ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
read First itemread Previous itemแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 14 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 6 : Sutta. Ma. U.
                      Mahāsuññatasuttaṃ
     [343]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ  bhagavā  sakkesu  viharati
kapilavatthusmiṃ    nigrodhārāme    .   atha   kho   bhagavā   pubbaṇhasamayaṃ
nivāsetvā    pattacīvaramādāya    kapilavatthuṃ    piṇḍāya    pāvisi   .
Kapilavatthusmiṃ   piṇḍāya   caritvā   pacchābhattaṃ   piṇḍapātapaṭikkanto  yena
kāḷakhemakassa   sakkassa   vihāro   tenupasaṅkami  divāvihārāya  .  tena
kho    pana    samayena   kāḷakhemakassa   sakkassa   vihāre   sambahulāni
senāsanāni   paññattāni  honti  .  addasā  kho  bhagavā  kāḷakhemakassa
sakkassa   vihāre   sambahulāni   senāsanāni   paññattāni   .  disvāna
bhagavato   etadahosi   sambahulāni   kho  kāḷakhemakassa  sakkassa  vihāre
senāsanāni paññattāni sambahulā nu kho idha bhikkhū viharantīti.
     [344]  Tena  kho  pana  samayena  āyasmā  ānando  sambahulehi
bhikkhūhi   saddhiṃ   ghaṭāyasakkassa   vihāre  cīvarakammaṃ  karoti  .  atha  kho
bhagavā    sāyaṇhasamayaṃ    paṭisallānā    vuṭṭhito   yena   ghaṭāyasakkassa
vihāro   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   paññatte   āsane   nisīdi  .
Nisajja   kho   bhagavā   āyasmantaṃ  ānandaṃ  āmantesi  sambahulāni  kho
ānanda    kāḷakhemakassa   sakkassa   vihāre   senāsanāni   paññattāni
sambahulā   [1]-   ettha   bhikkhū   viharantīti   .   sambahulāni  bhante
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare nu khoti atthi.
Kāḷakhemakassa   sakkassa   vihāre   senāsanāni   paññattāni   sambahulā
bhikkhū ettha viharanti cīvarakālasamayo no bhante vattatīti.
     [345]  Na  kho  ānanda  bhikkhu  sobhati saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato
saṅgaṇikārāmataṃ     anuyutto     gaṇārāmo     gaṇarato    gaṇasammudito
so    vatānanda   bhikkhu   saṅgaṇikārāmo   saṅgaṇikarato   saṅgaṇikārāmataṃ
anuyutto    gaṇārāmo    gaṇarato    gaṇasammudito   yantaṃ   nekkhammasukhaṃ
pavivekasukhaṃ  upasamasukhaṃ  sambodhisukhaṃ  1-  tassa  sukhassa  nikāmalābhī  bhavissati
akicchalābhī   akasiralābhīti   netaṃ   ṭhānaṃ   vijjati  .  yo  ca  kho  so
ānanda   bhikkhu   eko   gaṇasmā   vūpakaṭṭho  viharati  tassetaṃ  bhikkhuno
pāṭikaṅkhaṃ    yantaṃ    nekkhammasukhaṃ    pavivekasukhaṃ   upasamasukhaṃ   sambodhisukhaṃ
tassa     sukhassa    nikāmalābhī    bhavissati    akicchalābhī    akasiralābhīti
ṭhānametaṃ vijjati.
     {345.1}   So   vatānanda   bhikkhu   saṅgaṇikārāmo  saṅgaṇikarato
saṅgaṇikārāmataṃ     anuyutto     gaṇārāmo     gaṇarato    gaṇasammudito
sāmāyikaṃ   vā   kantaṃ   cetovimuttiṃ   upasampajja  viharissati  asāmāyikaṃ
vā  akuppanti  netaṃ  ṭhānaṃ  vijjati  .  yo  ca  kho  so  ānanda bhikkhu
eko    gaṇasmā    vūpakaṭṭho   viharati   tassetaṃ   bhikkhuno   pāṭikaṅkhaṃ
sāmāyikaṃ   vā   kantaṃ   cetovimuttiṃ   upasampajja  viharissati  asāmāyikaṃ
vā  akuppanti  ṭhānametaṃ  vijjati  .  nāhaṃ ānanda ekaṃ rūpaṃpi samanupassāmi
yattha    rattassa    yathābhirattassa    rūpassa    vipariṇāmaññathābhāvā   na
uppajjeyyuṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
@Footnote: 1 Po. Yu. saṃbodhasukhaṃ.
     [346]    Ayaṃ    kho   panānanda   vihāro   tattha   tathāgatena
abhisambuddho    yadidaṃ    sabbanimittānaṃ    amanasikārā   ajjhattaṃ   suññataṃ
upasampajja   viharati   .  tattha  ce  ānanda  tathāgataṃ  iminā  vihārena
viharantaṃ    bhagavantaṃ    upasaṅkamitāro    bhikkhū    bhikkhuniyo    upāsakā
upāsikāyo  rājāno  rājamahāmattā  titthiyā  titthiyasāvakā  tatrānanda
tathāgato    vivekaninneva    cittena    vivekapoṇena   vivekapabbhārena
vūpakaṭṭhena   nekkhammābhiratena   byantībhūtena   sabbaso   āsavaṭṭhāniyehi
dhammehi   aññadatthuṃ   uyyojanikapaṭisaṃyuttaṃyeva  1-  kathaṃ  kattā  hoti .
Tasmātihānanda     bhikkhu     cepi    ākaṅkheyya    ajjhattaṃ    suññataṃ
upasampajja    vihareyyanti    tenānanda   bhikkhunā   ajjhattameva   cittaṃ
saṇṭhapetabbaṃ sannisādetabbaṃ ekodikātabbaṃ samādahātabbaṃ.
     [347]    Kathañcānanda    bhikkhu   ajjhattameva   cittaṃ   saṇṭhapeti
sannisādeti   ekodikaroti   samādahati   .   idhānanda  bhikkhu  vivicceva
kāmehi   vivicca   akusalehi  dhammehi  savitakkaṃ  savicāraṃ  vivekajaṃ  pītisukhaṃ
paṭhamaṃ   jhānaṃ  ...  dutiyaṃ  jhānaṃ  ...  tatiyaṃ  jhānaṃ  ...  catutthaṃ  jhānaṃ
upasampajja   viharati   .   evaṃ  kho  ānanda  bhikkhu  ajjhattameva  cittaṃ
saṇṭhapeti   sannisādeti   ekodikaroti   samādahati   .   so   ajjhattaṃ
suññataṃ    manasikaroti    .    tassa    ajjhattaṃ    suññataṃ   manasikaroto
ajjhattaṃ   suññatāya   cittaṃ   na   pakkhandati   na   pasīdati  na  santiṭṭhati
nādhimuccati   2-   .   evaṃ  santametaṃ  ānanda  bhikkhu  evaṃ  pajānāti
@Footnote: 1 Yu. uyyojiyapaṭisaṃyuttaṃyeva .  2 Ma. Yu. na vimuccati.
Ajjhattaṃ    suññataṃ    kho    me    manasikaroto    ajjhattaṃ   suññatāya
cittaṃ   na   pakkhandati   na   pasīdati   na   santiṭṭhati   nādhimuccatīti  .
Itiha   tattha  sampajāno  hoti  .  so  bahiddhā  suññataṃ  manasikaroti .
So    ajjhattabahiddhā    suññataṃ    manasikaroti    .    so   āneñjaṃ
manasikaroti   .   tassa   āneñjaṃ   manasikaroto  āneñjāya  cittaṃ  na
pakkhandati   na   pasīdati   na   santiṭṭhati  nādhimuccati  .  evaṃ  santametaṃ
ānanda   bhikkhu   evaṃ   pajānāti   āneñjaṃ  kho  [1]-  manasikaroto
āneñjāya    cittaṃ    na    pakkhandati    na   pasīdati   na   santiṭṭhati
nādhimuccatīti. Itiha tattha sampajāno hoti.
     {347.1}   Tenānanda  bhikkhunā  tasmiṃyeva  purimasmiṃ  samādhinimitte
ajjhattameva    cittaṃ    saṇṭhapetabbaṃ    sannisādetabbaṃ    ekodikātabbaṃ
samādahātabbaṃ   .   so  ajjhattaṃ  suññataṃ  manasikaroti  .  tassa  ajjhattaṃ
suññataṃ    manasikaroto   ajjhattaṃ   suññatāya   cittaṃ   pakkhandati   pasīdati
santiṭṭhati   vimuccati  .  evaṃ  santametaṃ  ānanda  bhikkhu  evaṃ  pajānāti
ajjhattaṃ   suññataṃ   kho   me   manasikaroto   ajjhattaṃ   suññatāya  cittaṃ
pakkhandati  pasīdati  santiṭṭhati  vimuccatīti  .  itiha  tattha sampajāno hoti.
So   bahiddhā   suññataṃ   manasikaroti   .   so   ajjhattabahiddhā  suññataṃ
manasikaroti  .  so  āneñjaṃ  manasikaroti  .  tassa āneñjaṃ manasikaroto
āneñjāya   2-   cittaṃ   pakkhandati   pasīdati   santiṭṭhati   vimuccati .
Evaṃ   santametaṃ   ānanda   bhikkhu   evaṃ   pajānāti   āneñjaṃ   kho
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare meti atthi.
@2 Yu. ānañjeti dissati. ito paraṃ īdisameva.
Me   manasikaroto   āneñjāya   cittaṃ   pakkhandati   pasīdati   santiṭṭhati
vimuccatīti. Itiha tattha sampajāno hoti.
     [348]   Tassa  ce  ānanda  bhikkhuno  iminā  vihārena  viharato
caṅkamāya    cittaṃ   namati   .   so   caṅkamati   evaṃ   maṃ   caṅkamantaṃ
nābhijjhādomanassā   pāpakā   akusalā   dhammā   anvāssavissantīti  .
Itiha   tattha   sampajāno   hoti   .   tassa   ce   ānanda  bhikkhuno
iminā   vihārena  viharato  ṭhānāya  cittaṃ  namati  .  so  tiṭṭhati  evaṃ
maṃ  ṭhitaṃ  nābhijjhādomanassā  pāpakā  akusalā  dhammā anvāssavissantīti.
Itiha tattha sampajāno hoti.
     {348.1}  Tassa  ce  ānanda  bhikkhuno  iminā  vihārena viharato
nisajjāya  cittaṃ  namati  .  so  nisīdati  evaṃ maṃ nisinnaṃ nābhijjhādomanassā
pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantīti. Itiha tattha sampajāno hoti.
     {348.2}  Tassa  ce  ānanda  bhikkhuno  iminā  vihārena viharato
sayanāya  cittaṃ  namati  .  so  sayati  evaṃ  maṃ  sayantaṃ nābhijjhādomanassā
pāpakā   akusalā  dhammā  anvāssavissantīti  .  itiha  tattha  sampajāno
hoti   .   tassa   ce   ānanda   bhikkhuno  iminā  vihārena  viharato
bhāsāya   cittaṃ   namati  .  so  yāyaṃ  kathā  hīnā  gammā  pothujjanikā
anariyā   anatthasañhitā   na   nibbidāya  na  virāgāya  na  nirodhāya  na
upasamāya   na   abhiññāya   na   sambodhāya   na   nibbānāya   saṃvattati
seyyathīdaṃ    rājakathā   corakathā   mahāmattakathā   senākathā   bhayakathā
Yuddhakathā    annakathā    pānakathā    vatthakathā   sayanakathā   mālākathā
gandhakathā  ñātikathā  yānakathā  gāmakathā  nigamakathā  nagarakathā  janapadakathā
itthīkathā  sūrakathā  visikhākathā  kumbhaṭṭhānakathā  pubbapetakathā  nānattakathā
lokakkhāyikā  samuddakkhāyikā  itibhavābhavakathā  iti  vā  evarūpaṃ  1- kathaṃ
na   kathessāmīti   .   itiha  tattha  sampajāno  hoti  .  yā  ca  ayaṃ
ānanda   kathā   abhisallekhikā   cetovicāraṇasappāyā   ekantanibbidāya
virāgāya    nirodhāya    upasamāya   abhiññāya   sambodhāya   nibbānāya
saṃvattati     seyyathīdaṃ     appicchakathā     santuṭṭhikathā     pavivekakathā
asaṃsaggakathā     viriyārambhakathā     sīlakathā    samādhikathā    paññākathā
vimuttikathā   vimuttiñāṇadassanakathā   iti   evarūpaṃ   kathaṃ  kathessāmīti .
Itiha tattha sampajāno hoti.
     {348.3}  Tassa  ce  ānanda  bhikkhuno  iminā  vihārena viharato
vitakkāya  cittaṃ  namati  .  so  yeme  vitakkā  hīnā gammā pothujjanikā
anariyā   anatthasañhitā   na   nibbidāya  na  virāgāya  na  nirodhāya  na
upasamāya   na   abhiññāya   na   sambodhāya   na   nibbānāya  saṃvattanti
seyyathīdaṃ   kāmavitakko   byāpādavitakko   vihiṃsāvitakko  iti  evarūpe
vitakke na vitakkessāmīti. Itiha tattha sampajāno hoti. Ye ca kho [2]-
ānanda  vitakkā  ariyā  niyyānikā  niyyanti takkarassa sammā dukkhakkhayāya
seyyathīdaṃ   nekkhammavitakko   abyāpādavitakko   avihiṃsāvitakko  .  iti
evarūpe vitakke vitakkessāmīti. Itiha tattha sampajāno hoti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. iti evarūpiṃ .  2 Ma. Yu. etthantare imeti dissati.
     [349]  Pañca kho ime ānanda kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā
rūpā    iṭṭhā    kantā   manāpā   piyarūpā   kāmūpasañhitā   rajanīyā
sotaviññeyyā  saddā  ...  ghānaviññeyyā  gandhā ... Jivhāviññeyyā
rasā  ...  kāyaviññeyyā  phoṭṭhabbā  iṭṭhā  kantā  manāpā  piyarūpā
kāmūpasañhitā   rajanīyā   ime   kho   ānanda   pañca   kāmaguṇā  .
Yattha   bhikkhunā   abhikkhaṇaṃ   sakaṃ   cittaṃ   paccavekkhitabbaṃ  atthi  nu  kho
me   imesu   pañcasu   kāmaguṇesu   aññatarasmiṃ   vā   aññatarasmiṃ  vā
āyatane   uppajjati   cetaso   samudācāroti  .  sace  ānanda  bhikkhu
paccavekkhamāno   evaṃ   pajānāti   atthi   kho   me   imesu  pañcasu
kāmaguṇesu   aññatarasmiṃ   vā   aññatarasmiṃ   vā   āyatane   uppajjati
cetaso   samudācāroti   .   evaṃ   santametaṃ   ānanda   bhikkhu  evaṃ
pajānāti   yo   kho   imesu  pañcasu  kāmaguṇesu  chandarāgo  so  me
appahīnoti   [1]-   sace   panānanda   bhikkhu   paccavekkhamāno   evaṃ
pajānāti   natthi   kho  me  imesu  pañcasu  kāmaguṇesu  aññatarasmiṃ  vā
aññatarasmiṃ   vā   āyatane  uppajjati  cetaso  samudācāroti  .  evaṃ
santametaṃ   ānanda   bhikkhu   evaṃ   pajānāti  yo  kho  imesu  pañcasu
kāmaguṇesu    chandarāgo    so    me    pahīnoti   .   itiha   tattha
sampajāno hoti.
     [350]   Pañca   kho   ime  ānanda  upādānakkhandhā  .  yattha
bhikkhunā    udayabbayānupassinā    vihātabbaṃ    iti   rūpaṃ   iti   rūpassa
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare itiha tattha sampajāno hotīti dissanti.
Samudayo  iti  rūpassa  atthaṅgamo  iti  vedanā  ...  iti  saññā  ...
Iti   saṅkhārā   ...   iti   viññāṇaṃ   iti  viññāṇassa  samudayo  iti
viññāṇassa   atthaṅgamoti   .   tassa   imesu  pañcasu  upādānakkhandhesu
udayabbayānupassino   viharato   yo  pañcasu  upādānakkhandhesu  asmimāno
so   pahīyati   .  evaṃ  santametaṃ  ānanda  bhikkhu  evaṃ  pajānāti  yo
kho   me   pañcasu  upādānakkhandhesu  asmimāno  so  me  pahīnoti .
Itiha   tattha   sampajāno   hoti   .  ime  kho  te  ānanda  dhammā
ekantakusalāyatikā   ariyā   lokuttarā   anavakkantā  pāpimatā  .  taṃ
kiṃ   maññasi   ānanda   kaṃ   atthavasaṃ   sampassamāno   arahati   sāvako
satthāraṃ    anubandhituṃ   apipayujjamānoti   .   bhagavaṃmūlakā   no   bhante
dhammā   bhagavaṃnettikā   bhagavaṃpaṭisaraṇā   sādhu   vata  bhante  bhagavantaṃyeva
paṭibhātu    etassa    bhāsitassa    attho    bhagavato    sutvā   bhikkhū
dhāressantīti.
     [351]  Na  kho  ānanda  arahati  sāvako  satthāraṃ anubandhituṃ yadidaṃ
suttageyyaveyyākaraṇassa   sotuṃ   1-   taṃ   kissa  hetu  dīgharattassa  hi
vo   ānanda   dhammā   sutā   dhatā  vacasā  paricitā  manasānupekkhitā
diṭṭhiyā  supaṭividdhā  .  yā  ca  kho  ayaṃ  ānanda  kathā  abhisallekhikā
cetovicāraṇasappāyā   ekantanibbidāya   virāgāya   nirodhāya  upasamāya
abhiññāya    sambodhāya   nibbānāya   saṃvattati   seyyathīdaṃ   appicchakathā
santuṭṭhikathā    pavivekakathā    asaṃsaggakathā    viriyārambhakathā    sīlakathā
@Footnote: 1 Ma. suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ tassa hetu. Yu. suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇassa
@hetu.
Samādhikathā    paññākathā   vimuttikathā   vimuttiñāṇadassanakathā   evarūpiyā
kho   ānanda   kathāya   sotuṃ  1-  arahati  sāvako  satthāraṃ  anubandhituṃ
apipayujjamānoti   .   evaṃ   sante   ānanda   ācariyūpaddavo   hoti
evaṃ  sante  antevāsūpaddavo  hoti  evaṃ  sante brahmacārūpaddavo 2-
hoti.
     [352]  Kathañcānanda  ācariyūpaddavo  hoti  .  idhānanda ekacco
satthā   vivittaṃ  senāsanaṃ  bhajati  araññaṃ  rukkhamūlaṃ  pabbataṃ  kandaraṃ  giriguhaṃ
susānaṃ   vanapatthaṃ   abbhokāsaṃ   palālapuñjaṃ   .   tassa   tathāvūpakaṭṭhassa
viharato  anvāvaṭṭanti  brāhmaṇagahapatikā  negamā  ceva  jānapadā  ca.
So   anvāvaṭṭesu  3-  brāhmaṇagahapatikesu  negamesu  ceva  jānapadesu
ca   mucchaṃ   4-   nikāmayati   gedhaṃ  āpajjati  āvaṭṭati  bāhullāya .
Ayaṃ  vuccatānanda  upaddavo  5-  ācariyo  ācariyūpaddavena . Avadhiṃsu naṃ
pāpakā    akusalā    dhammā    saṅkilesikā    ponobbhavikā    sadarā
dukkhavipākā    āyatiṃ    jātijarāmaraṇīyā    .   evaṃ   kho   ānanda
ācariyūpaddavo hoti.
     [353]   Kathañcānanda   antevāsūpaddavo  hoti  .  tasseva  kho
panānanda   satthu   sāvako   tassa   satthu   vivekamanubrūhayamāno  vivittaṃ
senāsanaṃ   bhajati   araññaṃ   rukkhamūlaṃ   pabbataṃ   kandaraṃ   giriguhaṃ   susānaṃ
vanapatthaṃ   abbhokāsaṃ   palālapuñjaṃ   .   tassa   tathāvūpakaṭṭhassa  viharato
anvāvaṭṭanti   brāhmaṇagahapatikā   negamā  ceva  jānapadā  ca  .  so
@Footnote: 1 Ma. Yu. hetu .  2 brahmacariyūpaddavo .  3 Ma. anvāvaṭṭantesu.
@4 Yu. mucchati .  5 Yu. upadduto.
Anvāvaṭṭesu    brāhmaṇagahapatikesu   negamesu   ceva   jānapadesu   ca
mucchaṃ   nikāmayati   gedhaṃ   āpajjati   āvaṭṭati   bāhullāya   .   ayaṃ
vuccatānanda   upaddavo   antevāsī   antevāsūpaddavena  .  avadhiṃsu  naṃ
pāpakā    akusalā    dhammā    saṅkilesikā    ponobbhavikā    sadarā
dukkhavipākā    āyatiṃ    jātijarāmaraṇīyā    .   evaṃ   kho   ānanda
antevāsūpaddavo hoti.
     [354]   Kathañcānanda   brahmacārūpaddavo   hoti   .   idhānanda
tathāgato   loke   uppajjati   arahaṃ  sammāsambuddho  vijjācaraṇasampanno
sugato       lokavidū       anuttaro      purisadammasārathi      satthā
devamanussānaṃ   buddho   bhagavā  .  so  vivittaṃ  senāsanaṃ  bhajati  araññaṃ
rukkhamūlaṃ    pabbataṃ    kandaraṃ    giriguhaṃ    susānaṃ   vanapatthaṃ   abbhokāsaṃ
palālapuñjaṃ    .    tassa    tathāvūpakaṭṭhassa    viharato    anvāvaṭṭanti
brāhmaṇagahapatikā   negamā   ceva  jānapadā  ca  .  so  anvāvaṭṭesu
brāhmaṇagahapatikesu  negamesu  ceva  jānapadesu  ca  na  mucchaṃ nikāmayati na
gedhaṃ  āpajjati  na  āvaṭṭati  bāhullāya  .  tasseva kho panānanda satthu
sāvako   tassa  satthu  vivekamanubrūhayamāno  1-  vivittaṃ  senāsanaṃ  bhajati
araññaṃ   rukkhamūlaṃ   pabbataṃ   kandaraṃ   giriguhaṃ  susānaṃ  vanapatthaṃ  abbhokāsaṃ
palālapuñjaṃ    .    tassa    tathāvūpakaṭṭhassa    viharato    anvāvaṭṭanti
brāhmaṇagahapatikā   negamā   ceva  jānapadā  ca  .  so  anvāvaṭṭesu
brāhmaṇagahapatikesu   negamesu   ceva   jānapadesu   ca  mucchaṃ  nikāmayati
@Footnote: 1 Yu. vivekamanuyutto brūhayamāno.
Gedhaṃ  āpajjati  āvaṭṭati  bāhullāya  .  ayaṃ  vuccati  ānanda upaddavo
brahmacārī   brahmacārūpaddavena  .  avadhiṃsu  naṃ  pāpakā  akusalā  dhammā
saṅkilesikā  ponobbhavikā  sadarā  dukkhavipākā  āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā.
Evaṃ kho ānanda brahmacārūpaddavo hoti.
     {354.1} Tatrānanda yo ceva ācariyūpaddavo yo ca antevāsūpaddavo
ayaṃ   tehi   brahmacārūpaddavo   dukkhavipākataro   ceva   kaṭukavipākataro
ca   apica   vinipātāya   saṃvattati  .  tasmātiha  maṃ  ānanda  mittavatāya
samudācaratha mā sapattavatāya taṃ vo bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya.
     [355]   Kathañcānanda  satthāraṃ  sāvakā  sapattavatāya  samudācaranti
no   mittavatāya   .   idhānanda   satthā   sāvakānaṃ   dhammaṃ   deseti
anukampako    hitesī    anukampaṃ   upādāya   idaṃ   vo   hitāya   idaṃ
vo  sukhāyāti  .  tassa  sāvakā  na  sussusanti  1-  na  sotaṃ odahanti
na   aññā   cittaṃ   2-  upaṭṭhapenti  vokkamma  ca  satthu  sāsanaṃ  3-
vattanti   .   evaṃ   kho   ānanda   satthāraṃ   sāvakā   sapattavatāya
samudācaranti no mittavatāya.
     [356]   Kathañcānanda   satthāraṃ  sāvakā  mittavatāya  samudācaranti
no   sapattavatāya   .   idhānanda   satthā   sāvakānaṃ   dhammaṃ  deseti
anukampako   hitesī   anukampaṃ   upādāya   idaṃ   vo  hitāya  idaṃ  vo
sukhāyāti   .   tassa   sāvakā   sussusanti   sotaṃ   odahanti   aññā
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. sussūsanti .  2 Yu. aññaṃ cittanti dissati. na iti na dissati.
@3 Ma. Yu. sāsanāti dissati.
Cittaṃ   1-   upaṭṭhapenti   na  ca  vokkamma  satthu  sāsanaṃ  vattanti .
Evaṃ   kho   ānanda   satthāraṃ   sāvakā  mittavatāya  samudācaranti  no
sapattavatāya   .   tasmātiha   maṃ   ānanda  mittavatāya  samudācaratha  mā
sapattavatāya   taṃ   vo   bhavissati   dīgharattaṃ   hitāya   sukhāyāti  .  na
te   2-  ahaṃ  ānanda  tathā  parakkamissāmi  yathā  kumbhakāro  āmake
āmakamatte   .   niggayhaniggayhāhaṃ   ānanda   vakkhāmi  pavayhapavayhāhaṃ
ānanda vakkhāmi yo sāro so ṭhassatīti.
     Idamavoca    bhagavā    attamano   āyasmā   ānando   bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
                 Mahāsuññatasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
                       ---------
@Footnote: 1 Yu. na aññaṃ cittanti dissati .  2 Ma. Yu. vo.
                    Acchariyabbhūtadhammasuttaṃ
     [357]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .  atha  kho  sambahulānaṃ  bhikkhūnaṃ
pacchābhattaṃ     piṇḍapātapaṭikkantānaṃ     upaṭṭhānasālāyaṃ     sannisinnānaṃ
sannipatitānaṃ    ayamantarākathā    udapādi    acchariyaṃ   āvuso   abbhūtaṃ
āvuso    tathāgatassa   mahiddhikatā   mahānubhāvakatā   yatra   hi   nāma
tathāgato    atīte    buddhe    parinibbute   chinnapapañce   chinnavaṭṭume
pariyādinnavaṭṭe     sabbadukkhavītivatte    jānissati    evaṃjaccā    te
bhagavanto   ahesuṃ   itipi   evaṃnāmā   te   bhagavanto   ahesuṃ  itipi
evaṃgottā   te   bhagavanto   ahesuṃ   itipi  evaṃsīlā  te  bhagavanto
ahesuṃ   itipi   evaṃdhammā   te   bhagavanto   ahesuṃ  itipi  evaṃpaññā
te   bhagavanto   ahesuṃ  itipi  evaṃvihārī  te  bhagavanto  ahesuṃ  itipi
evaṃvimuttā   te  bhagavanto  ahesuṃ  itipīti  .  evaṃ  vutte  āyasmā
ānando   te   bhikkhū   etadavoca  acchariyā  ceva  āvuso  tathāgatā
acchariyadhammasamannāgatā    ca    abbhūtā    ceva    āvuso   tathāgatā
abbhūtadhammasamannāgatā   cāti   .   ayañca  hidaṃ  tesaṃ  bhikkhūnaṃ  ayaṃ  1-
antarākathā vippakatā hoti.
     [358]    Atha    bhagavā    sāyaṇhasamayaṃ   paṭisallānā   vuṭṭhito
yenupaṭṭhānasālā    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    paññatte   āsane
@Footnote: 1 ayaṃsaddo sabbattha natthi.
Nisīdi   .   nisajja  kho  bhagavā  bhikkhū  āmantesi  kāya  nuttha  bhikkhave
etarahi  kathāya  sannisinnā  kā  ca  pana  vo  antarākathā vippakatāti.
Idha   bhante   amhākaṃ  pacchābhattaṃ  piṇḍapātapaṭikkantānaṃ  upaṭṭhānasālāyaṃ
sannisinnānaṃ     sannipatitānaṃ     ayamantarākathā     udapādi    acchariyaṃ
āvuso    abbhūtaṃ    āvuso   tathāgatassa   mahiddhikatā   mahānubhāvakatā
yatra   hi   nāma   tathāgato   atīte   buddhe  parinibbute  chinnapapañce
chinnavaṭṭume  pariyādinnavaṭṭe  sabbadukkhavītivatte  jānissati  1- evaṃjaccā
te   bhagavanto   ahesuṃ   itipi   evaṃnāmā   ...  evaṃgottā  ...
Evaṃsīlā ... Evaṃdhammā ... Evaṃpaññā ... Evaṃvihārī ... Evaṃvimuttā
te  bhagavanto  ahesuṃ  itipīti  evaṃ  vutte  bhante  āyasmā  ānando
amhe  etadavoca  acchariyā ceva āvuso tathāgatā acchariyadhammasamannāgatā
ca   abbhūtā  ceva  āvuso  tathāgatā  abbhūtadhammasamannāgatā  cāti  ayaṃ
kho no bhante antarākathā vippakatā atha bhagavā anuppattoti.
     [359]   Atha   kho   bhagavā   āyasmantaṃ   ānandaṃ   āmantesi
tasmātiha    taṃ    ānanda   bhiyyoso   mattāya   paṭibhantu   tathāgatassa
acchariyā abbhūtadhammāti.
     [360]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
sato   sampajāno   ānanda   bodhisatto   tusitaṃ   kāyaṃ   upapajjīti .
Yampi   bhante   sato   sampajāno   bodhisatto   tusitaṃ   kāyaṃ  upapajji
@Footnote: 1 Po. anussarissati.
Idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [361]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
sato   sampajāno   ānanda   bodhisatto   tusite  kāye  aṭṭhāsīti .
Yampi   bhante   sato   sampajāno   bodhisatto  tusite  kāye  aṭṭhāsi
idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [362]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yāvatāyukaṃ   ānanda   bodhisatto   tusite   kāye  aṭṭhāsīti  .  yampi
bhante    yāvatāyukaṃ    bodhisatto   tusite   kāye   aṭṭhāsi   idaṃpahaṃ
bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [363]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
sato   sampajāno   ānanda   bodhisatto  tusitā  kāyā  cavitvā  mātu
kucchiṃ   okkamīti  .  yampi  bhante  sato  sampajāno  bodhisatto  tusitā
kāyā cavitvā mātu kucchiṃ okkami idaṃpahaṃ bhante .pe. Dhāremi.
     [364]  Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā
ānanda   bodhisatto   tusitā   kāyā   cavitvā  mātu  kucchiṃ  okkamati
atha    sadevake    loke   samārake   sabrahmake   sassamaṇabrāhmaṇiyā
pajāya      sadevamanussāya      appamāṇo     oḷāro     obhāso
pātubhavati   atikkammeva   devānaṃ   devānubhāvaṃ  yāpi  tā  lokantarikā
aghā  asaṃvutā  andhakārā  andhakāratimisā  yatthapime  candimasuriyā  [1]-
@Footnote: 1 evaṃ mahiddhikā.
Evaṃmahānubhāvā   ābhāya   nānubhonti   tatthapi   appamāṇo   oḷāro
obhāso   pātubhavati   atikkammeva   devānaṃ   devānubhāvaṃ  yepi  tattha
sattā   upapannā   tepi   tenobhāsena   aññamaññassa   1-   jānanti
aññepi   kira   bho   santi   sattā   idhūpapannāti   ayañca   dasasahassī
lokadhātu   saṅkampati   sampakampati   sampavedhati  appamāṇo  ca  oḷāro
obhāso  loke  pātubhavati  atikkammeva  devānaṃ  devānubhāvanti. Yampi
bhante .pe. Idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [365]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā   ānanda   bodhisatto   mātu   kucchiṃ  okkanto  hoti  cattāro
naṃ  devaputtā  catuddisārakkhāya  2-  upagacchanti  mā  naṃ  3-  bodhisattaṃ
vā   bodhisattamātaraṃ   vā   manusso   vā   amanusso  vā  koci  vā
vihesesīti   4-   .   yampi   bhante  .pe.  idampahaṃ  bhante  bhagavato
acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [366]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā   ānanda   bodhisatto   mātu   kucchiṃ   okkanto  hoti  pakatiyā
sīlavatī     bodhisattamātā    hoti    viratā    pāṇātipātā    viratā
adinnādānā   viratā   kāmesumicchācārā   viratā   musāvādā  viratā
surāmerayamajjapamādaṭṭhānāti   .   yampi  bhante  .pe.  idampahaṃ  bhante
bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [367]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
@Footnote: 1 sabbattha aññamaññaṃ sañjānanti .    2 Po. Ma. cātuddisaṃ ārakkhāya.
@3 Yu. mā naṃ kho .  4 sabbattha vihethesīti.
Yadā    ānanda    bodhisatto   mātu   kucchiṃ   okkanto   hoti   na
bodhisattamātu    purisesu    mānasaṃ    uppajjati   1-   kāmaguṇopasañhitaṃ
anatikkamaniyā  ca  bodhisattamātā  hoti  kenaci  purisena rattacittenāti.
Yampi bhante .pe. Bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [368]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā   ānanda   bodhisatto   mātu   kucchiṃ   okkanto   hoti  lābhinī
bodhisattamātā   hoti   pañcannaṃ   kāmaguṇānaṃ   sā   pañcahi  kāmaguṇehi
samappitā   samaṅgībhūtā   paricāretīti   .  yampi  bhante  .pe.  idampahaṃ
bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [369]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā    ānanda    bodhisatto   mātu   kucchiṃ   okkanto   hoti   na
bodhisattamātu   kocideva   ābādho   uppajjati   sukhinī   bodhisattamātā
hoti   akilantakāyā   bodhisattañca   bodhisattamātā  tirokucchigataṃ  passati
sabbaṅgapaccaṅgaṃ   ahinindriyaṃ  2-  .  seyyathāpi  ānanda  maṇi  veḷuriyo
subho   jotimā   3-  aṭṭhaṃso  suparikammakato  .  tatrassa  suttaṃ  āvutaṃ
nīlaṃ   vā   pītaṃ   vā   lohitakaṃ  vā  odātaṃ  vā  paṇḍusuttaṃ  vā .
Tamenaṃ   cakkhumā   puriso   hatthe   karitvā   paccavekkheyya  ayaṃ  kho
maṇi   veḷuriyo   subho  jotimā  3-  aṭṭhaṃso  suparikammakato  .  tatridaṃ
suttaṃ  āvutaṃ  nīlaṃ  vā  pītaṃ  vā  lohitakaṃ  vā  odātaṃ  vā  paṇḍusuttaṃ
vāti  evameva  kho  ānanda  yadā  bodhisatto  mātu  kucchiṃ  okkanto
@Footnote: 1 Po. Ma. upapajjati .  2 Yu. abhinindriyaṃ .  3 Po. Ma. Yu. jātimā.
Hoti    na    bodhisattamātu    kocideva   ābādho   uppajjati   sukhinī
bodhisattamātā    hoti    akilantakāyā    bodhisattañca   bodhisattamātā
tirokucchigataṃ  passati  sabbaṅgapaccaṅgaṃ  ahinindriyanti  1-  .  yampi  bhante
.pe. Idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [370]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
sattāhaṃ   jāte   ānanda   bodhisatte   bodhisattamātā   kālaṃ  karoti
tusitakāyaṃ   upapajjatīti   .   yampi   bhante   .pe.   idampahaṃ   bhante
bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [371]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yathā   kho   panānanda   aññā   itthikā   nava  vā  dasa  vā  māse
gabbhaṃ    kucchinā    pariharitvā    vijāyanti    na    hevaṃ    bodhisattaṃ
bodhisattamātā   vijāyati   daseva   māsāni   bodhisattaṃ   bodhisattamātā
kucchinā   pariharitvā   vijāyatīti   .   yampi   bhante   .pe.  idampahaṃ
bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [372]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yathā   kho   panānanda   aññā   itthikā   nisinnā  vā  nipannā  vā
vijāyanti    na    hevaṃ   bodhisattaṃ   bodhisattamātā   vijāyati   ṭhitāva
bodhisattaṃ   bodhisattamātā   vijāyatīti  .  yampi  bhante  .pe.  idampahaṃ
bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [373]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
@Footnote: 1 Yu. abhinindriyaṃ.
Yadā   ānanda   bodhisatto   mātu   kucchimhā   nikkhamati  devā  paṭhamaṃ
paṭiggaṇhanti   pacchā   manussāti   .   yampi   bhante   .pe.  idampahaṃ
bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [374]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā    ānanda   bodhisatto   mātu   kucchimhā   nikkhamati   appattova
bodhisatto    paṭhaviṃ   hoti   cattāro   naṃ   devaputtā   paṭiggahetvā
mātu   puratova   ṭhapenti   attamanā  devī  hotu  1-  mahesakkho  te
putto    uppannoti    .   yampi   bhante   .pe.   idampahaṃ   bhante
bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [375]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā  ānanda  bodhisatto  mātu  kucchimhā  nikkhamati  atha  visuddhova  2-
nikkhamati     amakkhito    uddena    amakkhito    semhena    amakkhito
ruhirena    amakkhito    pubbena   amakkhito   kenaci   asucinā   suddho
visuddho   2-   .   seyyathāpi  ānanda  maṇiratanaṃ  kāsikavatthe  nikkhittaṃ
neva    maṇiratanaṃ    kāsikavatthaṃ   makkheti   nāpi   kāsikavatthaṃ   maṇiratanaṃ
makkheti   taṃ   kissa   hetu   ubhinnaṃ  suddhattā  evameva  kho  ānanda
yadā    bodhisatto    mātu    kucchimhā   nikkhamati   visuddho   nikkhamati
amakkhito   uddena   amakkhito   semhena   .pe.   amakkhito   kenaci
asucinā   suddho   visuddhoti   .  yampi  bhante  .pe.  idampahaṃ  bhante
bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
@Footnote: 1 Ma. Yu. hohi .  2 Ma. Yu. visadova.
     [376]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā   ānanda   bodhisatto   mātu   kucchimhā  nikkhamati  dve  udakassa
dhārā   antalikkhā   pātubhavanti   ekā  sītassa  ekā  uṇhassa  yena
bodhisattassa  udakakiccaṃ  karoti  1-  mātu  cāti  .  yampi  bhante .pe.
Idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [377]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
sampatijāto  ānanda  bodhisatto  samehi  pādehi  paṭhaviyaṃ 2- patiṭṭhahitvā
uttarābhimukho  sattapadavītihārena  gacchati  setamhi  chatte  anuhīramāne 3-
sabbā   ca   disā   viloketi   āsabhiñca   vācaṃ   bhāsati  aggohamasmi
lokassa   jeṭṭhohamasmi   lokassa   seṭṭhohamasmi   lokassa   ayamantimā
jāti    natthidāni   punabbhavoti   .   yampi   bhante   .pe.   idampahaṃ
bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi.
     [378]   Sammukhā  metaṃ  bhante  bhagavato  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
yadā   ānanda   bodhisatto   mātu   kucchimhā  nikkhamati  atha  sadevake
loke      samārake     sabrahmake     sassamaṇabrāhmaṇiyā     pajāya
sadevamanussāya    appamāṇo   oḷāro   obhāso   loke   pātubhavati
atikkammeva  devānaṃ  devānubhāvaṃ  yāpi  tā  lokantarikā  aghā asaṃvutā
andhakārā    andhakāratimisā    yatthapime    candimasuriyā   evaṃmahiddhikā
evaṃmahānubhāvā   ābhāya   nānubhonti   tatthapi   appamāṇo   oḷāro
obhāso   loke   pātubhavati   atikkammeva  devānaṃ  devānubhāvaṃ  yepi
@Footnote: 1 Ma. Yu. karonti .   2 Yu. paṭhaviyantisaddo natthi .   3 Po. anuhiriyamāne
@Ma. anudhāriyamāne. Yu. anubhīramāne.
