma. sabbacetasā.
Puggalo samannāgato ahampi tathārūpāya balatāya samannāgatoti .
Idamassa sattamaṃ ñāṇaṃ adhigataṃ hoti ariyaṃ lokuttaraṃ asādhāraṇaṃ
puthujjanehi.
[550] Evaṃ sattaṅgasamannāgatassa kho bhikkhave ariyasāvakassa
dhammatā susamanniṭṭhā hoti sotāpattiphalasacchikiriyāya . evaṃ
sattaṅgasamannāgato kho bhikkhave ariyasāvako sotāpattiphalasamannāgato
hotīti.
Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ
abhinandunti.
Kosambiyasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
---------
Brahmanimantanikasuttaṃ
[551] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati
jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
[552] Bhagavā etadavoca ekamidāhaṃ bhikkhave samayaṃ ukkaṭṭhāyaṃ
viharāmi subhagavane sālarājamūle . tena kho pana bhikkhave samayena
bakassa brahmuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti idaṃ
niccaṃ idaṃ dhuvaṃ idaṃ sassataṃ idaṃ kevalaṃ idaṃ acavanadhammaṃ idaṃ
hi na jāyati na jīyati na mīyati na cavati na upapajjati ito
ca panaññaṃ uttariṃ nissaraṇaṃ natthīti . atha khvāhaṃ bhikkhave
bakassa brahmuno cetasā ceto parivitakkamaññāya seyyathāpi
nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā
bāhaṃ sammiñjeyya evameva ukkaṭṭhāyaṃ subhagavane sālarājamūle
antarahito tasmiṃ brahmaloke pāturahosi.
{552.1} Addasā kho maṃ bhikkhave bako brahmā dūratova
āgacchantaṃ disvāna maṃ etadavoca ehi kho mārisa svāgataṃ mārisa
cirassaṃ kho mārisa imaṃ pariyāyamakāsi yadidaṃ adhāgamanāya idaṃ hi
mārisa niccaṃ idaṃ dhuvaṃ idaṃ sassataṃ idaṃ kevalaṃ idaṃ acavanadhammaṃ idaṃ
hi na jāyati na jīyati na mīyati na cavati na upapajjati ito ca panaññaṃ
uttariṃ nissaraṇaṃ natthīti . evaṃ vutte ahaṃ bhikkhave bakaṃ brahmānaṃ
Etadavocaṃ avijjāgato vata bho bako brahmā avijjāgato
vata bho bako brahmā yatra hi nāma aniccaṃyeva samānaṃ
niccanti vakkhati adhuvaṃyeva samānaṃ dhuvanti vakkhati assassataṃyeva
samānaṃ sassatanti vakkhati akevalaṃyeva samānaṃ kevalanti vakkhati
cavanadhammaṃyeva samānaṃ acavanadhammanti vakkhati yattha ca pana jāyati
ca 1- jīyati ca mīyati ca cavati ca upapajjati ca taṃ tathā 2- vakkhati idaṃ
hi na jāyati na jīyati na mīyati na cavati na upapajjatīti santañca
panaññaṃ uttariṃ nissaraṇaṃ natthaññaṃ uttariṃ nissaraṇanti vakkhatīti.
[553] Atha kho bhikkhave māro pāpimā aññataraṃ brahmapārisajjaṃ
anvāvisitvā maṃ etadavoca bhikkhu bhikkhu metamāsado metamāsado eso
hi bhikkhu brahmā mahābrahmā abhibhū anabhibhūto aññadatthu daso
vasavattī issaro kattā nimmitā 3- seṭṭho sajjitā 4- vasī pitā
bhūta bhabyānaṃ . ahesuṃ kho [5]- bhikkhu tayā pubbe samaṇabrāhmaṇā
lokasmiṃ paṭhavīgarahakā paṭhavījigucchakā āpagarahakā āpajigucchakā
tejagarahakā tejajigucchakā vāyagarahakā vāyajigucchakā bhūtagarahakā
bhūtajigucchakā devagarahakā devajigucchakā pajāpatigarahakā
pajāpatijigucchakā brahmagarahakā brahmajigucchakā te kāyassa
bhedā pāṇupacchedā hīne kāye patiṭṭhitā.
{553.1} Ahesuṃ kho pana bhikkhu tayā pubbe samaṇabrāhmaṇā
lokasmiṃ paṭhavīpasaṃsakā paṭhavābhinandino āpapasaṃsakā
āpābhinandino tejapasaṃsakā tejābhinandino vāyapasaṃsakā
@Footnote: 1 Ma. ime casamuccayasaddā natthi. 2 Po. Ma. tañca vakkhati. 3 Ma. Yu. nimmātā.
@4 Ma. sajitā. Yu. sañjitā. 5 Ma. ye.