Tattha   sattā   upapannā   tepi   tenobhāsena   aññamaññaṃ  sañjānanti
aññepi   kira   bho   santi   sattā   idhūpapannāti  ayaṃ  kho  dasasahassī
lokadhātu   saṅkampati   sampakampati   sampavedhati  appamāṇo  ca  oḷāro
obhāso   loke   pātubhavati   atikkammeva  devānaṃ  devānubhāvanti .
Yampi   bhante   .pe.   idampahaṃ   bhante  bhagavato  acchariyaṃ  abbhūtadhammaṃ
dhāremīti.
     [379]   Tasmātiha   tvaṃ   ānanda   idampi  tathāgatassa  acchariyaṃ
abbhūtadhammaṃ    dhārehīti   .   idhānanda   tathāgatassa   viditā   vedanā
uppajjanti    viditā   upaṭṭhahanti   viditā   abbhatthaṃ   gacchanti   viditā
saññā   ...   viditā   vitakkā  uppajjanti  viditā  upaṭṭhahanti  viditā
abbhatthaṃ   gacchanti   .   idampi  kho  tvaṃ  ānanda  tathāgatassa  acchariyaṃ
abbhūtadhammaṃ   dhārehīti   .   yampi   bhante   bhagavato   viditā  vedanā
uppajjanti   viditā   upaṭṭhahanti   viditā   abbhatthaṃ  gacchanti  .  viditā
saññā   ...   viditā   vitakkā  uppajjanti  viditā  upaṭṭhahanti  viditā
abbhatthaṃ   gacchanti   .   idampahaṃ   bhante  bhagavato  acchariyaṃ  abbhūtadhammaṃ
dhāremīti.
     Idamavoca   āyasmā   ānando  .  samanuñño  satthā  ahosi .
Attamanā te bhikkhū āyasmato ānandassa bhāsitaṃ abhinandunti.
               Acchariyabbhūtadhammasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
                      -----------
                 Bakkulattheracchariyabbhūtasuttaṃ 1-
     [380]  Evamme  sutaṃ  ekaṃ  samayaṃ āyasmā bakkulo 2- rājagahe
viharati   veḷuvane   kalandakanivāpe   .   atha   kho   acelo  kassapo
āyasmato     bakkulassa     purāṇagihisahāyo    yenāyasmā    bakkulo
tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    āyasmatā   bakkulena   saddhiṃ   sammodi
sammodanīyaṃ    kathaṃ    sārāṇīyaṃ    vītisāretvā   ekamantaṃ   nisīdi  .
Ekamantaṃ  nisinno  kho  acelo  kassapo  āyasmantaṃ  bakkulaṃ  etadavoca
kīvaciraṃ   pabbajitosi  āvuso  bakkulāti  .  asīti  me  āvuso  vassāni
pabbajitassāti   .   imehi  pana  te  āvuso  bakkula  asītiyā  vassehi
katikkhattuṃ methuno dhammo paṭisevitoti.
     [381]  Na  kho  maṃ  āvuso  kassapa  evaṃ  pucchitabbaṃ  imehi pana
te   āvuso   bakkula   asītiyā   vassehi   katikkhattuṃ  methuno  dhammo
paṭisevitoti   evañca   kho  maṃ  āvuso  kassapa  pucchitabbaṃ  imehi  pana
te    āvuso    bakkula    asītiyā   vassehi   katikkhattuṃ   kāmasaññā
uppannapubbāti  .  [3]-  asīti  me  āvuso  4-  vassāni  pabbajitassa
nābhijānāmi    kāmasaññaṃ    uppannapubbanti   .   yampāyasmā   bakkulo
asītiyā   vassehi   nābhijānāti   kāmasaññaṃ   uppannapubbaṃ   idampi  mayaṃ
āyasmato   bakkulassa   acchariyaṃ   abbhūtadhammaṃ   dhārema   .  asīti  me
@Footnote: 1 Yu. bakkulasuttanti dissati .  2 Po. bakulo Ma. bākulo .  3 Yu. etthantare
@imehi pana te āvuso bakkula asītiyā vassehi katikkhattuṃ kāmasaññā
@uppannapubbātīti dissati. 4 kassapa.
Āvuso    vassāni    pabbajitassa    nābhijānāmi   byāpādasaññaṃ   ...
Vihiṃsāsaññaṃ    uppannapubbaṃ    yampāyasmā   bakkulo   asītiyā   vassehi
nābhijānāti    vihiṃsāsaññaṃ    uppannapubbaṃ    idampi    mayaṃ   āyasmato
bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema.
     [382]   Asīti   me   āvuso  vassāni  pabbajitassa  nābhijānāmi
kāmavitakkaṃ   uppannapubbaṃ   .   yampāyasmā   bakkulo  asītiyā  vassehi
nābhijānāti    kāmavitakkaṃ    uppannapubbaṃ    idampi    mayaṃ   āyasmato
bakkulassa   acchariyaṃ   abbhūtadhammaṃ   dhārema   .   asīti   me   āvuso
vassāni   pabbajitassa   nābhijānāmi   byāpādavitakkaṃ   ...  vihiṃsāvitakkaṃ
uppannapubbaṃ   .   yampāyasmā   bakkulo  asītiyā  vassehi  nābhijānāti
vihiṃsāvitakkaṃ    uppannapubbaṃ    idampi    mayaṃ    āyasmato    bakkulassa
acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema.
     [383]   Asīti   me   āvuso  vassāni  pabbajitassa  nābhijānāmi
gahapaticīvaraṃ    sāditā   .   yampāyasmā   bakkulo   asītiyā   vassehi
nābhijānāmi   gahapaticīvaraṃ   sāditā   idampi   mayaṃ  āyasmato  bakkulassa
acchariyaṃ  abbhūtadhammaṃ  dhārema  .  asīti  me  āvuso  vassāni pabbajitassa
nābhijānāmi   satthena   cīvaraṃ  chinditā  ...  nābhijānāmi  sūciyā  cīvaraṃ
sibbitā  ...  nābhijānāmi  rajanāya  cīvaraṃ rajitā ... Nābhijānāmi kaṭhine
cīvaraṃ  sibbitā  ... Nābhijānāmi sabrahmacārīnaṃ 1- cīvarakammaṃ vicāritā ...
Nābhijānāmi  nimantanaṃ  sāditā  ... Nābhijānāmi evarūpaṃ cittaṃ uppannapubbaṃ
@Footnote: 1 Yu. sabrahmacārī cīvarakamme byāpāritā.
Aho     vata    maṃ    koci    nimanteyyāti    .pe.    nābhijānāmi
antaraghare  nisīditā  ... Nābhijānāmi antaraghare bhuñjitā ... Nābhijānāmi
mātugāmassa  anubyañjanaso  nimittaṃ  gahetā  ... Nābhijānāmi mātugāmassa
dhammaṃ    desitā    antamaso   catuppadampi   gāthaṃ   ...   nābhijānāmi
bhikkhunūpassayaṃ  upasaṅkamitā  ...  nābhijānāmi  bhikkhuniyā dhammaṃ desitā ...
Nābhijānāmi  sikkhamānāya  dhammaṃ  desitā  ...  nābhijānāmi  sāmaṇerāya
dhammaṃ   desitā   ...   nābhijānāmi   pabbājetā   ...  nābhijānāmi
upasampādetā  ...  nābhijānāmi nissayaṃ detā ... Nābhijānāmi sāmaṇeraṃ
upaṭṭhāpetā  ...  nābhijānāmi  jantāghare  nahāyitā  ... Nābhijānāmi
cuṇṇena   nahāyitā   ...   nābhijānāmi   sabrahmacārigattaparikammaṃ   1-
sāditā ... Nābhijānāmi ābādhaṃ uppannapubbaṃ antamaso gaddūhanamattampi ...
Nābhijānāmi   bhesajjaṃ   pariharitā   2-   antamaso  haritakīkhaṇḍampi  ...
Nābhijānāmi     apassenakaṃ    apasayitā    3-    ...    nābhijānāmi
seyyaṃ    kappetā    .    yampāyasmā   bakkulo   asītiyā   vassehi
nābhijānāmi   seyyaṃ   kappetā   idampi   mayaṃ   āyasmato   bakkulassa
acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema.
     [384]   Asīti   me   āvuso  vassāni  pabbajitassa  nābhijānāmi
gāmantasenāsane   vassaṃ   upagantā   .  yampāyasmā  bakkulo  asītiyā
vassehi   nābhijānāti   gāmantasenāsane   vassaṃ  upagantā  idampi  mayaṃ
āyasmato   bakkulassa   acchariyaṃ   abbhūtadhammaṃ   dhārema  .  sattāhameva
@Footnote: 1 Yu. kamme byāpajjitā. Ma. vicāritā .  2 Ma. upaharitā .  3 Yu. apassetā.
Kho   ahaṃ  āvuso  sāraṇo  1-  raṭṭhapiṇḍaṃ  bhuñjiṃ  atha  aṭṭhamiyaṃ  aññā
udapādi   .   yampāyasmā   bakkulo   sattāhameva   sāraṇo  raṭṭhapiṇḍaṃ
bhuñji    atha    aṭṭhamiyaṃ   aññā   udapādi   idampi   mayaṃ   āyasmato
bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema.
     [385]   Labheyyāhaṃ  āvuso  bakkula  imasmiṃ  dhammavinaye  pabbajjaṃ
labheyyaṃ   upasampadanti   .   alattha   kho   acelo   kassapo   imasmiṃ
dhammavinaye    pabbajjaṃ    alattha   upasampadaṃ   .   acirūpasampanno   kho
panāyasmā   kassapo   eko   vūpakaṭṭho  appamatto  ātāpī  pahitatto
viharanto   na   cirasseva   yassatthāya   kulaputtā  sammadeva  agārasmā
anagāriyaṃ   pabbajanti   tadanuttaraṃ   brahmacariyapariyosānaṃ   diṭṭheva  dhamme
sayaṃ   abhiññā   sacchikatvā   upasampajja   vihāsi   khīṇā   jāti   vusitaṃ
brahmacariyaṃ    kataṃ    karaṇīyaṃ    nāparaṃ   itthattāyāti   abbhaññāsi  .
Aññataro kho panāyasmā kassapo arahataṃ ahosi.
     [386]  Atha  kho  āyasmā  bakkulo  aparena  samayena  apāpuraṇaṃ
ādāya   vihārena   vihāraṃ  upasaṅkamitvā  evamāha  abhikkamathāyasmanto
abhikkamathāyasmanto   ajja   me   parinibbānaṃ  bhavissatīti  .  yampāyasmā
bakkulo    apāpuraṇaṃ    ādāya    vihārena    vihāraṃ    upasaṅkamitvā
evamāha     abhikkamathāyasmanto     abhikkamathāyasmanto    ajja    me
parinibbānaṃ   bhavissatīti   idampi   mayaṃ   āyasmato   bakkulassa   acchariyaṃ
abbhūtadhammaṃ dhāremāti.
@Footnote: 1 Po. Ma. saraṇo. Yu. sāṇo. ito paraṃ īdisameva.
     [387]   Atha   kho   āyasmā   bakkulo   majjhe   bhikkhusaṅghassa
nisinnako   parinibbāyi   .   yampāyasmā   bakkulo  majjhe  bhikkhusaṅghassa
nisinnako   parinibbāyi   idampi   mayaṃ   āyasmato   bakkulassa   acchariyaṃ
abbhūtadhammaṃ dhāremāti.
            Bakkulattheracchariyabbhūtasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
                     ------------
                       Dantabhūmisuttaṃ
     [388]  Evamme  sutaṃ  ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane
kalandakanivāpe   .   tena   kho   pana  samayena  aciravato  samaṇuddeso
araññe  1-  kuṭikāyaṃ  viharati. Atha kho jayaseno rājakumāro jaṅghāvihāraṃ
anucaṅkamamāno     anuvicaramāno     yena     aciravato    samaṇuddeso
tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   aciravatena   samaṇuddesena   saddhiṃ  sammodi
sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
     [389]   Ekamantaṃ  nisinno  kho  jayaseno  rājakumāro  aciravataṃ
samaṇuddesaṃ   etadavoca   sutaṃ   metaṃ   bho   aggivessana   idha   bhikkhu
appamatto     ātāpī    pahitatto    viharanto    phuseyya    cittassa
ekaggatanti   .  evametaṃ  rājakumāra  evametaṃ  rājakumāra  idha  bhikkhu
appamatto     ātāpī    pahitatto    viharanto    phuseyya    cittassa
ekaggatanti   .   sādhu   me  bhavaṃ  aggivessano  yathāsutaṃ  yathāpariyattaṃ
dhammaṃ desetūti.
     [390]  Na  kho  te  ahaṃ  rājakumāra sakkomi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ
dhammaṃ   dassetuṃ   2-   ahañcarahi  te  rājakumāra  yathāsutaṃ  yathāpariyattaṃ
dhammaṃ   deseyyaṃ   tavañca   me   bhāsitassa   atthaṃ   na  ājāneyyāsi
so   mamassa   kilamatho   sā   mamassa  vihesāti  .  desetu  me  bhavaṃ
aggivessano    yathāsutaṃ    yathāpariyattaṃ   dhammaṃ   appevanāmahaṃ   bhoto
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. araññakuṭikāyaṃ .  2 Po. Ma. Yu. desetuṃ.
Aggivessanassa   bhāsitassa   atthaṃ   ājāneyyanti   .   deseyyaṃ  kho
te   ahaṃ   rājakumāra   yathāsutaṃ   yathāpariyattaṃ   dhammaṃ  sace  me  tvaṃ
bhāsitassa   atthaṃ   ājāneyyāsi   iccetaṃ   kusalaṃ  no  ce  me  tvaṃ
bhāsitassa   atthaṃ   ājāneyyāsi   yathāsake  tiṭṭheyyāsi  na  maṃ  tattha
uttariṃ   paṭipuccheyyāsīti   .  desetu  me  bhavaṃ  aggivessano  yathāsutaṃ
yathāpariyattaṃ    dhammaṃ   sace   ahaṃ   bhoto   aggivessanassa   bhāsitassa
atthaṃ    ājāneyyāmi    iccetaṃ    kusalaṃ   no   ce   ahaṃ   bhoto
aggivessanassa   bhāsitassa   atthaṃ   ājānissāmi   yathāsake  tiṭṭhissāmi
nāhaṃ tattha bhavantaṃ aggivessanaṃ uttariṃ paṭipucchissāmīti.
     [391]  Atha  kho  aciravato  samaṇuddeso  jayasenassa rājakumārassa
yathāsutaṃ  yathāpariyattaṃ  dhammaṃ  desesi . Evaṃ vutte jayaseno rājakumāro
aciravataṃ    samaṇuddesaṃ    etadavoca    aṭṭhānametaṃ   bho   aggivessana
anavakāso    yaṃ    bhikkhu   appamatto   ātāpī   pahitatto   viharanto
phuseyya   cittassa   ekaggatanti   .   atha  kho  jayaseno  rājakumāro
aciravatassa   samaṇuddesassa   aṭṭhānattañca   anavakāsattañca   pavedetvā
uṭṭhāyāsanā  pakkāmi  .  atha  kho  aciravato  samaṇuddeso acirapakkante
jayasene  rājakumāre  yena  bhagavā  tenupasaṅkami  upasaṅkamitvā  bhagavantaṃ
abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi   .  ekamantaṃ  nisinno  kho  aciravato
samaṇuddeso    yāvatako    ahosi    jayasenena   rājakumārena   saddhiṃ
kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi.
     [392]   Evaṃ   vutte   bhagavā  aciravataṃ  samaṇuddesaṃ  etadavoca
taṃ    kutettha   aggivessana   labbhā   yaṃ   taṃ   nekkhammena   ñātabbaṃ
nekkhammena   daṭṭhabbaṃ   nekkhammena   pattabbaṃ  nekkhammena  sacchikātabbaṃ
taṃ  vata  jayaseno  rājakumāro  kāmamajjhe  vasanto  kāme  paribhuñjanto
kāmavitakkehi       khajjamāno       kāmapariḷāhena      pariḍayhamāno
kāmapariyesanāya   ussukko   ñassati   vā   dakkhati   vā   sacchi   vā
karissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
     [393]    Seyyathāpissu   aggivessana   dve   hatthidammā   vā
assadammā   vā  godammā  vā  sudantā  suvinītā  .  dve  hatthidammā
vā   assadammā   vā   godammā   vā  adantāva  avinītā  .  taṃ  kiṃ
maññasi   aggivessana   ye   te   dve   hatthidammā   vā  assadammā
vā   godammā  vā  sudantā  suvinītā  api  nu  te  dantā  dantakāraṇaṃ
gaccheyyuṃ dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyunti. Evaṃ bhante.
     {393.1}   Ye  panete  dve  hatthidammā  vā  assadammā  vā
godammā  vā  adantā  avinītā  api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ
adantāva   dantabhūmiṃ   sampāpuṇeyyuṃ   seyyathāpi   te  dve  hatthidammā
vā   assadammā  vā  godammā  vā  sudantā  suvinītāti  .  no  hetaṃ
bhante   .   evameva   kho  aggivessana  yaṃ  taṃ  nekkhammena  ñātabbaṃ
nekkhammena   daṭṭhabbaṃ   nekkhammena   pattabbaṃ  nekkhammena  sacchikātabbaṃ
taṃ    vata    jayaseno    rājakumāro    kāmamajjhe   vasanto   kāme
Paribhuñjanto       kāmavitakkehi       khajjamāno       kāmapariḷāhena
pariḍayhamāno    kāmapariyesanāya    ussukko    ñassati    vā   dakkhati
vā sacchi vā karissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
     [394]   Seyyathāpi   aggivessana   gāmassa   vā  nigamassa  vā
avidūre   mahāpabbato   .  tamenaṃ  dve  sahāyakā  tamhā  gāmā  vā
nigamā  vā  nikkhamitvā  hatthavilaṅghakena  yena so pabbato tenupasaṅkameyyuṃ
upasaṅkamitvā   eko   sahāyako   heṭṭhāpabbatapāde  tiṭṭheyya  eko
sahāyako    uparipabbataṃ   āroheyya   .   tamenaṃ   heṭṭhāpabbatapāde
ṭhito    sahāyako    uparipabbate    ṭhitaṃ    sahāyakaṃ    evaṃ   vadeyya
yaṃ    samma    kiṃ    tvaṃ    passasi    uparipabbate   ṭhitoti   .   so
evaṃ    vadeyya    passāmi    kho   ahaṃ   samma   uparipabbate   ṭhito
ārāmarāmaṇeyyakaṃ           vanarāmaṇeyyakaṃ           bhūmirāmaṇeyyakaṃ
pokkharaṇirāmaṇeyyakanti.
     {394.1}  So  evaṃ  vadeyya  aṭṭhānaṃ  kho etaṃ samma anavakāso
yaṃ    tvaṃ    uparipabbate    ṭhito    passeyyāsi    ārāmarāmaṇeyyakaṃ
vanarāmaṇeyyakaṃ      bhūmirāmaṇeyyakaṃ      pokkharaṇirāmaṇeyyakanti     .
Tamenaṃ   uparipabbate   ṭhito   sahāyo   heṭṭhimapabbatapādaṃ   orohitvā
taṃ   sahāyakaṃ   bāhāya   gahetvā   uparipabbataṃ   āropetvā   muhuttaṃ
assāsetvā   evaṃ   vadeyya   yaṃ  samma  kiṃ  tvaṃ  passasi  uparipabbate
ṭhitoti   .   so  evaṃ  vadeyya  passāmi  kho  ahaṃ  samma  uparipabbate
ṭhito       ārāmarāmaṇeyyakaṃ      vanarāmaṇeyyakaṃ      bhūmirāmaṇeyyakaṃ
Pokkharaṇirāmaṇeyyakanti.
     {394.2}  So evaṃ vadeyya idāneva kho te samma bhāsitaṃ mayaṃ evaṃ
ājānāma  aṭṭhānaṃ  kho  etaṃ  samma  anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito
passeyyāsi     ārāmarāmaṇeyyakaṃ     vanarāmaṇeyyakaṃ    bhūmirāmaṇeyyakaṃ
pokkharaṇirāmaṇeyyakanti   .   idāneva  ca  pana  te  bhāsitaṃ  mayaṃ  evaṃ
ājānāma  passāmi  kho  ahaṃ  samma  uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ
vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇirāmaṇeyyakanti.
     {394.3}  So  evaṃ  vadeyya  tathā  hi panāhaṃ samma iminā mahatā
pabbatena   āvuṭo  1-  diṭṭheyyaṃ  nāddasanti  .  evameva  kho  ato
mahantatarena   kho   aggivessana  avijjākkhandhena  jayaseno  rājakumāro
āvuṭo   nivuṭo  ovuṭo  pariyonaddho  .  so  vata  yantaṃ  nekkhammena
ñātabbaṃ    nekkhammena   daṭṭhabbaṃ   nekkhammena   pattabbaṃ   nekkhammena
sacchikātabbaṃ  taṃ  vata  jayaseno  rājakumāro  kāmamajjhe  vasanto  kāme
paribhuñjanto   kāmavitakkehi   khajjamāno   kāmapariḷāhena   pariḍayhamāno
kāmapariyesanāya   ussukko   ñassati   vā   dakkhati   vā   sacchi   vā
karissatīti  netaṃ  ṭhānaṃ  vijjatīti  .  sace  kho  taṃ aggivessana jayasenassa
rājakumārassa    imā    dve    upamā    paṭibhāseyyuṃ   anacchariyante
jayaseno    rājakumāro   pasīdeyya   pasanno   ca   te   pasannākāraṃ
kareyyāti   .   kuto   pana   maṃ   bhante   jayasenassa   rājakumārassa
imā   dve   upamā   paṭibhāsissanti   anacchariyā   pubbe  assutapubbā
@Footnote: 1 Yu. āvaṭo.
Seyyathāpi bhagavantanti.
     [395]   Seyyathāpi   aggivessana  rājā  khattiyo  muddhāvasitto
nāgavanikaṃ   āmantesi   ehi   tvaṃ   samma   nāgavanika   rañño   nāgaṃ
abhirūhitvā    nāgavanaṃ    pavisitvā   āraññanāgaṃ   atipassitvā   rañño
nāgassa   gīvāyaṃ   upanibandhāhīti   .   evaṃ  devāti  kho  aggivessana
nāgavaniko    rañño    khattiyassa   muddhāvasittassa   paṭissutvā   rañño
nāgaṃ    abhirūhitvā    nāgavanaṃ    pavisitvā   āraññanāgaṃ   atipassitvā
rañño    nāgassa   gīvāyaṃ   upanibandhati   .   tamenaṃ   rañño   nāgo
abbhokāsaṃ   nīharati   .   ettāvatā   kho   aggivessana   āraññako
nāgo   abbhokāsagato   hoti  .  ettha  1-  gedhā  hi  aggivessana
āraññakā   nāgā   yadidaṃ   nāgavanaṃ   .   tamenaṃ   nāgavaniko  rañño
khattiyassa   muddhāvasittassa   ārocesi   abbhokāsagato   kho  te  2-
deva   āraññako   nāgoti   .  tamenaṃ  rājā  khattiyo  muddhāvasitto
hatthidamakaṃ   āmantesi   ehi   tvaṃ   samma   hatthidamaka  āraññakaṃ  nāgaṃ
damayāhi    āraññakānañceva   sīlānaṃ   abhinimmadanāya   āraññakānañceva
sarasaṅkappānaṃ    abhinimmadanāya    āraññakānañceva   darathakilamathapariḷāhānaṃ
abhinimmadanāya        gāmante       abhiramāpanāya       manussakantesu
sīlesu samādapanāyāti.
     {395.1}   Evaṃ   devāti  kho  aggivessana  hatthidamako  rañño
khattiyassa     muddhāvasittassa    paṭissutvā    mahantaṃ    thambhaṃ    paṭhaviyaṃ
nikkhanitvā      āraññakassa      nāgassa      gīvāyaṃ      upanibandhati
@Footnote: 1 Sī. Yu. etagedhā .  2 Ma. Yu. teti na dissati.
Āraññakānañceva      sīlānaṃ      abhinimmadanāya      āraññakānañceva
sarasaṅkappānaṃ      abhinimmadanāya      āraññakānañceva     darathakilamatha-
pariḷāhānaṃ    abhinimmadanāya    gāmante   abhiramāpanāya   manussakantesu
sīlesu  samādapanāya  .  tamenaṃ  hatthidamako yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā
pemaniyā   hadayaṅgamā   porī   bahujanakantā   bahujanamanāpā   tathārūpāhi
vācāhi   samudācarati   .   yato   kho  aggivessana  āraññako  nāgo
hatthidamakassa   yā   sā  vācā  nelā  kaṇṇasukhā  pemaniyā  hadayaṅgamā
porī   bahujanakantā   bahujanamanāpā  tathārūpāhi  vācāhi  samudācariyamāno
sussusati    sotaṃ    odahati   aññā   cittaṃ   upaṭṭhapeti   .   tamenaṃ
hatthidamako    uttariṃ    tiṇaghāsodakaṃ    anuppavecchati   .   yato   kho
aggivessana    [1]-   āraññako   nāgo   hatthidamakassa   tiṇaghāsodakaṃ
paṭiggaṇhāti  .  tatra  hatthidamakassa  evaṃ  hoti  jīvissati  khodāni [2]-
āraññako   nāgoti   .   tamenaṃ   hatthidamako  uttariṃ  kāraṇaṃ  kāreti
ādissa 3- bho nikkhipa bhoti.
     {395.2}   Yato   kho  aggivessana  rañño  nāgo  hatthidamakassa
ādānanikkhepe  vacanakaro  hoti  ovādapaṭikaroti  .  tamenaṃ  hatthidamako
uttariṃ   kāraṇaṃ   kāreti   abhikkama  bho  paṭikkama  bhoti  .  yato  kho
aggivessana   rañño   nāgo   hatthidamakassa   abhikkamapaṭikkame  vacanakaro
hoti  ovādapaṭikaroti  .  tamenaṃ  hatthidamako uttariṃ kāraṇaṃ kāreti uṭṭhaha
bho  nipajja  4-  bhoti . Yato kho aggivessana rañño nāgo hatthidamakassa
@Footnote: 1 Yu. rañño .  2 Sī. Yu. rañño .  3 Po. Ma. ādiya .  4 Ma. Yu. nisīda.
Uṭṭhānanipajjāya   1-   vacanakaro   hoti   ovādapaṭikaroti   .  tamenaṃ
hatthidamako   uttariṃ   āneñjaṃ   nāma  kāraṇaṃ  kāreti  mahantassa  phalakaṃ
soṇḍāya   upanibandhati   tomarahattho   ca   puriso   uparigīvāya  nisinno
hoti   samantato   ca   tomarahatthā  purisā  parivāretvā  ṭhitā  honti
hatthidamako   ca   dīghaṃ   tomarayaṭṭhiṃ   gahetvā   purato  ṭhito  hoti .
So   āneñjakāraṇaṃ   kāriyamāno   neva   purime  pāde  copeti  na
pacchime   pāde   copeti   na   purimaṃ   kāyaṃ   copeti   na   pacchimaṃ
kāyaṃ   copeti   na   sīsaṃ   copeti   na   kaṇṇe  copeti  na  dante
copeti   na   naṅguṭṭhaṃ   copeti   na   soṇḍaṃ  copeti  .  so  hoti
rañño    nāgo   khamo   sattippahārānaṃ   asippahārānaṃ   usuppahārānaṃ
parasattuppahārānaṃ         bheripaṇḍavasaṅkhadiṇḍimaninnādasaddānaṃ        2-
sabbavaṅkadosanihataninnitakasāvo  rājāraho  rājabhoggo  rañño  aṅgantve
saṅkhaṃ gacchati.
     [396]  Evameva  kho  aggivessana  idha tathāgato loke uppajjati
arahaṃ     sammāsambuddho     vijjācaraṇasampanno     sugato     lokavidū
anuttaro    purisadammasārathi    satthā    devamanussānaṃ   buddho   bhagavā
so   imaṃ   lokaṃ   sadevakaṃ   samārakaṃ   sabrahmakaṃ  sassamaṇabrāhmaṇiṃ  pajaṃ
sadevamanussaṃ   sayaṃ   abhiññā   sacchikatvā  pavedeti  so  dhammaṃ  deseti
ādikalyāṇaṃ    majjhekalyāṇaṃ    pariyosānakalyāṇaṃ    sātthaṃ    sabyañjanaṃ
kevalaparipuṇṇaṃ   parisuddhaṃ   brahmacariyaṃ   pakāseti   .   taṃ  dhammaṃ  suṇāti
@Footnote: 1 Ma. Yu. uṭṭhānanisajjāya .  2 Yu. bheripaṇavasaṅkhatinavaninnādasaddānaṃ.
Gahapati   vā  gahapatiputto  vā  aññatarasmiṃ  vā  kule  pacchājāto  1-
so  taṃ  dhammaṃ  sutvā  tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena
samannāgato    iti    paṭisañcikkhati    sambādho   gharāvāso   rajāpatho
abbhokāso     pabbajjā     nayidaṃ     sukaraṃ    agāraṃ    ajjhāvasatā
ekantaparipuṇṇaṃ     ekantaparisuddhaṃ     saṅkhalikhitaṃ     brahmacariyaṃ    carituṃ
yannūnāhaṃ   kesamassuṃ   ohāretvā   kāsāyāni  vatthāni  acchādetvā
agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyanti.
     {396.1}  So  aparena  samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ
vā   bhogakkhandhaṃ   pahāya   appaṃ  vā  ñātiparivaṭṭaṃ  pahāya  mahantaṃ  vā
ñātiparivaṭṭaṃ    pahāya   kesamassuṃ   ohāretvā   kāsāyāni   vatthāni
acchādetvā   agārasmā   anagāriyaṃ  pabbaji  2-  .  ettāvatā  kho
aggivessana   ariyasāvako   abbhokāsagato  hoti  .  ettha  gedhā  hi
aggivessana   devamanussā   yadidaṃ   pañcakāmaguṇā   .  tamenaṃ  tathāgato
uttariṃ   vineti   ehi   tvaṃ   bhikkhu  sīlavā  hohi  pātimokkhasaṃvarasaṃvuto
viharāhi    ācāragocarasampanno    aṇumattesu    vajjesu    bhayadassāvī
samādāya sikkhassu sikkhāpadesūti.
     {396.2}   Yato   kho   aggivessana  ariyasāvako  sīlavā  hoti
pātimokkhasaṃvarasaṃvuto     viharati     ācāragocarasampanno     aṇumattesu
vajjesu  bhayadassāvī  samādāya  sikkhati  sikkhāpadesu  .  tamenaṃ  tathāgato
uttariṃ  vineti  ehi  tvaṃ  bhikkhu  indriyesu  guttadvāro  hohi  cakkhunā
rūpaṃ   disvāna   mā   nimittaggāhī   .pe.   so  ime  pañca  nīvaraṇe
@Footnote: 1 Ma. paccājāto .  2 Po. Ma. Yu. pabbajati.
Pahāya   cetaso  upakkilese  paññāya  dubbalīkaraṇe  kāye  kāyānupassī
viharati  ātāpī  sampajāno  satimā  vineyya  loke  abhijjhādomanassaṃ .
Vedanāsu    .pe.    citte    ...   dhammesu   dhammānupassī   viharati
ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ.
     [397]  Seyyathāpi  aggivessana  hatthidamako  mahantaṃ  thambhaṃ  paṭhaviyaṃ
nikkhanitvā   āraññakassa   nāgassa  gīvāyaṃ  upanibandhati  āraññakānañceva
sīlānaṃ  abhinimmadanāya  āraññakānañceva  sarasaṅkappānaṃ  1-  abhinimmadanāya
āraññakānañceva     darathakilamathapariḷāhānaṃ     abhinimmadanāya    gāmante
abhiramāpanāya     manussakantesu     sīlesu     samādapanāya    evameva
kho    aggivessana    ariyasāvakassa    ime    cattāro   satipaṭṭhānā
cetaso  upanibandhā  nāma  honti  gehasitānañceva  sīlānaṃ  abhinimmadanāya
gehasitānañceva     sarasaṅkappānaṃ     abhinimmadanāya     gehasitānañceva
darathakilamathapariḷāhānaṃ       abhinimmadanāya       ñāyassa       adhigamāya
nibbānassa sacchikiriyāya.
     [398]  Tamenaṃ  tathāgato  uttariṃ  vineti  ehi  tvaṃ  bhikkhu kāye
kāyānupassī   viharāhi   mā   ca   kāyūpasañhitaṃ   vitakkaṃ   vitakkesi .
Vedanāsu   ...   citte  ...  dhammesu  dhammānupassī  viharāhi  mā  ca
dhammūpasañhitaṃ   vitakkaṃ   vitakkesīti   .   so   vitakkavicārānaṃ   vūpasamā
ajjhattaṃ    sampasādanaṃ    cetaso    ekodibhāvaṃ    avitakkaṃ    avicāraṃ
samādhijaṃ   pītisukhaṃ   dutiyaṃ   jhānaṃ   .pe.   tatiyaṃ   jhānaṃ   ...  catutthaṃ
@Footnote: 1 Yu. saṅkappānaṃ.
Jhānaṃ upasampajja viharati.
     [399]  So  evaṃ  samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe
vigatūpakkilese     mudubhūte     kammaniye     ṭhite     āneñjappatte
pubbenivāsānussatiñāṇāya   cittaṃ   abhininnāmeti   .   so   anekavihitaṃ
pubbenivāsaṃ   anussarati   seyyathīdaṃ   ekampi   jātiṃ   dvepi   jātiyo
.pe. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati.
     [400]  So  evaṃ  samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe
vigatūpakkilese   mudubhūte   kammaniye   ṭhite   āneñjappatte   sattānaṃ
cutūpapātañāṇāya    cittaṃ   abhininnāmeti   .   so   dibbena   cakkhunā
visuddhena   atikkantamānusakena   satte   passati  cavamāne  upapajjamāne
hīne   paṇīte  suvaṇṇe  dubbaṇṇe  sugate  duggate  .pe.  yathākammūpage
satte pajānāti.
     [401]  So  evaṃ  samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe
vigatūpakkilese   mudubhūte   kammaniye   ṭhite   āneñjappatte  āsavānaṃ
khayañāṇāya   cittaṃ   abhininnāmeti   .   so   idaṃ   dukkhanti   yathābhūtaṃ
pajānāti   ayaṃ   dukkhasamudayoti   yathābhūtaṃ   pajānāti  ayaṃ  dukkhanirodhoti
yathābhūtaṃ    pajānāti    ayaṃ    dukkhanirodhagāminī    paṭipadāti    yathābhūtaṃ
pajānāti   .   ime  āsavāti  yathābhūtaṃ  pajānāti  ayaṃ  āsavasamudayoti
yathābhūtaṃ     pajānāti    ayaṃ    āsavanirodhoti    yathābhūtaṃ    pajānāti
ayaṃ     āsavanirodhagāminī     paṭipadāti     yathābhūtaṃ    pajānāti   .
Tassa   evaṃ   jānato   evaṃ   passato   kāmāsavāpi   cittaṃ  vimuccati
bhavāsavāpi   cittaṃ   vimuccati   avijjāsavāpi   cittaṃ   vimuccati  vimuttasmiṃ
vimuttamiti    ñāṇaṃ    hoti    khīṇā    jāti   vusitaṃ   brahmacariyaṃ   kataṃ
karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
     [402]   So   bhikkhu  khamo  sītassa  uṇhassa  jighacchāya  pipāsāya
ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ     duruttānaṃ    durāgatānaṃ    vacanapathānaṃ
uppannānaṃ   sārīrikānaṃ   vedanānaṃ   dukkhānaṃ   tippānaṃ  kharānaṃ  kaṭukānaṃ
asātānaṃ    amanāpānaṃ    pāṇaharānaṃ    adhivāsikajātiko    hoti   .
Sabbarāgadosamohanihata  ninnitakasāvo  āhuneyyo  pāhuneyyo dakkhiṇeyyo
añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa.
     [403]   Mahallako   cepi   aggivessana  rañño  nāgo  adanto
avinīto    kālaṃ    karoti    adantamaraṇaṃ    mahallako   rañño   nāgo
mato  1-  kālakatotveva  saṅkhaṃ  gacchati  .  majjhimo  cepi  aggivessana
rañño  nāgo  ...  daharo  cepi  aggivessana  rañño  nāgo  adanto
avinīto   kālaṃ   karoti   adantamaraṇaṃ   daharo   rañño   nāgo   mato
kālakatotveva   saṅkhaṃ   gacchati   evameva   kho   aggivessana   thero
cepi   bhikkhu   akhīṇāsavo   kālaṃ   karoti   adantamaraṇaṃ   thero   bhikkhu
mato   kālakatotveva   saṅkhaṃ   gacchati   .  majjhimo  cepi  aggivessana
bhikkhu   ...   navo  cepi  aggivessana  bhikkhu  akhīṇāsavo  kālaṃ  karoti
adantamaraṇaṃ navo bhikkhu mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. matoti na dissati.
     [404]   Mahallako   cepi   aggivessana  rañño  nāgo  sudanto
suvinīto    kālaṃ    karoti    dantamaraṇaṃ    mahallako    rañño   nāgo
mato   kālakatotveva   saṅkhaṃ   gacchati   .  majjhimo  cepi  aggivessana
rañño  nāgo  ...  daharo  cepi  aggivessana  rañño  nāgo  sudanto
suvinīto    kālaṃ   karoti   dantamaraṇaṃ   daharo   rañño   nāgo   mato
kālakatotveva   saṅkhaṃ   gacchati   evameva   kho   aggivessana   thero
cepi    bhikkhu    khīṇāsavo   kālaṃ   karoti   dantamaraṇaṃ   thero   bhikkhu
mato   kālakatotveva   saṅkhaṃ   gacchati   .  majjhimo  cepi  aggivessana
bhikkhu   ...   navo   cepi  aggivessana  bhikkhu  khīṇāsavo  kālaṃ  karoti
dantamaraṇaṃ navo bhikkhu mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchatīti.
     Idamavoca   bhagavā   attamano   aciravato   samaṇuddeso   bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
                 Dantabhūmisuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
                       --------
                        Bhūmijasuttaṃ
     [405]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  rājagahe  viharati
veḷuvane   kalandakanivāpe   .  atha  kho  āyasmā  bhūmijo  pubbaṇhasamayaṃ
nivāsetvā   pattacīvaramādāya   yena  jayasenassa  rājakumārassa  nivesanaṃ
tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   paññatte   āsane   nisīdi   .  atha  kho
jayaseno   rājakumāro   yenāyasmā  bhūmijo  tenupasaṅkami  upasaṅkamitvā
āyasmatā    bhūmijena    saddhiṃ   sammodi   sammodanīyaṃ   kathaṃ   sārāṇīyaṃ
vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
     [406]  Ekamantaṃ  nisinno  kho  jayaseno  rājakumāro āyasmantaṃ
bhūmijaṃ    etadavoca    santi    bho    bhūmija    eke   samaṇabrāhmaṇā
evaṃvādino   evaṃdiṭṭhino   āsañcepi  karitvā  brahmacariyaṃ  caranti  1-
abhabbā   phalassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā  brahmacariyaṃ  caranti
abhabbā     phalassa     adhigamāya    āsañca    anāsañcepi    karitvā
brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa   adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi
karitvā    brahmacariyaṃ    caranti   abhabbā   phalassa   adhigamāyāti   idha
bhoto bhūmijassa satthā kiṃvādī kiṃdiṭṭhī 2- kimakkhāyīti.
     [407]  Na  kho  metaṃ  rājakumāra  bhagavato  sammukhā  sutaṃ sammukhā
paṭiggahitaṃ   ṭhānañca   kho   etaṃ  vijjati  yaṃ  bhagavā  evaṃ  byākareyya
āsañcepi   karitvā   ayoniso   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā  phalassa
@Footnote: 1 Yu. sabbattha carati abhabboti dissati .  2 Po. Ma. Yu. kiṃdiṭṭhīti
@ayaṃ pāṭho natthi.
Adhigamāya    anāsañcepi    karitvā    ayoniso    brahmacariyaṃ   caranti
abhabbā   phalassa   adhigamāya   āsañca   anāsañcepi  karitvā  ayoniso
brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa   adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi
karitvā   ayoniso   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa   adhigamāya
āsañcepi    karitvā   yoniso   brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā   phalassa
adhigamāya    anāsañcepi    karitvā    yoniso    brahmacariyaṃ    caranti
bhabbā   phalassa   adhigamāya   āsañca   anāsañcepi   karitvā   yoniso
brahmacariyaṃ    caranti   bhabbā   phalassa   adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi
karitvā   yoniso   brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā   phalassa   adhigamāyāti
na   kho   metaṃ   rājakumāra  bhagavato  sammukhā  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
ṭhānañca  kho  etaṃ  vijjati  yaṃ  bhagavā evaṃ byākareyyāti. Sace [1]-
bhoto   bhūmijassa   satthā   evaṃvādī   evaṃdiṭṭhī   evamakkhāyī   addhā
bhoto    bhūmijassa   satthā   sabbesaṃyeva   puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ   muddhānaṃ
maññe    āhacca   tiṭṭhatīti   .   atha   kho   jayaseno   rājakumāro
āyasmantaṃ bhūmijaṃ sakeneva thālipākena parivisi.
     [408]  Atha  kho  āyasmā  bhūmijo  pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto
yena    bhagavā    tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā
ekamantaṃ    nisīdi   .   ekamantaṃ   nisinno   kho   āyasmā   bhūmijo
bhagavantaṃ    etadavoca    idhāhaṃ    bhante    pubbaṇhasamayaṃ   nivāsetvā
pattacīvaramādāya   yena   jayasenassa  rājakumārassa  nivesanaṃ  tenupasaṅkamiṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare khosaddo atthi.
Upasaṅkamitvā   paññatte  āsane  nisīdiṃ  .  atha  kho  bhante  jayaseno
rājakumāro   yenāhaṃ   tenupasaṅkami  upasaṅkamitvā  mayā  saddhiṃ  sammodi
sammodanīyaṃ   kathaṃ  sārāṇīyaṃ  vītisāretvā  ekamantaṃ  nisīdi  .  ekamantaṃ
nisinno   kho  bhante  jayaseno  rājakumāro  maṃ  etadavoca  santi  bho
bhūmija   eke   samaṇabrāhmaṇā   evaṃvādino   evaṃdiṭṭhino   āsañcepi
karitvā     brahmacariyaṃ     caranti     abhabbā     phalassa    adhigamāya
anāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā  phalassa  adhigamāya
āsañca   anāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā  phalassa
adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti  abhabbā
phalassa   adhigamāyāti   idha   bhoto   bhūmijassa   satthā   kiṃvādī  kiṃdiṭṭhī
kimakkhāyīti.
     {408.1}  Evaṃ  vutte  ahaṃ  bhante jayasenaṃ rājakumāraṃ etadavocaṃ
na   kho   metaṃ   rājakumāra  bhagavato  sammukhā  sutaṃ  sammukhā  paṭiggahitaṃ
ṭhānañca   kho   etaṃ  vijjati  yaṃ  bhagavā  evaṃ  byākareyya  āsañcepi
karitvā   ayoniso   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa   adhigamāya
anāsañcepi   karitvā   ayoniso   brahmacariyaṃ   caranti  abhabbā  phalassa
adhigamāya    āsañca    anāsañcepi    karitvā   ayoniso   brahmacariyaṃ
caranti    abhabbā    phalassa   adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā
ayoniso   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa  adhigamāya  āsañcepi
karitvā    yoniso    brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā   phalassa   adhigamāya
anāsañcepi   karitvā   ...   āsañca   anāsañcepi   karitvā   ...
Nevāsaṃnānāsañcepi  karitvā  yoniso  brahmacariyaṃ  caranti  bhabbā  phalassa
adhigamāyāti   na  kho  metaṃ  rājakumāra  bhagavato  sammukhā  sutaṃ  sammukhā
paṭiggahitaṃ  ṭhānañca  kho  etaṃ  vijjati  yaṃ  bhagavā  evaṃ byākareyyāti.
Sace   bhoto  bhūmijassa  satthā  evaṃvādī  evaṃdiṭṭhī  evamakkhāyī  addhā
bhoto    bhūmijassa   satthā   sabbesaṃyeva   puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ   muddhānaṃ
maññe   āhacca   tiṭṭhatīti   .   kaccāhaṃ   bhante  evaṃ  puṭṭho  evaṃ
byākaramāno   vuttavādī  ceva  bhagavato  homi  na  ca  bhagavantaṃ  abhūtena
abbhācikkhāmi   dhammassa   cānudhammaṃ  byākaromi  na  ca  koci  sahadhammiko
vādānuvādo gārayhaṭṭhānaṃ āgacchatīti.
     [409]   Taggha   tvaṃ   bhūmija   evaṃ  puṭṭho  evaṃ  byākaramāno
vuttavādī  ceva  me  1-  hosi  na  ca  maṃ  abhūtena abbhācikkhasi dhammassa
cānudhammaṃ    byākarosi    na    ca   koci   sahadhammiko   vādānuvādo
gārayhaṭṭhānaṃ  āgacchati  .  ye  hi  keci  bhūmija  samaṇā  vā brāhmaṇā
vā    micchādiṭṭhino    micchāsaṅkappā    micchāvācā    micchākammantā
micchāājīvā       micchāvāyāmā       micchāsatī      micchāsamādhino
te    āsañcepi    karitvā    brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa
adhigamāya    anāsañcepi    karitvā    brahmacariyaṃ    caranti    abhabbā
phalassa    adhigamāya    āsañca    anāsañcepi    karitvā    brahmacariyaṃ
caranti    abhabbā    phalassa   adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā
brahmacariyaṃ    caranti   abhabbā   phalassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu
@Footnote: 1 Yu. bhagavatoti dissati.
Ayoniso 1- bhūmija phalassa adhigamāya.
     [410]    Seyyathāpi    bhūmija   puriso   telatthiko   telagavesī
telapariyesanaṃ  caramāno  vālikaṃ  doṇiyā  ākīritvā  udakena  paripphosakaṃ
paripphosakaṃ   pīḷeyya   āsañcepi   karitvā  vālikaṃ  doṇiyā  ākīritvā
udakena   paripphosakaṃ   paripphosakaṃ   pīḷeyya  abhabbo  telassa  adhigamāya
anāsañcepi   karitvā   vālikaṃ  doṇiyā  ākīritvā  udakena  paripphosakaṃ
paripphosakaṃ     pīḷeyya     abhabbo    telassa    adhigamāya    āsañca
anāsañcepi   karitvā   vālikaṃ  doṇiyā  ākīritvā  udakena  paripphosakaṃ
paripphosakaṃ   pīḷeyya   abhabbo   telassa  adhigamāya  nevāsaṃnānāsañcepi
karitvā   vālikaṃ   doṇiyā   ākīritvā  udakena  paripphosakaṃ  paripphosakaṃ
pīḷeyya  abhabbo  telassa  adhigamāya  taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija telassa
adhigamāya evameva kho
     {410.1}   bhūmija   ye   hi  keci  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā
micchādiṭṭhino      micchāsaṅkappā      micchāvācā      micchākammantā
micchāājīvā     micchāvāyāmā     micchāsatī    micchāsamādhino    te
āsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa  adhiṃgamāya
anāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā  phalassa  adhigamāya
āsañca     anāsañcepi    karitvā    brahmacariyaṃ    caranti    abhabbā
phalassa     adhigamāya     nevāsaṃnānāsañcepi     karitvā    brahmacariyaṃ
caranti    abhabbā    phalassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu   ayoniso
bhūmija phalassa adhigamāya.
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha ayoni hesāti dissati.
     [411]  Seyyathāpi  bhūmija  puriso  khīratthiko  khīragavesī khīrapariyesanaṃ
caramāno   gāviṃ   taruṇavacchaṃ  visāṇato  āviñjeyya  āsañcepi  karitvā
gāviṃ   taruṇavacchaṃ   visāṇato   āviñjeyya   abhabbo   khīrassa  adhigamāya
anāsañcepi    karitvā   .pe.   nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā   gāviṃ
taruṇavacchaṃ    visāṇato   āviñjeyya   abhabbo   khīrassa   adhigamāya   taṃ
kissa   hetu   ayoniso   bhūmija  khīrassa  adhigamāya  evameva  kho  bhūmija
ye   hi   keci   samaṇā   vā   brāhmaṇā  vā  micchādiṭṭhino  .pe.
Micchāsamādhino   te   āsañcepi   karitvā  brahmacariyaṃ  caranti  abhabbā
phalassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā   ...  āsañca  anāsañcepi
karitvā  ...  nevāsaṃnānāsañcepi  karitvā  brahmacariyaṃ  caranti  abhabbā
phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija phalassa adhigamāya.
     [412]   Seyyathāpi  bhūmija  puriso  navanītatthiko  1-  navanītagavesī
navanītapariyesanaṃ  caramāno  udakaṃ  kalase  āsiñcitvā  matthena āviñjeyya
āsañcepi   karitvā   udakaṃ   kalase  āsiñcitvā  matthena  āviñjeyya
abhabbo   navanītassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā   ...  āsañca
anāsañcepi   karitvā  ...  nevāsaṃnānāsañcepi  karitvā  udakaṃ  kalase
āsiñcitvā    matthena    āviñjeyya   abhabbo   navanītassa   adhigamāya
taṃ   kissa   hetu   ayoniso  bho  bhūmija  navanītassa  adhigamāya  evameva
kho   bhūmija   ye  hi  keci  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā  micchādiṭṭhino
.pe.   micchāsamādhino   te   āsañcepi   karitvā  brahmacariyaṃ  caranti
@Footnote: 1 Yu. nonīta ....
Abhabbā    phalassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā   ...   āsañca
anāsañcepi  karitvā  ...  nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti
abhabbā   phalassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu   ayoniso  bho  bhūmija
phalassa adhigamāya.
     [413]    Seyyathāpi    bhūmija   puriso   aggitthiko   aggigavesī
aggipariyesanaṃ   caramāno   allaṃ   kaṭṭhaṃ   sasnehaṃ   uttarāraṇiṃ  ādāya
abhimattheyya   āsañcepi   karitvā   allaṃ   kaṭṭhaṃ   sasnehaṃ  uttarāraṇiṃ
ādāya   abhimattheyya   1-   abhabbo   aggissa  adhigamāya  anāsañcepi
karitvā  ...  āsañca  anāsañcepi  karitvā  ...  nevāsaṃnānāsañcepi
karitvā    allaṃ   kaṭṭhaṃ   sasnehaṃ   uttarāraṇiṃ   ādāya   abhimattheyya
abhabbo    aggissa    adhigamāya   taṃ   kissa   hetu   ayoniso   bhūmija
aggissa   adhigamāya   evameva   kho   bhūmija   ye   hi   keci  samaṇā
vā    brāhmaṇā   vā   micchādiṭṭhino   .pe.   micchāsamādhino   te
āsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa  adhigamāya
anāsañcepi   karitvā   ...   āsañca   anāsañcepi   karitvā   ...
Nevāsaṃnānāsañcepi    karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   abhabbā   phalassa
adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija phalassa adhigamāya.
     [414]  Ye  ca  2-  kho  keci  bhūmija  samaṇā vā brāhmaṇā vā
sammādiṭṭhino   sammāsaṅkappā  sammāvācā  sammākammantā  sammāājīvā
sammāvāyāmā   sammāsatī   sammāsamādhino   te   āsañcepi   karitvā
@Footnote: 1 Ma. abhimantheyya .  2 Ma. Yu. ye hi keci.
Brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā   phalassa   adhigamāya   anāsañcepi  karitvā
brahmacariyaṃ     caranti     bhabbā     phalassa     adhigamāya     āsañca
anāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā   phalassa  adhigamāya
nevāsaṃnānāsañcepi    karitvā    brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā   phalassa
adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija phalassa adhigamāya.
     [415]  Seyyathāpi  bhūmija puriso telatthiko telagavesī telapariyesanaṃ
caramāno    tilapiṭṭhaṃ    doṇiyā    ākīritvā    udakena    paripphosakaṃ
paripphosakaṃ     pīḷeyya    āsañcepi    karitvā    tilapiṭṭhaṃ    doṇiyā
ākīritvā   udakena   paripphosakaṃ   paripphosakaṃ  pīḷeyya  bhabbo  telassa
adhigamāya  anāsañcepi  karitvā  ...  āsañca  anāsañcepi karitvā ...
Nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā   tilapiṭṭhaṃ   doṇiyā   ākīritvā  udakena
paripphosakaṃ    paripphosakaṃ    pīḷeyya   bhabbo   telassa   adhigamāya   taṃ
kissa    hetu   yoniso   bhūmija   telassa   adhigamāya   evameva   kho
bhūmija   ye   hi   keci   samaṇā   vā   brāhmaṇā  vā  sammādiṭṭhino
.pe.    sammāsamādhino    te    āsañcepi    karitvā    brahmacariyaṃ
caranti   bhabbā   phalassa  adhigamāya  anāsañcepi  karitvā  ...  āsañca
anāsañcepi   karitvā   ...   nevāsaṃnānāsañcepi  karitvā  brahmacariyaṃ
caranti   bhabbā   phalassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu  yoniso  bhūmija
phalassa adhigamāya.
     [416]  Seyyathāpi  bhūmija  puriso  khīratthiko  khīragavesī khīrapariyesanaṃ
Caramāno   gāviṃ   taruṇavacchaṃ   thanato   āviñjeyya  āsañcepi  karitvā
gāviṃ    taruṇavacchaṃ    thanato   āviñjeyya   bhabbo   khīrassa   adhigamāya
anāsañcepi   karitvā   ...   āsañca   anāsañcepi   karitvā   ...
Nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā   gāviṃ   taruṇavacchaṃ   thanato   āviñjeyya
bhabbo   khīrassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu   yoniso  bhūmija  khīrassa
adhigamāya  evameva  kho  bhūmija  ye  hi  keci  samaṇā vā brāhmaṇā vā
sammādiṭṭhino   .pe.   sammāsamādhino   te  āsañcepi  karitvā  ...
Āsañca   anāsañcepi   karitvā   ...   nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā
brahmacariyaṃ   caranti   bhabbā  phalassa  adhigamāya  taṃ  kissa  hetu  yoniso
bhūmija phalassa adhigamāya.
     [417]   Seyyathāpi   bhūmija   puriso   navanītatthiko   navanītagavesī
navanītapariyesanaṃ  caramāno  dadhiṃ  kalase  āsiñcitvā  matthena  āviñjeyya
āsañcepi   karitvā   dadhiṃ   kalase   āsiñcitvā  matthena  āviñjeyya
bhabbo   navanītassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā   ...   āsañca
anāsañcepi   karitvā   ...  nevāsaṃnānāsañcepi  karitvā  dadhiṃ  kalase
āsiñcitvā    matthena    āviñjeyya    bhabbo   navanītassa   adhigamāya
taṃ   kissa   hetu   yoniso   bhūmija  navanītassa  adhigamāya  evameva  kho
bhūmija  ye  hi  keci  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā  sammādiṭṭhino  .pe.
Sammāsamādhino   te   āsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ  caranti  bhabbā
phalassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā   ...  āsañca  anāsañcepi
Karitvā    ...    nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti
bhabbā   phalassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu   yoniso  bhūmija  phalassa
adhigamāya.
     [418]    Seyyathāpi    bhūmija   puriso   aggitthiko   aggigavesī
aggipariyesanaṃ   caramāno   sukkhaṃ   kaṭṭhaṃ   koḷāpaṃ   uttarāraṇiṃ  ādāya
abhimattheyya   bhabbo   aggissa   adhigamāya   āsañcepi   karitvā  ...
Anāsañcepi   karitvā   ...   āsañca   anāsañcepi   karitvā   ...
Nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā  sukkhaṃ  kaṭṭhaṃ  koḷāpaṃ  uttarāraṇiṃ  ādāya
abhimattheyya   bhabbo   aggissa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu  yoniso
bhūmija   aggissa   adhigamāya  evameva  kho  bhūmija  ye  hi  keci  samaṇā
vā     brāhmaṇā    vā    sammādiṭṭhino    sammāsaṅkappā    .pe.
Sammāsamādhino   te   āsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ  caranti  bhabbā
phalassa   adhigamāya   anāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ   caranti  bhabbā
phalassa   adhigamāya   āsañca   anāsañcepi   karitvā  brahmacariyaṃ  caranti
bhabbā   phalassa   adhigamāya   nevāsaṃnānāsañcepi   karitvā   brahmacariyaṃ
caranti   bhabbā   phalassa   adhigamāya   taṃ   kissa   hetu  yoniso  bhūmija
phalassa adhigamāya.
     [419]  Sace kho [1]- bhūmija jayasenassa rājakumārassa imā catasso
upamā   paṭibhāseyyuṃ   anacchariyaṃ   te  jayaseno  rājakumāro  pasīdeyya
pasanno   ca   te   pasannākāraṃ  kareyyāti  .  kuto  pana  maṃ  bhante
@Footnote: 1 Po. Ma. etthantare tanti atthi.
Jayasenassa    rājakumārassa    imā    catasso   upamā   paṭibhāsissanti
anacchariyā pubbe assutapubbā seyyathāpi bhagavantanti.
     Idamavoca   bhagavā   attamano   āyasmā  bhūmijo  bhagavato  bhāsitaṃ
abhinandīti.
                   Bhūmijasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
                       ---------
                       Anuruddhasuttaṃ
     [420]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   atha  kho  pañcakaṅgo  thapati
aññataraṃ   purisaṃ   āmantesi   ehi   tvaṃ   ambho   purisa  yenāyasmā
anuruddho    tenupasaṅkama    upasaṅkamitvā    mama   vacanena   āyasmato
anuruddhassa   pāde   sirasā   vandāhi  [1]-  pañcakaṅgo  bhante  thapati
āyasmato    anuruddhassa   pāde   sirasā   vandatīti   evañca   vadehi
adhivāsetu   kira   bhante   āyasmā   anuruddho   pañcakaṅgassa  thapatissa
svātanāya   attacatuttho   bhattaṃ   yena   ca   kira   bhante   āyasmā
anuruddho  pagevataraṃ  āgaccheyya  pañcakaṅgo  bhante  2-  thapati bahukicco
bahukaraṇīyo   rājakaraṇīyenāti   .   evaṃ   bhanteti   kho   so  puriso
pañcakaṅgassa   thapatissa   paṭissutvā   yenāyasmā  anuruddho  tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā   āyasmantaṃ   anuruddhaṃ   abhivādetvā  ekamantaṃ  nisīdi .
Ekamantaṃ   nisinno   kho   so  puriso  āyasmantaṃ  anuruddhaṃ  etadavoca
pañcakaṅgo    bhante   thapati   āyasmato   anuruddhassa   pāde   sirasā
vandati   evañca   vadeti   adhivāsetu  kira  bhante  āyasmā  anuruddho
pañcakaṅgassa    thapatissa    svātanāya   attacatuttho   bhattaṃ   yena   ca
kira   bhante   āyasmā   anuruddho   pagevataraṃ  āgaccheyya  pañcakaṅgo
bhante   thapati   bahukicco   bahukaraṇīyo   rājakaraṇīyenāti  .  adhivāsesi
@Footnote: 1 Yu. etthantare evañca vadehīti dissati .  2 Yu. bhanteti natthi.
Kho āyasmā anuruddho tuṇhībhāvena.
     [421]  Atha  kho  āyasmā  anuruddho  tassā  rattiyā  accayena
pubbaṇhasamayaṃ     nivāsetvā    pattacīvaramādāya    yena    pañcakaṅgassa
thapatissa    nivesanaṃ    tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   paññatte   āsane
nisīdi   .   atha   kho   pañcakaṅgo  thapati  āyasmantaṃ  anuruddhaṃ  paṇītena
khādanīyena   bhojanīyena   sahatthā  santappesi  sampavāresi  .  atha  kho
pañcakaṅgo    thapati    āyasmantaṃ    anuruddhaṃ   bhuttāviṃ   onītapattapāṇiṃ
aññataraṃ    nīcaṃ   āsanaṃ   gahetvā   ekamanataṃ   nisīdi   .   ekamantaṃ
nisinno kho pañcakaṅgo thapati āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca
     {421.1}  idha  maṃ  1- bhante therā bhikkhū upasaṅkamitvā evamāhaṃsu
appamāṇaṃ   gahapati   cetovimuttiṃ  bhāvehīti  ekacce  therā  evamāhaṃsu
mahaggataṃ   gahapati   cetovimuttiṃ  bhāvehīti  yā  cāyaṃ  bhante  appamāṇā
cetovimutti  yā  ca  mahaggatā  cetovimutti  ime  dhammā nānatthā ceva
nānābyañjanā   ca   udāhu  ekatthā  byañjanameva  nānanti  .  tenahi
gahapati    taññevettha    paṭibhātu   apaṇṇakante   ito   bhavissatīti  .
Mayhaṃ   kho   bhante   evaṃ   hoti  yā  cāyaṃ  appamāṇā  cetovimutti
yā     ca    mahaggatā    cetovimutti    ime    dhammā    ekatthā
byañjanameva nānanti.
     [422]   Yā   cāyaṃ   gahapati   appamāṇā  cetovimutti  yā  ca
mahaggatā   cetovimutti   ime   dhammā  nānatthā  ceva  nānābyañjanā
@Footnote: 1 Yu. ayaṃ pāṭho natthi.
Ca  tadimināpetaṃ  gahapati  pariyāyena  veditabbaṃ  yathā  panime  1-  dhammā
nānatthā   ceva   nānābyañjanā  ca  .  katamā  ca  gahapati  appamāṇā
cetovimutti   .   idha   gahapati   bhikkhu  mettāsahagatena  cetasā  ekaṃ
disaṃ   pharitvā   viharati   tathā   dutiyaṃ   tathā  tatiyaṃ  tathā  catutthaṃ  iti
uddhamadho   tiriyaṃ  sabbadhi  sabbattatāya  sabbāvantaṃ  lokaṃ  mettāsahagatena
cetasā   vipulena   mahaggatena   appamāṇena   averena   abyāpajjhena
pharitvā   viharati   .   karuṇāsahagatena   cetasā   ...  muditāsahagatena
cetasā    ...    upekkhāsahagatena   cetasā   ekaṃ   disaṃ   pharitvā
viharati   tathā   dutiyaṃ   tathā   tatiyaṃ   tathā   catutthaṃ   iti   uddhamadho
tiriyaṃ    sabbadhi    sabbattatāya    sabbāvantaṃ   lokaṃ   upekkhāsahagatena
cetasā   vipulena   mahaggatena   appamāṇena   averena   abyāpajjhena
pharitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati appamāṇā cetovimutti.
     [423]   Katamā  ca  2-  gahapati  mahaggatā  cetovimutti  .  idha
gahapati    bhikkhu    yāvatā    ekaṃ    rukkhamūlaṃ    mahaggatanti   pharitvā
adhimuccitvā   viharati   ayaṃ   vuccati   gahapati  mahaggatā  cetovimutti .
Idha   pana   gahapati   bhikkhu   yāvatā   dve  vā  tīṇi  vā  rukkhamūlāni
mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   ayaṃ   3-  vuccati  gahapati
mahaggatā    cetovimutti    .   idha   gahapati   bhikkhu   yāvatā   ekaṃ
gāmakkhettaṃ   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   ayaṃ  vuccati
gahapati   mahaggatā   cetovimutti   .   idha  pana  gahapati  bhikkhu  yāvatā
@Footnote: 1 Ma. Yu. panasaddo natthi .  2 Yu. casaddo natthi .  3 Ma. Yu. ayampi.
Dve   vā   tīṇi  vā  gāmakkhettāni  mahaggatanti  pharitvā  adhimuccitvā
viharati   ayaṃ   vuccati   gahapati   mahaggatā  cetovimutti  .  idha  gahapati
bhikkhu   yāvatā   ekaṃ   mahārajjaṃ   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā
viharati   ayaṃ   vuccati   gahapati   mahaggatā   cetovimutti   .  idha  pana
gahapati   bhikkhu   yāvatā   dve  vā  tīṇi  vā  mahārajjāni  mahaggatanti
pharitvā    adhimuccitvā    viharati    ayaṃ    vuccati   gahapati   mahaggatā
cetovimutti   .   idha   pana   gahapati   bhikkhu   yāvatā   samuddapariyantaṃ
paṭhaviṃ    mahaggatanti    pharitvā    adhimuccitvā    viharati   ayaṃ   vuccati
gahapati    mahaggatā    cetovimutti   .   iminā   kho   etaṃ   gahapati
pariyāyena    veditabbaṃ    yathā    panime    dhammā   nānatthā   ceva
nānābyañjanā ca.
     [424]   Catasso   kho   imā   gahapati  bhavūpapattiyo  .  katamā
catasso  .  idha  gahapati  ekacco  parittābhāni  1- pharitvā adhimuccitvā
viharati   .   so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā  parittābhānaṃ  devānaṃ
sahabyataṃ   upapajjati  .  idha  pana  gahapati  ekacco  appamāṇābhāni  2-
pharitvā   adhimuccitvā   viharati   .   so   kāyassa  bhedā  parammaraṇā
appamāṇābhānaṃ    devānaṃ    sahabyataṃ    upapajjati    .   idha   gahapati
ekacco   saṅkiliṭṭhābhāni   3-   pharitvā  adhimuccitvā  viharati  .  so
kāyassa    bhedā    parammaraṇā    saṅkiliṭṭhābhānaṃ    devānaṃ   sahabyataṃ
upapajjati   .   idha  pana  gahapati  ekacco  parisuddhābhāni  4-  pharitvā
@Footnote: 1 Ma. Yu. parittābhāti. 2 Po. Ma. Yu. appamāṇābhāti.
@3 Po. Ma. Yu. saṅkiliṭṭhābhāti. 4 po Ma. Yu. parisuddhābhāti.
Adhimuccitvā   viharati  .  so  kāyassa  bhedā  parammaraṇā  parisuddhābhānaṃ
devānaṃ    sahabyataṃ    upapajjati    .   imā   kho   gahapati   catasso
bhavūpapattiyo.
     [425]  Hoti  kho  so  gahapati  samayo  yā  tā devatā ekajjhaṃ
sannipatanti    tāsaṃ    ekajjhaṃ    sannipatitānaṃ   vaṇṇanānattaṃ   hi   kho
paññāyati   no   ca   ābhānānattaṃ   .   seyyathāpi   gahapati   puriso
sambahulāni   telappadīpāni   ekaṃ   gharaṃ   paveseyya   tesaṃ  ekaṃ  gharaṃ
pavesitānaṃ   accinānattaṃ   hi   kho   paññāyetha  no  ca  ābhānānattaṃ
evameva   kho   gahapati   hoti   kho   so  samayo  yā  tā  devatā
ekajjhaṃ    sannipatanti    tāsaṃ    ekajjhaṃ    sannipatitānaṃ   vaṇṇanānattaṃ
hi kho paññāyati no ca ābhānānattaṃ.
     [426]  Hoti  kho  so  gahapati  samayo  yā  tā  devatā  tato
vipakkamanti    tāsaṃ   tato   vipakkamantīnaṃ   vaṇṇanānattañceva   paññāyati
ābhānānattañca   .   seyyathāpi   gahapati   puriso   tāni   sambahulāni
telappadīpāni    tamhā    gharā   nīhareyya   tesaṃ   tato   nīharantānaṃ
accinānattañceva     paññāyetha    ābhānānattañca    evameva    kho
gahapati   hoti   kho   so  samayo  yā  tā  devatā  tato  vipakkamanti
tāsaṃ      tato      vipakkamantīnaṃ      vaṇṇanānattañceva     paññāyati
ābhānānattañca.
     [427]   Na  kho  gahapati  tāsaṃ  devatānaṃ  evaṃ  hoti  idamhākaṃ
Niccanti   vā   dhuvanti   vā  sassatanti  vā  apica  yattha  yattheva  tā
devatā   abhinivisanti   tattha   tattheva   tā   devatā   abhiramanti  .
Seyyathāpi   gahapati   makkhikānaṃ  kājena  vā  piṭakena  vā  hariyamānānaṃ
na   evaṃ   hoti   idamhākaṃ   niccanti   vā   dhuvanti   vā  sassatanti
vā   apica   yattha   yattheva   tā  makkhikā  abhinivisanti  tattha  tattheva
tā   makkhikā   abhiramanti   evameva   kho   gahapati   tāsaṃ   devatānaṃ
na   evaṃ   hoti   idamhākaṃ   niccanti   vā   dhuvanti   vā  sassatanti
vā   apica   yattha   yattheva   tā  devatā  abhinivisanti  tattha  tattheva
tā devatā abhiramantīti.
     [428]   Evaṃ   vutte   āyasmā  abhiyo  kaccāno  āyasmantaṃ
anuruddhaṃ   etadavoca   sādhu   bhante   anuruddha   atthi  ca  me  ettha
uttariṃ   paṭipucchitabbaṃ   yā   tā   bhante  devatā  ābhā  sabbā  tā
parittābhā    udāhu    santetthekaccā   devatā   appamāṇābhāti  .
Tadaṅgena   kho   āvuso  kaccāna  santetthekaccā  devatā  parittābhā
santi   panetthekaccā  devatā  appamāṇābhāti  .  ko  nu  kho  bhante
anuruddha   hetu   ko  paccayo  yena  tāsaṃ  devatānaṃ  ekaṃ  devanikāyaṃ
upapannānaṃ   santetthekaccā   devatā  parittābhā  santi  panetthekaccā
devatā appamāṇābhāti.
     [429]   Tenahāvuso   kaccāna  taññevettha  paṭipucchissāmi  yathā
te   khameyya   tathā   naṃ   byākareyyāsi  .  taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso
Kaccāna   yvāyaṃ   bhikkhu   yāvatā   ekaṃ  rukkhamūlaṃ  mahaggatanti  pharitvā
adhimuccitvā   viharati   yo   cāyaṃ   bhikkhu   yāvatā   dve   vā  tīṇi
vā   rukkhamūlāni   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   imāsaṃ
ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ   katamā   cittabhāvanā   mahaggatatarāti  .  yvāyaṃ
bhante   bhikkhu   yāvatā   dve   vā  tīṇi  vā  rukkhamūlāni  mahaggatanti
pharitvā    adhimuccitvā   viharati   ayaṃ   imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ
mahaggatatarāti.
     [430]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  kaccāna  yvāyaṃ  bhikkhu  yāvatā
dve   vā   tīṇi   vā   rukkhamūlāni   mahaggatanti  pharitvā  adhimuccitvā
viharati   yo   cāyaṃ   bhikkhu   yāvatā   ekaṃ   gāmakkhettaṃ  mahaggatanti
pharitvā   adhimuccitvā   viharati   imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ  katamā
cittabhāvanā   mahaggatatarāti   .   yvāyaṃ   bhante  bhikkhu  yāvatā  ekaṃ
gāmakkhettaṃ   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   ayaṃ  imāsaṃ
ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti.
     [431]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  kaccāna  yvāyaṃ  bhikkhu  yāvatā
ekaṃ   gāmakkhettaṃ   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   yo
cāyaṃ   bhikkhu   yāvatā  dve  vā  tīṇi  vā  gāmakkhettāni  mahaggatanti
pharitvā   adhimuccitvā   viharati   imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ  katamā
cittabhāvanā   mahaggatatarāti   .   yvāyaṃ   bhante  bhikkhu  yāvatā  dve
vā    tīṇi   vā   gāmakkhettāni   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā
Viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti.
     [432]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  kaccāna  yvāyaṃ  bhikkhu  yāvatā
dve   vā   tīṇi  vā  gāmakkhettāni  mahaggatanti  pharitvā  adhimuccitvā
viharati    yo   cāyaṃ   bhikkhu   yāvatā   ekaṃ   mahārajjaṃ   mahaggatanti
pharitvā   adhimuccitvā   viharati   imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ  katamā
cittabhāvanā   mahaggatatarāti   .   yvāyaṃ   bhante  bhikkhu  yāvatā  ekaṃ
mahārajjaṃ    mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   ayaṃ   imāsaṃ
ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti.
     [433]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  kaccāna  yvāyaṃ  bhikkhu  yāvatā
ekaṃ    mahārajjaṃ    mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati   yo
cāyaṃ   bhikkhu   yāvatā   dve   vā  tīṇi  vā  mahārajjāni  mahaggatanti
pharitvā   adhimuccitvā   viharati   imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ  katamā
cittabhāvanā   mahaggatatarāti   .   yvāyaṃ   bhante  bhikkhu  yāvatā  dve
vā   tīṇi   vā   mahārajjāni  mahaggatanti  pharitvā  adhimuccitvā  viharati
ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti.
     [434]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  kaccāna  yvāyaṃ  bhikkhu  yāvatā
dve   vā   tīṇi   vā   mahārajjāni  mahaggatanti  pharitvā  adhimuccitvā
viharati   yo   cāyaṃ   bhikkhu   yāvatā   samuddapariyantaṃ  paṭhaviṃ  mahaggatanti
pharitvā   adhimuccitvā   viharati   imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ  katamā
cittabhāvanā    mahaggatatarāti    .    yvāyaṃ   bhante   bhikkhu   yāvatā
Samuddapariyantaṃ   paṭhaviṃ   mahaggatanti   pharitvā   adhimuccitvā   viharati  ayaṃ
imāsaṃ   ubhinnaṃ   cittabhāvanānaṃ   mahaggatatarāti   .   ayaṃ  kho  āvuso
kaccāna   hetu   ayaṃ  paccayo  yena  tāsaṃ  devatānaṃ  ekaṃ  devanikāyaṃ
upapannānaṃ   santetthekaccā   devatā  parittābhā  santi  panetthekaccā
devatā appamāṇābhāti.
     [435]   Sādhu   bhante   anuruddha  atthi  ca  me  ettha  uttariṃ
paṭipucchitabbaṃ  yāvatā  bhante  devatā  ābhā  sabbā  tā  saṅkiliṭṭhābhā
udāhu   santetthekaccā   devatā   parisuddhābhāti   .   tadaṅgena  kho
āvuso    kaccāna    santetthekaccā   devatā   saṅkiliṭṭhābhā   santi
panetthekaccā  devatā  parisuddhābhāti  .  ko  nu  kho  bhante  anuruddha
hetu  ko  paccayo  yena  tāsaṃ  devatānaṃ  ekaṃ  devanikāyaṃ  upapannānaṃ
santetthekaccā   devatā   saṅkiliṭṭhābhā  santi  panetthekaccā  devatā
parisuddhābhāti.
     [436]  Tenahāvuso  kaccāna  upamante karissāmi upamāyapidhekacce
viññū    purisā    bhāsitassa    atthaṃ    ājānanti    .    seyyathāpi
āvuso   kaccāna   telappadīpassa   jhāyato   telampi  aparisuddhaṃ  vaṭṭipi
aparisuddhā   .   so   telassapi  aparisuddhattā  vaṭṭiyāpi  aparisuddhattā
andhandhaṃ   viya   jhāyati   evameva   kho   āvuso  kaccāna  idhekacco
bhikkhu    saṅkiliṭṭhābhāni    pharitvā    adhimuccitvā   viharati   .   tassa
kāyaduṭṭhullampi    na   supaṭippassaddhaṃ   hoti   thīnamiddhampi   na   susamūhataṃ
Hoti   uddhaccakukkuccampi   na  supaṭivinītaṃ  hoti  .  so  kāyaduṭṭhullassapi
na   supaṭippassaddhattā   thīnamiddhassapi  na  susamūhatattā  uddhaccakukkuccassapi
na  supaṭivinītattā  andhandhaṃ  viya  jhāyati  .  so kāyassa bhedā parammaraṇā
saṅkiliṭṭhābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati.
     {436.1}   Seyyathāpi   āvuso  kaccāna  telappadīpassa  jhāyato
telampi   parisuddhaṃ   vaṭṭipi   parisuddhā   .  so  telassapi  parisuddhattā
vaṭṭiyāpi  parisuddhattā  na  andhandhaṃ  viya  jhāyati  evameva  kho  āvuso
kaccāna  idhekacco  bhikkhu  parisuddhābhāni  pharitvā  adhimuccitvā  viharati.
Tassa    kāyaduṭṭhullampi    supaṭippassaddhaṃ    hoti   thīnamiddhampi   susamūhataṃ
hoti   uddhaccakukkuccampi   supaṭivinītaṃ   hoti   .   so  kāyaduṭṭhullassapi
supaṭippassaddhattā     thīnamiddhassapi     susamūhatattā    uddhaccakukkuccassapi
supaṭivinītattā   na   andhandhaṃ   viya   jhāyati   .   so  kāyassa  bhedā
parammaraṇā   parisuddhābhānaṃ   devānaṃ   sahabyataṃ   upapajjati  .  ayaṃ  kho
āvuso   kaccāna   hetu   ayaṃ   paccayo  yena  tāsaṃ  devatānaṃ  ekaṃ
devanikāyaṃ    upapannānaṃ    santetthekaccā    devatā    saṅkiliṭṭhābhā
santetthekaccā devatā parisuddhābhāti.
     [437]   Evaṃ   vutte   āyasmā  abhiyo  kaccāno  āyasmantaṃ
anuruddhaṃ   etadavoca   sādhu   bhante   anuruddha   na   bhante  āyasmā
anuruddho   evamāha   evamme   sutanti   vā   evaṃ  arahati  bhavitunti
vā    atha   ca   pana   bhante   āyasmā   anuruddho   evampi   tā
Devatā   itipi   tā   devatātveva  bhāsati  tassa  mayhaṃ  bhante  evaṃ
hoti    addhā    āyasmatā    anuruddhena    tāhi   devatāhi   saddhiṃ
sannivutthapubbañceva         sallapitapubbañca        sākacchā        ca
samāpajjitapubbāti    .    addhā    kho    ayaṃ    āvuso    kaccāna
āsajja    upanīyavācā    bhāsitā    apica   te   ahaṃ   byākarissāmi
dīgharattaṃ    kho    me    āvuso   kaccāna   tāhi   devatāhi   saddhiṃ
sannivutthapubbañca         sallapitapubbañca         sākacchā         ca
samāpajjitapubbāti.
     [438]   Evaṃ   vutte   āyasmā   abhiyo  kaccāno  pañcakaṅgaṃ
thapatiṃ  etadavoca  lābhā  te  gahapati  suladdhaṃ  te  gahapati  yaṃ  tvañceva
taṃ kaṅkhādhammaṃ pahāsi yampimaṃ dhammapariyāyaṃ alatthamhā savanāyāti.
                 Anuruddhasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
                      -----------
                      Upakkilesasuttaṃ
     [439]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  kosambiyaṃ  viharati
ghositārāme  .  tena  kho  pana  samayena  kosambiyaṃ  bhikkhū  bhaṇḍanajātā
kalahajātā      vivādāpannā     aññamaññaṃ     mukhasattīhi     vitudantā
viharanti.
     [440]   Atha   kho   aññataro  bhikkhu  yena  bhagavā  tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā  ekamantaṃ  aṭṭhāsi  .  ekamantaṃ
ṭhito  kho  so  bhikkhu  bhagavantaṃ  etadavoca  idha  bhante  kosambiyaṃ  bhikkhū
bhaṇḍanajātā     kalahajātā     vivādāpannā     aññamaññaṃ    mukhasattīhi
vitudantā  viharanti  sādhu  bhante  bhagavā  yena  te  bhikkhū  tenupasaṅkamatu
anukampaṃ   upādāyāti   .   adhivāsesi   bhagavā   tuṇhībhāvena  .  atha
kho    bhagavā   yena   te   bhikkhū   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   te
bhikkhū    etadavoca   alaṃ   bhikkhave   mā   bhaṇḍanaṃ   mā   kalahaṃ   mā
viggahaṃ   mā   vivādanti   .   evaṃ   vutte  aññataro  bhikkhu  bhagavantaṃ
etadavoca    āgametu    bhante    bhagavā   dhammassāmi   appossukko
bhante    bhagavā    diṭṭhadhammasukhavihāraṃ    anuyutto   viharatu   mayametena
bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmāti.