Vāyābhinandino bhūtapasaṃsakā bhūtābhinandino devapasaṃsakā
devābhinandino pajāpatipasaṃsakā pajāpatābhinandino
brahmapasaṃsakā brahmābhinandino te kāyassa bhedā pāṇupacchedā
paṇīte kāye patiṭṭhitā . kintāhaṃ 1- bhikkhu evaṃ vadāmi iṅgha
tvaṃ mārisa yadeva te brahmā āha tadeva tvaṃ karohi mā tvaṃ
brahmuno vacanaṃ upātivattittho sace kho tvaṃ bhikkhu brahmuno
vacanaṃ upātivattissasi . seyyathāpi nāma puriso siriṃ āgacchantiṃ
daṇḍena paṭippanāmeyya seyyathāpi vā pana bhikkhu puriso
narakappapāte papatanto hatthehi ca pādehi ca paṭhaviṃ virājeyya
evaṃ sampadamidaṃ bhikkhu tuyhaṃ bhavissati.
{553.2} Iṅgha tvaṃ mārisa yadeva te brahmā āha tadeva tvaṃ
karohi mā tvaṃ brahmuno vacanaṃ upātivattittho nanu tvaṃ bhikkhu passasi
brahmaparisaṃ 2- sannisinnanti 3- . iti kho maṃ bhikkhave māro pāpimā
brahmaparisaṃ upanesi . evaṃ vutte ahaṃ bhikkhave māraṃ pāpimantaṃ
etadavocaṃ jānāmi kho tāhaṃ pāpima mā tvaṃ maññittho na maṃ jānātīti
māro tvamasi pāpima yo ceva pāpima brahmā yā ca brahmaparisā
ye ca brahmapārisajjā sabbeva tava hatthagatā sabbe 4- tava
vasaṅgatā tuyhaṃ hi pāpima evaṃ hoti esopi me assa hatthagato
esopi me assa vasaṅgatoti ahaṃ kho pana pāpima neva tava
hatthagato neva tava vasaṅgatoti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. taṃ tāhaṃ. 2 Yu. brahmaṇiṃ parisaṃ. 3 Ma. sannipatitanti.
@4 Ma. Yu. sabbeva.
[554] Evaṃ vutte bhikkhave bako brahmā maṃ etadavoca ahaṃ
hi mārisa niccaṃyeva samānaṃ niccanti vadāmi dhuvaṃyeva samānaṃ
dhuvanti vadāmi sassataṃyeva samānaṃ sassatanti vadāmi kevalaṃyeva
samānaṃ kevalanti vadāmi acavanadhammaṃyeva samānaṃ acavanadhammanti
vadāmi . yattha ca pana na jāyati na jīyati na mīyati na cavati
na upapajjati tadevāhaṃ vadāmi idaṃ hi na jāyati na jīyati
na mīyati na cavati na upapajjati asantañca panaññaṃ uttariṃ
nissaraṇaṃ natthaññaṃ uttariṃ nissaraṇanti vadāmi . ahesuṃ kho
bhikkhu tayā pubbe samaṇabrāhmaṇā lokasmiṃ yāvatakaṃ tuyhaṃ
kasiṇaṃ āyuṃ tāvatakaṃ te 1- tapokammameva ahosi.
{554.1} Te kho evaṃ jāneyyuṃ santaṃ 2- vā aññaṃ uttariṃ
nissaraṇaṃ atthaññaṃ uttariṃ nissaraṇanti asantaṃ vā aññaṃ uttariṃ
nissaraṇaṃ natthaññaṃ uttariṃ nissaraṇanti . kintāhaṃ 3- bhikkhu evaṃ
vadāmi na cevaññaṃ uttariṃ nissaraṇaṃ dakkhissasi yāvadeva ca pana
kilamathassa vighātassa bhāgī bhavissasi . sace kho tvaṃ bhikkhu paṭhaviṃ
ajjhosissasi opasāyiko me bhavissasi vatthusāyiko yathākāmakaraṇīyo
bāhiteyyo . sace pana 4- āpaṃ tejaṃ vāyaṃ bhūte deve pajāpatiṃ brahmaṃ
ajjhosissasi opasāyiko me bhavissasi vatthusāyiko yathākāmakaraṇīyo
bāhiteyyoti.
{554.2} Ahampi kho etaṃ 5- brahme jānāmi. Sace paṭhaviṃ
ajjhosissāmi opasāyiko te bhavissāmi vatthusāyiko
@Footnote: 1 Ma. Yu. tesaṃ. 2 Ma. santañca panaññaṃ. 3 Ma. Yu. taṃ tāhaṃ.
@4 Ma. Yu. panasaddo natthi. 5 Ma. evaṃ.
Yathākāmakaraṇīyo bāhiteyyo . sace pana āpaṃ tejaṃ vāyaṃ bhūte
deve pajāpatiṃ brahmaṃ ajjhosissāmi opasāyiko te bhavissāmi
vatthusāyiko yathākāmakaraṇīyo bāhiteyyo 1- . apica te ahaṃ
brahme gatiñca pajānāmi jutiñca pajānāmi evaṃ mahiddhiko
bako brahmā evaṃ mahānubhāvo bako brahmā evaṃ mahesakkho
bako brahmāti.
{554.3} Yathākathaṃ pana me tvaṃ mārisa gatiñca pajānāsi
jutiñca pajānāsi evaṃ mahiddhiko bako brahmā evaṃ
mahānubhāvo bako brahmā evaṃ mahesakkho bako brahmāti.