     [441]  Dutiyampi  kho  bhagavā  te  bhikkhū  etadavoca  alaṃ bhikkhave
mā   bhaṇḍanaṃ   mā  kalahaṃ  mā  viggahaṃ  mā  vivādanti  .  dutiyampi  kho
So   bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca  āgametu  bhante  bhagavā  dhammassāmi
appossukko    bhante   bhagavā   diṭṭhadhammasukhavihāraṃ   anuyutto   viharatu
mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmāti.
     [442]  Tatiyampi  kho  bhagavā  te  bhikkhū  etadavoca  alaṃ bhikkhave
mā   bhaṇḍanaṃ   mā  kalahaṃ  mā  viggahaṃ  mā  vivādanti  .  tatiyampi  kho
so   bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca  āgametu  bhante  bhagavā  dhammassāmi
appossukko    bhante   bhagavā   diṭṭhadhammasukhavihāraṃ   anuyutto   viharatu
mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmāti.
     [443]     Atha    kho    bhagavā    pubbaṇhasamayaṃ    nivāsetvā
pattacīvaramādāya   kosambiṃ   piṇḍāya   pāvisi   .   kosambiyaṃ   piṇḍāya
caritvā    pacchābhattaṃ    piṇḍapātapaṭikkanto    senāsanaṃ    saṃsāmetvā
pattacīvaraṃ ādāya ṭhitakova imā gāthā abhāsi
     puthusaddo samajano          na bālo koci maññatha
     saṅghasmiṃ bhijjamānasmiṃ     nāññaṃ bhiyyo amaññatha 1-
     parimuṭṭhā paṇḍitā bhāsā  vācāgocarabhāṇino
     yāvicchanti mukhāyāmaṃ        yena nītā na taṃ vidū
     akkocchi maṃ avadhi maṃ         ajini maṃ ahāsi me
     ye ca taṃ upanayhanti          veraṃ tesaṃ na sammati
     akkocchi maṃ avadhi maṃ          ajini maṃ ahāsi me
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. amaññarunti dissati.
     Ye ca taṃ nūpanayhanti         veraṃ tesūpasammati
     na hi verena verāni           sammantīdha kudācanaṃ
     averena ca sammanti          esa dhammo sanantano
     pare ca na vijānanti          mayamettha yamāmhase
     ye ca tattha vijānanti        tato sammanti medhagā
     aṭṭhicchidā pāṇaharā       gavāssadhanahāriyo
     raṭṭhaṃ vilumpamānānaṃ         tesampi hoti saṅgati
               kasmā tumhākaṃ no siyā
               sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ
               saddhiṃcaraṃ sādhuvihāridhīraṃ
               abhibhuyya sabbāni parissayāni
               careyya tenattamano satimā
               no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ
               saddhiṃcaraṃ sādhuvihāridhīraṃ
               rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya
               eko care mātaṅgaraññeva nāgo
               ekassa caritaṃ seyyo
               natthi bāle sahāyatā
               eko care na ca pāpāni kayirā
               appossukko mātaṅgaraññeva nāgoti.
     [444]  Atha  kho  bhagavā  ṭhitakova  imā  gāthā  bhāsitvā  yena
bālakaloṇakāragāmo  tenupasaṅkami  .  tena  kho  pana  samayena  āyasmā
bhagu   bālakaloṇakāragāme   viharati   .   addasā   kho  āyasmā  bhagu
bhagavantaṃ   dūratova   āgacchantaṃ   disvāna   āsanaṃ   paññāpesi  udakañca
pādānaṃ  dhovanaṃ  1-  .  nisīdi  bhagavā  paññatte  āsane  nisajja pāde
pakkhālesi   .   āyasmāpi  kho  bhagu  bhagavantaṃ  abhivādetvā  ekamantaṃ
nisīdi   .   ekamantaṃ   nisinnaṃ  kho  āyasmantaṃ  bhaguṃ  bhagavā  etadavoca
kacci   bhikkhu   khamanīyaṃ   kacci  yāpanīyaṃ  kacci  piṇḍakena  na  kilamasīti .
Khamanīyaṃ  bhagavā  yāpanīyaṃ  bhagavā  na  cāhaṃ  bhante  piṇḍakena  kilamāmīti.
Atha   kho   bhagavā   āyasmantaṃ   bhaguṃ   dhammiyā   kathāya  sandassetvā
samādapetvā    samuttejetvā    sampahaṃsetvā    uṭṭhāyāsanā   yena
pācīnavaṃsadāyo tenupasaṅkami.
     [445]  Tena  kho  pana  samayena  āyasmā  ca anuruddho āyasmā
ca  nandiyo  āyasmā  ca  kimbilo  pācīnavaṃsadāye  viharanti  .  addasā
kho   dāyapālako   bhagavantaṃ   dūratova   āgacchantaṃ   disvāna   bhagavantaṃ
etadavoca    mā    samaṇa    etaṃ   dāyaṃ   pāvisi   santettha   tayo
kulaputtā    attakāmarūpā    viharanti   mā   tesaṃ   aphāsumakāsīti  .
Assosi    kho    āyasmā   anuruddho   dāyapālassa   bhagavatā   saddhiṃ
mantiyamānassa     sutvāna    dāyapālaṃ    etadavoca    mā    āvuso
dāyapāla bhagavantaṃ vāresi satthā no bhagavā anuppattoti.
@Footnote: 1 upaṭṭhapesīti kiriyāpadaṃ bhaveyya.
     {445.1}  Atha  kho  āyasmā  anuruddho  yenāyasmā  ca nandiyo
āyasmā    ca    kimbilo   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   āyasmantañca
nandiyaṃ     āyasmantañca     kimbilaṃ    etadavoca    abhikkamathāyasmanto
abhikkamathāyasmanto   satthā   no   bhagavā   anuppattoti   .  atha  kho
āyasmā   ca   anuruddho  āyasmā  ca  nandiyo  āyasmā  ca  kimbilo
bhagavantaṃ   paccuggantvā   eko   bhagavato  pattacīvaraṃ  paṭiggahesi  eko
āsanaṃ   paññāpesi   eko   pādodakaṃ   upaṭṭhapesi   .  nisīdi  bhagavā
paññatte    āsane    nisajja   pāde   pakkhālesi   .   tepi   kho
āyasmanto bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu.
     [446]   Ekamantaṃ   nisinnaṃ   kho   āyasmantaṃ   anuruddhaṃ  bhagavā
etadavoca    kacci   vo   anuruddhā   khamanīyaṃ   kacci   yāpanīyaṃ   kacci
piṇḍakena   kilamitthāti   .   khamanīyaṃ   bhagavā   yāpanīyaṃ  bhagavā  na  mayaṃ
bhante   piṇḍakena   kilamāmāti   .  kacci  pana  vo  anuruddhā  samaggā
sammodamānā     avivadamānā     khīrodakībhūtā    aññamaññaṃ    piyacakkhūhi
sampassantā   viharathāti   .   taggha  mayaṃ  bhante  samaggā  sammodamānā
avivadamānā     khīrodakībhūtā     aññamaññaṃ     piyacakkhūhi    sampassantā
viharāmāti   .   yathākathaṃ  pana  tumhe  anuruddhā  samaggā  sammodamānā
avivadamānā     khīrodakībhūtā     aññamaññaṃ     piyacakkhūhi    sampassantā
viharathāti.
     [447]  Idha  mayhaṃ  bhante  evaṃ  hoti  lābhā  vata  me  suladdhaṃ
Vate   me   yohaṃ   evarūpehi   sabrahmacārīhi   saddhiṃ  viharāmīti  tassa
mayhaṃ   bhante   imesu   āyasmantesu   mettaṃ   kāyakammaṃ   paccupaṭṭhitaṃ
āvī   ceva   raho   ca   mettaṃ   vacīkammaṃ   paccupaṭṭhitaṃ   āvī  ceva
raho   ca   mettaṃ   manokammaṃ   paccupaṭṭhitaṃ   āvī   ceva   raho   ca
tassa   mayhaṃ   bhante   evaṃ   hoti   yannūnāhaṃ  sakaṃ  cittaṃ  nikkhipitvā
imesaṃyeva   āyasmantānaṃ   cittassa   vasena   vatteyyanti   so   kho
ahaṃ   bhante   sakaṃ  cittaṃ  nikkhipitvā  imesaṃyeva  āyasmantānaṃ  cittassa
vasena   vattāmi   nānā   hi   kho  no  bhante  kāyā  ekañca  pana
maññe cittanti.
     [448]   Āyasmāpi   kho   nandiyo   āyasmāpi   kho  kimbilo
bhagavantaṃ  etadavoca  mayhampi  kho  bhante  evaṃ  hoti  lābhā  vata  me
suladdhaṃ   vata   me   yohaṃ   evarūpehi   sabrahmacārīhi  saddhiṃ  viharāmīti
tassa   mayhaṃ  bhante  imesu  āyasmantesu  mettaṃ  kāyakammaṃ  paccupaṭṭhitaṃ
āvī  ceva  raho  ca  mettaṃ  vacīkammaṃ  paccupaṭṭhitaṃ  āvī  ceva  raho ca
mettaṃ   manokammaṃ   paccupaṭṭhitaṃ   āvī   ceva   raho   ca  tassa  mayhaṃ
bhante   evaṃ   hoti   yannūnāhaṃ   sakaṃ   cittaṃ   nikkhipitvā  imesaṃyeva
āyasmantānaṃ   cittassa   vasena   vatteyyanti   so   kho  ahaṃ  bhante
sakaṃ   cittaṃ   nikkhipitvā   imesaṃyeva   āyasmantānaṃ   cittassa   vasena
vattāmi   nānā   hi   kho   no  bhante  kāyā  ekañca  pana  maññe
cittanti  .  evaṃ  kho  mayaṃ  bhante  samaggā  sammodamānā  avivadamānā
Khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharāmāti.
     [449]   Sādhu   sādhu   anuruddhā   kacci   pana   vo  anuruddhā
appamattā   ātāpino   pahitattā   viharathāti   .   taggha  mayaṃ  bhante
appamattā   ātāpino   pahitattā  viharāmāti  .  yathākathaṃ  pana  tumhe
anuruddhā appamattā ātāpino pahitattā viharathāti.
     [450]   Idha   bhante   amhākaṃ   yo   paṭhamaṃ  gāmato  piṇḍāya
paṭikkamati   so   āsanāni   paññāpeti   pānīyaṃ  paribhojanīyaṃ  upaṭṭhapeti
avakkārapātiṃ   upaṭṭhapeti   yo   pacchā   gāmato   piṇḍāya  paṭikkamati
sace   hoti  bhuttāvaseso  sace  ākaṅkhati  bhuñjati  no  ce  ākaṅkhati
apaharite   vā   chaḍḍeti   appāṇake   vā   udake  opilāpeti  so
āsanāni   paṭisāmeti   pānīyaṃ   paribhojanīyaṃ   paṭisāmeti   avakkārapātiṃ
dhovitvā    paṭisāmeti   bhattaggaṃ   sammajjati   yo   passati   pānīyaghaṭaṃ
vā   paribhojanīyaghaṭaṃ   vā   vaccaghaṭaṃ   vā  rittaṃ  tucchaṃ  so  upaṭṭhapeti
sacāssa  hoti  avisayhaṃ  hatthavikārena  dutiyaṃ  āmantetvā hatthavilaṅghakena
pānīyaghaṭaṃ    vā   paribhojanīyaghaṭaṃ   vā   upaṭṭhapema   na   tveva   mayaṃ
bhante   tappaccayā   vācaṃ   bhindāma   pañcāhikaṃ  kho  pana  mayaṃ  bhante
sabbarattiyaṃ   dhammiyā   kathāya   sannisīdāma   evaṃ   kho   mayaṃ   bhante
appamattā ātāpino pahitattā viharāmāti.
     [451]   Sādhu   sādhu  anuruddhā  atthi  kho  pana  vo  anuruddhā
evaṃ     appamattānaṃ    pahitattānaṃ    viharataṃ    uttari    manussadhammā
Alamariyañāṇadassanaviseso   adhigato   phāsuvihāroti   .  idha  mayaṃ  bhante
appamattā   ātāpino   pahitattā   viharantā  obhāsañceva  sañjānāma
dassanañca  rūpānaṃ  so  kho  pana  no  obhāso  nacirasseva  antaradhāyati
dassanañca rūpānaṃ tañca nimittaṃ appaṭivijjhāmāti.
     [452]  Taṃ  kho  pana  vo  anuruddhā  nimittaṃ  paṭivijjhitabbaṃ  ahampi
sudaṃ   anuruddhā   pubbeva  sambodhā  anabhisambuddho  bodhisattova  samāno
obhāsañceva   sañjānāmi   dassanañca   rūpānaṃ   .  so  kho  pana  me
obhāso   nacirasseva   antaradhāyati   dassanañca  rūpānaṃ  .  tassa  mayhaṃ
anuruddhā   etadahosi   ko   nu   kho  hetu  ko  paccayo  yena  me
obhāso   antaradhāyati   dassanañca  rūpānanti  .  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi   vicikicchā   kho   me  udapādi  vicikicchādhikaraṇañca  pana  me
samādhi  cavi  samādhimhi  cute  obhāso  antaradhāyati  dassanañca  rūpānaṃ.
Sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissatīti.
     [453]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  appamatto  ātāpī  pahitatto
viharanto   obhāsañceva   sañjānāmi   dassanañca   rūpānaṃ  .  so  kho
pana   me   obhāso   nacirasseva   antaradhāyati   dassanañca  rūpānaṃ .
Tassa   mayhaṃ   anuruddhā   etadahosi  ko  nu  kho  hetu  ko  paccayo
yena   me   obhāso   antaradhāyati   dassanañca   rūpānanti   .  tassa
mayhaṃ    anuruddhā    etadahosi    amanasikāro    kho   me   udapādi
amanasikārādhikaraṇañca    pana    me    samādhi    cavi   samādhimhi   cute
Obhāso   antaradhāyati   dassanañca   rūpānaṃ   .  sohaṃ  tathā  karissāmi
yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāroti.
     [454]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi    thīnamiddhaṃ    kho   me   udapādi   thīnamiddhādhikaraṇañca   pana
me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute  obhāso  antaradhāyati  dassanañca
rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā   karissāmi   yathā   me  puna  na  vicikicchā
uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhanti.
     [455]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi    chambhitattaṃ    kho    me    udapādi    chambhitattādhikaraṇañca
pana    me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute   obhāso   antaradhāyati
dassanañca   rūpānaṃ  .  seyyathāpi  anuruddhā  puriso  addhānamaggapaṭipanno
tassa     ubhatopasse     vadhakā    uppajjeyyuṃ    tassa    tatonidānaṃ
chambhitattaṃ    uppajjeyya   evameva   kho   me   anuruddhā   chambhitattaṃ
udapādi    chambhitattādhikaraṇañca    pana    me   samādhi   cavi   samādhimhi
cute   obhāso   antaradhāyati   dassanañca   rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā
karissāmi   yathā   me  puna  na  vicikicchā  uppajjissati  na  amanasikāro
na thīnamiddhaṃ na chambhitattanti.
     [456]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi    ubbilaṃ    kho    me    udapādi   ubbilādhikaraṇañca   pana
me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute  obhāso  antaradhāyati  dassanañca
Rūpānaṃ   .   seyyathāpi   anuruddhā   puriso   ekaṃ  nidhimukhaṃ  gavesanto
sakideva    pañca   nidhimukhāni   adhigaccheyya   tassa   tatonidānaṃ   ubbilaṃ
uppajjeyya    evameva    kho    me    anuruddhā   ubbilaṃ   udapādi
ubbilādhikaraṇañca   pana   me   samādhi   cavi   samādhimhi  cute  obhāso
antaradhāyati   dassanañca   rūpānaṃ   .  sohaṃ  tathā  karissāmi  yathā  me
puna   na   vicikicchā   uppajjissati   na   amanasikāro   na  thīnamiddhaṃ  na
chambhitattaṃ na ubbilanti.
     [457]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi    duṭṭhullaṃ    kho   me   udapādi   duṭṭhullādhikaraṇañca   pana
me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute  obhāso  antaradhāyati  dassanañca
rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā   karissāmi   yathā   me  puna  na  vicikicchā
uppajjissati   na   amanasikāro   na   thīnamiddhaṃ  na  chambhitattaṃ  na  ubbilaṃ
na duṭṭhullanti.
     [458]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi   accāraddhaviriyaṃ   kho  me  udapādi  accāraddhaviriyādhikaraṇañca
pana    me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute   obhāso   antaradhāyati
dassanañca     rūpānaṃ    .    seyyathāpi    anuruddhā   puriso   ubhohi
hatthehi   vaṭṭakaṃ   gāḷhaṃ   gaṇheyya   so   tattheva   matameyya   1-
evameva  kho  me  2-  anuruddhā  accāraddhaviriyaṃ  udapādi  accāraddha-
viriyādhikaraṇañca   pana   me   samādhi   cavi   samādhimhi  cute  obhāso
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. patameyyā. patameyyāti mareyyāti upakkilesasuttavaṇṇanā.
@2 Po. Yu. meti natthi.
Antaradhāyati   dassanañca   rūpānaṃ   .  sohaṃ  tathā  karissāmi  yathā  me
puna   na   vicikicchā   uppajjissati   na   amanasikāro   na  thīnamiddhaṃ  na
chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullaṃ na accāraddhaviriyanti.
     [459]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi   atilīnaviriyaṃ   kho   me   udapādi  atilīnaviriyādhikaraṇañca  pana
me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute  obhāso  antaradhāyati  dassanañca
rūpānaṃ   .   seyyathāpi  anuruddhā  puriso  vaṭṭakaṃ  sithilaṃ  gaṇheyya  so
tassa   hatthato   uppateyya   evameva  kho  me  anuruddhā  atilīnaviriyaṃ
udapādi    atilīnaviriyādhikaraṇañca    pana   me   samādhi   cavi   samādhimhi
cute   obhāso   antaradhāyati   dassanañca   rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā
karissāmi   yathā   me  puna  na  vicikicchā  uppajjissati  na  amanasikāro
na  thīnamiddhaṃ  na  chambhitattaṃ  na  ubbilaṃ  na  duṭṭhullaṃ  na  accāraddhaviriyaṃ na
atilīnaviriyanti.
     [460]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  anuruddhā
etadahosi     abhijappā    kho    me    udapādi    abhijappādhikaraṇañca
pana    me   samādhi   cavi   samādhimhi   cute   obhāso   antaradhāyati
dassanañca   rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā   karissāmi   yathā  me  puna  na
vicikicchā   uppajjissati   na   amanasikāro   na   thīnamiddhaṃ  na  chambhitattaṃ
na   ubbilaṃ   na   duṭṭhullaṃ   na   accāraddhaviriyaṃ   na   atilīnaviriyaṃ   na
abhijappāti.
     [461]  So  kho  ahaṃ  anuruddhā  .pe.  tassa  mayhaṃ  etadahosi
nānattasaññā   kho   me   udapādi   nānattasaññādhikaraṇañca   pana   me
samādhi    cavi    samādhimhi   cute   obhāso   antaradhāyati   dassanañca
rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā   karissāmi   yathā   me  puna  na  vicikicchā
uppajjissati   na   amanasikāro   na   thīnamiddhaṃ  na  chambhitattaṃ  na  ubbilaṃ
na   duṭṭhullaṃ   na   accāraddhaviriyaṃ   na   atilīnaviriyaṃ   na  abhijappā  na
nānattasaññāti.
     [462]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  appamatto  ātāpī  pahitatto
viharanto   obhāsañceva   sañjānāmi   dassanañca   rūpānaṃ  .  so  kho
pana   me   obhāso   nacirasseva   antaradhāyati   dassanañca  rūpānaṃ .
Tassa   mayhaṃ   anuruddhā   etadahosi  ko  nu  kho  hetu  ko  paccayo
yena   me   obhāso   antaradhāyati   dassanañca   rūpānanti   .  tassa
mayhaṃ    anuruddhā    etadahosi    atinijjhāyitattaṃ   kho   me   rūpānaṃ
udapādi   atinijjhāyitattādhikaraṇañca   pana   me   samādhi   cavi  samādhimhi
cute   obhāso   antaradhāyati   dassanañca   rūpānaṃ   .   sohaṃ   tathā
karissāmi   yathā   me  puna  na  vicikicchā  uppajjissati  na  amanasikāro
na   thīnamiddhaṃ   na  chambhitattaṃ  na  ubbilaṃ  na  duṭṭhullaṃ  na  accāraddhaviriyaṃ
na   atilīnaviriyaṃ   na   abhijappā   na   nānattasaññā  na  atinijjhāyitattaṃ
rūpānanti.
     [463]    So    kho    ahaṃ    anuruddhā   vicikicchā   cittassa
Upakkilesoti   iti   viditvā   vicikicchaṃ   cittassa  upakkilesaṃ  pajahiṃ .
Amanasikāro    cittassa    upakkilesoti    iti    viditvā   amanasikāraṃ
cittassa    upakkilesaṃ    pajahiṃ   .   thīnamiddhaṃ   cittassa   upakkilesoti
iti   viditvā   thīnamiddhaṃ   cittassa   upakkilesaṃ   pajahiṃ   .   chambhitattaṃ
cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā   chambhitattaṃ  cittassa  upakkilesaṃ
pajahiṃ    .   ubbilaṃ   cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā   ubbilaṃ
cittassa   upakkilesaṃ   pajahiṃ   .   duṭṭhullaṃ  cittassa  upakkilesoti  iti
viditvā duṭṭhullaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ.
     {463.1}   Accāraddhaviriyaṃ   cittassa  upakkilesoti  iti  viditvā
accāraddhaviriyaṃ   cittassa   upakkilesaṃ   pajahiṃ   .   atilīnaviriyaṃ  cittassa
upakkilesoti   iti   viditvā  atilīnaviriyaṃ  cittassa  upakkilesaṃ  pajahiṃ .
Abhijappā   cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā   abhijappaṃ   cittassa
upakkilesaṃ    pajahiṃ   .   nānattasaññā   cittassa   upakkilesoti   iti
viditvā   nānattasaññaṃ   cittassa   upakkilesaṃ   pajahiṃ  .  atinijjhāyitattaṃ
rūpānaṃ   cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā  atinijjhāyitattaṃ  rūpānaṃ
cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ.
     [464]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  appamatto  ātāpī  pahitatto
viharanto   obhāsaṃ   hi   kho   sañjānāmi   na   ca   rūpāni  passāmi
rūpāni   hi   kho  passāmi  na  ca  obhāsaṃ  sañjānāmi  kevalampi  rattiṃ
kevalampi   divasaṃ   kevalampi   rattindivaṃ   .   tassa   mayhaṃ   anuruddhā
Etadahosi   ko   nu  kho  hetu  ko  paccayo  yohaṃ  obhāsaṃ  hi  kho
sañjānāmi   na   ca   rūpāni   passāmi   rūpāni   hi  kho  passāmi  na
ca   obhāsaṃ   sañjānāmi   kevalampi   rattiṃ  kevalampi  divasaṃ  kevalampi
rattindivanti    .   tassa   mayhaṃ   anuruddhā   etadahosi   yasmiṃ   kho
ahaṃ    samaye    rūpanimittaṃ    amanasikaritvā   obhāsanimittaṃ   manasikaromi
obhāsaṃ  hi  kho  tasmiṃ  samaye  sañjānāmi  na  ca  rūpāni  passāmi yasmiṃ
panāhaṃ    samaye   obhāsanimittaṃ   amanasikaritvā   rūpanimittaṃ   manasikaromi
rūpāni   hi   kho   tasmiṃ   samaye  passāmi  na  ca  obhāsaṃ  sañjānāmi
kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivanti.
     [465]   So  kho  ahaṃ  anuruddhā  appamatto  ātāpī  pahitatto
viharanto   parittañceva   obhāsaṃ   sañjānāmi   parittāni   ca   rūpāni
passāmi   appamāṇañceva   obhāsaṃ   sañjānāmi  appamāṇāni  ca  rūpāni
passāmi   kevalampi   rattiṃ   kevalampi   divasaṃ   kevalampi  rattindivaṃ .
Tassa   mayhaṃ   anuruddhā   etadahosi  ko  nu  kho  hetu  ko  paccayo
yohaṃ   parittañceva   obhāsaṃ  sañjānāmi  parittāni  ca  rūpāni  passāmi
appamāṇañceva    obhāsaṃ    sañjānāmi    appamāṇāni    ca    rūpāni
passāmi   kevalampi   rattiṃ   kevalampi  divasaṃ  kevalampi  rattindivanti .
Tassa   mayhaṃ   anuruddhā   etadahosi   yasmiṃ  kho  samaye  paritto  me
samādhi   hoti   parittaṃ  me  tamhi  samaye  cakkhu  hoti  sohaṃ  parittena
cakkhunā    parittañceva   obhāsaṃ   sañjānāmi   parittāni   ca   rūpāni
Passāmi   yasmiṃ   pana   samaye   appamāṇo   1-   me   samādhi  hoti
appamāṇaṃ    me    tamhi   samaye   cakkhu   hoti   sohaṃ   appamāṇena
cakkhunā   appamāṇañceva   obhāsaṃ   sañjānāmi  appamāṇāni  ca  rūpāni
passāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivanti.
     {465.1}  Yato  kho  me anuruddhā vicikicchā cittassa upakkilesoti
iti   viditvā   vicikicchā   cittassa   upakkileso   pahīno   ahosi .
Amanasikāro   cittassa  upakkilesoti  iti  viditvā  amanasikāro  cittassa
upakkileso    pahīno   ahosi   .   thīnamiddhaṃ   cittassa   upakkilesoti
iti   viditvā   thīnamiddhaṃ   cittassa   upakkileso   pahīno   ahosi  .
Chambhitattaṃ   cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā   chambhitattaṃ  cittassa
upakkileso   pahīno   ahosi   .   ubbilaṃ  cittassa  upakkilesoti  iti
viditvā   ubbilaṃ   cittassa   upakkileso   pahīno   ahosi  .  duṭṭhullaṃ
cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā   duṭṭhullaṃ  cittassa  upakkileso
pahīno    ahosi    .   accāraddhaviriyaṃ   cittassa   upakkilesoti   iti
viditvā   accāraddhaviriyaṃ   cittassa   upakkileso   pahīno   ahosi  .
Atilīnaviriyaṃ   cittassa   upakkilesoti  iti  viditvā  atilīnaviriyaṃ  cittassa
upakkileso   pahīno   ahosi   .   abhijappā   cittassa   upakkilesoti
iti   viditvā   abhijappā   cittassa   upakkileso   pahīno   ahosi .
Nānattasaññā    cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā   nānattasaññā
cittassa    upakkileso   pahīno   ahosi   .   atinijjhāyitattaṃ   rūpānaṃ
@Footnote: 1 Yu. apparitto.
Cittassa   upakkilesoti   iti   viditvā  atinijjhāyitattaṃ  rūpānaṃ  cittassa
upakkileso   pahīno   ahosi   .   tassa   mayhaṃ  anuruddhā  etadahosi
ye   kho   me   cittassa   upakkilesā  te  me  pahīnā  handadānāhaṃ
tividhena samādhiṃ bhāvesinti.
     [466]   So   kho   ahaṃ  anuruddhā  savitakkampi  savicāraṃ  samādhiṃ
bhāvesiṃ   .   avitakkampi   vicāramattaṃ   samādhiṃ  bhāvesiṃ  .  avitakkampi
avicāraṃ  samādhiṃ  bhāvesiṃ  .  sappītikampi  samādhiṃ  bhāvesiṃ  .  nippītikampi
samādhiṃ  bhāvesiṃ  .  sātasahagatampi  samādhiṃ  bhāvesiṃ  .  upekkhāsahagatampi
samādhiṃ   bhāvesiṃ   .   yato  kho  me  anuruddhā  savitakkopi  savicāro
samādhi   bhāvito   ahosi   .  avitakkopi  vicāramatto  samādhi  bhāvito
ahosi  .  avitakkopi  avicāro  samādhi  bhāvito  ahosi  .  sappītikopi
samādhi   bhāvito   ahosi   .   nippītikopi  samādhi  bhāvito  ahosi .
Sātasahagatopi   samādhi   bhāvito   ahosi   .  upekkhāsahagatopi  samādhi
bhāvito   ahosi   .   ñāṇañca   pana   me   dassanaṃ  udapādi  akuppā
me vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti.
     Idamavoca    bhagavā    attamano   āyasmā   anuruddho   bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
                 Upakkilesasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ.
                       ---------
                      Bālapaṇḍitasuttaṃ
     [467]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
     [468]    Bhagavā    etadavoca    tīṇīmāni    bhikkhave   bālassa
bālalakkhaṇāni   bālanimittāni   bālāpadānāni  .  katamāni  tīṇi  .  idha
bhikkhave  bālo  duccintitacintī  ca  hoti  dubbhāsitabhāsī  ca dukkaṭakammakārī
ca   .   no   cetaṃ   bhikkhave   bālo   duccintitacintī   ca   abhavissa
dubbhāsitabhāsī   ca   dukkaṭakammakārī  ca  .  kena  naṃ  paṇḍitā  jāneyyuṃ
bālo   ayaṃ   bhavaṃ   asappurisoti   .  yasmā  ca  kho  bhikkhave  bālo
duccintitacintī    ca    hoti    dubbhāsitabhāsī   ca   dukkaṭakammakārī   ca
tasmā   naṃ   paṇḍitā   jānanti   bālo   ayaṃ   bhavaṃ   asappurisoti .
Sa   kho   so  bhikkhave  bālo  tividhaṃ  diṭṭheva  dhamme  dukkhaṃ  domanassaṃ
paṭisaṃvedeti.
     [469]  Sace  bhikkhave  bālo sabhāyaṃ vā nisinno hoti rathiyāya 1-
vā  nisinno  hoti  siṅghāṭake  vā  nisinno  hoti  tatra  [2]-  jano
tajjaṃ   tassāruppaṃ  kathaṃ  manteti  .  sace  bhikkhave  bālo  pāṇātipātī
hoti   adinnādāyī   hoti   kāmesumicchācārī   hoti   musāvādī  hoti
surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī    hoti    tatra    bhikkhave   bālassa   evaṃ
@Footnote: 1 Ma. rathikāya .  2 Po. Ma. Yu. etthantare cesaddo dissati.
Hoti   yaṃ   kho   jano   tajjaṃ   tassāruppaṃ   kathaṃ  manteti  saṃvijjante
te   ca   1-   dhammā   mayi   ahañca  tesu  dhammesu  sandissāmīti .
Idaṃ    bhikkhave    bālo   paṭhamaṃ   diṭṭheva   dhamme   dukkhaṃ   domanassaṃ
paṭisaṃvedeti.
     [470]   Puna   caparaṃ   bhikkhave   bālo  passati  rājāno  coraṃ
āgucāriṃ  gahetvā  vividhā  kammakāraṇā  kārente  kasāhipi  tāḷente
vettehipi   tāḷente   addhadaṇḍakehipi   tāḷente  hatthampi  chindante
pādampi    chindante    hatthapādampi    chindante    kaṇṇampi   chindante
nāsampi   chindante   kaṇṇanāsampi   chindante   bilaṅgathālikampi  karonte
saṅkhamuṇḍikampi   karonte   rāhumukhampi  karonte  jotimālikampi  karonte
hatthapajjotikampi    karonte   erakavattikampi   karonte   cīrakavāsikampi
karonte   eṇeyyakampi   karonte  balisamaṃsikampi  karonte  kahāpaṇakampi
karonte    khārāpatacchikampi    karonte    palīghaparivattikampi   karonte
palālapīṭhakampi   karonte   tattenapi   telena   osiñcante   sunakhehipi
khādāpente     jīvantampi    sūle    uttāsente    asināpi    sīsaṃ
chindante   .   tatra   bhikkhave   bālassa  evaṃ  hoti  yathārūpānaṃ  kho
pāpakānaṃ   kammānaṃ   hetu  rājāno  coraṃ  āgucāriṃ  gahetvā  vividhā
kammakāraṇā    kārenti   kasāhipi   tāḷenti   .pe.   asināpi   sīsaṃ
chindanti   .   saṃvijjante   te  ca  dhammā  mayi  ahañca  tesu  dhammesu
sandissāmi   .  mañcepi  rājāno  jāneyyuṃ  mampi  rājāno  gahetvā
@Footnote: 1 Po. Ma. casaddo na dissati.
Vividhā   kammakāraṇā   kāreyyuṃ   kasāhipi   tāḷeyyuṃ  .pe.  jīvantampi
sūle   uttāseyyuṃ   asināpi   sīsaṃ   chindeyyunti   .  idampi  bhikkhave
bālo dutiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
     [471]  Puna  caparaṃ  bhikkhave  bālaṃ  pīṭhasamārūḷhaṃ  vā mañcasamārūḷhaṃ
vā   chamāyaṃ   vā  semānaṃ  yānissa  pubbe  pāpakāni  kammāni  katāni
kāyena   duccaritāni   vācāya   duccaritāni  manasā  duccaritāni  tānissa
tamhi     samaye     olambanti    ajjholambanti    abhippalambanti   .
Seyyathāpi   bhikkhave   mahataṃ   pabbatakūṭānaṃ  chāyā  sāyaṇhasamayaṃ  paṭhaviyā
olambanti    ajjholambanti    abhippalambanti   evameva   kho   bhikkhave
bālaṃ  pīṭhasamārūḷhaṃ  vā  mañcasamārūḷhaṃ  vā  chamāyaṃ  vā  semānaṃ yānissa
pubbe    pāpakāni   kammāni   katāni   kāyena   duccaritāni   vācāya
duccaritāni   manasā   duccaritāni   tānissa   tamhi   samaye   olambanti
ajjholambanti    abhippalambanti    .   tatra   bhikkhave   bālassa   evaṃ
hoti  akataṃ  vata  me  kalyāṇaṃ  akataṃ  kusalaṃ  akataṃ  bhīruttāṇaṃ  kataṃ  pāpaṃ
kataṃ   luddaṃ   kataṃ   kibbisaṃ   yāvatā  hoti  akatakalyāṇānaṃ  akatakusalānaṃ
akatabhīruttāṇānaṃ    katapāpānaṃ    kataluddānaṃ    katakibbisānaṃ    gati   taṃ
gatiṃ   pecca   gacchāmīti   .   so  socati  kilamati  paridevati  urattāḷiṃ
kandati   sammohaṃ   āpajjati   .   idaṃ   kho   bhikkhave   bālo  tatiyaṃ
diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti.
     [472]  Sa  kho  so  bhikkhave  bālo  kāyena  duccaritaṃ  caritvā
vācāya   duccaritaṃ   caritvā   manasā  duccaritaṃ  caritvā  kāyassa  bhedā
parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   .  yaṃ  kho
taṃ   bhikkhave   sammā   vadamāno   vadeyya   ekantaṃ   aniṭṭhaṃ  ekantaṃ
akantaṃ   ekantaṃ   amanāpanti   nirayameva  taṃ  sammā  vadamāno  vadeyya
ekantaṃ   aniṭṭhaṃ   ekantaṃ   akantaṃ   ekantaṃ  amanāpanti  .  yāvañcidaṃ
bhikkhave upamāpi na sukarā yāva dukkhā nirayāti.
     [473]   Evaṃ   vutte   aññataro   bhikkhu   bhagavantaṃ  etadavoca
sakkā   pana  bhante  upamā  kātunti  .  sakkā  bhikkhūti  bhagavā  avoca
seyyathāpi   bhikkhave   coraṃ  āgucāriṃ  gahetvā  rañño  dasseyyuṃ  ayaṃ
te   deva  coro  āgucārī  imassa  yaṃ  icchasi  taṃ  daṇḍaṃ  paṇehīti .
Tamenaṃ   rājā   evaṃ   vadeyya   gacchatha  bho  imaṃ  purisaṃ  pubbaṇhasamayaṃ
sattisatena   hanathāti   .   tamenaṃ  pubbaṇhasamayaṃ  sattisatena  haneyyuṃ .
Atha  rājā  majjhantikasamayaṃ  evaṃ  vadeyya  ambho  kathaṃ  so  purisoti .
Tatheva  deva  jīvatīti  .  tamenaṃ  rājā  evaṃ vadeyya gacchatha bho taṃ purisaṃ
majjhantikasamayaṃ    sattisatena    hanathāti    .    tamenaṃ    majjhantikasamayaṃ
sattisatena   haneyyuṃ   .   atha   rājā   sāyaṇhasamayaṃ   evaṃ  vadeyya
ambho   kathaṃ  so  purisoti  .  tatheva  deva  jīvatīti  .  tamenaṃ  rājā
evaṃ    vadeyya   gacchatha   bho   taṃ   purisaṃ   sāyaṇhasamayaṃ   sattisatena
hanathāti   .   tamenaṃ   sāyaṇhasamayaṃ   sattisatena   haneyyuṃ   .  taṃ  kiṃ
Maññatha   bhikkhave   api   nu   so   puriso  tīhi  sattisatehi  haññamāno
tatonidānaṃ   dukkhaṃ   domanassaṃ   paṭisaṃvediyethāti   .  ekissāpi  bhante
sattiyā    haññamāno    so    puriso   tatonidānaṃ   dukkhaṃ   domanassaṃ
paṭisaṃvediyetha ko pana vādo tīhi sattisatehīti.
     [474]   Atha   kho  bhagavā  parittaṃ  pāṇimattaṃ  pāsāṇaṃ  gahetvā
bhikkhū   āmantesi   taṃ  kiṃ  maññatha  bhikkhave  katamo  nu  kho  mahantataro
yo   cāyaṃ  mayā  paritto  pāṇimatto  pāsāṇo  gahito  [1]-  himavā
pabbatarājāti    .    appamattako    ayaṃ   bhante   bhagavatā   paritto
pāṇimatto    pāsāṇo    gahito    himavantaṃ   pabbatarājānaṃ   upanidhāya
saṅkhampi   na   upeti  kalabhāgampi  na  upeti  upanidhampi  na  upetīti .
Evameva   2-   bhikkhave   yaṃ  3-  puriso  tīhi  sattisatehi  haññamāno
tatonidānaṃ   dukkhaṃ   domanassaṃ   paṭisaṃvedeti  .  taṃ  nirayassa  4-  dukkhaṃ
upanidhāya   saṅkhampi   na   upeti   kalabhāgampi  na  upeti  upanidhampi  na
upeti.
     [475]   Tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  pañcavidhabandhanaṃ  nāma  kāraṇaṃ
kārenti   .   tattaṃ   ayokhīlaṃ  hatthe  gamenti  tattaṃ  ayokhīlaṃ  dutiye
hatthe   gamenti   tattaṃ   ayokhīlaṃ   pāde   gamenti   tattaṃ   ayokhīlaṃ
dutiye   pāde   gamenti   tattaṃ   ayokhīlaṃ  majjhe  urasmiṃ  gamenti .
So  tattha  dukkhā  tippā  kaṭukā  vedanā  vedeti  na  ca  tāva  kālaṃ
karoti   yāva   na   taṃ   pāpakammaṃ   byantīhoti   .   tamenaṃ  bhikkhave
@Footnote: 1 Ma. yo ca himavā pabbatarājāti. 2 Ma. Yu. evameva khoti dissati.
@3 Ma. Yu. yaṃ so purisoti dissati 4 Yu. taṃ nerayikassa upanidhāya. Ma. taṃ nirayakassa
@dukkhassa upanidhāya.
Nirayapālā   saṃvedhetvā   1-  kuṭhārīhi  tacchanti  .  so  tattha  dukkhā
tippā   .pe.   byantīhoti   .  tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  uddhaṃpādaṃ
adhosiraṃ   gahetvā   vāsīhi   tacchanti   .   so  tattha  dukkhā  tippā
.pe.   byantīhoti   .   tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  rathe  yojetvā
ādittāya     paṭhaviyā     sampajjalitāya    sañjotibhūtāya    sārentipi
paccāsārentipi   .   so  tattha  dukkhā  tippā  .pe.  byantīhoti .
Tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā  mahantaṃ  aṅgārapabbataṃ  ādittaṃ  sampajjalitaṃ
sañjotibhūtaṃ   āropentipi   oropentipi  .  so  tattha  dukkhā  tippā
kaṭukā  vedanā  vedeti  na  ca  tāva  kālaṃ  karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ
byantīhoti.