Yāvatā candimasuriyā pariharanti disā bhanti virocanā
tāva sahassadhā loko ettha te vattatī 2- vaso
paroparañca jānāsi atho rāga virāginaṃ
itthabhāvaññathābhāvaṃ sattānaṃ āgatiṃ gatinti.
Evaṃ kho te ahaṃ brahme gatiñca pajānāmi jutiñca pajānāmi
evaṃ mahiddhiko bako brahmā evaṃ mahānubhāvo bako brahmā
evaṃ mahesakkho bako brahmāti.
{554.4} Atthi kho brahme aññe tayo kāyā tattha 3-
tvaṃ na jānāsi na passasi tyāhaṃ jānāmi passāmi . atthi kho
brahme ābhassarā nāma kāyo . yato tvaṃ cuto idhūpapanno
tassa te aticiranivāsena sā sati muṭṭhā tena taṃ tvaṃ na jānāsi
na passasi tamahaṃ jānāmi passāmi . evampi kho ahaṃ
brahme neva te samasamo abhiññāya kuto nīceyyaṃ
@Footnote: 1 Ma. bāhiteyyoti. 2 Ma. vattate. 3 Po. Ma. taṃ.
Atha kho ahameva tayā bhiyyo . atthi kho brahme subhakiṇhā nāma
kāyo vehapphalā nāma kāyo [1]- taṃ tvaṃ na jānāsi na passasi
tamahaṃ jānāmi passāmi . evampi kho ahaṃ brahme neva te
samasamo abhiññāya kuto nīceyyaṃ atha kho ahameva tayā bhiyyo .
Paṭhavī kho ahaṃ brahme paṭhavito abhiññāya yāvatā paṭhaviyā
paṭhavittena 2- ananubhūtaṃ tadabhiññāya paṭhavī 3- nāhosiṃ paṭhaviyā
nāhosiṃ paṭhavito nāhosiṃ paṭhavī meti nāhosiṃ paṭhaviṃ nābhivadiṃ.
{554.5} Evampi kho ahaṃ brahme neva te samasamo abhiññāya
kuto nīceyyaṃ atha kho ahameva tayā bhiyyo . Āpaṃ kho ahaṃ brahme
.pe. tejaṃ kho ahaṃ brahme ... Vāyaṃ kho ahaṃ brahme ... Bhūte kho
ahaṃ brahme ... deve kho ahaṃ brahme ... pajāpatiṃ kho ahaṃ
brahme ... brahmaṃ kho ahaṃ brahme ... ābhassare kho ahaṃ
brahme ... subhakiṇhe kho ahaṃ brahme ... vehapphale kho ahaṃ
brahme ... abhibhuṃ kho ahaṃ brahme ... sabbaṃ kho ahaṃ brahme
sabbato abhiññāya yāvatā sabbassa sabbattena ananubhūtaṃ
tadabhiññāya sabbaṃ nāhosiṃ sabbasmiṃ nāhosiṃ sabbato nāhosiṃ
sabbaṃ meti nāhosiṃ sabbaṃ nābhivadiṃ . evaṃ 4- kho ahaṃ brahme
neva te samasamo abhiññāya kuto nīceyyaṃ atha kho ahameva tayā
bhiyyoti . sace kho te mārisa sabbassa sabbattena ananubhūtaṃ
tadabhiññāya mā heva te rittakameva ahosi tucchakameva
@Footnote: 1 Ma. abhibhū nāma kāyo ... 2 Ma. Yu. paṭhavattena. 3 Ma. paṭhaviṃ nāpahosiṃ
@4 Ma. Yu. evaṃ pi kho.
Ahosi 1- . viññāṇaṃ anidassanaṃ anantaṃ sabbatopabhaṃ paṭhaviyā
paṭhavittena ananubhūtaṃ āpassa āpattena ananubhūtaṃ tejassa
tejattena ananubhūtaṃ vāyassa vāyattena ananubhūtaṃ bhūtānaṃ bhūtattena
ananubhūtaṃ devānaṃ devattena ananubhūtaṃ pajāpatissa pajāpatittena
ananubhūtaṃ brahmuno 2- brahmattena ananubhūtaṃ ābhassarānaṃ
ābhassarattena ananubhūtaṃ subhakiṇhānaṃ subhakiṇhattena ananubhūtaṃ
vehapphalānaṃ vehapphalattena ananubhūtaṃ abhibhussa abhibhuttena ananubhūtaṃ
sabbassa sabbattena ananubhūtaṃ . handa carahi te mārisa
antaradhāyāmīti . handa carahi me tvaṃ brahme antaradhāyassu sace
visahasīti.
{554.6} Atha kho bhikkhave bako brahmā antaradhāyissāmi
samaṇassa gotamassa antaradhāyissāmi samaṇassa gotamassāti nevassu
me sakkoti antaradhāyituṃ . evaṃ vutte ahaṃ bhikkhave bakaṃ
brahmānaṃ etadavocaṃ handa carahi te brahme antaradhāyāmīti .
Handa carahi me tvaṃ mārisa antaradhāyassu sace visahasīti . atha
khvāhaṃ bhikkhave tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāresiṃ 3- ettāvatā
brahmā ca brahmaparisā ca brahmapārisajjā ca saddañca me
suyyanti 4- na ca maṃ dakkhantīti 5-. Antarahito imaṃ gāthaṃ abhāsiṃ
bhavevāhaṃ bhayaṃ disvā bhavañca vibhavesinaṃ
bhavaṃ nābhivadiṃ kiñci nandiñca na upādiyanti.
@Footnote: 1 Ma. ahosīti. 2 Po. Ma. brahmānaṃ. 3 Sī. Ma. Yu. abhisaṅkhāsiṃ. 4 Sī. Ma. Yu.
@sossanti. 5 Yu. dakkhinti.
[555] Atha kho bhikkhave brahmā ca brahmaparisā ca
brahmapārisajjā ca acchariyabbhūtacittajātā ahesuṃ acchariyaṃ vata bho
abbhūtaṃ vata bho samaṇassa gotamassa mahiddhikatā mahānubhāvatā
na ca vata no ito pubbe diṭṭho vā suto vā añño samaṇo
vā brāhmaṇo vā evaṃ mahiddhiko evaṃ mahānubhāvo yathā
cāyaṃ samaṇo gotamo [1]- sakyakulā pabbajito bhavarāmāya vata bho
pajāya bhavaratāya bhavasammuditāya samūlaṃ bhavaṃ udabbahīti.
[556] Atha kho bhikkhave māro pāpimā aññataraṃ
brahmapārisajjaṃ anvāvisitvā maṃ etadavoca sace kho tvaṃ mārisa
evaṃ pajānāsi sace tvaṃ evamanubuddho mā sāvake upanesi mā
pabbajite mā sāvakānaṃ dhammaṃ desesi mā pabbajitānaṃ mā
sāvakesu gedhimakāsi mā pabbajitesu . ahesuṃ kho bhikkhu tayā pubbe
samaṇabrāhmaṇā lokasmiṃ arahanto sammāsambuddhā paṭijānamānā
te sāvake upanesuṃ pabbajite sāvakānaṃ dhammaṃ desesuṃ pabbajitānaṃ
sāvakesu gedhimakaṃsu pabbajitesu sāvake upanetvā pabbajite
sāvakānaṃ dhammaṃ desetvā pabbajitānaṃ sāvakesu gedhikatacittā
pabbajitesu kāyassa bhedā pāṇupacchedā hīne kāye patiṭṭhitā.
{556.1} Ahesuṃ kho 2- pana bhikkhu tayā pubbe samaṇabrāhmaṇā
lokasmiṃ arahanto sammāsambuddhā paṭijānamānā te na sāvake
upanesuṃ na pabbajite na sāvakānaṃ dhammaṃ desesuṃ na pabbajitānaṃ na
@Footnote: 1 Ma. Yu. sakyaputto. 2 Ma. ye.
Sāvakesu gedhimakaṃsu na pabbajite te na sāvake upanetvā na
pabbajite na sāvakānaṃ dhammaṃ desetvā na pabbajitānaṃ na
sāvakesu gedhikatacittā na pabbajitesu kāyassa bhedā pāṇupacchedā
paṇīte kāye patiṭṭhitā . tantāhaṃ bhikkhu evaṃ vadāmi iṅgha
tvaṃ mārisa appossukko diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharassu
anakkhātaṃ kusalaṃ hi mārisa mā paraṃ ovadāhīti . evaṃ vutte
ahaṃ bhikkhave māraṃ pāpimaṃ 1- etadavocaṃ jānāmi kho tāhaṃ pāpima
mā tvaṃ maññittho na maṃ jānātīti māro tvamasi pāpima
na maṃ tvaṃ pāpima hitānukampī evaṃ vadesi ahitānukampī maṃ tvaṃ
pāpima evaṃ vedesi . tuyhaṃ hi pāpima evaṃ hoti yesaṃ samaṇo
gotamo dhammaṃ desessati te me visayaṃ upātivattissantīti.
{556.2} Asammāsambuddhā ca pana te pāpima samaṇabrāhmaṇā
samānā sammāsambuddhamhāti paṭijāniṃsu ahaṃ kho pana pāpima
sammāsambuddhova samāno sammāsambuddhomhīti paṭijānāmi .
Desentopi hi pāpima tathāgato sāvakānaṃ dhammaṃ tādisova adesentopi
hi pāpima tathāgato sāvakānaṃ dhammaṃ tādisova upanentopi hi pāpima
tathāgato sāvake tādisova anupanentopi hi pāpima tathāgato sāvake
tādisova taṃ kissa hetu tathāgatassa pāpima ye āsavā saṅkilesikā
ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā [2]-
pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅgatā
@Footnote: 1 Ma. Yu. pāpimantaṃ. 2 Ma. Yu. te.
Āyatiṃ anuppādadhammā seyyathāpi pāpima tālo matthakacchinno
abhabbo puna virūḷhiyā evameva kho pāpima tathāgatassa ye
āsavā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ
jātijarāmaraṇīyā [1]- pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā
anabhāvaṅgatā āyatiṃ anuppādadhammāti.