     {475.1}    Tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā   uddhaṃpādaṃ   adhosiraṃ
gahetvā   tattāya   lohakumbhiyā   pakkhipanti   ādittāya  sampajjalitāya
sañjotibhūtāya   .   so   tattha   pheṇuddehakaṃ   paccati   .  so  tattha
pheṇuddehakaṃ   paccamāno   sakimpi   uddhaṃ   gacchati  sakimpi  adho  gacchati
sakimpi   tiriyaṃ   gacchati   .  so  tattha  dukkhā  tippā  kaṭukā  vedanā
vedeti  na  ca  tāva  kālaṃ  karoti  yāva  na  taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
Tamenaṃ    bhikkhave    nirayapālā    mahāniraye    pakkhipanti    .   so
kho    pana    bhikkhave   mahānirayo   catukkaṇṇo   catudvāro   vibhatto
bhāgaso    mito    ayopākārapariyanto    ayasā   paṭikkujjito   tassa
ayomayā   bhūmi   jalitā   tejasā   yuttā  samantā  yojanasataṃ  pharitvā
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. saṃvesetvāti dissati.
Tiṭṭhati   sabbadā   .   anekapariyāyenapi   kho   ahaṃ  bhikkhave  nirayakathaṃ
katheyyaṃ   .   yāvañcidaṃ   bhikkhave  na  sukaraṃ  akkhānena  pāpuṇituṃ  yāva
dukkhā nirayā.
     [476]   Santi   bhikkhave   tiracchānagatā   pāṇā   tiṇabhakkhā .
Te  allānipi  1-  tiṇāni  dantullehakaṃ  khādanti  .  katame  ca bhikkhave
tiracchānagatā   pāṇā   tiṇabhakkhā   assā   2-  goṇā  gadrabhā  ajā
migā   ye   vā   panaññepi  keci  tiracchānagatā  pāṇā  tiṇabhakkhā .
Sa  kho  so  bhikkhave  bālo  idha  pubbe  rasādo  idha pāpāni kammāni
karitvā   kāyassa  bhedā  parammaraṇā  tesaṃ  sattānaṃ  sahabyataṃ  upapajjati
ye te sattā tiṇabhakkhā.
     [477]   Santi  bhikkhave  tiracchānagatā  pāṇā  gūthabhakkhā  .  te
dūratova    gūthagandhaṃ   ghāyitvā   dhāvanti   ettha   bhuñjissāma   ettha
bhuñjissāmāti   .   seyyathāpi  nāma  brāhmaṇā  āhutigandhena  dhāvanti
ettha    bhuñjissāma    ettha   bhuñjissāmāti   evameva   kho   santi
bhikkhave   tiracchānagatā   pāṇā   gūthabhakkhā   .  te  dūratova  gūthagandhaṃ
ghāyitvā    dhāvanti   ettha   bhuñjissāma   ettha   bhuñjissāmāti  .
Katame   ca   bhikkhave   tiracchānagatā  pāṇā  gūthabhakkhā  kukkuṭā  sūkarā
soṇā   siṅgālā   ye   vā   panaññepi   keci  tiracchānagatā  pāṇā
gūthabhakkhā   .  sa  kho  so  bhikkhave  bālo  idha  pubbe  rasādo  idha
pāpāni   kammāni   karitvā  kāyassa  bhedā  parammaraṇā  tesaṃ  sattānaṃ
@Footnote: 1 Yu. te allānipi tiṇāni sukkhāni. Ma. te allānipi tiṇāni sukkhānipi
@tiṇāni. 2 Ma. hatthī assā ....
Sahabyataṃ upapajjati ye te sattā gūthabhakkhā.
     [478]  Santi  bhikkhave  tiracchānagatā  pāṇā  andhakāre  jāyanti
andhakāre  jīyanti  andhakāre  mīyanti  .  katame ca bhikkhave tiracchānagatā
pāṇā   andhakāre   jāyanti   andhakāre   jīyanti   andhakāre  mīyanti
kīṭā  [1]-  paṭaṅgā  gaṇḍuppādā  ye  vā panaññepi keci tiracchānagatā
pāṇā   andhakāre   jāyanti  andhakāre  jīyanti  andhakāre  mīyanti .
Sa   kho   so   bhikkhave   bālo   idha  pubbe  rasādo  idha  pāpāni
kammāni    karitvā    kāyassa    bhedā   parammaraṇā   tesaṃ   sattānaṃ
sahabyataṃ   upapajjati   ye   te  sattā  andhakāre  jāyanti  andhakāre
jīyanti andhakāre mīyanti.
     [479]   Santi   bhikkhave  tiracchānagatā  pāṇā  udakasmiṃ  jāyanti
udakasmiṃ   jīyanti  udakasmiṃ  mīyanti  .  katame  ca  bhikkhave  tiracchānagatā
pāṇā    udakasmiṃ    jāyanti    udakasmiṃ    jīyanti    udakasmiṃ   mīyanti
macchā   kacchapā   suṃsumārā   ye   vā  panaññepi  keci  tiracchānagatā
pāṇā    udakasmiṃ   jāyanti   udakasmiṃ   jīyanti   udakasmiṃ   mīyanti  .
Sa   kho   so   bhikkhave   bālo   idha  pubbe  rasādo  idha  pāpāni
kammāni   karitvā   kāyassa  bhedā  parammaraṇā  tesaṃ  sattānaṃ  sahabyataṃ
upapajjati    ye   te   sattā   udakasmiṃ   jāyanti   udakasmiṃ   jīyanti
udakasmiṃ mīyanti.
     [480]   Santi   bhikkhave  tiracchānagatā  pāṇā  asucismiṃ  jāyanti
@Footnote: 1 Ma. Yu. puḷavā.
Asucismiṃ   jīyanti  asucismiṃ  mīyanti  .  katame  ca  bhikkhave  tiracchānagatā
pāṇā    asucismiṃ   jāyanti   asucismiṃ   jīyanti   asucismiṃ   mīyanti  .
Ye   te   bhikkhave   sattā   pūtimacche   vā  jāyanti  pūtimacche  vā
jīyanti   pūtimacche   vā   mīyanti   pūtikuṇape   vā   ...  pūtikummāse
vā  ...  candanikāya  vā  ...  oḷigalle  vā  jāyanti  .pe.  ye
vā    panaññepi    keci    tiracchānagatā   pāṇā   asucismiṃ   jāyanti
asucismiṃ   jīyanti   asucismiṃ   mīyanti   .  sa  kho  so  bhikkhave  bālo
idha    pubbe   rasādo   idha   pāpāni   kammāni   karitvā   kāyassa
bhedā   parammaraṇā   tesaṃ   sattānaṃ   sahabyataṃ   upapajjati   ye   te
sattā    asucismiṃ   jāyanti   asucismiṃ   jīyanti   asucismiṃ   mīyanti  .
Anekapariyāyenapi   kho   ahaṃ   bhikkhave   tiracchānayonikathaṃ   katheyyaṃ .
Yāvañcidaṃ   bhikkhave   na   sukaraṃ   akkhānena   pāpuṇituṃ   yāva   dukkhā
tiracchānayoni.
     [481]  Seyyathāpi  bhikkhave  puriso  ekacchiggaḷaṃ  yugaṃ mahāsamudde
pakkhipeyya   .   tamenaṃ  puratthimo  vāto  pacchimena  saṃhareyya  pacchimo
vāto   puratthimena   saṃhareyya   uttaro   vāto   dakkhiṇena  saṃhareyya
dakkhiṇo   vāto   uttarena   saṃhareyya   .  tatrāssa  kāṇo  kacchapo
so   vassasatassa   1-   accayena  sakiṃ  ummujjeyya  .  taṃ  kiṃ  maññatha
bhikkhave   api   nu   so   kāṇo  kacchapo  amusmiṃ  ekacchiggaḷe  yuge
gīvaṃ   paveseyyāti   .   no   hetaṃ  bhante  yadi  nūna  bhante  kadāci
@Footnote: 1 Ma. āmeṇḍitaṃ.
Karahaci   dīghassa   addhuno   accayenāti  .  khippataraṃ  kho  so  bhikkhave
kāṇo   kacchapo  amusmiṃ  ekacchiggaḷe  yuge  gīvaṃ  paveseyya  .  ato
dullabhatarāhaṃ   bhikkhave   manussattaṃ   vadāmi   sakiṃ  vinipātagatena  bālena
taṃ  kissa  hetu  na  hettha  bhikkhave  atthi dhammacariyā samacariyā kusalakiriyā
puññakiriyā aññamaññakhādikā ettha bhikkhave vattati dubbalamārikā 1-.
     [482]  Sa  kho  so  bhikkhave  bālo  sace  kadāci karahaci dīghassa
addhuno    accayena    manussattaṃ   āgacchati   yāni   tāni   nīcakulāni
caṇḍālakulaṃ   vā   nesādakulaṃ   vā  venukulaṃ  2-  vā  rathakārakulaṃ  vā
pukkusakulaṃ  vā  tathārūpe  kule  pacchā  jāyati daḷidde appannapānabhojane
kasiravuttike   yattha   kasirena   ghāsacchādo   labbhati  .  so  ca  hoti
dubbaṇṇo      duddasiko      okoṭimako      bahvābādho     kāṇo
vā   kuṇī  vā  khañjo  vā  pakkhahato  vā  na  lābhī  annassa  pānassa
vatthassa    yānassa    mālāgandhavilepanassa   seyyāvasathapadīpeyyassa  .
So   kāyena   duccaritaṃ  carati  vācāya  duccaritaṃ  carati  manasā  duccaritaṃ
carati   .   so   kāyena  duccaritaṃ  caritvā  vācāya  duccaritaṃ  caritvā
manasā   duccaritaṃ   caritvā   kāyassa  bhedā  parammaraṇā  apāyaṃ  duggatiṃ
vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
     [483]   Seyyathāpi   bhikkhave  akkhadhutto  paṭhameneva  kaliggahena
puttampi   jīyetha  dārampi  jīyetha  sabbaṃ  sāpateyyampi  jīyetha  uttarimpi
@Footnote: 1 sabbapotthakesu dubbalakhādikāti dissati .  2 Ma. venakulaṃ. Yu. veṇakulaṃ.
Addhubandhaṃ   1-  nigaccheyya  .  appamattako  so  bhikkhave  kaliggaho  yaṃ
so   akkhadhutto   paṭhameneva   kaliggahena   puttampi   jīyetha   dārampi
jīyetha   sabbaṃ  sāpateyyampi  jīyetha  uttarimpi  addhubandhaṃ  nigaccheyya .
Atha  kho  ayameva  tato  mahantataro  kaliggaho  yaṃ  so  bālo  kāyena
duccaritaṃ   caritvā   vācāya  duccaritaṃ  caritvā  manasā  duccaritaṃ  caritvā
kāyassa    bhedā    parammaraṇā    apāyaṃ    duggatiṃ    vinipātaṃ   nirayaṃ
upapajjati. Ayaṃ bhikkhave kevalā paripūrā bālabhūmīti.
     [484]     Tīṇīmāni     bhikkhave     paṇḍitassa    paṇḍitalakkhaṇāni
paṇḍitanimittāni   paṇḍitāpadānāni   .   katamāni   tīṇi  .  idha  bhikkhave
paṇḍito   sucintitacintī   ca  hoti  subhāsitabhāsī  ca  sukatakammakārī  ca .
No   cetaṃ  bhikkhave  paṇḍito  sucintitacintī  ca  abhavissa  subhāsitabhāsī  ca
sukatakammakārī   ca   .   kena   naṃ   paṇḍitā   jāneyyuṃ  paṇḍito  ayaṃ
bhavaṃ   sappurisoti   .   yasmā   ca  kho  bhikkhave  paṇḍito  sucintitacintī
ca   hoti   subhāsitabhāsī   ca   sukatakammakārī   ca   tasmā  taṃ  paṇḍitā
jānanti   paṇḍito   ayaṃ   bhavaṃ   sappurisoti   .  sa  kho  so  bhikkhave
paṇḍito tividhaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
     [485]   Sace   bhikkhave   paṇḍito   sabhāyaṃ  vā  nisinno  hoti
rathiyāya   vā   nisinno   hoti   siṅghāṭake  vā  nisinno  hoti  tatra
jano   tajjaṃ   tassāruppaṃ   kathaṃ   manteti   .  sace  bhikkhave  paṇḍito
@Footnote: 1 Yu. anubandhanti dissati.
Pāṇātipātā    paṭivirato    hoti    adinnādānā    paṭivirato   hoti
kāmesumicchācārā    paṭivirato    hoti   musāvādā   paṭivirato   hoti
surāmerayamajjapamādaṭṭhānā   paṭivirato   hoti   tatra  bhikkhave  paṇḍitassa
evaṃ   hoti  yaṃ  kho  jano  tajjaṃ  tassāruppaṃ  kathaṃ  manteti  saṃvijjante
te   dhammā  mayi  ahañca  tesu  dhammesu  sandissāmīti  .  idaṃ  bhikkhave
paṇḍito paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
     [486]   Puna   caparaṃ   bhikkhave  paṇḍito  passati  rājāno  coraṃ
āgucāriṃ  gahetvā  vividhā  kammakāraṇā  kārente  kasāhipi  tāḷente
vettehipi   tāḷente   addhadaṇḍakehipi   tāḷente  hatthampi  chindante
pādampi    chindante    hatthapādampi    chindante    kaṇṇampi   chindante
nāsampi   chindante   kaṇṇanāsampi   chindante   bilaṅgathālikampi  karonte
saṅkhamuṇḍikampi   karonte   rāhumukhampi  karonte  jotimālikampi  karonte
hatthapajjotikampi    karonte   erakavattikampi   karonte   cīrakavāsikampi
karonte   eṇeyyakampi   karonte  baḷisamaṃsikampi  karonte  kahāpaṇakampi
karonte    khārāpatacchikampi    karonte    palīghaparivattikampi   karonte
palālapīṭhakampi   karonte   tattenapi   telena   osiñcante   sunakhehipi
khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante.
     {486.1} Tatra bhikkhave paṇḍitassa evaṃ hoti yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ
kammānaṃ  hetu  rājāno  coraṃ  āgucāriṃ  gahetvā  vividhā  kammakāraṇā
kārenti    kasāhipi    tāḷenti   addhadaṇḍakehipi   tāḷenti   hatthampi
Chindanti   pādampi   chindanti   hatthapādampi   chindanti   kaṇṇampi  chindanti
nāsampi    chindanti    kaṇṇanāsampi   chindanti   bilaṅgathālikampi   karonti
saṅkhamuṇḍikampi   karonti   rāhumukhampi   karonti   jotimālikampi   karonti
hatthapajjotikampi    karonti    erakavattikampi    karonti   cīrakavāsikampi
karonti   eṇeyyakampi   karonti  baḷisamaṃsikampi  karonti  khārāpatacchikampi
karonti     palīghaparivattikampi     karonti     palālapīṭhakampi     karonti
tattenapi    telena    osiñcanti   sunakhehipi   khādāpenti   jīvantampi
sūle   uttāsenti   asināpi   sīsaṃ   chindanti  .  na  te  dhammā  mayi
saṃvijjanti    ahañca    na   tesu   dhammesu   sandissāmīti   .   idampi
bhikkhave paṇḍito dutiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
     [487]    Puna    caparaṃ    bhikkhave   paṇḍitaṃ   pīṭhasamārūḷhaṃ   vā
mañcasamārūḷhaṃ   vā   chamāyaṃ   vā  semānaṃ  yānissa  pubbe  kalyāṇāni
kammāni  katāni  kāyena  sucaritāni  vācāya  sucaritāni  manasā  sucaritāni
tānissa   tamhi   samaye   olambanti   ajjholambanti   abhippalambanti .
Seyyathāpi   bhikkhave   mahataṃ   pabbatakūṭānaṃ  chāyā  sāyaṇhasamayaṃ  paṭhaviyā
olambanti    ajjholambanti    abhippalambanti   evameva   kho   bhikkhave
paṇḍitaṃ   pīṭhasamārūḷhaṃ   vā   mañcasamārūḷhaṃ   vā   chamāyaṃ  vā  semānaṃ
yānissa    pubbe   kalyāṇāni   kammāni   katāni   kāyena   sucaritāni
vācāya   sucaritāni  manasā  sucaritāni  tānissa  tamhi  samaye  olambanti
ajjholambanti    abhippalambanti   .   tatra   bhikkhave   paṇḍitassa   evaṃ
Hoti   akataṃ   vata  me  pāpaṃ  akataṃ  luddaṃ  akataṃ  kibbisaṃ  kataṃ  kalyāṇaṃ
kataṃ   kusalaṃ   kataṃ   bhīruttāṇaṃ   yāvatā  hoti  akatapāpānaṃ  akataluddānaṃ
akatakibbisānaṃ    katakalyāṇānaṃ    katakusalānaṃ   katabhīruttāṇānaṃ   gati   taṃ
gatiṃ   pecca   gacchāmīti   .  so  na  socati  na  kilamati  na  paridevati
na   urattāḷiṃ   kandati   na   sammohaṃ   āpajjati   .  idampi  bhikkhave
paṇḍito tatiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti.
     [488]  Sa  kho  so  bhikkhave  paṇḍito  kāyena  sucaritaṃ  caritvā
vācāya   sucaritaṃ   caritvā   manasā   sucaritaṃ   caritvā  kāyassa  bhedā
parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   .  yaṃ  kho  taṃ  bhikkhave
sammā   vadamāno   vadeyya   ekantaṃ   iṭṭhaṃ   ekantaṃ  kantaṃ  ekantaṃ
manāpanti   saggameva   taṃ   sammā   vadamāno   vadeyya  ekantaṃ  iṭṭhaṃ
ekantaṃ   kantaṃ   ekantaṃ   manāpanti   .   yāvañcidaṃ  bhikkhave  upamāpi
na sukarā yāva sukhā saggāti.
     [489]   Evaṃ   vutte   aññataro   bhikkhu   bhagavantaṃ  etadavoca
sakkā   pana  bhante  upamā  kātunti  .  sakkā  bhikkhūti  bhagavā  avoca
seyyathāpi   bhikkhave   rājā   cakkavatti   sattahi  ratanehi  samannāgato
catūhi   ca   iddhīhi  tatonidānaṃ  sukhaṃ  somanassaṃ  paṭisaṃvedeti  .  katamehi
sattahi.
     [490]  Idha  bhikkhave  rañño  khattiyassa muddhāvasittassa tadahuposathe
paṇṇarase       sīsanhātassa      uposathikassa      uparipāsādavaragatassa
Dibbaṃ  cakkaratanaṃ  pātubhavati  sahassāraṃ  sanemikaṃ  sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ.
Disvāna    1-   rañño   khattiyassa   muddhāvasittassa   etadahosi   sutaṃ
kho    pana    metaṃ    yassa    rañño    muddhāvasittassa   tadahuposathe
paṇṇarase    sīsanhātassa    uposathikassa    uparipāsādavaragatassa    dibbaṃ
cakkaratanaṃ    pātubhavati   sahassāraṃ   sanemikaṃ   sanābhikaṃ   sabbākāraparipūraṃ
so  hoti  rājā  cakkavatti  assaṃ  nu  kho  ahaṃ  rājā  cakkavattīti .
Atha  kho  bhikkhave  rājā  khattiyo  muddhāvasitto  uṭṭhāyāsanā  vāmena
hatthena   bhiṅgāraṃ   gahetvā   dakkhiṇena   hatthena  cakkaratanaṃ  abbhukīrati
pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ abhivijinātu bhavaṃ cakkaratananti.
     {490.1}  Atha  kho  taṃ  bhikkhave  cakkaratanaṃ  puratthimaṃ  disaṃ pavattati
anvadeva  rājā  cakkavatti  saddhiṃ  caturaṅginiyā  senāya . Yasmiṃ kho pana
bhikkhave  padese  cakkaratanaṃ  patiṭṭhāti  tatra  rājā cakkavatti vāsaṃ upeti
saddhiṃ  caturaṅginiyā  senāya  .  ye  kho  pana  bhikkhave puratthimāya disāya
paṭirājāno   te   rājānaṃ   cakkavattiṃ  upasaṅkamitvā  evamāhaṃsu  ehi
kho    mahārāja    svāgataṃ   mahārāja   sakante   mahārāja   anusāsa
mahārājāti   .   rājā   cakkavatti   evamāha   pāṇo  na  hantabbo
adinnaṃ   nādātabbaṃ   kāmesumicchā   na  caritabbā  musā  na  bhāsitabbā
majjaṃ   na   pātabbaṃ   yathābhūtañca  bhuñjathāti  .  ye  kho  pana  bhikkhave
puratthimāya  disāya  paṭirājāno  te  rañño  cakkavattissa  anuyuttā  2-
ahesuṃ.
@Footnote: 1 Ma. taṃ disvāna .  2 Ma. anuyantā bhavanti. Yu. anuyattā bhavanti.
     {490.2}   Atha   kho   taṃ   bhikkhave  cakkaratanaṃ  puratthimaṃ  samuddaṃ
ajjhogahetvā     paccuttaritvā    dakkhiṇaṃ    disaṃ    pavattati    .pe.
Dakkhiṇaṃ     disaṃ     samuddaṃ    ajjhogahetvā    paccuttaritvā    pacchimaṃ
disaṃ    pavattati    .pe.    pacchimaṃ    disaṃ    samuddaṃ    ajjhogahetvā
paccuttaritvā   uttaraṃ   disaṃ  pavattati  anvadeva  rājā  cakkavatti  saddhiṃ
caturaṅginiyā   senāya   .  yasmiṃ  kho  pana  bhikkhave  padese  cakkaratanaṃ
patiṭṭhāti   tatra   rājā   cakkavatti   vāsaṃ  upeti  saddhiṃ  caturaṅginiyā
senāya.
     {490.3}  Ye  kho  pana  bhikkhave uttarāya disāya paṭirājāno te
rājānaṃ   cakkavattiṃ   upasaṅkamitvā   evamāhaṃsu   ehi   kho  mahārāja
svāgataṃ   mahārāja  sakante  mahārāja  anusāsa  mahārājāti  .  rājā
cakkavatti    evamāha    pāṇo    na   hantabbo   adinnaṃ   nādātabbaṃ
kāmesu   micchā  na  caritabbā  musā  na  bhāsitabbā  majjaṃ  na  pātabbaṃ
yathābhūtañca   bhuñjathāti   .   ye   kho  pana  bhikkhave  uttarāya  disāya
paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyuttā ahesuṃ.
     {490.4}   Atha  kho  taṃ  bhikkhave  cakkaratanaṃ  samuddapariyantaṃ  paṭhavī
abhivijinitvā    tamenaṃ   rājadhāniṃ   paccāgantvā   rañño   cakkavattissa
antepuradvāre    akkhāhataṃ    maññe    tiṭṭhati   rañño   cakkavattissa
antepuradvāraṃ    upasobhayamānaṃ    .    rañño   bhikkhave   cakkavattissa
evarūpaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati.
     [491]   Puna   caparaṃ   bhikkhave   rañño   cakkavattissa  hatthiratanaṃ
pātubhavati    .    sabbaseto    sattappatiṭṭho   iddhimā   vehāsaṅgamo
Uposatho   nāma   nāgarājā   .   disvāna  rañño  cakkavattissa  cittaṃ
pasīdati   bhaddakaṃ   vata   bho  hatthiyānaṃ  sace  damathaṃ  upeyyāti  .  atha
kho   taṃ   bhikkhave   hatthiratanaṃ   seyyathāpi  nāma  bhaddo  hatthājānīyo
dīgharattaṃ   suparidanto   evameva   damathaṃ   upeti   .  bhūtapubbaṃ  bhikkhave
rājā    cakkavatti    tameva    hatthiratanaṃ    vīmaṃsamāno    pubbaṇhasamayaṃ
abhirūhitvā    samuddapariyantaṃ   paṭhaviṃ   anupariyāyitvā   tameva   rājadhāniṃ
paccāgantvā    pātarāsamakāsi    .    rañño   bhikkhave   cakkavattissa
evarūpaṃ hatthiratanaṃ pātubhavati.
     [492]   Puna   caparaṃ   bhikkhave   rañño   cakkavattissa  assaratanaṃ
pātubhavati   .   sabbaseto  kākasīso  muñjakeso  iddhimā  vehāsaṅgamo
valāhako   nāma  assarājā  .  taṃ  disvāna  rañño  cakkavattissa  cittaṃ
pasīdati   bhaddakaṃ   vata   bho  assayānaṃ  sace  damathaṃ  upeyyāti  .  atha
kho   taṃ   bhikkhave   assaratanaṃ   seyyathāpi  nāma  bhaddo  assājānīyo
dīgharattaṃ   suparidanto   evameva   damathaṃ   upeti   .  bhūtapubbaṃ  bhikkhave
rājā    cakkavatti    tameva    assaratanaṃ    vīmaṃsamāno    pubbaṇhasamayaṃ
abhirūhitvā    samuddapariyantaṃ   paṭhaviṃ   anupariyāyitvā   tameva   rājadhāniṃ
paccāgantvā    pātarāsamakāsi    .    rañño   bhikkhave   cakkavattissa
evarūpaṃ assaratanaṃ pātubhavati.
     [493]   Puna   caparaṃ   bhikkhave   rañño   cakkavattissa   maṇiratanaṃ
pātubhavati   .   so  hoti  maṇi  veḷuriyo  subho  jotimā  1-  aṭṭhaṃso
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. jātimā.
Suparikammakato    .   tassa   kho   pana   bhikkhave   maṇiratanassa   ābhā
samantā   yojanaṃ   phuṭā   hoti  .  bhūtapubbaṃ  bhikkhave  rājā  cakkavatti
tameva    maṇiratanaṃ    vīmaṃsamāno   caturaṅginiṃ   senaṃ   sannayhitvā   maṇiṃ
dhajaggaṃ   āropetvā   rattandhakāratimisāya   pāyāsi  .  ye  kho  pana
bhikkhave   samantā   gāmā   ahesuṃ   .   te  tenobhāsena  kammante
payojesuṃ    divāti    maññamānā   .   rañño   bhikkhave   cakkavattissa
evarūpaṃ maṇiratanaṃ pātubhavati.
     [494]   Puna   caparaṃ   bhikkhave   rañño   cakkavattissa  itthīratanaṃ
pātubhavati    .    sā    abhirūpā    dassanīyā    pāsādikā   paramāya
vaṇṇapokkharatāya     samannāgatā    nātidīghā    nātirassā    nātikisā
nātithūlā    nātikāḷikā    nāccodātā    atikkantā   mānusaṃ   vaṇṇaṃ
appattā  dibbaṃ  vaṇṇaṃ  .  tassa  kho  pana  bhikkhave itthīratanassa evarūpo
kāyasamphasso   hoti   seyyathāpi   nāma   tulapicuno  vā  kappāsapicuno
vā   .  tassa  kho  pana  bhikkhave  itthīratanassa  sīte  uṇhāni  gattāni
honti   uṇhe   sītāni   gattāni  honti  .  tassa  kho  pana  bhikkhave
itthīratanassa    kāyato    candanagandho    vāyati   mukhato   uppalagandho
vāyati   .   taṃ  kho  pana  bhikkhave  itthīratanaṃ  cakkavattissa  pubbuṭṭhāyinī
hoti   pacchānipātinī   kiṃkārapaṭissāvinī   manāpacārinī   piyavādinī  .  taṃ
kho   pana  bhikkhave  itthīratanaṃ  rājānaṃ  cakkavattiṃ  manasāpi  no  aticarati
kuto    pana   kāyena   .   rañño   bhikkhave   cakkavattissa   evarūpaṃ
Itthīratanaṃ pātubhavati.
     [495]   Puna   caparaṃ   bhikkhave   rañño  cakkavattissa  gahapatiratanaṃ
pātubhavati    .   tassa   kammavipākajaṃ   dibbaṃ   cakkhu   pātubhavati   yena
nidhiṃ   passati   sassāmikampi   assāmikampi   .   so  rājānaṃ  cakkavattiṃ
upasaṅkamitvā   evamāha   appossukko   tvaṃ   deva   hohi   ahante
dhanena  dhanakaraṇīyaṃ  karissāmīti  .  bhūtapubbaṃ  bhikkhave  cakkavatti  1- tameva
gahapatiratanaṃ   vīmaṃsamāno   nāvaṃ   abhirūhitvā   majjhe   gaṅgāya   nadiyā
sotaṃ    ogāhitvā    gahapatiratanaṃ   etadavoca   attho   me   gahapati
hiraññasuvaṇṇenāti   .  tenahi  mahārāja  ekaṃ  tīraṃ  nāvā  upetūti .
Idheva   me   gahapati   attho   hiraññasuvaṇṇenāti   .   atha   kho  taṃ
bhikkhave    gahapatiratanaṃ    ubhohi    hatthehi   udake   omasitvā   pūraṃ
hiraññasuvaṇṇassa    kumbhiṃ    uddharitvā   rājānaṃ   cakkavattiṃ   etadavoca
alamettāvatā   mahārāja   katamettāvatā   mahārāja   pūjitamettāvatā
mahārājāti   .   rājā   cakkavatti   evamāha  alamettāvatā  gahapati
katamettāvatā   gahapati   pūjitamettāvatā   gahapatīti  .  rañño  bhikkhave
cakkavattissa evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pātubhavati.
     [496]   Puna   caparaṃ  bhikkhave  rañño  cakkavattissa  parināyakaratanaṃ
pātubhavati   .   paṇḍito   byatto  medhāvī  paṭibalo  rājānaṃ  cakkavattiṃ
upaṭṭhapetabbaṃ   upaṭṭhāpetuṃ   apayāpetabbaṃ   2-   apayāpetuṃ  ṭhapetabbaṃ
ṭhapetuṃ  .  so  rājānaṃ  cakkavattiṃ  upasaṅkamitvā  evamāha appossukko
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. rājā cakkavatti .  2 Po. Ma. upayāpetabbaṃ upayāpetuṃ.
Tvaṃ   deva   hohi   ahamanusāsissāmīti  .  rañño  bhikkhave  cakkavattissa
evarūpaṃ    parināyakaratanaṃ   pātubhavati   .   rājā   bhikkhave   cakkavatti
imehi 1- ratanehi samannāgato hoti. Katamāhi catūhi iddhīhi.
     [497]  Idha  bhikkhave  rājā  cakkavatti  abhirūpo  hoti  dassanīyo
pāsādiko   paramāya   vaṇṇapokkharatāya   samannāgato   ativiya   aññehi
manussehi   .   rājā   bhikkhave   cakkavatti   imāya  paṭhamāya  iddhiyā
samannāgato hoti.
     [498]   Puna   caparaṃ  bhikkhave  rājā  cakkavatti  dīghāyuko  hoti
ciraṭṭhitiko   ativiya   aññehi   manussehi  .  rājā  bhikkhave  cakkavatti
imāya dutiyāya iddhiyā samannāgato hoti.
     [499]  Puna  caparaṃ  bhikkhave  rājā  cakkavatti  appābādho  hoti
appātaṅko     samavepākiniyā    gahaṇiyā    samannāgato    nātisītāya
nāccuṇhāya   ativiya   aññehi  manussehi  .  rājā  bhikkhave  cakkavatti
imāya tatiyāya iddhiyā samannāgato hoti.
     [500]  Puna  caparaṃ  bhikkhave  rājā  cakkavatti  brāhmaṇagahapatikānaṃ
piyo  hoti  manāpo  .  seyyathāpi  bhikkhave  pitā  puttānaṃ  piyo hoti
manāpo   evameva   kho  bhikkhave  rājā  cakkavatti  brāhmaṇagahapatikānaṃ
piyo  hoti  manāpo  .  rañño 2- bhikkhave cakkavattissa brāhmaṇagahapatikā
piyā    honti    manāpā    .   seyyathāpi   bhikkhave   pitu   puttā
piyā   honti   manāpā   evameva   kho  bhikkhave  rañño  cakkavattissa
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. imehi sattahi .  2 Ma. Yu. raññopi.
Brāhmaṇagahapatikā   piyā   honti  manāpā  .  bhūtapubbaṃ  bhikkhave  rājā
cakkavatti   caturaṅginiyā   senāya   uyyānabhūmiṃ   niyyāsi   .  atha  kho
bhikkhave     brāhmaṇagahapatikā     rājānaṃ    cakkavattiṃ    upasaṅkamitvā
evamāhaṃsu  ataramāno  deva  yāhi  yathā  taṃ mayaṃ cirataraṃ passeyyāmāti.
Rājāpi   bhikkhave   cakkavatti   sārathiṃ   āmantesi   ataramāno  sārathi
pesehi   yathāhaṃ   brāhmaṇagahapatike   cirataraṃ   passeyyanti   .  rājā
bhikkhave   cakkavatti   imāya   catutthāya  iddhiyā  samannāgato  hoti .
Rājā bhikkhave cakkavatti imāhi catūhi iddhīhi samannāgato hoti.
     {500.1}  Taṃ  kiṃ  maññatha bhikkhave api nu kho rājā cakkavatti imehi
sattahi   ratanehi   samannāgato   imāhi   catūhi   ca  iddhīhi  tatonidānaṃ
sukhaṃ   somanassaṃ   paṭisaṃvediyethāti   .   ekamekenapi   bhante  ratanena
samannāgato   rājā  cakkavatti  tatonidānaṃ  sukhaṃ  somanassaṃ  paṭisaṃvediyetha
ko pana vādo sattahi ratanehi catūhi ca iddhīhīti.
     [501]   Atha   kho  bhagavā  parittaṃ  pāṇimattaṃ  pāsāṇaṃ  gahetvā
bhikkhū   āmantesi   taṃ  kiṃ  maññatha  bhikkhave  katamo  nu  kho  mahantataro
yo   cāyaṃ   mayā   paritto  pāṇimatto  pāsāṇo  gahito  himavā  1-
pabbatarājāti    .    appamattako    ayaṃ   bhante   bhagavatā   paritto
pāṇimatto    pāsāṇo    gahito    himavantaṃ   pabbatarājānaṃ   upanidhāya
saṅkhampi   na   upeti  kalabhāgampi  na  upeti  upanidhampi  na  upetīti .
Evameva   kho   bhikkhave   ayaṃ   rājā   cakkavatti   sattahi   ratanehi
@Footnote: 1 Ma. yo himavā.
Samannāgato    catūhi    ca    iddhīhi    tatonidānaṃ    sukhaṃ    somanassaṃ
paṭisaṃvedeti   .   taṃ   dibbassa   sukhassa  upanidhāya  saṅkhampi  na  upeti
kalabhāgampi na upeti upanidhampi na upeti.
     [502]  Sa  kho  so  bhikkhave  paṇḍito  sace kadāci karahaci dīghassa
addhuno   accayena   manussattaṃ   āgacchati   yāni   tāni   uccākulāni
khattiyamahāsālakulaṃ    vā   brāhmaṇamahāsālakulaṃ   vā   gahapatimahāsālakulaṃ
vā   tathārūpe   kule   pacchā   jāyati   addhe  mahaddhane  mahābhoge
pahūtajātarūparajate    pahūtavittūpakaraṇe    pahūtadhanadhaññe    .    so   ca
hoti    abhirūpo    dassanīyo    pāsādiko   paramāya   vaṇṇapokkharatāya
samannāgato     lābhī     annassa     pānassa     vatthassa    yānassa
mālāgandhavilepanassa     seyyāvasathapadīpeyyassa    .    so    kāyena
sucaritaṃ  carati  vācāya  sucaritaṃ  carati  manasā  sucaritaṃ  carati. So kāyena
sucaritaṃ   caritvā   vācāya   sucaritaṃ   caritvā   manasā  sucaritaṃ  caritvā
kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati.
     [503]   Seyyathāpi   bhikkhave  akkhadhutto  paṭhameneva  kaṭaggahena
mahantaṃ    bhogakkhandhaṃ    adhigaccheyya   .   appamattako   so   bhikkhave
kaṭaggaho   yaṃ   kho   so   akkhadhutto   paṭhameneva  kaṭaggahena  mahantaṃ
bhogakkhandhaṃ   adhigaccheyya   .   atha   kho   ayameva   tato  mahantataro
kaṭaggaho   yaṃ   so  paṇḍito  kāyena  sucaritaṃ  caritvā  vācāya  sucaritaṃ
caritvā   manasā   sucaritaṃ   caritvā   kāyassa  bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ
Saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ayaṃ bhikkhave kevalā paripūrā paṇḍitabhūmīti.
     Idamavoca    bhagavā    attamanā   te   bhikkhū   bhagavato   bhāsitaṃ
abhinandunti.
                 Bālapaṇḍitasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ.
                       ---------
                       Devadūtasuttaṃ
     [504]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
     [505]   Bhagavā   etadavoca  seyyathāpi  bhikkhave  dve  agārā
sadvārā   .   tatra  cakkhumā  puriso  majjhe  ṭhito  passeyya  manusse
gehaṃ  pavisantepi  nikkhamantepi  anusañcarantepi  1- anuvicarantepi evameva
kho   ahaṃ   bhikkhave   dibbena   cakkhunā   visuddhena  atikkantamānusakena
satte    passāmi   cavamāne   upapajjamāne   hīne   paṇīte   suvaṇṇe
dubbaṇṇe   sugate   duggate   yathākammūpage   satte   pajānāmi   ime
vata  bhonto  sattā  kāyasucaritena  samannāgatā  vacīsucaritena samannāgatā
manosucaritena    samannāgatā    ariyānaṃ    anupavādakā    sammādiṭṭhikā
sammādiṭṭhikammasamādānā    te    kāyassa   bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ
saggaṃ   lokaṃ   upapannā  ime  vā  pana  bhonto  sattā  kāyasucaritena
samannāgatā    vacīsucaritena    samannāgatā   manosucaritena   samannāgatā
ariyānaṃ    anupavādakā    sammādiṭṭhikā   sammādiṭṭhikammasamādānā   te
kāyassa   bhedā   parammaraṇā   manussesu  uppannā  ime  vata  bhonto
sattā    kāyaduccaritena    samannāgatā    vacīduccaritena    samannāgatā
manoduccaritena    samannāgatā    ariyānaṃ    upavādakā    micchādiṭṭhikā
@Footnote: 1 Ma. anucaṅkamantepi.
Micchādiṭṭhikammasamādānā   te   kāyassa   bhedā   parammaraṇā  pittivisayaṃ
upapannā    ime    vā    pana    bhonto    sattā   kāyaduccaritena
samannāgatā   vacīduccaritena   samannāgatā   manoduccaritena   samannāgatā
ariyānaṃ    upavādakā    micchādiṭṭhikā    micchādiṭṭhikammasamādānā   te
kāyassa    bhedā   parammaraṇā   tiracchānayoniṃ   upapannā   ime   vā
pana    bhonto    sattā   kāyaduccaritena   samannāgatā   vacīduccaritena
samannāgatā     manoduccaritena    samannāgatā    ariyānaṃ    upavādakā
micchādiṭṭhikā     micchādiṭṭhikammasamādānā     te    kāyassa    bhedā
parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannāti.
     [506]   Tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā   nānābāhāsu  gahetvā
yamassa   rañño   dassenti  ayaṃ  deva  puriso  ametteyyo  asāmañño
abrahmañño    na    kule    jeṭṭhāpacāyī    imassa    devo   daṇḍaṃ
paṇetūti.
     [507]  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  paṭhamaṃ  devadūtaṃ  samanuyuñjati
samanuggāhati   samanubhāsati   ambho   purisa   na   tvaṃ   addasa  manussesu
paṭhamaṃ   devadūtaṃ   pātubhūtanti   .   so  evamāha  nāddasaṃ  bhanteti .