Iti hidaṃ mārassa ca anālapanatāya brahmuno ca abhinimantanatāya
tasmā imassa veyyākaraṇassa brahmanimantanikantveva
adhivacananti.
Brahmanimantanikasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
-------------
@Footnote: 1 Ma. Yu. te.
Māratajjanīyasuttaṃ
[557] Evamme sutaṃ ekaṃ 1- samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati
suṃsumāragire bhesakalāvane migadāye . tena kho pana samayena
āyasmā mahāmoggallāno abbhokāse caṅkami . tena kho pana
samayena māro pāpimā āyasmato mahāmoggallānassa kucchigato
hoti koṭṭhamanupaviṭṭho . atha kho āyasmato mahāmoggallānassa
etadahosi kinnu kho me kucchi garugarutaro 2- viya māsācitaṃ
maññeti . atha kho āyasmā mahāmoggallāno caṅkamā orohitvā
vihāraṃ pavisitvā paññattāsane nisīdi . nisajja kho āyasmā
mahāmoggallāno māraṃ pāpimantaṃ 3- paccattaṃ yoniso manasākāsi.
[558] Addasā kho āyasmā mahāmoggallāno māraṃ
pāpimantaṃ kucchigataṃ koṭṭhamanupaviṭṭhaṃ disvāna māraṃ pāpimantaṃ
etadavoca nikkhama pāpima nikkhama pāpima mā tathāgataṃ vihesesi
mā tathāgatasāvakaṃ mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya dukkhāyāti .
Atha kho mārassa pāpimato etadahosi ajānameva [4]- maṃ ayaṃ
samaṇo apassaṃ evamāha nikkhama pāpima nikkhama pāpima mā tathāgataṃ
vihesesi mā tathāgatasāvakaṃ mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāyāti yopissa so satthā sopi maṃ neva khippaṃ jāneyya
kuto ca pana maṃ sāvako jānissatīti . atha kho āyasmā
@Footnote: 1 Ma. Yu. ekaṃ samayaṃ āyasmā mahāmoggallāno bhaggesu viharati ... migadāye.
@2 Ma. garugaro viya. 3 Ma. Yu. dve pāṭhā natthi. 4. Ma. Yu. kho.
Mahāmoggallāno māraṃ pāpimantaṃ etadavoca evampi kho tāhaṃ
pāpima jānāmi mā tvaṃ maññittho na maṃ jānātīti māro
tvamasi pāpima tuyhaṃ hi pāpima evaṃ hoti ajānameva [1]- maṃ
ayaṃ samaṇo apassaṃ evamāha nikkhama pāpima nikkhama pāpima mā
tathāgataṃ vihesesi mā tathāgatasāvakaṃ mā te ahosi dīgharattaṃ
ahitāya dukkhāyāti yopissa so satthā sopi maṃ neva khippaṃ
jāneyya kuto ca pana maṃ ayaṃ sāvako jānissatīti . atha kho
mārassa pāpimato etadahosi jānameva kho maṃ ayaṃ samaṇo
passaṃ evamāha nikkhama pāpima nikkhama pāpima mā tathāgataṃ
vihesesi mā tathāgatasāvakaṃ mā te ahosi dīgharattaṃ ahitāya
dukkhāyāti . atha kho māro pāpimā āyasmato mahāmoggallānassa
mukhato uggantvā paccaggaḷe aṭṭhāsi.
[559] Addasā kho āyasmā mahāmoggallāno māraṃ
pāpimantaṃ paccaggaḷe ṭhitaṃ disvāna māraṃ pāpimantaṃ etadavoca
etthāpi kho tāhaṃ pāpima passāmi mā tvaṃ maññittho na maṃ
passatīti eso tvaṃ pāpima paccaggaḷe ṭhito . bhūtapubbāhaṃ
pāpima dūsī nāma māro ahosiṃ tassa me kāḷī nāma bhaginī
tassā bhaginiyā tvaṃ putto so me tvaṃ bhāgineyyo ahosīti .
Tena kho pana [2]- samayena kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
loke uppanno hoti . kakusandhassa kho pana pāpima bhagavato
@Footnote: 1 Ma. Yu. kho. 2 Ma. Yu. pāpima.
Arahato sammāsambuddhassa vidhurasañjīvaṃ nāma mahāsāvakayugaṃ 1- ahosi
aggaṃ bhaddayugaṃ . yāvatā kho pana pāpima kakusandhassa bhagavato arahato
sammāsambuddhassa sāvakā nāssudha 2- koci āyasmatā vidhurena
samasamo hoti yadidaṃ dhammadesanāya . iminā kho etaṃ 3- pāpima
pariyāyena āyasmato vidhurassa vidhuro vidhurotveva 4- samaññā
udapādi . āyasmā pana pāpima sañjīvo araññagatopi rukkhamūlagatopi
suññāgāragatopi appakasireneva saññāvedayitanirodhaṃ samāpajjati .
Bhūtapubbaṃ pāpima āyasmā sañjīvo aññatarasmiṃ rukkhamūle
saññāvedayitanirodhaṃ samāpanno nisinno hoti.
{559.1} Addasāsuṃ kho pāpima gopālakā pasupālakā kasakā
pathāvino āyasmantaṃ sañjīvaṃ aññatarasmiṃ rukkhamūle saññāvedayitanirodhaṃ
samāpannaṃ nisinnaṃ disvāna tesaṃ etadahosi acchariyaṃ vata bho abbhūtaṃ vata
bho ayaṃ samaṇo nisinnako 5- kālakato handa naṃ ḍahāmāti. Atha kho te
pāpima gopālakā pasupālakā kasakā pathāvino tiṇañca kaṭṭhañca
gomayañca saṅkaḍḍhitvā āyasmato sañjīvassa kāye upacinitvā
aggiṃ datvā pakkamiṃsu . atha kho pāpima āyasmā sañjīvo tassā
rattiyā accayena tāya samāpattiyā vuṭṭhahitvā cīvarāni papphoṭetvā
pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya gāmaṃ piṇḍāya
pāvisi . addasāsuṃ kho te pāpima gopālakā pasupālakā
kasakā pathāvino āyasmantaṃ sañjīvaṃ piṇḍāya carantaṃ disvāna
@Footnote: 1 Ma. Yu. sāvakayugaṃ. 2 Ma. tesu na ca. 3 Ma. evaṃ. 4 Ma. vidhurassa
@vidhuro teva. 5 Ma. Yu. nisinnakova.
Nesaṃ etadahosi acchariyaṃ vata bho abbhūtaṃ vata bho ayaṃ samaṇo
nisinnako 1- kālakato svāyaṃ paṭisaññī 2- ṭhitoti. Iminā kho evaṃ
pāpima pariyāyena āyasmato sañjīvassa sañjīvo sañjīvotveva
samaññā udapādi.
[560] Atha kho pāpima dūsissa mārassa etadahosi imesaṃ kho
ahaṃ bhikkhūnaṃ sīlavantānaṃ kalyāṇadhammānaṃ neva jānāmi āgatiṃ vā
gatiṃ vā yannūnāhaṃ brāhmaṇagahapatike anvāviseyyaṃ etha tumhe
bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme akkosatha paribhāsatha rosetha vihesetha
appevanāma tumhehi akkosiyamānānaṃ paribhāsiyamānānaṃ rosiyamānānaṃ
vihesiyamānānaṃ siyā cittassa aññathattaṃ yathā naṃ dūsī māro
labhetha otāranti . atha kho [4]- pāpima dūsī māro brāhmaṇagahapatike
anvāvisi etha tumhe bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme akkosatha
paribhāsatha rosetha vihesetha appevanāma tumhehi akkosiyamānānaṃ
paribhāsiyamānānaṃ rosiyamānānaṃ vihesiyamānānaṃ siyā cittassa
aññathattaṃ yathā naṃ dūsī māro labhetha otāranti.
{560.1} Atha kho te pāpima brāhmaṇagahapatikā anvāvisiṭṭhā dūsinā
mārena bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme akkosanti paribhāsanti rosenti
vihesenti ime pana muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā 5- bandhupādāpaccā
jhāyinosmā jhāyinosmāti pattakkhandhā adhomukhā madhurakajātā
jhāyanti pajjhāyanti nijjhāyanti apajjhāyanti . seyyathāpi nāma
@Footnote: 1 Ma. Yu. nisinnakova. 2 Ma. Yu. paṭisañjīvito 3 Ma. sañjivassa sañjivoteva.
@4 Ma. te. 5 Ma. kiṇhā.
Ulūko rukkhasākhāyaṃ mūsikaṃ maggayamāno jhāyati pajjhāyati nijjhāyati
apajjhāyati evamevime muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā
bandhupādāpaccā jhāyinosmā jhāyinosmāti pattakkhandhā adhomukhā
madhurakajātā jhāyanti pajjhāyanti nijjhāyanti apajjhāyanti .
Seyyathāpi nāma koṭṭho 1- nadītīre macche maggayamāno jhāyati
pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati evamevime muṇḍakā samaṇakā
ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā jhāyinosmā jhāyinosmāti
pattakkhandhā adhomukhā madhurakajātā jhāyanti pajjhāyanti nijjhāyanti
apajjhāyanti.
{560.2} Seyyathāpi nāma viḷāro sandhisamalasaṅkaṭīre mūsikaṃ
maggayamāno jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati evamevime
muṇḍakā samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā jhāyinosmā
jhāyinosmāti pattakkhandhā adhomukhā madhurakajātā jhāyanti
pajjhāyanti nijjhāyanti apajjhāyanti.
{560.3} Seyyathāpi nāma gadrabho vahacchinno sandhisamalasaṅkaṭīre
jhāyati pajjhāyati nijjhāyati apajjhāyati evamevime muṇḍakā
samaṇakā ibbhā kaṇhā bandhupādāpaccā jhāyinosmā jhāyinosmāti
pattakkhandhā adhomukhā madhurakajātā jhāyanti pajjhāyanti nijjhāyanti
apajjhāyantīti . ye kho pana pāpima tena samayena manussā kālaṃ karonti
yebhuyyena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ
upapajjanti.