Tamenaṃ   bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa  na  tvaṃ  addasa
manussesu  daharaṃ  kumāraṃ  mandaṃ  uttānaseyyakaṃ  sake  muttakarīse  palipannaṃ
semānanti   .   so   evamāha   addasaṃ  bhanteti  .  tamenaṃ  bhikkhave
yamo   rājā   evamāha   ambho   purisa   tassa   te  viññussa  sato
Mahallakassa   na   etadahosi   ahampi  khomhi  jātidhammo  jātiṃ  anatīto
handāhaṃ   kalyāṇaṃ  karomi  kāyena  vācāya  manasāti  .  so  evamāha
nāsakkhissaṃ  bhante  pamādassaṃ  bhanteti  .  tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā
evamāha  ambho  purisa  pamādavatāya  na  kalyāṇamakāsi  kāyena  vācāya
manasā  taggha  tvaṃ  ambho  purisa  tathā  karissanti yathātaṃ pamattaṃ taṃ kho pana
te  etaṃ  pāpakammaṃ  neva  mātarā  kataṃ  na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na
bhaginiyā   kataṃ   na   mittāmaccehi   kataṃ   na  ñātisālohitehi  kataṃ  na
samaṇabrāhmaṇehi   kataṃ   na   devatāhi   kataṃ   tayāvetaṃ  pāpakammaṃ  kataṃ
tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti.
     [508]  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  paṭhamaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā
samanuggāhitvā   samanubhāsitvā   dutiyaṃ   devadūtaṃ  samanuyuñjati  samanuggāhati
samanubhāsati   ambho   purisa   na   tvaṃ  addasa  manussesu  dutiyaṃ  devadūtaṃ
pātubhūtanti  .  so  evamāha  nāddasaṃ  bhanteti  .  tamenaṃ bhikkhave yamo
rājā  evamāha  ambho  purisa  na tvaṃ addasa manussesu itthiṃ vā purisaṃ vā
asītikaṃ  vā  navutikaṃ  vā  vassasatikaṃ  vā jātiyā jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ
daṇḍaparāyanaṃ  pavedhamānaṃ  gacchantaṃ  āturaṃ  gatayobbanaṃ  khaṇḍadantaṃ  palitakesaṃ
vilūnaṃ  khalitaṃsiraṃ  valīnaṃ  tilakāhatagattanti  .  so evamāha addasaṃ bhanteti.
Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa  tassa te viññussa
Sato   mahallakassa   na   etadahosi   ahampi   khomhi   jarādhammo  jaraṃ
anatīto   handāhaṃ   kalyāṇaṃ   karomi   kāyena   vācāya   manasāti .
So  evamāha  nāsakkhissaṃ  bhante  pamādassaṃ  bhanteti  .  tamenaṃ bhikkhave
yamo   rājā   evamāha   ambho  purisa  pamādavatāya  na  kalyāṇamakāsi
kāyena  vācāya  manasā  taggha  tvaṃ  ambho  purisa  tathā karissanti yathātaṃ
pamattaṃ  taṃ  kho  pana  te  etaṃ  pāpakammaṃ neva mātarā kataṃ na pitarā kataṃ
na  bhātarā  kataṃ  na  bhaginiyā  kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi
kataṃ   na   samaṇabrāhmaṇehi  kataṃ  na  devatāhi  kataṃ  tayāvetaṃ  pāpakammaṃ
kataṃ tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti.
     [509]  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  dutiyaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā
samanuggāhitvā      samanubhāsitvā     tatiyaṃ     devadūtaṃ     samanuyuñjati
samanuggāhati   samanubhāsati   ambho   purisa   na   tvaṃ   addasa  manussesu
tatiyaṃ   devadūtaṃ   pātubhūtanti   .   so  evamāha  nāddasaṃ  bhanteti .
Tamenaṃ   bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa  na  tvaṃ  addasa
manussesu   itthiṃ   vā  purisaṃ  vā  ābādhikaṃ  dukkhitaṃ  bāḷhagilānaṃ  sake
muttakarīse    palipannaṃ    semānaṃ    aññehi    vuṭṭhāpiyamānaṃ   aññehi
pavesiyamānanti  1-  .  so  evamāha  addasaṃ  bhanteti. Tamenaṃ bhikkhave
yamo   rājā   evamāha   ambho   purisa   tassa   te  viññussa  sato
mahallakassa     na     etadahosi     ahampi     khomhi    byādhidhammo
@Footnote: 1 Ma. Yu. saṃvesiyamānaṃ.
Byādhiṃ    anatīto    handāhaṃ    kalyāṇaṃ    karomi   kāyena   vācāya
manasāti   .   so  evamāha  nāsakkhissaṃ  bhante  pamādassaṃ  bhanteti .
Tamenaṃ   bhikkhave   yamo   rājā   evamāha  ambho  purisa  pamādavatāya
na   kalyāṇamakāsi   kāyena   vācāya  manasā  taggha  tvaṃ  ambho  purisa
tathā   karissanti   yathātaṃ   pamattaṃ   taṃ  kho  pana  te  etaṃ  pāpakammaṃ
neva  mātarā  kataṃ  na  pitarā  kataṃ  na  bhātarā  kataṃ  na  bhaginiyā  kataṃ
na   mittāmaccehi   kataṃ   na  ñātisālohitehi  kataṃ  na  samaṇabrāhmaṇehi
kataṃ   na   devatāhi   kataṃ   tayāvetaṃ   pāpakammaṃ   kataṃ  tvaññevetassa
vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti.
     [510]  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  tatiyaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā
samanuggāhitvā     samanubhāsitvā     catutthaṃ     devadūtaṃ     samanuyuñjati
samanuggāhati   samanubhāsati   ambho   purisa   na   tvaṃ   addasa  manussesu
catutthaṃ devadūtaṃ pātubhūtanti. So evamāha nāddasaṃ bhanteti.
     {510.1}  Tamenaṃ  bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa na tvaṃ
addasa  manussesu  rājāno  coraṃ  āgucāriṃ  gahetvā vividhā kammakāraṇā
kārente   kasāhipi   tāḷente  vettehipi  tāḷente  addhadaṇḍakehipi
tāḷente    hatthampi    chindante    pādampi   chindante   hatthapādampi
chindante    kaṇṇampi    chindante    nāsampi    chindante   kaṇṇanāsampi
chindante     bilaṅgathālikampi     karonte    saṅkhamuṇḍikampi    karonte
rāhumukhampi    karonte    jotimālikampi    karonte    hatthapajjotikampi
Karonte  erakavattikampi  karonte  cīrakavāsikampi  karonte eṇeyyakampi
karonte  baḷisamaṃsikampi  karonte  kahāpaṇakampi  karonte  khārāpatacchikampi
karonte   palīghaparivattikampi  karonte  palālapīṭhakampi  karonte  tattenapi
telena  osiñcante  sunakhehipi  khādāpente jīvantampi sūle uttāsente
asināpi sīsaṃ chindanteti. So evamāha addasaṃ bhanteti.
     {510.2}  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo rājā evamāha ambho purisa tassa
te  viññussa  sato  mahallakassa  na  etadahosi  ye  kira  bho  pāpakāni
kammāni   karonti   te  diṭṭheva  dhamme  evarūpā  vividhā  kammakāraṇā
karīyanti  kimaṅgaṃ  pana  parattha  handāhaṃ  kalyāṇaṃ  karomi  kāyena  vācāya
manasāti. So evamāha nāsakkhissaṃ bhante pamādassaṃ bhanteti.
     {510.3}  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa
pamādavatāya   na   kalyāṇamakāsi   kāyena   vācāya  manasā  taggha  tvaṃ
ambho   purisa  tathā  karissanti  yathātaṃ  pamattaṃ  taṃ  kho  pana  te  etaṃ
pāpakammaṃ  neva  mātarā  kataṃ  na  pitarā  kataṃ  na bhātarā kataṃ na bhaginiyā
kataṃ  na  mittāmaccehi  kataṃ  na  ñātisālohitehi  kataṃ  na samaṇabrāhmaṇehi
kataṃ  na  devatāhi  kataṃ  tayāvetaṃ  pāpakammaṃ  kataṃ  tvaññevetassa  vipākaṃ
paṭisaṃvedissasīti.
     [511]  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā catutthaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā
samanubhāsitvā     samanuggāhitvā     pañcamaṃ     devadūtaṃ     samanuyuñjati
Samanuggāhati  samanubhāsati  ambho  purisa  na  tvaṃ  addasa  manussesu  pañcamaṃ
devadūtaṃ pātubhūtanti. So evamāha nāddasaṃ bhanteti.
     {511.1}  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa
na   tvaṃ   addasa   manussesu   itthiṃ   vā  purisaṃ  vā  ekāhamataṃ  vā
dvīhamataṃ   vā   tīhamataṃ   vā   uddhumātakaṃ   vinīlakaṃ   vipubbakajātanti .
So evamāha addasaṃ bhanteti.
     {511.2}  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa
tassa   te   viññussa   sato  mahallakassa  na  etadahosi  ahampi  khomhi
maraṇadhammo    maraṇaṃ    anatīto    handāhaṃ   kalyāṇaṃ   karomi   kāyena
vācāya   manasāti   .   so   evamāha   nāsakkhissaṃ  bhante  pamādassaṃ
bhanteti.
     {511.3}  Tamenaṃ  bhikkhave  yamo  rājā  evamāha  ambho  purisa
pamādavatāya   na   kalyāṇamakāsi   kāyena   vācāya  manasā  taggha  tvaṃ
ambho   purisa  tathā  karissanti  yathātaṃ  pamattaṃ  taṃ  kho  pana  te  etaṃ
pāpakammaṃ   neva   mātarā   kataṃ  na  pitarā  kataṃ  na  bhātarā  kataṃ  na
bhaginiyā    kataṃ    na    mittāmaccehi    kataṃ    na    ñātisālohitehi
kataṃ    na    samaṇabrāhmaṇehi    kataṃ   na   devatāhi   kataṃ   tayāvetaṃ
pāpakammaṃ     kataṃ     tvaññevetassa    vipākaṃ    paṭisaṃvedissasīti   .
Tamenaṃ    bhikkhave    yamo    rājā   pañcamaṃ   devadūtaṃ   samanuyuñjitvā
samanuggāhitvā samanubhāsitvā tuṇhī hoti.
     [512]    Tamenaṃ    bhikkhave   nirayapālā   pañcavidhabandhanaṃ   nāma
kammakaraṇaṃ   karonti   tattaṃ   ayokhīlaṃ   hatthe   gamenti  tattaṃ  ayokhīlaṃ
Dutiye   hatthe  gamenti  tattaṃ  ayokhīlaṃ  pāde  gamenti  tattaṃ  ayokhīlaṃ
dutiye   pāde   gamenti   tattaṃ   ayokhīlaṃ  majjhe  urasmiṃ  gamenti .
So   tattha   dukkhā   tippā   kaṭukā   vedanā  vedeti  na  ca  tāva
kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [513]  Tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  saṃvesitvā kuṭhārīhi tacchanti.
Tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā   uddhaṃpādaṃ   adhosiraṃ   gahetvā   vāsīhi
tacchanti   .   tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā  rathe  yojetvā  tattāya
bhūmiyā     ādittāya     sampajjalitāya     sañjotibhūtāya    sārentipi
paccāsārentipi   .   tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  mahantaṃ  aṅgārapabbataṃ
ādittaṃ    sampajjalitaṃ    sañjotibhūtaṃ   āropentipi   oropentipi  .
Tametaṃ   bhikkhave   nirayapālā   uddhaṃpādaṃ   adhosiraṃ   gahetvā  tattāya
lohakumbhiyā   pakkhipanti   ādittāya   sampajjalitāya   sañjotibhūtāya  .
So   tattha  pheṇuddehakaṃ  paccati  .  so  tattha  pheṇuddehakaṃ  paccamāno
sakimpi   uddhaṃ   gacchati   sakimpi  adho  gacchati  sakimpi  tiriyaṃ  gacchati .
So   tattha   dukkhā   tippā   kaṭukā   vedanā  vedeti  na  ca  tāva
kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [514]  Tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  mahāniraye  pakkhipanti . So
kho   pana  bhikkhave  mahānirayo  catukkaṇṇo  catudvāro  vibhatto  bhāgaso
mito  ayopākārapariyanto  ayasā  paṭikkujjito  .  tassa  1-  ayomayā
bhūmi   jalitā   tejasā   yuttā   samantā   yojanasataṃ   pharitvā  tiṭṭhati
@Footnote: 1 aññattha tattā ayomayātipi dissati.
Sabbadā   .  tassa  kho  pana  bhikkhave  mahānirayassa  puratthimāya  bhittiyā
acci    uṭṭhahitvā    pacchimāya    bhittiyā   paṭihaññati   .   pacchimāya
bhittiyā    acci    uṭṭhahitvā    puratthimāya   bhittiyā   paṭihaññati  .
Uttarāya     bhittiyā     acci     uṭṭhahitvā    dakkhiṇāya    bhittiyā
paṭihaññati   .   dakkhiṇāya  bhittiyā  acci  uṭṭhahitvā  uttarāya  bhittiyā
paṭihaññati   .   heṭṭhā   acci   uṭṭhahitvā   upari  paṭihaññati  uparito
acci   uṭṭhahitvā   heṭṭhā   paṭihaññati   .  so  tattha  dukkhā  tippā
kaṭukā   vedanā   vedeti   na   ca  tāva  kālaṃ  karoti  yāva  na  taṃ
pāpakammaṃ byantīhoti.
     [515]  Hoti  kho  so  bhikkhave  samayo  yaṃ  kadāci karahaci dīghassa
addhuno   accayena   tassa   mahānirayassa   puratthimadvāraṃ  apāpurīyati .
So   tattha   sīghena   javena  dhāvati  .  tassa  sīghena  javena  dhāvato
chavimpi   ḍayhati   cammampi   ḍayhati   maṃsampi   ḍayhati   nahārumpi  ḍayhati
aṭṭhīnipi   sampadhūmāyanti   ubbhataṃ   tādisameva   hoti  .  yato  ca  kho
so   bhikkhave   bahusampatto   hoti   atha   taṃ  dvāraṃ  pithīyati  .  so
tattha   dukkhā   tippā   kaṭukā   vedanā  vedeti  na  ca  tāva  kālaṃ
karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [516]   Hoti   kho   so   bhikkhave  samayo  yaṃ  kadāci  karahaci
dīghassa     addhuno    accayena    tassa    mahānirayassa    pacchimadvāraṃ
apāpurīyati    .pe.    uttaradvāraṃ   apāpurīyati   .pe.   dakkhiṇadvāraṃ
Apāpurīyati   .   so   tattha   sīghena  javena  dhāvati  .  tassa  sīghena
javena   dhāvato   chavimpi   ḍayhati   cammampi   ḍayhati   maṃsampi   ḍayhati
nahārumpi   ḍayhati   aṭṭhīnipi  sampadhūmāyanti  ubbhataṃ  tādisameva  hoti .
Yato   ca   kho   so   bhikkhave   bahusampatto   hoti  atha  taṃ  dvāraṃ
pithīyati   .   so   tattha   dukkhā  tippā  kaṭukā  vedanā  vedeti  na
ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [517]   Hoti   kho   so   bhikkhave  samayo  yaṃ  kadāci  karahaci
dīghassa    addhuno    accayena    tassa    mahānirayassa    puratthimadvāraṃ
apāpurīyati  .  so  tattha  sīghena  javena  dhāvati  .  tassa sīghena javena
dhāvato   chavimpi   ḍayhati   cammampi   ḍayhati   maṃsampi  ḍayhati  nahārumpi
ḍayhati    aṭṭhīnipi    sampadhūmāyanti    ubbhataṃ    tādisameva   hoti  .
So  tena  dvārena  nikkhamati  .  tassa  kho  pana  bhikkhave  mahānirayassa
samanantarāsahitameva     mahanto     gūthanirayo     .     so     tattha
patati   .   tasmiṃ   kho   pana  bhikkhave  gūthaniraye  sūcimukhā  pāṇā  chaviṃ
chindanti   chaviṃ   chetvā   cammaṃ   chindanti  cammaṃ  chetvā  maṃsaṃ  chindanti
maṃsaṃ   chetvā   nahāruṃ   chindanti  nahāruṃ  chetvā  aṭṭhiṃ  chindanti  aṭṭhiṃ
chetvā   aṭṭhimiñjaṃ   khādanti   .   so   tattha  dukkhā  tippā  kaṭukā
vedanā   vedeti   na  ca  tāva  kālaṃ  karoti  yāva  na  taṃ  pāpakammaṃ
byantīhoti.
     [518]   Tassa  kho  pana  bhikkhave  gūthanirayassa  samanantarāsahitameva
Mahanto   kukkulanirayo   .   so   tattha   patati  .  so  tattha  dukkhā
tippā   kaṭukā   vedanā   vedeti   na  ca  tāva  kālaṃ  karoti  yāva
na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [519]  Tassa  kho  pana  bhikkhave  kukkulanirayassa samanantarāsahitameva
mahantaṃ  simbalivanaṃ  uccaṃ  1-  yojanasamuggataṃ  soḷasaṅgulikaṇṭakaṃ  2- ādittaṃ
sampajjalitaṃ   sañjotibhūtaṃ   .   taṃ  tattha  āropentipi  oropentipi .
So    tattha    dukkhā   tippā   kaṭukā   vedanā   vedeti   na   ca
tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [520]  Tassa  kho  pana  bhikkhave  simbalivanassa  samanantarāsahitameva
mahantaṃ   asipattavanaṃ   .   so   tattha   pavisati   .  tassa  vāteritāni
pattāni   hatthampi   chindanti   pādampi   chindanti   hatthapādampi  chindanti
kaṇṇampi    chindanti    nāsampi    chindanti   kaṇṇanāsampi   chindanti  .
So   tattha   dukkhā   tippā   kaṭukā   vedanā  vedeti  na  ca  tāva
kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [521]  Tassa  kho  pana  bhikkhave  asipattavanassa samanantarāsahitameva
mahatī    khārodakā   nadī   .   so   tattha   patati   .   so   tattha
anusotampi   vuyhati   paṭisotampi   vuyhati   anusotapaṭisotampi  vuyhati .
So   tattha   dukkhā   tippā   kaṭukā   vedanā  vedeti  na  ca  tāva
kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [522]   Tamenaṃ   bhikkhave  nirayapālā  baḷisena  uddharitvā  thale
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. uddhaṃ .  2 Ma. Yu. soḷasaṅgulakaṇṭakaṃ.
Patiṭṭhāpetvā  evamāhaṃsu  ambho  purisa  kiṃ  icchasīti  .  so  evamāha
jighacchitosmi    bhanteti    .   tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā   tattena
ayosaṅkunā   mukhaṃ   vivaritvā   ādittena   sampajjalitena  sañjotibhūtena
tattaṃ   lohaguḷaṃ   mukhe   pakkhipanti   ādittaṃ  sampajjalitaṃ  sañjotibhūtaṃ .
So    tassa    oṭṭhampi   ḍayhati   mukhampi   ḍayhati   kaṇṭhampi   ḍayhati
udarampi     ḍayhati     antampi    antaguṇampi    ādāya    adhobhāgā
nikkhamati   .   so   tattha  dukkhā  tippā  kaṭukā  vedanā  vedeti  na
ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti.
     [523]   Tamenaṃ   bhikkhave   nirayapālā  evamāhaṃsu  ambho  purisa
kiṃ   icchasīti   .   so   evamāha   pipāsitosmi   bhanteti  .  tamenaṃ
bhikkhave   nirayapālā   tattena   ayosaṅkunā  mukhaṃ  vivaritvā  ādittena
sampajjalitena    sañjotibhūtena    tattaṃ    tambalohaṃ   mukhe   āsiñcanti
ādittaṃ   sampajjalitaṃ   sañjotibhūtaṃ   .   taṃ   tassa   oṭṭhampi   ḍayhati
mukhampi    ḍayhati    kaṇṭhampi    ḍayhati    udarampi    ḍayhati    antampi
antaguṇampi   ādāya   adhobhāgā   nikkhamati   .   so   tattha   dukkhā
tippā  kaṭukā  vedanā  vedeti  na  ca  tāva  kālaṃ  karoti  yāva na taṃ
pāpakammaṃ   byantīhoti   .  tamenaṃ  bhikkhave  nirayapālā  puna  mahāniraye
pakkhipanti.
     [524]   Bhūtapubbaṃ   bhikkhave   yamassa   rañño   etadahosi   ye
Kira   bho   loke   pāpakāni  kammāni  karonti  te  evarūpā  vividhā
kammakāraṇā   kāriyanti   aho   vatāhaṃ   manussattaṃ   labheyyaṃ  tathāgato
ca    loke   uppajjeyya   arahaṃ   sammāsambuddho   tañcāhaṃ   bhagavantaṃ
payirupāseyyaṃ  so  ca  me  bhagavā  dhammaṃ  deseyya  tassa  cāhaṃ bhagavato
dhammaṃ    ājāneyyanti    .   taṃ   kho   panāhaṃ   bhikkhave   nāññassa
kassaci   samaṇassa   vā   brāhmaṇassa   vā   sutvā  vadāmi  apica  kho
yadeva me sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadevāhaṃ vadāmīti.
     [525]    Idamavoca   bhagavā   idaṃ   vatvāna   sugato   athāparaṃ
etadavoca satthā
          coditā devadūtehi            ye pamajjanti māṇavā
          te dīgharattaṃ socanti         hīnakāyūpagā narā
          ye ca kho devadūtehi           santo sappurisā idha
          coditā nappamajjanti      ariyadhamme kudācanaṃ
          upādāne bhayaṃ disvā        jātimaraṇasambhave
          anupādā vimuccanti         jātimaraṇasaṅkhaye
          te khemappattā sukhino      diṭṭhadhammābhinibbutā
          sabbaverabhayātītā             sabbadukkhaṃ upaccagunti.
                  Devadūtasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ.
                    Suññatavaggo tatiyo.
                        -------
                        Tassuddānaṃ
                  anuttaro suññatabbhūtadhammo
                   bakkulavīravaro mahināmo
                   anuruddhakilesampajjahantā
                    paṇḍitabhūmi devadūto.
                       ---------
                       Vibhaṅgavaggo
                        ------
                      bhaddekarattasuttaṃ
     [526]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi   bhikkhavoti  .  bhadanteti  te  bhikkhū  bhagavato  paccassosuṃ .
Bhagavā   etadavoca   bhaddekarattassa  vo  bhikkhave  uddesañca  vibhaṅgañca
desissāmi   taṃ   suṇātha   sādhukaṃ   manasikarotha   bhāsissāmīti   .  evaṃ
bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
     [527] Bhagavā etadavoca
          atītaṃ nānvāgameyya             nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
          yadatītampahīnantaṃ                 appattañca anāgataṃ
          paccuppannañca yo dhammaṃ      tattha tattha vipassati
          asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                  taṃ viddhā manubrūhaye
          ajjeva kiccamātappaṃ            ko jaññā maraṇaṃ suve
          na hi no saṅgarantena            mahāsenena maccunā
          evaṃvihārimātāpiṃ                 ahorattamatanditaṃ
          taṃ ve bhaddekarattoti            santo ācikkhate munīti.
     [528]  Kathañca  bhikkhave  atītaṃ  anvāgameti  .  evaṃrūpo  ahosiṃ
Atītamaddhānanti  tattha  nandiṃ  samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti
tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃsañño    ahosiṃ    atītamaddhānanti
tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃsaṅkhāro   ahosiṃ   atītamaddhānanti
tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃviññāṇo   ahosiṃ   atītamaddhānanti
tattha    nandiṃ    samanvāneti    .    evaṃ    kho    bhikkhave   atītaṃ
anvāgameti.
     [529]  Kathañca  bhikkhave  atītaṃ  nānvāgameti  .  evaṃrūpo ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃvedano   ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃsañño   ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃsaṅkhāro  ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃviññāṇo  ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na  samanvāneti  .  evaṃ  kho  bhikkhave
atītaṃ nānvāgameti.
     [530]   Kathañca   bhikkhave  anāgataṃ  paṭikaṅkhati  .  evaṃrūpo  siyaṃ
anāgatamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃvedano   siyaṃ
.pe.   evaṃsañño   siyaṃ   .pe.   evaṃsaṅkhāro   siyaṃ   .pe.  evaṃ
viññāṇo    siyaṃ    anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   samanvāneti  .
Evaṃ kho bhikkhave anāgataṃ paṭikaṅkhati.
     [531]  Kathañca  bhikkhave  anāgataṃ  nappaṭikaṅkhati  .  evaṃrūpo  siyaṃ
anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃvedano   siyaṃ
.pe.   Evaṃsañño   siyaṃ   .pe.   evaṃsaṅkhāro   siyaṃ   .pe.  evaṃ
viññāṇo   siyaṃ   anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na  samanvāneti .
Evaṃ kho bhikkhave anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
     [532]   Kathañca  bhikkhave  paccuppannesu  dhammesu  saṃhirati  .  idha
bhikkhave   assutavā  puthujjano  ariyānaṃ  adassāvī  ariyadhammassa  akovido
ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī   sappurisadhammassa  akovido
sappurisadhamme    avinīto    rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ   vā
attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ   rūpasmiṃ   vā   attānaṃ   vedanaṃ  .pe.
Saññaṃ    .pe.    saṅkhāre    .pe.   viññāṇaṃ   attato   samanupassati
viññāṇavantaṃ   vā   attānaṃ   attani   vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ  vā
attānaṃ. Evaṃ kho bhikkhave paccuppannesu dhammesu saṃhirati.
     [533]   Kathañca   bhikkhave  paccuppannesu  dhammesu  na  saṃhirati .
Idha   bhikkhave   sutavā   ariyasāvako   ariyānaṃ   dassāvī   ariyadhammassa
kovido    ariyadhamme   suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī   sappurisadhammassa
kovido   sappurisadhamme   suvinīto  1-  na  rūpaṃ  attato  samanupassati  na
rūpavantaṃ   vā   attānaṃ  na  attani  vā  rūpaṃ  na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ
na   vedanaṃ   .pe.   na   saññaṃ   .pe.   na   saṅkhāre   .pe.  na
viññāṇaṃ    attato    samanupassati    na    viññāṇavantaṃ   vā   attānaṃ
na   attani   vā   viññāṇaṃ   na   viññāṇasmiṃ   vā  attānaṃ  .  evaṃ
kho bhikkhave paccuppannesu dhammesu na saṃhirati.
@Footnote: 1 Yu. vinīto.
     [534] Atītaṃ nānvāgameyya   nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
          yadatītampahīnantaṃ                 appattañca anāgataṃ
          paccuppannañca yo dhammaṃ      tattha tattha vipassati
          asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                  taṃ viddhā manubrūhaye
          ajjeva kiccamātappaṃ *-        ko jaññā maraṇaṃ suve
          na hi no saṅgarantena            mahāsenena maccunā
          evaṃvihārimātāpiṃ                  ahorattamatanditaṃ
          taṃ ve bhaddekarattoti            santo ācikkhate munīti
bhaddekarattassa   vo   bhikkhave   uddesañca   vibhaṅgañca  desissāmīti .
Iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttanti.
     Idamavoca    bhagavā    attamanā   te   bhikkhū   bhagavato   bhāsitaṃ
abhinandunti.
                 Bhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ.
                      ----------
@Footnote:* mīkār—kṛ´์ khagœ kicmātappaṃ peḌna kiccamātappaṃ
                   Ānandabhaddekarattasuttaṃ
     [535]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tena   kho   pana  samayena
āyasmā   ānando  upaṭṭhānasālāyaṃ  bhikkhū  dhammiyā  kathāya  sandasseti
samādapeti    samuttejeti    sampahaṃseti    bhaddekarattassa    uddesañca
vibhaṅgañca bhāsati.
     [536]   Atha   kho   bhagavā   sāyaṇhasamayaṃ  paṭisallānā  vuṭṭhito
yenupaṭṭhānasālā    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    paññatte   āsane
nisīdi   .  nisajja  kho  bhagavā  bhikkhū  āmantesi  ko  nu  kho  bhikkhave
upaṭṭhānasālāyaṃ    bhikkhū    dhammiyā    kathāya   sandassesi   samādapesi
samuttejesi     sampahaṃsesi    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca
abhāsīti    .   āyasmā   bhante   ānando   upaṭṭhānasālāyaṃ   bhikkhū
dhammiyā    kathāya    sandassesi   samādapesi   samuttejesi   sampahaṃsesi
bhaddekarattassa   uddesañca   vibhaṅgañca   abhāsīti   .  atha  kho  bhagavā
āyasmantaṃ   ānandaṃ   āmantesi   yathākathaṃ   pana   tvaṃ  ānanda  bhikkhū
dhammiyā    kathāya    sandassesi   samādapesi   samuttejesi   sampahaṃsesi
bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsīti.
     [537]  Evaṃ kho ahaṃ bhante bhikkhū 1- dhammiyā kathāya sandassemi 2-
samādapemi    samuttejemi    sampahaṃsemi    bhaddekarattassa    uddesañca
vibhaṅgañca abhāsiṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. bhikkhūnaṃ .  2 Ma. Yu. sandassesiṃ samādapesiṃ samuttejesiṃ sampahaṃsesiṃ.
          Atītaṃ nānvāgameyya             nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
          yadatītampahīnantaṃ                  appattañca anāgataṃ
          paccuppannañca yo dhammaṃ      tattha tattha vipassati
          asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                  taṃ viddhā manubrūhaye
          ajjeva kiccamātappaṃ            ko jaññā maraṇaṃ suve
          na hi no saṅgarantena            mahāsenena maccunā
          evaṃvihārimātāpiṃ                  ahorattamatanditaṃ
          taṃ ve bhaddekarattoti             santo ācikkhate munīti.
     [538]  Kathañcāvuso  atītaṃ  anvāgameti  .  evaṃrūpo  1- ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃvedano   ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃsañño    ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti   evaṃsaṅkhāro   ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti   evaṃviññāṇo   ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   samanvāneti   .   evaṃ   kho  āvuso
atītaṃ anvāgameti.
     [539]   Kathañcāvuso   atītaṃ  nānvāgameti  .  evaṃrūpo  ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃvedano   ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃsañño   ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃsaṅkhāro  ahosiṃ
atītamaddhānanti     tattha    nandiṃ    na    samanvāneti    evaṃviññāṇo
@Footnote: 1 Po. Yu. evarūpo.
Ahosiṃ   atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na  samanvāneti  .  evaṃ  kho
āvuso atītaṃ nānvāgameti.
     [540]   Kathañcāvuso   anāgataṃ   paṭikaṅkhati   .   evaṃrūpo  siyaṃ
anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   samanvāneti  evaṃvedano  siyaṃ  .pe.
Evaṃsañño   siyaṃ   .pe.   evaṃsaṅkhāro   siyaṃ   .pe.   evaṃviññāṇo
siyaṃ   anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   samanvāneti   .   evaṃ   kho
āvuso anāgataṃ paṭikaṅkhati.
     [541]   Kathañcāvuso   anāgataṃ   nappaṭikaṅkhati  .  evaṃrūpo  siyaṃ
anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃvedano   siyaṃ
.pe.    evaṃsañño    siyaṃ    .pe.    evaṃsaṅkhāro    siyaṃ   .pe.
Evaṃviññāṇo   siyaṃ   anāgatamaddhānanti  tattha  nandiṃ  na  samanvāneti .
Evaṃ kho āvuso anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
     [542]  Kathañcāvuso  paccuppannesu  dhammesu  saṃhirati  .  idhāvuso
assutavā    puthujjano    ariyānaṃ    adassāvī   ariyadhammassa   akovido
ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī   sappurisadhammassa  akovido
sappurisadhamme    avinīto    rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ   vā
attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ   rūpasmiṃ   vā   attānaṃ   vedanaṃ  .pe.
Saññaṃ    .pe.    saṅkhāre    .pe.   viññāṇaṃ   attato   samanupassati
viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ    attani    vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ
vā attānaṃ. Evaṃ kho āvuso paccuppannesu dhammesu saṃhirati.
     [543]   Kathañcāvuso   paccuppannesu   dhammesu   na   saṃhirati .
Idhāvuso   sutavā   ariyasāvako  ariyānaṃ  dassāvī  ariyadhammassa  kovido
ariyadhamme    suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī   sappurisadhammassa   kovido
sappurisadhamme   suvinīto   na  rūpaṃ  attato  samanupassati  na  rūpavantaṃ  vā
attānaṃ   na   attani   vā   rūpaṃ  na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  na  vedanaṃ
.pe.    na    saññaṃ   .pe.   na   saṅkhāre   .pe.   na   viññāṇaṃ
attato    samanupassati   na   viññāṇavantaṃ   vā   attānaṃ   na   attani
vā   viññāṇaṃ   na   viññāṇasmiṃ   vā  attānaṃ  .  evaṃ  kho  āvuso
paccuppannesu dhammesu na saṃhirati.
     [544] Atītaṃ nānvāgameyya         nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
                    yadatītampahīnantaṃ               appattañca anāgataṃ
                   paccuppannañca yo dhammaṃ     tattha tattha vipassati
                   asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                taṃ viddhā manubrūhaye
                  ajjeva kiccamātappaṃ           ko jaññā maraṇaṃ suve
                  na hi no saṅgarantena           mahāsenena maccunā
                  evaṃvihārimātāpiṃ                ahorattamatanditaṃ
                 taṃ ve bhaddekarattoti            santo ācikkhate munīti
evaṃ  kho  ahaṃ  bhante  bhikkhū  1-  dhammiyā  kathāya sandassesiṃ samādapesiṃ
samuttejesiṃ     sampahaṃsesiṃ    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca
abhāsinti.
@Footnote: 1 Po. Ma. bhikkhūnaṃ.
     [545]  Sādhu  sādhu  ānanda  sādhu  kho  tvaṃ  ānanda  bhikkhū 1-
dhammiyā    kathāya    sandassesi   samādapesi   samuttejesi   sampahaṃsesi
bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi
          atītaṃ nānvāgameyya         .pe.
          Taṃ ve bhaddekarattoti        santo ācikkhate munīti.
     [546]   Kathañcānanda   atītaṃ   anvāgameti   .pe.   evaṃ  kho
ānanda   atītaṃ   anvāgameti   .   kathañcānanda   atītaṃ   nānvāgameti
.pe.   evaṃ   kho   ānanda   atītaṃ   nānvāgameti   .  kathañcānanda
anāgataṃ   paṭikaṅkhati   .pe.  evaṃ  kho  ānanda  anāgataṃ  paṭikaṅkhati .
Kathañcānanda    anāgataṃ    nappaṭikaṅkhati   .pe.   evaṃ   kho   ānanda
anāgataṃ    nappaṭikaṅkhati    .    kathañcānanda    paccuppannesu   dhammesu
saṃhirati   .pe.   evaṃ  kho  ānanda  paccuppannesu  dhammesu  saṃhirati .
Kathañcānanda   paccuppannesu   dhammesu   na   saṃhirati   .pe.  evaṃ  kho
ānanda paccuppannesu dhammesu na saṃhirati.
     [547] Atītaṃ nānvāgameyya         .pe.
          Taṃ ve bhaddekarattoti        santo ācikkhate munīti.
     Idamavoca    bhagavā    attamano   āyasmā   ānando   bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
               Ānandabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ.
                       ---------
@Footnote: 1 Po. Ma. bhikkhūnaṃ.
                  Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ
     [548]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  rājagahe  viharati
tapodārāme   .   atha   kho   āyasmā   samiddhi  rattiyā  paccūsasamayaṃ
paccuṭṭhāya    yena    tapodo   tenupasaṅkami   gattāni   parisiñcituṃ  .
Tapode    gattāni   parisiñcitvā   paccuttaritvā   ekacīvaro   aṭṭhāsi
gattāni   pubbāpayamāno   .  atha  kho  aññatarā  devatā  abhikkantāya
rattiyā   abhikkantavaṇṇā   kevalakappaṃ  tapodaṃ  obhāsetvā  yenāyasmā
samiddhi tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
     [549]   Ekamantaṃ   ṭhitā  kho  sā  devatā  āyasmantaṃ  samiddhiṃ
etadavoca  dhāresi  tvaṃ  bhikkhu  bhaddekarattassa  uddesañca vibhaṅgañcāti.
Na    kho    ahaṃ    āvuso    dhāremi    bhaddekarattassa   uddesañca
vibhaṅgañca    tvaṃ    panāvuso    dhāresi    bhaddekarattassa   uddesañca
vibhaṅgañcāti   .   ahampi   kho   bhikkhu   na   dhāremi   bhaddekarattassa
uddesañca    vibhaṅgañca    dhāresi   pana   tvaṃ   bhikkhu   bhaddekarattiyo
gāthāti   .   na   kho   ahaṃ  āvuso  dhāremi  bhaddekarattiyo  gāthā
tvaṃ   panāvuso   dhāresi   bhaddekarattiyo   gāthāti   .   ahampi  kho
bhikkhu   na   dhāremi   bhaddekarattiyo   gāthā   uggaṇhāhi   tvaṃ  bhikkhu
bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca    pariyāpuṇāhi    tvaṃ   bhikkhu
bhaddekarattassa  uddesañca  vibhaṅgañca  dhārehi  tvaṃ  bhikkhu  bhaddekarattassa
uddesañca      vibhaṅgañca     atthasañhito     bhikkhu     bhaddekarattassa
Uddeso   ca   vibhaṅgo   ca   ādibrahmacariyakoti   .   idamavoca  sā
devatā idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi.
     [550]   Atha   kho  āyasmā  samiddhi  tassā  rattiyā  accayena
yena    bhagavā    tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā
ekamantaṃ   nisīdi  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  āyasmā  samiddhi  bhagavantaṃ
etadavoca   idhāhaṃ   bhante   rattiyā   paccūsasamayaṃ   paccuṭṭhāya   yena
tapodo    tenupasaṅkamiṃ    gattāni   parisiñcituṃ   .   tapode   gattāni
parisiñcitvā      paccuttaritvā     ekacīvaro     aṭṭhāsiṃ     gattāni
pubbāpayamāno   .   atha   kho  bhante  aññatarā  devatā  abhikkantāya
rattiyā   abhikkantavaṇṇā   kevalakappaṃ   tapodaṃ   obhāsetvā   yenāhaṃ
tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    ekamantaṃ    aṭṭhāsi   ekamantaṃ   ṭhitā
kho   sā   devatā  maṃ  etadavoca  dhāresi  tvaṃ  bhikkhu  bhaddekarattassa
uddesañca vibhaṅgañcāti.
     {550.1}  Evaṃ  vutte  ahaṃ  bhante  taṃ  devataṃ etadavocaṃ na kho
ahaṃ    āvuso    dhāremi    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca
tvaṃ       panāvuso      dhāresi      bhaddekarattassa      uddesañca
vibhaṅgañcāti   .   ahampi   kho   bhikkhu   na   dhāremi   bhaddekarattassa
uddesañca    vibhaṅgañca    dhāresi   pana   tvaṃ   bhikkhu   bhaddekarattiyo
gāthāti   .   na   kho   ahaṃ  āvuso  dhāremi  bhaddekarattiyo  gāthā
tvaṃ   panāvuso   dhāresi   bhaddekarattiyo   gāthāti   .   ahampi  kho
bhikkhu   na   dhāremi   bhaddekarattiyo   gāthā   uggaṇhāhi   tvaṃ  bhikkhu
Bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca    pariyāpuṇāhi    tvaṃ   bhikkhu
bhaddekarattassa  uddesañca  vibhaṅgañca  dhārehi  tvaṃ  bhikkhu  bhaddekarattassa
uddesañca      vibhaṅgañca     atthasañhito     bhikkhu     bhaddekarattassa
uddeso   ca   vibhaṅgo   ca   ādibrahmacariyakoti  .  idamavoca  bhante
sā  devatā  idaṃ  vatvā  tatthevantaradhāyi  .  sādhu  me  bhante bhagavā
bhaddekarattassa   uddesañca   vibhaṅgañca   desetūti   .   tenahi   bhikkhu
suṇāhi    sādhukaṃ    manasikarohi   bhāsissāmīti   .   evambhanteti   kho
āyasmā samiddhi bhagavato paccassosi.
     [551] Bhagavā etadavoca
          atītaṃ nānvāgameyya           nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
          yadatītampahīnantaṃ               appattañca anāgataṃ
          paccuppannañca yo dhammaṃ    tattha tattha vipassati
          asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                taṃ viddhā manubrūhaye
          ajjeva kiccamātappaṃ          ko jaññā maraṇaṃ suve
          na hi no saṅgarantena         mahāsenena maccunā
          evaṃvihārimātāpiṃ               ahorattamatanditaṃ
          taṃ ve bhaddekarattoti          santo ācikkhate munīti.
Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
     [552]  Atha  kho  tesaṃ  bhikkhūnaṃ  acirapakkantassa bhagavato etadahosi
idaṃ  kho  no  āvuso  bhagavā  saṅkhittena  uddesaṃ uddisitvā vitthārena
Atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
          atītaṃ nānvāgameyya           nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
          yadatītampahīnantaṃ               appattañca anāgataṃ
          paccuppannañca yo dhammaṃ    tattha tattha vipassati
          asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                taṃ viddhā manubrūhaye
          ajjeva kiccamātappaṃ           ko jaññā maraṇaṃ suve
          na hi no saṅgarantena          mahāsenena maccunā
          evaṃvihārimātāpiṃ                ahorattamatanditaṃ
          taṃ ve bhaddekarattoti          santo ācikkhate munīti
ko   nu   kho   imassa   bhagavatā   saṅkhittena   uddesassa  uddiṭṭhassa
vitthārena  atthaṃ  avibhattassa  vitthārena  atthaṃ  vibhajeyyāti  .  atha kho
tesaṃ   bhikkhūnaṃ   etadahosi   ayaṃ   kho   āyasmā  mahākaccāno  satthu
ceva    saṃvaṇṇito    sambhāvito    ca   viññūnaṃ   sabrahmacārīnaṃ   pahoti
cāyasmā    mahākaccāno    imassa   bhagavatā   saṅkhittena   uddesassa
uddiṭṭhassa   vitthārena   atthaṃ   avibhattassa   vitthārena   atthaṃ  vibhajituṃ
yannūna  mayaṃ  yenāyasmā  mahākaccāno  tenupasaṅkameyyāma  upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti.
     [553]  Atha  kho  te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā   āyasmatā   mahākaccānena   saddhiṃ  sammodiṃsu  sammodanīyaṃ
kathaṃ    sārāṇīyaṃ    vītisāretvā    ekamantaṃ   nisīdiṃsu   .   ekamantaṃ
Nisinnā   kho   te   bhikkhū   āyasmantaṃ   mahākaccānaṃ  etadavocuṃ  idaṃ
kho   no   āvuso   kaccāna   bhagavā  saṅkhittena  uddesaṃ  uddisitvā
vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
     atītaṃ nānvāgameyya      .pe.
     Taṃ    ve    bhaddekarattoti        santo    ācikkhate   munīti
tesanno    āvuso    kaccāna    amhākaṃ    acirapakkantassa   bhagavato
etadahosi   idaṃ   kho   no   āvuso   bhagavā   saṅkhittena   uddesaṃ
uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
     atītaṃ nānvāgameyya      .pe.
     Taṃ    ve    bhaddekarattoti        santo    ācikkhate   munīti
ko   nu   kho   imassa   bhagavatā   saṅkhittena   uddesassa  uddiṭṭhassa
vitthārena   atthaṃ   avibhattassa  vitthārena  atthaṃ  vibhajeyyāti  tesanno
āvuso  kaccāna  amhākaṃ  etadahosi  ayaṃ  kho  āyasmā  mahākaccāno
satthu    ceva    saṃvaṇṇito    sambhāvito    ca   viññūnaṃ   sabrahmacārīnaṃ
pahoti   cāyasmā  mahākaccāno  imassa  bhagavatā  saṅkhittena  uddesassa
uddiṭṭhassa   vitthārena   atthaṃ   avibhattassa   vitthārena   ...   atthaṃ
vibhajituṃ   yannūna   mayaṃ   yenāyasmā   mahākaccāno   tenupasaṅkameyyāma
upasaṅkamitvā    āyasmantaṃ   mahākaccānaṃ   etamatthaṃ   paṭipuccheyyāmāti
vibhajatāyasmā mahākaccānoti.
     [554]   Seyyathāpi   āvuso   puriso   sāratthiko   sāragavesī
Sārapariyesanañcaramāno   mahato  rukkhassa  tiṭṭhato  sāravato  atikkammeva
mūlaṃ   atikkamma   khandhaṃ   sākhāpalāse   sāraṃ   pariyesitabbaṃ   maññeyya
evaṃ    sampadamidaṃ    āyasmantānaṃ   satthari   sammukhībhūte   taṃ   bhagavantaṃ
atisitvā  1-  amhe  etamatthaṃ  paṭipucchitabbaṃ  maññatha  2-  so  hāvuso
bhagavā   jānaṃ   jānāti   passaṃ   passati  cakkhubhūto  ñāṇabhūto  dhammabhūto
brahmabhūto    vattā   pavattā   atthassa   ninnetā   amatassa   dātā
dhammasāmī   tathāgato   so   ceva   panetassa   kālo  ahosi  3-  yaṃ
bhagavantaṃyeva  etamatthaṃ  paṭipuccheyyātha  yathā  no  4- bhagavā byākareyya
tathā naṃ dhāreyyāthāti.
     {554.1}    Addhāvuso    kaccāna    bhagavā    jānaṃ   jānāti
passaṃ    passati   cakkhubhūto   ñāṇabhūto   dhammabhūto   brahmabhūto   vattā
pavattā   atthassa   ninnetā   amatassa   dātā   dhammasāmī   tathāgato
so   ceva   panetassa   kālo   ahosi   yaṃ   bhagavantaṃyeva   etamatthaṃ
paṭipuccheyyāma   yathā   no  bhagavā  byākareyya  tathā  naṃ  dhāreyyāma
apicāyasmā   mahākaccāno   satthu   ceva   saṃvaṇṇito   sambhāvito   ca
viññūnaṃ    sabrahmacārīnaṃ    pahoti    cāyasmā    mahākaccāno   imassa
bhagavatā    saṅkhittena    uddesassa    uddiṭṭhassa    vitthārena   atthaṃ
avibhattassa    vitthārena   atthaṃ   vibhajituṃ   vibhajatāyasmā   mahākaccāno
agarukaritvāti  .  tenahāvuso  suṇātha  sādhukaṃ  manasikarotha  bhāsissāmīti.
Evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṃ.
@Footnote: 1 Po. atikkamitvā .  2 Yu. maññetha .  3 Yu. hoti .  4 Po. Ma. Yu. vo.
     [555]  Āyasmā  mahākaccāno  etadavoca  yaṃ  kho  no āvuso
bhagavā   saṅkhittena   uddesaṃ   uddisitvā  vitthārena  atthaṃ  avibhajitvā
uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
       atītaṃ nānvāgameyya       .pe.
       Taṃ ve bhaddekarattoti      santo ācikkhate munīti
imassa   kho   ahaṃ  āvuso  bhagavatā  saṅkhittena  uddesassa  uddiṭṭhassa
vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi.
     [556]   Kathañcāvuso   atītaṃ   anvāgameti   .  iti  me  cakkhu
ahosi    atītamaddhānaṃ    iti   rūpāti   tattha   chandarāgapaṭibaddhaṃ   hoti
viññāṇaṃ        chandarāgapaṭibaddhattā       viññāṇassa       tadabhinandati
tadabhinandanto  atītaṃ  anvāgameti  .  iti  me  sotaṃ  ahosi atītamaddhānaṃ
iti  saddāti  ...  iti  me  ghānaṃ  ahosi atītamaddhānaṃ iti gandhāti ...
Iti  me  jivhā  ahosi  atītamaddhānaṃ  iti  rasāti  ...  iti me kāyo
ahosi   atītamaddhānaṃ   iti   phoṭṭhabbāti  ...  iti  me  mano  ahosi
atītamaddhānaṃ   iti   dhammāti   tattha   chandarāgapaṭibaddhaṃ   hoti   viññāṇaṃ
chandarāgapaṭibaddhattā      viññāṇassa      tadabhinandati      tadabhinandanto
atītaṃ anvāgameti. Evaṃ kho āvuso atītaṃ anvāgameti.
     [557]   Kathañcāvuso   atītaṃ   nānvāgameti  .  iti  me  cakkhu
ahosi   atītamaddhānaṃ   iti   rūpāti   tattha   na  chandarāgapaṭibaddhaṃ  hoti
viññāṇaṃ    na    chandarāgapaṭibaddhattā    viññāṇassa    na    tadabhinandati
Na   tadabhinandanto   atītaṃ   nānvāgameti   .   iti  me  sotaṃ  ahosi
atītamaddhānaṃ   iti   saddāti  ...  iti  me  ghānaṃ  ahosi  atītamaddhānaṃ
iti  gandhāti  ...  iti  me  jivhā  ahosi atītamaddhānaṃ iti rasāti ...
Iti  me  kāyo  ahosi  atītamaddhānaṃ  iti  phoṭṭhabbāti  ...  iti  me
mano   ahosi   atītamaddhānaṃ   iti   dhammāti  tattha  na  chandarāgapaṭibaddhaṃ
hoti       viññāṇaṃ      na      chandarāgapaṭibaddhattā      viññāṇassa
na   tadabhinandati   na   tadabhinandanto  atītaṃ  nānvāgameti  .  evaṃ  kho
āvuso atītaṃ nānvāgameti.
     [558]   Kathañcāvuso   anāgataṃ   paṭikaṅkhati   .  iti  me  cakkhu
siyā   anāgatamaddhānaṃ   iti   rūpāti   appaṭiladdhassa   paṭilābhāya  cittaṃ
paṇidahati     cetaso     paṇidhānapaccayā     tadabhinandati    tadabhinandanto
anāgataṃ   paṭikaṅkhati   .   iti   me   sotaṃ  siyā  anāgatamaddhānaṃ  iti
saddāti  ...  iti  me  ghānaṃ  siyā  anāgatamaddhānaṃ  iti  gandhāti ...
Iti  me  jivhā  siyā  anāgatamaddhānaṃ  iti  rasāti  ... Iti me kāyo
siyā   anāgatamaddhānaṃ   iti   phoṭṭhabbāti  ...  iti  me  mano  siyā
anāgatamaddhānaṃ    iti    dhammāti    appaṭiladdhassa    paṭilābhāya   cittaṃ
paṇidahati     cetaso     paṇidhānapaccayā     tadabhinandati    tadabhinandanto
anāgataṃ paṭikaṅkhati. Evaṃ kho āvuso anāgataṃ paṭikaṅkhati.
     [559]   Kathañcāvuso   anāgataṃ  nappaṭikaṅkhati  .  iti  me  cakkhu
siyā   anāgatamaddhānaṃ   iti   rūpāti   appaṭiladdhassa   paṭilābhāya  cittaṃ
Na    paṇidahati    cetaso    apaṇidhānapaccayā    na    tadabhinandati    na
tadabhinandanto    anāgataṃ   nappaṭikaṅkhati   .   iti   me   sotaṃ   siyā
anāgatamaddhānaṃ  iti  saddāti  ...  iti  me  ghānaṃ  siyā anāgatamaddhānaṃ
iti  gandhāti  ...  iti  me  jivhā siyā anāgatamaddhānaṃ iti rasāti ...
Iti  me  kāyo  siyā  anāgatamaddhānaṃ  iti  phoṭṭhabbāti  ...  iti me
mano   siyā   anāgatamaddhānaṃ   iti   dhammāti  appaṭiladdhassa  paṭilābhāya
cittaṃ    na    paṇidahati    cetaso    apaṇidhānapaccayā   na   tadabhinandati
na   tadabhinandanto   anāgataṃ   nappaṭikaṅkhati   .   evaṃ   kho   āvuso
anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
     [560]    Kathañcāvuso    paccuppannesu    dhammesu   saṃhirati  .
Yañcāvuso   cakkhu   ye   ca   rūpā   ubhayametaṃ   paccuppannaṃ  tasmiṃyeva
paccuppanne    chandarāgapaṭibaddhaṃ    hoti   viññāṇaṃ   chandarāgapaṭibaddhattā
viññāṇassa        tadabhinandati        tadabhinandanto       paccuppannesu
dhammesu  saṃhirati  .  yañcāvuso  sotaṃ  ye  ca  saddā  ...  yañcāvuso
ghānaṃ  ye  ca gandhā ... Yā cāvuso jivhā ye ca rasā ... Yo cāvuso
kāyo  ye  ca  phoṭṭhabbā  ... Yo cāvuso mano ye ca dhammā ubhayametaṃ
paccuppannaṃ        tasmiṃyeva        paccuppanne       chandarāgapaṭibaddhaṃ
hoti         viññāṇaṃ         chandarāgapaṭibaddhattā        viññāṇassa
tadabhinandati    tadabhinandanto    paccuppannesu    dhammesu    saṃhirati   .
Evaṃ kho āvuso paccuppannesu dhammesu saṃhirati.
     [561]   Kathañcāvuso   paccuppannesu   dhammesu   na   saṃhirati .
Yañcāvuso   cakkhu   ye   ca   rūpā   ubhayametaṃ   paccuppannaṃ  tasmiṃyeva
paccuppanne      na     chandarāgapaṭibaddhaṃ     hoti     viññāṇaṃ     na
chandarāgapaṭibaddhattā       viññāṇassa      na      tadabhinandati      na
tadabhinandanto    paccuppannesu   dhammesu   na   saṃhirati   .   yañcāvuso
sotaṃ  ye  ca  saddā ... Yañcāvuso ghānaṃ ye ca gandhā ... Yā cāvuso
jivhā ye ca rasā ... Yo cāvuso kāyo ye ca phoṭṭhabbā ... Yo cāvuso
mano   ye  ca  dhammā  ubhayametaṃ  paccuppannaṃ  tasmiṃyeva  paccuppanne  na
chandarāgapaṭibaddhaṃ      hoti     viññāṇaṃ     na     chandarāgapaṭibaddhattā
viññāṇassa     na    tadabhinandati    na    tadabhinandanto    paccuppannesu
dhammesu   na  saṃhirati  .  evaṃ  kho  āvuso  paccuppannesu  dhammesu  na
saṃhirati.
     [562]  Yaṃ  kho  no  āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā
vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
       atītaṃ nānvāgameyya     .pe.
       Taṃ ve bhaddekarattoti    santo ācikkhate munīti
imassa   kho   ahaṃ  āvuso  bhagavatā  saṅkhittena  uddesassa  uddiṭṭhassa
vitthārena   atthaṃ   avibhattassa   evaṃ   vitthārena   atthaṃ   ājānāmi
ākaṅkhamānā   ca   pana  tumhe  āyasmanto  bhagavantaṃyeva  upasaṅkamitvā
etamatthaṃ   paṭipuccheyyātha   yathā   vo   bhagavā   byākaroti  tathā  naṃ
dhāreyyāthāti.
     [563]   Atha  kho  te  bhikkhū  āyasmato  mahākaccānassa  bhāsitaṃ
abhinanditvā   anumoditvā   uṭṭhāyāsanā   yena   bhagavā  tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ  nisīdiṃsu  .  ekamantaṃ
nisinnā   kho   te   bhikkhū   bhagavantaṃ  etadavocuṃ  yaṃ  kho  no  bhante
bhagavā   saṅkhittena   uddesaṃ   uddisitvā  vitthārena  atthaṃ  avibhajitvā
uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
      atītaṃ nānvāgameyya      .pe.
      Taṃ    ve    bhaddekarattoti        santo   ācikkhate   munīti
tesanno   bhante   amhākaṃ   acirapakkantassa   bhagavato  etadahosi  idaṃ
kho   no   āvuso  bhagavā  saṅkhittena  uddesaṃ  uddisitvā  vitthārena
atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho
        atītaṃ nānvāgameyya          nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
        yadatītampahīnantaṃ              appattañca anāgataṃ
        paccuppannañca yo dhammaṃ   tattha tattha vipassati
        asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ               taṃ viddhā manubrūhaye
        ajjeva kiccamātappaṃ         ko jaññā maraṇaṃ suve
        na hi no saṅgarantena        mahāsenena maccunā
        evaṃvihārimātāpiṃ               ahorattamatanditaṃ
        taṃ ve bhaddekarattoti         santo ācikkhate munīti
ko   nu   kho   imassa   bhagavatā   saṅkhittena   uddesassa  uddiṭṭhassa
Vitthārena   atthaṃ   avibhattassa  vitthārena  atthaṃ  vibhajeyyāti  tesanno
bhante    amhākaṃ    etadahosi   ayaṃ   kho   āyasmā   mahākaccāno
satthu    ceva    saṃvaṇṇito    sambhāvito    ca   viññūnaṃ   sabrahmacārīnaṃ
pahoti   cāyasmā  mahākaccāno  imassa  bhagavatā  saṅkhittena  uddesassa
uddiṭṭhassa   vitthārena   atthaṃ   avibhattassa   vitthārena   atthaṃ  vibhajituṃ
yannūna     mayaṃ     yenāyasmā     mahākaccāno    tenupasaṅkameyyāma
upasaṅkamitvā    āyasmantaṃ   mahākaccānaṃ   etamatthaṃ   paṭipuccheyyāmāti
atha   kho   mayaṃ   bhante   yenāyasmā   mahākaccāno  tenupasaṅkamimhā
upasaṅkamitvā     āyasmantaṃ    mahākaccānaṃ    etamatthaṃ    paṭipucchimhā
tesanno   bhante  āyasmatā  mahākaccānena  imehi  ākārehi  imehi
padehi imehi byañjanehi attho vibhattoti.
     [564]   Paṇḍito   bhikkhave   mahākaccāno   mahāpañño  bhikkhave
mahākaccāno  mañcepi  [1]-  bhikkhave  etamatthaṃ  paṭipuccheyyātha  ahampi
taṃ   evamevaṃ   byākareyyaṃ   yathātaṃ   mahākaccānena   byākataṃ  eso
ceva tassa attho evañca naṃ dhārethāti.
     Idamavoca    bhagavā    attamanā   te   bhikkhū   bhagavato   bhāsitaṃ
abhinandunti.
            Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ.
                       --------
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare tumheti dissati.
                  Lomasakaṅgiyabhaddekarattasuttaṃ
     [565]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tena   kho   pana  samayena
āyasmā  lomasakaṅgiyo  sakkesu  viharati  kapilavatthusmiṃ  nigrodhārāme .
Atha      kho     candano     devaputto     abhikkantāya     rattiyā
abhikkantavaṇṇo   kevalakappaṃ   nigrodhārāmaṃ   obhāsetvā   yenāyasmā
lomasakaṅgiyo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi.
     [566]   Ekamantaṃ   ṭhito   kho  candano  devaputto  āyasmantaṃ
lomasakaṅgiyaṃ    etadavoca    dhāresi    tvaṃ    bhikkhu    bhaddekarattassa
uddesañca  vibhaṅgañcāti  .  na  kho  ahaṃ  āvuso dhāremi bhaddekarattassa
uddesañca    vibhaṅgañca    tvaṃ    panāvuso    dhāresi   bhaddekarattassa
uddesañca  vibhaṅgañcāti  .  ahampi  kho  bhikkhu  na dhāremi bhaddekarattassa
uddesañca   vibhaṅgañca   dhāresi   [1]-   tvaṃ   bhikkhu   bhaddekarattiyo
gāthāti   .   na   kho   ahaṃ  āvuso  dhāremi  bhaddekarattiyo  gāthā
tvaṃ   panāvuso  dhāresi  bhaddekarattiyo  gāthāti  .  dhāremi  kho  ahaṃ
bhikkhu   bhaddekarattiyo  gāthāti  .  yathākathaṃ  pana  tvaṃ  āvuso  dhāresi
bhaddekarattiyo gāthāti.
     [567]  Ekamidaṃ  bhikkhu  samayaṃ  bhagavā  devesu  tāvatiṃsesu  viharati
pāricchattakamūle   paṇḍukambalasilāyaṃ   .  tatra  kho  2-  bhagavā  devānaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare panasaddo atthi .  2 Ma. Yu. khosaddo natthi.
Tāvatiṃsānaṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi
      atītaṃ nānvāgameyya           nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
      yadatītampahīnantaṃ                appattañca anāgataṃ
      paccuppannañca yo dhammaṃ     tattha tattha vipassati
      asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                 taṃ viddhā manubrūhaye
      ajjeva kiccamātappaṃ            ko jaññā maraṇaṃ suve
      na hi no saṅgarantena           mahāsenena maccunā
      evaṃvihārimātāpiṃ                ahorattamatanditaṃ
      taṃ ve bhaddekarattoti           santo ācikkhate munīti.
     [568]   Evaṃ   kho  ahaṃ  bhikkhu  dhāremi  bhaddekarattiyo  gāthā
uggaṇhāhi    tvaṃ    bhikkhu    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca
pariyāpuṇāhi    tvaṃ    bhikkhu    bhaddekarattassa    uddesañca   vibhaṅgañca
dhārehi     tvaṃ     bhikkhu    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca
atthasañhito    bhikkhu    bhaddekarattassa    uddeso   ca   vibhaṅgo   ca
ādibrahmacariyakoti   .   idamavoca   candano   devaputto   idaṃ  vatvā
tatthevantaradhāyi.
     [569]  Atha  kho  āyasmā  lomasakaṅgiyo tassā rattiyā accayena
senāsanaṃ   saṃsāmetvā  pattacīvaraṃ  ādāya  yena  sāvatthī  tena  cārikaṃ
pakkāmi   .   anupubbena   cārikañcaramāno   yena   sāvatthī   jetavanaṃ
anāthapiṇḍikassārāmo    yena    bhagavā    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā
Bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi   .  ekamantaṃ  nisinno  kho
āyasmā    lomasakaṅgiyo    bhagavantaṃ   etadavoca   ekamidāhaṃ   bhante
samayaṃ    sakkesu    viharāmi   kapilavatthusmiṃ   nigrodhārāme   atha   kho
bhante   aññataro   devaputto   abhikkantāya   rattiyā   abhikkantavaṇṇo
kevalakappaṃ     nigrodhārāmaṃ    obhāsetvā    yenāhaṃ    tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā   ekamantaṃ   aṭṭhāsi   ekamantaṃ   ṭhito  kho  bhante  so
devaputto    maṃ    etadavoca   dhāresi   tvaṃ   bhikkhu   bhaddekarattassa
uddesañca   vibhaṅgañcāti   evaṃ   vutte   ahaṃ   bhante   taṃ  devaputtaṃ
etadavocaṃ   na   kho  ahaṃ  āvuso  dhāremi  bhaddekarattassa  uddesañca
vibhaṅgañca    tvaṃ    panāvuso    dhāresi    bhaddekarattassa   uddesañca
vibhaṅgañcāti    ahampi    kho    bhikkhu    na   dhāremi   bhaddekarattassa
uddesañca    vibhaṅgañca    dhāresi   pana   tvaṃ   bhikkhu   bhaddekarattiyo
gāthāti   na   kho   ahaṃ  āvuso  dhāremi  bhaddekarattiyo  gāthā  tvaṃ
panāvuso   dhāresi   bhaddekarattiyo   gāthāti  dhāremi  kho  ahaṃ  bhikkhu
bhaddekarattiyo  gāthāti  yathākathaṃ  pana  tvaṃ āvuso dhāresi bhaddekarattiyo
gāthāti    ekamidaṃ    bhikkhu    samayaṃ    bhagavā    devesu   tāvatiṃsesu
viharati    pāricchattakamūle    paṇḍukambalasilāyaṃ    tatra    kho    bhagavā
devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi
     atītaṃ nānvāgameyya     .pe.
     Taṃ    ve    bhaddekarattoti       santo    ācikkhate    munīti
Evaṃ   kho   ahaṃ   bhikkhu   dhāremi   bhaddekarattiyo  gāthā  uggaṇhāhi
tvaṃ    bhikkhu    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca   pariyāpuṇāhi
tvaṃ    bhikkhu    bhaddekarattassa   uddesañca   vibhaṅgañca   dhārehi   tvaṃ
bhikkhu    bhaddekarattassa    uddesañca    vibhaṅgañca   atthasañhito   bhikkhu
bhaddekarattassa   uddeso   ca   vibhaṅgo   ca   ādibrahmacariyakoti  .
Idamavoca    bhante   so   devaputto   idaṃ   vatvā   tatthevantaradhāyi
sādhu    me   bhante   bhagavā   bhaddekarattassa   uddesañca   vibhaṅgañca
desetūti.
     [570]   Jānāsi   pana  tvaṃ  bhikkhu  taṃ  devaputtanti  .  na  kho
ahaṃ   bhante   jānāmi   taṃ   devaputtanti  .  candano  nāmeso  bhikkhu
devaputto    candano    bhikkhu    devaputto    aṭṭhikatvā   manasikatvā
sabbaṃ   cetaso   samannāharitvā   ohitasoto   dhammaṃ   suṇāti   tenahi
bhikkhu   suṇāhi   sādhukaṃ   manasikarohi  bhāsissāmīti  .  evambhanteti  kho
so bhikkhu 1- bhagavato paccassosi.
     [571] Bhagavā etadavoca
       atītaṃ nānvāgameyya           nappaṭikaṅkhe anāgataṃ
       yadatītampahīnantaṃ               appattañca anāgataṃ
       paccuppannañca yo dhammaṃ    tattha tattha vipassati
       asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ                taṃ viddhā manubrūhaye
       ajjeva kiccamātappaṃ          ko jaññā maraṇaṃ suve
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. evambhanteti kho āyasmā lomasakaṅgiyo.
       Na hi no saṅgarantena    mahāsenena maccunā
       evaṃvihārimātāpiṃ       ahorattamatanditaṃ
       taṃ ve bhaddekarattoti    santo ācikkhate munīti.
     [572]   Kathañca   bhikkhu  atītaṃ  anvāgameti  .  evaṃrūpo  ahosiṃ
atītamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃvedano   ahosiṃ
.pe.    evaṃsañño   ahosiṃ   .pe.   evaṃsaṅkhāro   ahosiṃ   .pe.
Evaṃviññāṇo   ahosiṃ   atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   samanvāneti .
Evaṃ kho bhikkhu atītaṃ anvāgameti.
     [573]   Kathañca  bhikkhu  atītaṃ  nānvāgameti  .  evaṃrūpo  ahosiṃ
atītamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃvedano   ahosiṃ
.pe.    evaṃsañño   ahosiṃ   .pe.   evaṃsaṅkhāro   ahosiṃ   .pe.
Evaṃviññāṇo   ahosiṃ   atītamaddhānanti  tattha  nandiṃ  na  samanvāneti .
Evaṃ kho bhikkhu atītaṃ nānvāgameti.
     [574]   Kathañca   bhikkhu   anāgataṃ   paṭikaṅkhati  .  evaṃrūpo  siyaṃ
anāgatamaddhānanti    tattha    nandiṃ    samanvāneti    evaṃvedano   siyaṃ
.pe.  evaṃsañño  siyaṃ  .pe.  evaṃsaṅkhāro  siyaṃ  .pe.  evaṃviññāṇo
siyaṃ   anāgatamaddhānanti   tattha  nandiṃ  samanvāneti  .  evaṃ  kho  bhikkhu
anāgataṃ paṭikaṅkhati.
     [575]   Kathañca   bhikkhu  anāgataṃ  nappaṭikaṅkhati  .  evaṃrūpo  siyaṃ
anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na   samanvāneti   evaṃvedano   siyaṃ
.pe.  Evaṃsañño  siyaṃ  .pe.  evaṃsaṅkhāro  siyaṃ  .pe.  evaṃviññāṇo
siyaṃ   anāgatamaddhānanti   tattha   nandiṃ   na  samanvāneti  .  evaṃ  kho
bhikkhu anāgataṃ nappaṭikaṅkhati.
     [576]   Kathañca   bhikkhu   paccuppannesu  dhammesu  saṃhirati  .  idha
bhikkhu   assutavā   puthujjano   ariyānaṃ  adassāvī  ariyadhammassa  akovido
ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī   sappurisadhammassa  akovido
sappurisadhamme    avinīto    rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ   vā
attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ   rūpasmiṃ   vā   attānaṃ   vedanaṃ  .pe.
Saññaṃ    .pe.    saṅkhāre    .pe.   viññāṇaṃ   attato   samanupassati
viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ    attani    vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ
vā attānaṃ. Evaṃ kho bhikkhu paccuppannesu dhammesu saṃhirati.
     [577]  Kathañca  bhikkhu  paccuppannesu  dhammesu  na  saṃhirati  .  idha
bhikkhu   sutavā   ariyasāvako   ariyānaṃ   dassāvī   ariyadhammassa  kovido
ariyadhamme    suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī   sappurisadhammassa   kovido
sappurisadhamme   suvinīto   na   rūpaṃ   attato   samanupassati   na  rūpavantaṃ
vā   attānaṃ   na   attani   vā   rūpaṃ   na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  na
vedanaṃ   .pe.   na   saññaṃ   .pe.  na  saṅkhāre  .pe.  na  viññāṇaṃ
attato    samanupassati   na   viññāṇavantaṃ   vā   attānaṃ   na   attani
vā   viññāṇaṃ   na   viññāṇasmiṃ   vā   attānaṃ   .  evaṃ  kho  bhikkhu
paccuppannesu dhammesu na saṃhirati.
     [578] Atītaṃ nānvāgameyya    .pe.
           Taṃ ve bhaddekarattoti    santo ācikkhate munīti.
     Idamavoca   bhagavā   attamano   āyasmā   lomasakaṅgiyo  bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
            Lomasakaṅgiyabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ.
                      -----------
                     Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ
     [579]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   atha   kho   subho  māṇavo
todeyyaputto    yena   bhagavā   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavatā
saddhiṃ   sammodi   sammodanīyaṃ   kathaṃ   sārāṇīyaṃ   vītisāretvā  ekamantaṃ
nisīdi.
     [580]   Ekamantaṃ   nisinno  kho  subho  māṇavo  todeyyaputto
bhagavantaṃ   etadavoca   ko   nu   kho  bho  gotama  hetu  ko  paccayo
yena   manussānaṃyeva   sataṃ   manussabhūtānaṃ   dissati  hīnappaṇītatā  dissanti
[1]-   Bho   gotama   manussā  appāyukā  dissanti  dīghāyukā  dissanti
bahvābādhā    dissanti    appābādhā    dissanti   dubbaṇṇā   dissanti
vaṇṇavanto    dissanti    appesakkhā    dissanti   mahesakkhā   dissanti
appabhogā    dissanti    mahābhogā    dissanti    nīcākulīnā   dissanti
uccākulīnā    dissanti   appapaññā   2-   dissanti   paññavanto   ko
nu   kho   bho   gotama   hetu  ko  paccayo  yena  manussānaṃyeva  sataṃ
manussabhūtānaṃ dissati hīnappaṇītatāti.
     [581]   Kammassakā   māṇava   sattā   kammadāyādā   kammayonī
kammabandhū      kammapaṭisaraṇā     kammaṃ     satte     vibhajati     yadidaṃ
hīnappaṇītatāyāti   .  na  kho  ahaṃ  imassa  bhoto  gotamassa  saṅkhittena
bhāsitassa   vitthārena   atthaṃ   avibhattassa  vitthārena  atthaṃ  ājānāmi
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. etthantare hisaddo atthi .  2 Po. Ma. Yu. duppaññā.
Sādhu   me   bhavaṃ   gotamo   tathā   dhammaṃ   desetu   yathāhaṃ   imassa
bhoto   gotamassa   saṅkhittena   bhāsitassa  vitthārena  atthaṃ  avibhattassa
vitthārena   atthaṃ   ājāneyyanti   .   tenahi  māṇava  suṇāhi  sādhukaṃ
manasikarohi    bhāsissāmīti    .   evaṃ   bhoti   kho   subho   māṇavo
todeyyaputto bhagavato paccassosi.
     [582]   Bhagavā   etadavoca   idha  māṇava  ekacco  itthī  vā
puriso    vā    pāṇātipātī    hoti   luddo   lohitapāṇī   hatapahate
niviṭṭho   adayāpanno   pāṇabhūtesu   1-  .  so  tena  kammena  evaṃ
samattena   evaṃ   samādinnena   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ
duggatiṃ   vinipātaṃ  nirayaṃ  upapajjati  no  ce  kāyassa  bhedā  parammaraṇā
apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati  sace  manussattaṃ  āgacchati
yattha   yattha   pacchā   jāyati  appāyuko  hoti  .  appāyukasaṃvattanikā
esā    māṇava    paṭipadā    yadidaṃ    pāṇātipātī    hoti    luddo
lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu 2-.
     [583]   Idha   pana   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā
pāṇātipātaṃ    pahāya    pāṇātipātā    paṭivirato   hoti   nihitadaṇḍo
nihitasattho    lajjī    dayāpanno    sabbapāṇabhūtahitānukampī   viharati  .
So   tena   kammena   evaṃ   samattena   evaṃ   samādinnena  kāyassa
bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ  upapajjati  no  ce  kāyassa
bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   sace  manussattaṃ
@Footnote: 1-2 Po. sabbapāṇabhūtesu.
Āgacchati    yattha    yattha    pacchā    jāyati   dīghāyuko   hoti  .
Dīghāyukasaṃvattanikā    esā    māṇava    paṭipadā    yadidaṃ   pāṇātipātaṃ
pahāya   pāṇātipātā   paṭivirato   hoti   nihitadaṇḍo  nihitasattho  lajjī
dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati.
     [584]   Idha  māṇava  ekacco  itthī  vā  puriso  vā  sattānaṃ
viheṭhakajātiko   hoti   pāṇinā   vā   leḍḍunā   vā   daṇḍena  vā
satthena  vā  .  so  tena  kammena  evaṃ  samattena  evaṃ samādinnena
kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ  upapajjati
no   ce   kāyassa   bhedā  parammaraṇā  apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ
upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā  jāyati
bahvābādho   hoti   .   bahvābādhasaṃvattanikā   esā  māṇava  paṭipadā
yadidaṃ   sattānaṃ   viheṭhakajātiko   hoti   pāṇinā   vā  leḍḍunā  vā
daṇḍena vā satthena vā.
     [585]   Idha   pana   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā
sattānaṃ   aviheṭhakajātiko   hoti  pāṇinā  vā  leḍḍunā  vā  daṇḍena
vā   satthena   vā   .   so   tena  kammena  evaṃ  samattena  evaṃ
samādinnena    kāyassa    bhedā    parammaraṇā    sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ
upapajjati   no   ce   kāyassa   bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ  lokaṃ
upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā  jāyati
appābādho   hoti   .   appābādhasaṃvattanikā   esā  māṇava  paṭipadā
Yadidaṃ   sattānaṃ   aviheṭhakajātiko   hoti   pāṇinā  vā  leḍḍunā  vā
daṇḍena vā satthena vā.
     [586]   Idha  māṇava  ekacco  itthī  vā  puriso  vā  kodhano
hoti   upāyāsabahulo   appampi   vutto   samāno   abhisajjati   kuppati
byāpajjati   patitthīyati   kopañca   dosañca   appaccayañca  pātukaroti .
So  tena  kammena  evaṃ  samattena  evaṃ  samādinnena  kāyassa  bhedā
parammaraṇā    apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   no   ce
kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ  upapajjati
sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā   jāyati  dubbaṇṇo
hoti    .    dubbaṇṇasaṃvattanikā    esā    māṇava    paṭipadā   yadidaṃ
kodhano   hoti   upāyāsabahulo   appampi   vutto   samāno  abhisajjati
kuppati    byāpajjati    patitthīyati    kopañca    dosañca    appaccayañca
pātukaroti.
     [587]   Idha   pana   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā
akkodhano     hoti    anupāyāsabahulo    bahumpi    vutto    samāno
nābhisajjati   na   kuppati   na   byāpajjati   na   patitthīyati  na  kopañca
dosañca   appaccayañca   pātukaroti   .   so   tena   kammena   evaṃ
samattena   evaṃ   samādinnena  kāyassa  bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ
lokaṃ   upapajjati   no   ce   kāyassa  bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ
lokaṃ   upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā
Jāyati    pāsādiko   hoti   .   pāsādikasaṃvattanikā   esā   māṇava
paṭipadā   yadidaṃ   akkodhano   hoti   anupāyāsabahulo   bahumpi   vutto
samāno   nābhisajjati   na   kuppati   na   byāpajjati   na  patitthīyati  na
kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti.
     [588]    Idha   māṇava   ekacco   itthī   vā   puriso   vā
issāmanako    hoti    paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu    issati
upadussati   issaṃ   bandhati   .   so   tena   kammena  evaṃ  samattena
evaṃ    samādinnena    kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ
vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   no   ce   kāyassa   bhedā   parammaraṇā
apāyaṃ    duggatiṃ    vinipātaṃ    nirayaṃ    upapajjati    sace    manussattaṃ
āgacchati    yattha    yattha   pacchā   jāyati   appesakkho   hoti  .
Appesakkhasaṃvattanikā   esā   māṇava  paṭipadā  yadidaṃ  issāmanako  hoti
paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati upadussati issaṃ bandhati.
     [589]   Idha   pana   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā
anissāmanako     hoti     paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu    na
issati   na   upadussati  na  issaṃ  bandhati  .  so  tena  kammena  evaṃ
samattena    evaṃ   samādinnena   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ
saggaṃ    lokaṃ    upapajjati   no   ce   kāyassa   bhedā   parammaraṇā
sugatiṃ    saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha
yattha   pacchā   jāyati  mahesakkho  hoti  .  mahesakkhasaṃvattanikā  esā
Māṇava    paṭipadā    yadidaṃ    anissāmanako    hoti    paralābhasakkāra-
garukāramānanavandanapūjanāsu na issati na upadussati na issaṃ bandhati.
     [590]  Idha  māṇava  ekacco  itthī  vā  puriso  vā  na dātā
hoti   samaṇassa   vā   brāhmaṇassa   vā   annaṃ   pānaṃ   vatthaṃ  yānaṃ
mālāgandhavilepanaṃ   seyyāvasathaṃ   padīpeyyaṃ   .   so   tena   kammena
evaṃ    samattena   evaṃ   samādinnena   kāyassa   bhedā   parammaraṇā
apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati  no  ce  kāyassa  bhedā
parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ  nirayaṃ  upapajjati  sace  manussattaṃ
āgacchati    yattha    yattha    pacchā   jāyati   appabhogo   hoti  .
Appabhogasaṃvattanikā    esā    māṇava    paṭipadā   yadidaṃ   na   dātā
hoti   samaṇassa   vā   brāhmaṇassa   vā   annaṃ   pānaṃ   vatthaṃ  yānaṃ
mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ.
     [591]   Idha   pana   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā
dātā   hoti  samaṇassa  vā  brāhmaṇassa  vā  annaṃ  pānaṃ  vatthaṃ  yānaṃ
mālāgandhavilepanaṃ   seyyāvasathaṃ  padīpeyyaṃ  .  so  tena  kammena  evaṃ
samattena   evaṃ   samādinnena  kāyassa  bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ
lokaṃ   upapajjati   no   ce   kāyassa  bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ
lokaṃ   upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā
jāyati    mahābhogo   hoti   .   mahābhogasaṃvattanikā   esā   māṇava
paṭipadā    yadidaṃ    dātā   hoti   samaṇassa   vā   brāhmaṇassa   vā
Annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ.
     [592]   Idha   māṇava  ekacco  itthī  vā  puriso  vā  thaddho
hoti    atimānī    abhivādetabbaṃ   na   abhivādeti   paccuṭṭhātabbaṃ   na
paccuṭṭheti   āsanārahassa   āsanaṃ   na   deti   maggārahassa  maggaṃ  na
deti   sakkātabbaṃ   na   sakkaroti  garukātabbaṃ  na  garukaroti  mānetabbaṃ
na  māneti  pūjetabbaṃ  na  pūjeti  .  so  tena  kammena evaṃ samattena
evaṃ    samādinnena    kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ
vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   no   ce   kāyassa   bhedā   parammaraṇā
apāyaṃ    duggatiṃ    vinipātaṃ    nirayaṃ    upapajjati    sace    manussattaṃ
āgacchati    yattha    yattha    pacchā   jāyati   nīcākulīno   hoti  .
Nīcākulīnasaṃvattanikā     esā     māṇava    paṭipadā    yadidaṃ    thaddho
hoti    atimānī    abhivādetabbaṃ   na   abhivādeti   paccuṭṭhātabbaṃ   na
paccuṭṭheti   āsanārahassa   āsanaṃ   na   deti   maggārahassa  maggaṃ  na
deti    sakkātabbaṃ    na    sakkaroti    garukātabbaṃ    na    garukaroti
mānetabbaṃ na māneti pūjetabbaṃ na pūjeti.