[561] Atha kho pāpima kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
@Footnote: 1 Ma. Yu. koṭṭhu.
Bhikkhū āmantesi anvāvisiṭṭhā kho bhikkhave brāhmaṇagahapatikā
dūsinā mārena etha tumhe bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme
akkosatha paribhāsatha vihesetha appevanāma tumhehi akkosiyamānānaṃ
paribhāsiyamānānaṃ rosiyamānānaṃ vihesiyamānānaṃ siyā cittassa
aññathattaṃ yathā naṃ dūsī māro labhetha otāranti etha
tumhe bhikkhave mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatha
tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ
sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā
vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā
viharatha.
{561.1} Karuṇāsahagatena cetasā ... Muditāsahagatena cetasā ...
Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharatha tathā dutiyaṃ
tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya
sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena
appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharathāti.
{561.2} Atha kho te pāpima bhikkhū kakusandhena bhagavatā arahatā
sammāsambuddhena evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā araññagatāpi
rukkhamūlagatāpi suññāgāragatāpi mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ
pharitvā vihariṃsu tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ
sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā
vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā
Vihariṃsu . karuṇāsahagatena cetasā ... muditāsahagatena cetasā ...
Upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā vihariṃsu tathā dutiyaṃ
tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya
sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena
appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā vihariṃsu.
[562] Atha kho pāpima dūsissa mārassa etadahosi evampi
kho ahaṃ karonto imesaṃ bhikkhūnaṃ sīlavantānaṃ kalyāṇadhammānaṃ
neva jānāmi āgatiṃ vā gatiṃ vā yannūnāhaṃ brāhmaṇagahapatike
anvāviseyyaṃ etha tumhe bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme sakkarotha
garukarotha mānetha pūjetha appevanāma tumhehi sakkariyamānānaṃ
garukariyamānānaṃ māniyamānānaṃ pūjiyamānānaṃ siyā cittassa aññathattaṃ
yathā naṃ dūsī māro labhetha otāranti.
{562.1} Atha kho te pāpima dūsī māro brāhmaṇagahapatike
anvāvisi etha tumhe bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme sakkarotha
garukarotha mānetha pūjetha appevanāma tumhehi sakkariyamānānaṃ
garukariyamānānaṃ māniyamānānaṃ pūjiyamānānaṃ siyā cittassa
aññathattaṃ yathā naṃ dūsī māro labhetha otāranti . atha kho te
pāpima brāhmaṇagahapatikā anvāvisiṭṭhā dūsinā mārena bhikkhū
sīlavante kalyāṇadhamme sakkaronti garukaronti mānenti
pūjenti . ye kho pana pāpima tena samayena manussā kālaṃ karonti
yebhuyyena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjanti.
[563] Atha kho pāpima kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
bhikkhū āmantesi anvāvisiṭṭhā kho bhikkhave brāhmaṇagahapatikā
dūsinā mārena etha tumhe bhikkhū sīlavante kalyāṇadhamme
sakkarotha garukarotha mānetha pūjetha appevanāma tumhehi
sakkariyamānānaṃ garukariyamānānaṃ māniyamānānaṃ pūjiyamānānaṃ
siyā cittassa aññathattaṃ yathā naṃ dūsī māro labhetha otāranti .
Etha tumhe bhikkhave asubhānupassī kāye viharatha āhāre paṭikkūlasaññino
sabbaloke anabhiratasaññino 1- sabbasaṅkhāresu aniccānupassinoti .
Atha kho te pāpima bhikkhū kakusandhena bhagavatā arahatā sammāsambuddhena
evaṃ ovadiyamānā evaṃ anusāsiyamānā araññagatāpi rukkhamūlagatāpi
suññāgāragatāpi asubhānupassī kāye vihariṃsu āhāre paṭikkūlasaññino
sabbaloke anabhiratasaññino 2- sabbasaṅkhāresu
aniccānupassino.
[564] Atha kho pāpima kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho
pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya āyasmatā vidhurena
pacchāsamaṇena gāmaṃ piṇḍāya pāvisi . atha kho pāpima dūsī
māro aññataraṃ kumārakaṃ anvāvisitvā sakkharaṃ gahetvā āyasmato
vidhurassa sīse pahāramadāsi sīsaṃ vobhindi . atha kho pāpima
āyasmā vidhuro bhinnena sīsena lohitena gaḷantena kakusandhaṃyeva
bhagavantaṃ arahantaṃ sammāsambuddhaṃ piṭṭhito piṭṭhīto anubandhi . atha
@Footnote: 1-2 Ma. anabhiratisaññino.
Kho pāpima kakusandho bhagavā arahaṃ sammāsambuddho nāgāpalokitaṃ
apalokesi na vāyaṃ dūsī māro mattamaññāsīti . sahāpalokanāya
ca pana pāpima dūsī māro tamhā ca ṭhānā cavi mahānirayañca
upapajji.
[565] Tassa kho pana pāpima mahānirayassa tayo nāmadheyyā
honti chaphassāyataniko itipi saṅkusamāhato itipi paccattavedanīyo
itipi . atha kho maṃ pāpima nirayapālā upasaṅkamitvā etadavocuṃ
yadā kho te mārisa saṅkunā saṅku hadaye samāgaccheyya atha naṃ tvaṃ
jāneyyāsi vassasahassaṃ me niraye paccamānassāti . so kho ahaṃ
pāpima bahūni vassāni bahūni vassasatāni bahūni vassasahassāni
tasmiṃ mahāniraye apacciṃ dasasahassāni tasseva mahānirayassa ussade
apacciṃ vuṭṭhānavedanaṃ 1- vediyamāno . tassa mayhaṃ pāpima evarūpo
kāyo hoti seyyathāpi manussassa evarūpaṃ sīsaṃ hoti seyyathāpi macchassa.
[566] Kīdiso nirayo āsi yattha dūsī apaccatha
vidhuraṃ sāvakamāsajja kakusandhañca brāhmaṇaṃ
sataṃ āsi ayosaṅku sabbe paccattavedanā
īdiso nirayo āsi yattha dūsī apaccatha
vidhuraṃ sāvakamāsajja kakusandhañca brāhmaṇaṃ
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
@Footnote: 1 Ma. Yu. vuṭṭhānimaṃ nāma vedanaṃ.
Tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
majjhe sarassa tiṭṭhanti vimānā kappaṭṭhāyino
veḷuriyavaṇṇā rucirā accimanto pabhassarā
accharā tattha naccanti puthū nānattavaṇṇiyo
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
yo ve buddhena cudito 1- bhikkhusaṅghassa pekkhato
migāramātu pāsādaṃ pādaṅguṭṭhena kampayi
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
yo vejayantapāsādaṃ pādaṅguṭṭhena kampayi
iddhibalena patthaddho saṃvejesi ca devatā
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
yo vejayantapāsāde sakkaṃ so paripucchati
api āvuso 2- jānāsi taṇhakkhayavimuttiyo
tassa sakko viyākāsi pañhaṃ puṭṭho yathākathaṃ
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
yo brahmānaṃ 3- paripucchati sudhammāyaṃ abhitosabhaṃ
@Footnote: 1 Ma. codito. 2 Ma. api vāsava .... 3 Ma. brahmaṃ.
Ajjāpi te āvuso diṭṭhi yā te diṭṭhi pure ahu
passasi vītivattantaṃ brahmaloke pabhassaraṃ
tassa brahmā viyākāsi anupubbaṃ yathākathaṃ
na me mārisa sā diṭṭhi yā me diṭṭhi pure ahu
passāmi vītivattantaṃ brahmaloke pabhassaraṃ
sohaṃ ajja kathaṃ vajjaṃ ahaṃ niccomhi sassato
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
yo mahāneruno 1- kūṭaṃ vimokkhena aphassayi
vanaṃ pubbavidehānaṃ ye ca bhūmisayā narā
yo etamabhijānāti bhikkhu buddhassa sāvako
tādisaṃ bhikkhumāsajja kaṇhadukkhaṃ nigacchasi
na ve aggi cetayati ahaṃ bālaṃ ḍahāmiti
bālo ca jalitaṃ aggiṃ āsajjana 2- sa ḍayhati
evameva tuvaṃ māra āsajjana tathāgataṃ
sayaṃ ḍahissasi attānaṃ bālo aggiṃva samphusaṃ
apuññaṃ pasavi māro āsajjana tathāgataṃ
kinnu maññasi pāpima na me pāpaṃ vipaccati
karoto cīyati pāpaṃ cirarattāya kandati 3-
māra nibbinda buddhamhā āsammākāsi bhikkhusu
@Footnote: 1 Ma. mahāmeruno. 2 Po. Ma. āsajja naṃ. 3 Po. Ma. Yu. antaka.
Iti māraṃ atajjesi 1- bhikkhu bhesakaḷāvane
tato so dummano yakkho tatthevantaradhāyathāti.
Māratajjanīyasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
Cūḷayamakavaggo pañcamo.
Tassudānaṃ
sāleyyaverañjavedalla 2- cūḷamahādhammasamādānaṃ
vīmaṃsakā ca brahmā dūsī ca māro pañcamo varavaggo
mūlapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
--------
@Footnote: 1 Sī. Yu. aghaṭṭesi. 2 Ma. sāleyyaverañjaduve ca tuṭṭhi
@ cūḷamahādhammasamādānañca
@ vīmaṃsakā kosambi ca
@ brahmano dūsī ca māro dasamo ca vaggo
@ sāleyyavaggo niṭṭhito pañcamo
@ idaṃ vaggānamuddānaṃ
@ mūlapariyāyo ceva sīhanādo ca uttamo
@ kakaco ceva gosiṅgo sāleyyo ca ime pañca
@ mūlapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 12 page 261-611.
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=12&item=274&items=293
Classified by [Item Number] :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=12&item=274&items=293&mode=bracket
Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=12&item=274&items=293
Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=12&item=274&items=293
Study Atthakatha :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=274
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=214
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=214
Contents of The Tipitaka Volume 12
http://84000.org/tipitaka/read/?index_12
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]