     [593]   Idha   pana   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā
atthaddho   hoti   anatimānī   abhivādetabbaṃ   abhivādeti   paccuṭṭhātabbaṃ
paccuṭṭheti   āsanārahassa   āsanaṃ   deti   maggārahassa   maggaṃ   deti
sakkātabbaṃ    sakkaroti    garukātabbaṃ   garukaroti   mānetabbaṃ   māneti
pūjetabbaṃ   pūjeti   .   so   tena   kammena   evaṃ  samattena  evaṃ
Samādinnena    kāyassa    bhedā    parammaraṇā    sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ
upapajjati   no   ce   kāyassa   bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ  lokaṃ
upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā  jāyati
uccākulīno   hoti   .   uccākulīnasaṃvattanikā   esā  māṇava  paṭipadā
yadidaṃ     atthaddho    hoti    anatimānī    abhivādetabbaṃ    abhivādeti
paccuṭṭhātabbaṃ   paccuṭṭheti   āsanārahassa   āsanaṃ   deti   maggārahassa
maggaṃ   deti   sakkātabbaṃ   sakkaroti   garukātabbaṃ  garukaroti  mānetabbaṃ
māneti pūjetabbaṃ pūjeti.
     [594]   Idha   māṇava   ekacco  itthī  vā  puriso  vā  samaṇaṃ
vā    brāhmaṇaṃ    vā    upasaṅkamitvā   na   paripucchitā   hoti   kiṃ
bhante   kusalaṃ   kiṃ   akusalaṃ  kiṃ  sāvajjaṃ  kiṃ  anavajjaṃ  kiṃ  sevitabbaṃ  kiṃ
na   sevitabbaṃ   kiṃ   me   kariyamānaṃ   dīgharattaṃ  ahitāya  dukkhāya  hoti
kiṃ   vā   pana  me  kariyamānaṃ  dīgharattaṃ  hitāya  sukhāya  hotīti  .  so
tena   kammena   evaṃ   samattena   evaṃ  samādinnena  kāyassa  bhedā
parammaraṇā    apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   no   ce
kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ  upapajjati
sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha   yattha   pacchā   jāyati  duppañño
hoti   .   duppaññasaṃvattanikā   esā   māṇava   paṭipadā   yadidaṃ  samaṇaṃ
vā   brāhmaṇaṃ   vā   upasaṅkamitvā   na  paripucchitā  hoti  kiṃ  bhante
kusalaṃ   kiṃ   akusalaṃ   kiṃ   sāvajjaṃ   kiṃ   anavajjaṃ  kiṃ  sevitabbaṃ  kiṃ  na
Sevitabbaṃ   kiṃ   me   kariyamānaṃ   dīgharattaṃ   ahitāya  dukkhāya  hoti  kiṃ
vā pana me kariyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti.
     [595]  Idha  pana  māṇava  ekacco  itthī  vā  puriso  vā samaṇaṃ
vā   brāhmaṇaṃ   vā   upasaṅkamitvā   paripucchitā   hoti   kiṃ   bhante
kusalaṃ   kiṃ   akusalaṃ   kiṃ   sāvajjaṃ   kiṃ   anavajjaṃ  kiṃ  sevitabbaṃ  kiṃ  na
sevitabbaṃ   kiṃ   me   kariyamānaṃ   dīgharattaṃ   ahitāya  dukkhāya  hoti  kiṃ
vā  pana  me  kariyamānaṃ  dīgharattaṃ  hitāya  sukhāya  hotīti  .  so  tena
kammena  evaṃ  samattena  evaṃ  samādinnena  kāyassa  bhedā  parammaraṇā
sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   no  ce  kāyassa  bhedā  parammaraṇā
sugatiṃ    saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   sace   manussattaṃ   āgacchati   yattha
yattha    pacchā    jāyati   mahāpañño   hoti   .   mahāpaññasaṃvattanikā
esā    māṇava    paṭipadā    yadidaṃ    samaṇaṃ    vā   brāhmaṇaṃ   vā
upasaṅkamitvā   paripucchitā   hoti   kiṃ   bhante   kusalaṃ   kiṃ  akusalaṃ  kiṃ
sāvajjaṃ  kiṃ  anavajjaṃ  kiṃ  sevitabbaṃ  kiṃ  na  sevitabbaṃ  kiṃ  me  kariyamānaṃ
dīgharattaṃ   ahitāya  dukkhāya  hoti  kiṃ  vā  pana  me  kariyamānaṃ  dīgharattaṃ
hitāya sukhāya hotīti.
     [596]  Iti  kho  māṇava  appāyukasaṃvattanikā  paṭipadā appāyukattaṃ
upaneti   dīghāyukasaṃvattanikā   paṭipadā   dīghāyukattaṃ  upaneti  bahvābādha-
saṃvattanikā    paṭipadā    bahvābādhattaṃ   upaneti   appābādhasaṃvattanikā
paṭipadā        appābādhattaṃ        upaneti        dubbaṇṇasaṃvattanikā
Paṭipadā     dubbaṇṇattaṃ     upaneti     pāsādikasaṃvattanikā     paṭipadā
pāsādikattaṃ    upaneti    appesakkhasaṃvattanikā   paṭipadā   appesakkhattaṃ
upaneti     mahesakkhasaṃvattanikā     paṭipadā     mahesakkhattaṃ    upaneti
appabhogasaṃvattanikā   paṭipadā   appabhogattaṃ   upaneti  mahābhogasaṃvattanikā
paṭipadā     mahābhogattaṃ     upaneti     nīcākulīnasaṃvattanikā    paṭipadā
nīcākulīnattaṃ    upaneti    uccākulīnasaṃvattanikā   paṭipadā   uccākulīnattaṃ
upaneti      duppaññasaṃvattanikā     paṭipadā     duppaññattaṃ     upaneti
mahāpaññasaṃvattanikā    paṭipadā   mahāpaññattaṃ   upaneti   .   kammassakā
māṇava    sattā    kammadāyādā   kammayonī   kammabandhū   kammapaṭisaraṇā
kammaṃ satte vibhajati yadidaṃ hīnappaṇītatāyāti.
     [597]   Evaṃ   vutte   subho  māṇavo  todeyyaputto  bhagavantaṃ
etadavoca   abhikkantaṃ   bho   gotama  abhikkantaṃ  bho  gotama  seyyathāpi
bho   gotama   nikkujjitaṃ   vā   ukkujjeyya   paṭicchannaṃ  vā  vivareyya
mūḷhassa  vā  maggaṃ  ācikkheyya  andhakāre  vā  telapajjotaṃ  dhāreyya
cakkhumanto  rūpāni  dakkhantīti . Evameva bhotā gotamena anekapariyāyena
dhammo   pakāsito   esāhaṃ   bhavantaṃ   gotamaṃ   saraṇaṃ  gacchāmi  dhammañca
bhikkhusaṅghañca   upāsakaṃ   maṃ  bhavaṃ  gotamo  dhāretu  ajjatagge  pāṇupetaṃ
saraṇaṅgatanti.
                Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ.
                      ----------
                     Mahākammavibhaṅgasuttaṃ
     [598]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  rājagahe  viharati
veḷuvane  kalandakanivāpe  .  tena  kho  pana  samayena  āyasmā  samiddhi
araññakuṭikāyaṃ  viharati  .  atha  kho  potaliputto  paribbājako jaṅghāvihāraṃ
anucaṅkamamāno    anuvicaramāno    yenāyasmā    samiddhi    tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā   āyasmatā   samiddhinā   saddhiṃ   sammodi  sammodanīyaṃ  kathaṃ
sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi.
     [599]    Ekamantaṃ   nisinno   kho   potaliputto   paribbājako
āyasmantaṃ    samiddhiṃ    etadavoca   sammukhā   metaṃ   āvuso   samiddhi
samaṇassa    gotamassa    sutaṃ    sammukhā    paṭiggahitaṃ   moghaṃ   kāyakammaṃ
moghaṃ   vacīkammaṃ   manokammameva   saccanti   atthi   ca   sā   samāpatti
yaṃ  samāpattiṃ  samāpanno  na  kiñci  vediyatīti  .  mā  1- evaṃ āvuso
potaliputta   avaca   mā   bhagavantaṃ   abbhācikkha   na  hi  sādhu  bhagavato
abbhakkhānaṃ   na   hi   bhagavā   evaṃ   vadeyya   moghaṃ  kāyakammaṃ  moghaṃ
vacīkammaṃ   manokammameva  saccanti  atthi  ca  kho  sā  āvuso  samāpatti
yaṃ   samāpattiṃ   samāpanno   na   kiñci   vediyatīti   kīvaciraṃ  pabbajitosi
āvuso   samiddhīti   .  na  ciraṃ  āvuso  tīṇi  vassānīti  .  etthadāni
mayaṃ   there   bhikkhū   kiṃ   vakkhāma  yatra  hi  nāma  evaṃ  navo  bhikkhu
satthāraṃ    parirakkhitabbaṃ    maññissati    sañcetanikaṃ    āvuso    samiddhi
@Footnote: 1 Po. Ma. mā hevaṃ.
Kammaṃ  katvā  kāyena  vācāya  manasā  kiṃ  so  vediyatīti . Sañcetanikaṃ
āvuso   potaliputta   kammaṃ   katvā   kāyena   vācāya  manasā  dukkhaṃ
so   vediyatīti   .   atha   kho   potaliputto  paribbājako  āyasmato
samiddhissa    bhāsitaṃ    neva    abhinandi    nappaṭikkosi    anabhinanditvā
appaṭikkositvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi.
     [600]   Atha   kho  āyasmā  samiddhi  acirapakkante  potaliputte
paribbājake    yenāyasmā    ānando    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā
āyasmatā   ānandena   saddhiṃ   sammodi   sammodanīyaṃ   kathaṃ   sārāṇīyaṃ
vītisāretvā   ekamantaṃ   nisīdi   .  ekamantaṃ  nisinno  kho  āyasmā
samiddhi  yāvatako  ahosi  potaliputtena  paribbājakena  saddhiṃ kathāsallāpo
taṃ    sabbaṃ    āyasmato    ānandattherassa    ārocesi   .   evaṃ
vutte   āyasmā   ānando   āyasmantaṃ   samiddhiṃ   etadavoca   atthi
kho    idaṃ    āvuso    samiddhi    kathāpābhataṃ    bhagavantaṃ    dassanāya
āyāmāvuso  samiddhi  yena  bhagavā  tenukapasaṅkameyyāma 1- upasaṅkamitvā
etamatthaṃ   bhagavato  āroceyyāma  2-  yathā  no  bhagavā  byākarissati
tathā   naṃ  dhāreyyāmāti  3-  .  evamāvusoti  kho  āyasmā  samiddhi
āyasmato   ānandassa   paccassosi  .  atha  kho  āyasmā  ca  samiddhi
āyasmā   ca  ānando  4-  yena  bhagavā  tenupasaṅkamiṃsu  upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdiṃsu  .  ekamantaṃ  nisinno  kho
āyasmā    ānando    yāvatako    ahosi    āyasmato    samiddhissa
@Footnote: 1 Po. Ma. upasaṅkamissāma .  2 Po. Ma. ārocessāma .  3 Ma. dhāressāmāti.
@4 Po. Ma. Yu. āyasmā ca ānando āyasmā ca samiddhi.
Potaliputtena   paribbājakena   saddhiṃ   kathāsallāpo   taṃ  sabbaṃ  bhagavato
ārocesi.
     [601]   Evaṃ   vutte   bhagavā  āyasmantaṃ  ānandaṃ  etadavoca
dassanampi     kho     ahaṃ    ānanda    potaliputtassa    paribbājakassa
nābhijānāmi  kuto  panevarūpaṃ  kathāsallāpaṃ  imināva  1- ānanda samiddhinā
moghapurisena      potaliputtassa      paribbājakassa      vibhajabyākaraṇīyo
pañho  ekaṃsena  byākatoti  .  evaṃ  vutte  āyasmā  udāyi bhagavantaṃ
etadavoca   sace  2-  pana  bhante  āyasmatā  samiddhinā  idaṃ  sandhāya
bhāsitaṃ yaṅkiñci vedayitaṃ taṃ dukkhasminti.
     [602]  Evaṃ  vutte  3-  bhagavā  āyasmantaṃ  ānandaṃ āmantesi
passa  kho  4-  tvaṃ  ānanda  imassa  udāyissa  moghapurisassa ummaggaṃ 5-
aññāsiṃ    kho    ahaṃ    ānanda    idānevāyaṃ   udāyi   moghapuriso
ummujjamāno    ayoniso    ummujjissati    6-    ādiṃyeva   ānanda
potaliputtena   paribbājakena   tisso  vedanā  pucchitā  sacāyaṃ  ānanda
samiddhi   moghapuriso   potaliputtassa   paribbājakassa   evaṃ  puṭṭho  evaṃ
byākareyya   sañcetanikaṃ   āvuso   potaliputta   kammaṃ  katvā  kāyena
vācāya   manasā   sukhavedanīyaṃ   sukhaṃ   so  vediyati  sañcetanikaṃ  āvuso
potaliputta   kammaṃ   katvā  kāyena  vācāya  manasā  dukkhavedanīyaṃ  dukkhaṃ
so   vediyati   sañcetanikaṃ   āvuso  potaliputta  kammaṃ  katvā  kāyena
vācāya   manasā   adukkhamasukhavedanīyaṃ   adukkhamasukhaṃ   so  vediyatīti  evaṃ
@Footnote: 1 Ma. iminā ca .  2 Po. kiṃ pana bhante .  3 Po. Ma. Yu. atha kho.
@4 Ma. passasi no tvaṃ. 5 Po. Ma. ummaṅgaṃ. 6 Po. Ma. ummujjissatīti.
Byākaramāno    kho    ānanda    samiddhi    moghapuriso   potaliputtassa
paribbājakassa     sammā     byākareyya     apicānanda    te    1-
aññatitthiyaparibbājakā    bālā    abyattā    ke    ca    tathāgatassa
mahākammavibhaṅgaṃ    jānissanti    sace    tumhe    ānanda   suṇeyyātha
tathāgatassa   mahākammavibhaṅgaṃ   vibhajantassāti   2-   .   etassa  bhagavā
kālo   etassa   sugata   kālo   yaṃ  bhagavā  mahākammavibhaṅgaṃ  vibhajeyya
bhagavato   sutvā   bhikkhū   dhāressantīti  .  tenahānanda  suṇāhi  sādhukaṃ
manasikarohi   bhāsissāmīti   .   evambhanteti   kho  āyasmā  ānando
bhagavato paccassosi.
     [603]  Bhagavā  etadavoca  cattārome  ānanda  puggalā  santo
saṃvijjamānā   lokasmiṃ   .   katame   cattāro  .  idhānanda  ekacco
puggalo  idha  pāṇātipātī  hoti  adinnādāyī  hoti  kāmesu  micchācārī
hoti   musāvādī  hoti  pisuṇavāco  hoti  pharusavāco  hoti  samphappalāpī
hoti    abhijjhālu    hoti   byāpannacitto   hoti   micchādiṭṭhī   hoti
so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ
upapajjati   .   idha   panānanda   ekacco   puggalo  idha  pāṇātipātī
hoti    adinnādāyī    hoti    kāmesumicchācārī    hoti    musāvādī
hoti    pisuṇavāco    hoti    pharusavāco   hoti   samphappalāpī   hoti
abhijjhālu    hoti    byāpannacitto    hoti   micchādiṭṭhī   hoti   so
kāyassa   bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ  saggaṃ  lokaṃ  upapajjati  .  idhānanda
@Footnote: 1 Po. keci. Ma. Yu. ke ca .  2 Yu. bhajantassāti.
Ekacco   puggalo   idha   pāṇātipātā  paṭivirato  hoti  adinnādānā
paṭivirato    hoti    kāmesumicchācārā   paṭivirato   hoti   musāvādā
paṭivirato   hoti   pisuṇāya   vācāya  paṭivirato  hoti  pharusāya  vācāya
paṭivirato   hoti   samphappalāpā   paṭivirato   hoti   anabhijjhālu   hoti
abyāpannacitto    hoti    sammādiṭṭhī   hoti   so   kāyassa   bhedā
parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ  lokaṃ  upapajjati  .  idha  panānanda  ekacco
puggalo   idha   pāṇātipātā   paṭivirato  hoti  adinnādānā  paṭivirato
hoti    kāmesumicchācārā    paṭivirato   hoti   musāvādā   paṭivirato
hoti   pisuṇāya   vācāya   paṭivirato  hoti  pharusāya  vācāya  paṭivirato
hoti   samphappalāpā  paṭivirato  hoti  anabhijjhālu  hoti  abyāpannacitto
hoti   sammādiṭṭhī   hoti   so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā  apāyaṃ
duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati.
     [604]   Idhānanda   ekacco   samaṇo   vā   brāhmaṇo   vā
ātappamanvāya     padhānamanvāya     anuyogamanvāya     appamādamanvāya
sammāmanasikāramanvāya   tathārūpaṃ   cetosamādhiṃ   phusati   .  yathāsamāhite
citte  dibbena  cakkhunā  visuddhena  atikkantamānusakena  amuṃ puggalaṃ passati
idha  pāṇātipātiṃ  adinnādāyiṃ  kāmesu  micchācāriṃ musāvādiṃ pisuṇavāciṃ 1-
pharusavāciṃ     samphappalāpiṃ     abhijjhāluṃ     byāpannacittaṃ    micchādiṭṭhiṃ
kāyassa   bhedā   parammaraṇā   passati   apāyaṃ   duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ
upapannaṃ   .   so   evamāha   atthi   kira   bho   pāpakāni  kammāni
@Footnote: 1 Po. Ma. ... vācaṃ.
Atthi  duccaritassa  vipāko  amāhaṃ  1-  puggalaṃ  addasaṃ  idha  pāṇātipātiṃ
adinnādāyiṃ     kāmesumicchācāriṃ     .pe.     micchādiṭṭhiṃ    kāyassa
bhedā  parammaraṇā  passāmi  apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ  upapannanti.
So   evamāha   yo   kira   bho   pāṇātipātī   adinnādāyī   .pe.
Micchādiṭṭhī    sabbo    so    kāyassa    bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ
duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ  upapajjati  .  ye  evaṃ  jānanti  te  sammā
jānanti   ye   aññathā   jānanti   micchā   tesaṃ   ñāṇanti   .  iti
so   yadeva   tassa   sāmaṃ   ñātaṃ   sāmaṃ   diṭṭhaṃ  sāmaṃ  viditaṃ  tadeva
tattha   thāmasā   parāmāsā   2-   abhinivissa   voharati  idameva  saccaṃ
moghamaññanti.
     [605]   Idha   panānanda  ekacco  samaṇo  vā  brāhmaṇo  vā
ātappamanvāya     padhānamanvāya     anuyogamanvāya     appamādamanvāya
sammāmanasikāramanvāya   tathārūpaṃ   cetosamādhiṃ   phusati   .  yathāsamāhite
citte   dibbena   cakkhunā   visuddhena   atikkantamānusakena  amuṃ  puggalaṃ
passati   idha   pāṇātipātiṃ   adinnādāyiṃ   .pe.   micchādiṭṭhiṃ  kāyassa
bhedā   parammaraṇā   passati   sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ   upapannaṃ   .  so
evamāha   natthi   kira   bho   pāpakāni   kammāni   natthi   duccaritassa
vipāko    amāhaṃ    puggalaṃ   addasaṃ   idha   pāṇātipātiṃ   adinnādāyiṃ
.pe.    micchādiṭṭhiṃ    kāyassa   bhedā   parammaraṇā   passāmi   sugatiṃ
@Footnote: 1 Sī. apāhaṃ .  2 Sī. Yu. parāmassa. evaṃ sabbattha ñātabbaṃ.
Saggaṃ   lokaṃ  upapannanti  .  so  evamāha  yo  kira  bho  pāṇātipātī
adinnādāyī    .pe.    micchādiṭṭhī    sabbo   so   kāyassa   bhedā
parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   .   ye  evaṃ  jānanti
te   sammā  jānanti  ye  aññathā  jānanti  micchā  tesaṃ  ñāṇanti .
Iti   so   yadeva  tassa  sāmaṃ  ñātaṃ  sāmaṃ  diṭṭhaṃ  sāmaṃ  viditaṃ  tadeva
tattha    thāmasā    parāmāsā    abhinivissa   voharati   idameva   saccaṃ
moghamaññanti.
     [606]   Idhānanda   ekacco   samaṇo   vā   brāhmaṇo   vā
ātappamanvāya     padhānamanvāya     anuyogamanvāya     appamādamanvāya
sammāmanasikāramanvāya   tathārūpaṃ   cetosamādhiṃ   phusati   .  yathāsamāhite
citte   dibbena   cakkhunā   visuddhena   atikkantamānusakena  amuṃ  puggalaṃ
passati     idha    pāṇātipātā    paṭivirataṃ    adinnādānā    paṭivirataṃ
kāmesumicchācārā   paṭivirataṃ   musāvādā   paṭivirataṃ   pisuṇāya   vācāya
paṭivirataṃ   pharusāya   vācāya  paṭivirataṃ  samphappalāpā  paṭivirataṃ  anabhijjhāluṃ
abyāpannacittaṃ    sammādiṭṭhiṃ    kāyassa    bhedā   parammaraṇā   passati
sugatiṃ   saggaṃ   lokaṃ   upapannaṃ   .   so   evamāha   atthi  kira  bho
kalyāṇāni    kammāni    atthi    sucaritassa   vipāko   amāhaṃ   puggalaṃ
addasaṃ   idha   pāṇātipātā   paṭivirataṃ   adinnādānā   paṭivirataṃ  .pe.
Sammādiṭṭhiṃ    kāyassa    bhedā    parammaraṇā   passāmi   sugatiṃ   saggaṃ
lokaṃ   upapannanti   .   so   evamāha   yo  kira  bho  pāṇātipātā
Paṭivirato    adinnādānā    paṭivirato    .pe.    sammādiṭṭhī   sabbo
so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ  lokaṃ  upapajjati .
Ye   evaṃ   jānanti   te   sammā   jānanti   ye  aññathā  jānanti
micchā   tesaṃ   ñāṇanti   .   iti   so   yadeva   tassa  sāmaṃ  ñātaṃ
sāmaṃ   diṭṭhaṃ   sāmaṃ  viditaṃ  tadeva  tattha  thāmasā  parāmāsā  abhinivissa
voharati idameva saccaṃ moghamaññanti.
     [607]   Idha   panānanda   ekacco   samaṇo   vā   brāhmaṇo
vā    ātappamanvāya   padhānamanvāya   anuyogamanvāya   appamādamanvāya
sammāmanasikāramanvāya   tathārūpaṃ   cetosamādhiṃ   phusati   .  yathāsamāhite
citte   dibbena   cakkhunā   visuddhena   atikkantamānusakena  amuṃ  puggalaṃ
passati   idha   pāṇātipātā   paṭivirataṃ   adinnādānā   paṭivirataṃ  .pe.
Sammādiṭṭhiṃ    kāyassa    bhedā   parammaraṇā   passati   apāyaṃ   duggatiṃ
vinipātaṃ   nirayaṃ  upapannaṃ  .  so  evamāha  natthi  kira  bho  kalyāṇāni
kammāni    natthi   sucaritassa   vipāko   amāhaṃ   puggalaṃ   addasaṃ   idha
pāṇātipātā    paṭivirataṃ   adinnādānā   paṭivirataṃ   .pe.   sammādiṭṭhiṃ
kāyassa   bhedā   parammaraṇā   passāmi   apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ
upapannanti   .   so  evamāha  yo  kira  bho  pāṇātipātā  paṭivirato
adinnādānā   paṭivirato   .pe.   sammādiṭṭhī   sabbo   so   kāyassa
bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati  .
Ye   evaṃ   jānanti   te   sammā   jānanti   ye  aññathā  jānanti
Micchā   tesaṃ   ñāṇanti  .  iti  so  yadeva  tassa  sāmaṃ  ñātaṃ  sāmaṃ
diṭṭhaṃ   sāmaṃ   viditaṃ   tadeva   tattha   thāmasā   parāmāsā   abhinivissa
voharati idameva saccaṃ moghamaññanti.
     [608]  Tatrānanda  yvāyaṃ  samaṇo  vā  brāhmaṇo  vā evamāha
atthi   kira   bho   pāpakāni   kammāni   atthi   duccaritassa   vipākoti
idamassa    anujānāmi    .   yampi   so   evamāha   amāhaṃ   puggalaṃ
addasaṃ   idha   pāṇātipātiṃ   adinnādāya   .pe.   micchādiṭṭhiṃ  kāyassa
bhedā   parammaraṇā   passāmi  apāyaṃ  duggatiṃ  vinipātaṃ  nirayaṃ  upapannanti
idampissa   anujānāmi   .   yañca   kho  so  evamāha  yo  kira  bho
pāṇātipātī   adinnādāyī   .pe.   micchādiṭṭhī   sabbo   so  kāyassa
bhedā    parammaraṇā    apāyaṃ    duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjatīti
idamassa   nānujānāmi   .   yampi   so  evamāha  ye  evaṃ  jānanti
te   sammā   jānanti   ye   aññathā  jānanti  micchā  tesaṃ  ñāṇanti
idampissa   nānujānāmi   .   yampi   so   yadeva   tassa  sāmaṃ  ñātaṃ
sāmaṃ   diṭṭhaṃ   sāmaṃ  viditaṃ  tadeva  tattha  thāmasā  parāmāsā  abhinivissa
voharati    idameva    saccaṃ    moghamaññanti    idampissa    nānujānāmi
taṃ   kissa   hetu   aññathā   hi   ānanda  tathāgatassa  mahākammavibhaṅge
ñāṇaṃ hoti.
     [609]  Tatrānanda  yvāyaṃ  samaṇo  vā  brāhmaṇo  vā evamāha
natthi   kira   bho   pāpakāni   kammāni   natthi   duccaritassa   vipākoti
Idamassa   nānujānāmi   .   yañca   kho  so  evamāha  amāhaṃ  puggalaṃ
addasaṃ   idha   pāṇātipātiṃ   adinnādāyiṃ   .pe.   micchādiṭṭhiṃ  kāyassa
bhedā   parammaraṇā   passāmi   sugatiṃ   saggaṃ  lokaṃ  upapannanti  idamassa
anujānāmi    .    yañca    kho    so   evamāha   yo   kira   bho
pāṇātipātī   adinnādāyī   .pe.   micchādiṭṭhī   sabbo   so  kāyassa
bhedā    parammaraṇā    sugatiṃ    saggaṃ    lokaṃ    upapajjatīti   idamassa
nānujānāmi   .  yampi  so  evamāha  ye  evaṃ  jānanti  te  sammā
jānanti   ye   aññathā   jānanti   micchā   tesaṃ   ñāṇanti  idampissa
nānujānāmi   .   yampi   so   yadeva  tassa  sāmaṃ  ñātaṃ  sāmaṃ  diṭṭhaṃ
sāmaṃ   viditaṃ   tadeva   tattha   thāmasā   parāmāsā  abhinivissa  voharati
idameva   saccaṃ   moghamaññanti   idampissa   nānujānāmi  taṃ  kissa  hetu
aññathā hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
     [610]  Tatrānanda  yvāyaṃ  samaṇo  vā  brāhmaṇo  vā evamāha
atthi   kira   bho   kalyāṇāni   kammāni   atthi   sucaritassa   vipākoti
idamassa   anujānāmi   .   yampi   1-   so  evamāha  amāhaṃ  puggalaṃ
addasaṃ   idha   pāṇātipātā   paṭivirataṃ   adinnādānā   paṭivirataṃ  .pe.
Sammādiṭṭhiṃ    kāyassa    bhedā    parammaraṇā   passāmi   sugatiṃ   saggaṃ
lokaṃ    upapannanti    idampissa    anujānāmi   .   yañca   kho   so
evamāha    yo   kira   bho   pāṇātipātā   paṭivirato   adinnādānā
paṭivirato   .pe.   sammādiṭṭhī  sabbo  so  kāyassa  bhedā  parammaraṇā
@Footnote: 1 Yu. yañca kho so.
Sugatiṃ     saggaṃ    lokaṃ    upapajjatīti    idamassa    nānujānāmi   .
Yampi   so   evamāha   ye  evaṃ  jānanti  te  sammā  jānanti  ye
aññathā   jānanti   micchā   tesaṃ   ñāṇanti  idampissa  nānujānāmi .
Yampi   so  yadeva  tassa  sāmaṃ  ñātaṃ  sāmaṃ  diṭṭhaṃ  sāmaṃ  viditaṃ  tadeva
tattha    thāmasā    parāmāsā    abhinivissa   voharati   idameva   saccaṃ
moghamaññanti    idampissa    nānujānāmi    taṃ   kissa   hetu   aññathā
hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
     [611]  Tatrānanda  yvāyaṃ  samaṇo  vā  brāhmaṇo  vā evamāha
natthi   kira   bho   kalyāṇāni   kammāni   natthi   sucaritassa   vipākoti
idamassa   nānujānāmi   .   yañca   kho  so  evamāha  amāhaṃ  puggalaṃ
addasaṃ   idha   pāṇātipātā   paṭivirataṃ   adinnādānā   paṭivirataṃ  .pe.
Sammādiṭṭhiṃ    kāyassa   bhedā   parammaraṇā   passāmi   apāyaṃ   duggatiṃ
vinipātaṃ    nirayaṃ   upapannanti   idamassa   anujānāmi   .   yañca   kho
so   evamāha   yo   kira  bho  pāṇātipātā  paṭivirato  adinnādānā
paṭivirato    .pe.    sammādiṭṭhī    sabbo    so    kāyassa   bhedā
parammaraṇā    apāyaṃ    duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjatīti   idamassa
nānujānāmi   .  yampi  so  evamāha  ye  evaṃ  jānanti  te  sammā
jānanti   ye   aññathā   jānanti   micchā   tesaṃ   ñāṇanti  idampissa
nānujānāmi   .   yampi   so   yadeva  tassa  sāmaṃ  ñātaṃ  sāmaṃ  diṭṭhaṃ
sāmaṃ   viditaṃ   tadeva   tattha   thāmasā   parāmāsā  abhinivissa  voharati
Idameva   saccaṃ   moghamaññanti   idampissa   nānujānāmi  taṃ  kissa  hetu
aññathā hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti.
     [612]  Tatrānanda  yvāyaṃ  puggalo  idha  pāṇātipātī adinnādāyī
.pe.    micchādiṭṭhī    kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ
vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   pubbe   vāssa   taṃ  kataṃ  hoti  pāpakammaṃ
dukkhavedanīyaṃ   pacchā   vāssa   taṃ   kataṃ   hoti  pāpakammaṃ  dukkhavedanīyaṃ
maraṇakāle    vāssa   hoti   micchādiṭṭhi   samattā   samādinnā   tena
so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ
upapajjati   .   yañca   kho   so  idha  pāṇātipātī  hoti  adinnādāyī
hoti   .pe.   micchādiṭṭhī   hoti   .   tassa  diṭṭheva  dhamme  vipākaṃ
paṭisaṃvedeti upapajje 1- vā apare vā pariyāye.
     [613]  Tatrānanda  yvāyaṃ  puggalo  idha  pāṇātipātī adinnādāyī
.pe.   micchādiṭṭhī   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ  saggaṃ  lokaṃ
upapajjati   pubbe   vāssa   taṃ   kataṃ   hoti   kalyāṇakammaṃ  sukhavedanīyaṃ
pacchā   vāssa   taṃ   kataṃ   hoti   kalyāṇakammaṃ  sukhavedanīyaṃ  maraṇakāle
vāssa   hoti   sammādiṭṭhi   samattā   samādinnā   tena  so  kāyassa
bhedā   parammaraṇā   sugatiṃ   saggaṃ  lokaṃ  upapajjati  .  yañca  2-  kho
so   idha   pāṇātipātī   hoti   adinnādāyī  hoti  .pe.  micchādiṭṭhī
hoti   .   tassa   diṭṭheva   dhamme   vipākaṃ   paṭisaṃvedeti   upapajje
vā apare vā pariyāye.
@Footnote: 1 Po. upapajjati. Ma. upapajja. Yu. upapajjaṃ .  2 Yu. sace kho.
     [614]  Tatrānanda  yvāyaṃ  puggalo  idha  pāṇātipātā  paṭivirato
adinnādānā    paṭivirato    .pe.    sammādiṭṭhī    kāyassa    bhedā
parammaraṇā     sugatiṃ    saggaṃ    lokaṃ    upapajjati    pubbe    vāssa
taṃ   kataṃ   hoti   kalyāṇakammaṃ   sukhavedanīyaṃ   pacchā   vāssa   taṃ  kataṃ
hoti   kalyāṇakammaṃ   sukhavedanīyaṃ   maraṇakāle   vāssa  hoti  sammādiṭṭhi
samattā   samādinnā   tena   so   kāyassa   bhedā  parammaraṇā  sugatiṃ
saggaṃ   lokaṃ   upapajjati   .   yañca   kho   so   idha   pāṇātipātā
paṭivirato   hoti   adinnādānā   paṭivirato   hoti   .pe.  sammādiṭṭhī
hoti   .   tassa   diṭṭheva   dhamme   vipākaṃ   paṭisaṃvedeti   upapajje
vā apare vā pariyāye.
     [615]  Tatrānanda  yvāyaṃ  puggalo  idha  pāṇātipātā  paṭivirato
adinnādānā    paṭivirato    .pe.    sammādiṭṭhī    kāyassa    bhedā
parammaraṇā   apāyaṃ   duggatiṃ   vinipātaṃ   nirayaṃ  upapajjati  pubbe  vāssa
taṃ   kataṃ   hoti   pāpakammaṃ  dukkhavedanīyaṃ  pacchā  vāssa  taṃ  kataṃ  hoti
pāpakammaṃ   dukkhavedanīyaṃ   maraṇakāle   vāssa  hoti  micchādiṭṭhi  samattā
samādinnā   tena   so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā  apāyaṃ  duggatiṃ
vinipātaṃ   nirayaṃ   upapajjati   .   yañca   kho   so  idha  pāṇātipātā
paṭivirato   hoti   adinnādānā   paṭivirato   hoti   .pe.  sammādiṭṭhī
hoti   .   tassa   diṭṭheva  dhamme  vipākaṃ  paṭisaṃvedeti  upapajje  vā
apare vā pariyāye.
     [616]   Iti   kho   ānanda   atthi  kammaṃ  abhabbaṃ  abhabbābhāsaṃ
atthi     kammaṃ    abhabbaṃ    bhabbābhāsaṃ    atthi    kammaṃ    bhabbañceva
bhabbābhāsañca atthi kammaṃ bhabbaṃ abhabbābhāsanti.
     Idamavoca    bhagavā    attamano   āyasmā   ānando   bhagavato
bhāsitaṃ abhinandīti.
                Mahākammavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ.
                      ----------
                     Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ
     [617]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi   bhikkhavoti  .  bhadanteti  te  bhikkhū  bhagavato  paccassosuṃ .
Bhagavā    etadavoca   saḷāyatanavibhaṅgaṃ   vo   bhikkhave   desissāmi   taṃ
suṇātha   sādhukaṃ   manasikarotha   bhāsissāmīti   .  evambhanteti  kho  te
bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
     [618]    Bhagavā    etadavoca    cha   ajjhattikāni   āyatanāni
veditabbāni   cha   bāhirāni   āyatanāni  veditabbāni  cha  viññāṇakāyā
veditabbā    cha    phassakāyā    veditabbā   aṭṭhārasa   manopavicārā
veditabbā     chattiṃsa     sattapadā    veditabbā    tatrīdaṃ    nissāya
idaṃ   pajahatha   tayo   satipaṭṭhānā  yadariyo  sevati  yadariyo  sevamāno
satthā    gaṇamanusāsitumarahati    so   vuccati   yoggācariyānaṃ   anuttaro
purisadammasārathīti ayamuddeso saḷāyatanavibhaṅgassa.
     [619]   Cha   ajjhattikāni   āyatanāni   veditabbānīti  iti  kho
panetaṃ   vuttaṃ   .   kiñcetaṃ  paṭicca  vuttaṃ  .  cakkhvāyatanaṃ  sotāyatanaṃ
ghānāyatanaṃ   jivhāyatanaṃ   kāyāyatanaṃ   manāyatanaṃ   .   cha   ajjhattikāni
āyatanāni veditabbānīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
     [620]  Cha  bāhirāni  āyatanāni  veditabbānīti  iti  kho  panetaṃ
Vuttaṃ   .   kiñcetaṃ  paṭicca  vuttaṃ  .  rūpāyatanaṃ  saddāyatanaṃ  gandhāyatanaṃ
rasāyatanaṃ   phoṭṭhabbāyatanaṃ   dhammāyatanaṃ   .   cha   bāhirāni  āyatanāni
veditabbānīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
     [621]  Cha  viññāṇakāyā  veditabbāti  iti  kho  panetaṃ  vuttaṃ.
Kiñcetaṃ   paṭicca   vuttaṃ   .   cakkhuviññāṇaṃ   sotaviññāṇaṃ   ghānaviññāṇaṃ
jivhāviññāṇaṃ    kāyaviññāṇaṃ    manoviññāṇaṃ    .    cha   viññāṇakāyā
veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
     [622]   Cha  phassakāyā  veditabbāti  iti  kho  panetaṃ  vuttaṃ .
Kiñcetaṃ   paṭicca   vuttaṃ   .  cakkhusamphasso  sotasamphasso  ghānasamphasso
jivhāsamphasso       kāyasamphasso      manosamphasso      .      cha
phassakāyā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
     [623]   Aṭṭhārasa   manopavicārā  veditabbāti  iti  kho  panetaṃ
vuttaṃ  .  kiñcetaṃ  paṭicca  vuttaṃ  .  cakkhunā  rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ
rūpaṃ    upavicarati    domanassaṭṭhānīyaṃ    rūpaṃ   upavicarati   upekkhaṭṭhānīyaṃ
rūpaṃ  upavicarati  .  sotena  saddaṃ sutvā ... Ghānena gandhaṃ ghāyitvā ...
Jivhāya  rasaṃ  sāyitvā  ...  kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... Manasā dhammaṃ
viññāya    somanassaṭṭhānīyaṃ   dhammaṃ   upavicarati   domanassaṭṭhānīyaṃ   dhammaṃ
upavicarati  upekkhaṭṭhānīyaṃ  dhammaṃ  upavicarati  .  iti  cha  somanassūpavicārā
cha   domanassūpavicārā   cha  upekkhūpavicārā  .  aṭṭhārasa  manopavicārā
veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
     [624]  Chattiṃsa  sattapadā  veditabbāti  iti  kho  panetaṃ  vuttaṃ.
Kiñcetaṃ  paṭicca  vuttaṃ  .  cha  gehasitāni  somanassāni  cha nekkhammasitāni
somanassāni    cha    gehasitāni    domanassāni    cha    nekkhammasitāni
domanassāni cha gehasitā upekkhā cha nekkhammasitā upekkhā.
     [625]  Tattha  katamāni cha gehasitāni somanassāni. Cakkhuviññeyyānaṃ
rūpānaṃ       iṭṭhānaṃ       kantānaṃ       manāpānaṃ       manoramānaṃ
lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ   paṭilābhaṃ   vā   paṭilābhato   samanupassato   pubbe
vā    paṭiladdhapubbaṃ   atītaṃ   niruddhaṃ   vipariṇataṃ   samanussarato   uppajjati
somanassaṃ   yaṃ   evarūpaṃ   somanassaṃ  idaṃ  vuccati  gehasitaṃ  somanassaṃ .
Sotaviññeyyānaṃ  saddānaṃ  ...  ghānaviññeyyānaṃ  gandhānaṃ  ...  jivhā-
viññeyyānaṃ   rasānaṃ  ...  kāyaviññeyyānaṃ  phoṭṭhabbānaṃ  ...  mano-
viññeyyānaṃ    dhammānaṃ    iṭṭhānaṃ    kantānaṃ   manāpānaṃ   manoramānaṃ
lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ   paṭilābhaṃ   vā   paṭilābhato   samanupassato   pubbe
vā    paṭiladdhapubbaṃ   atītaṃ   niruddhaṃ   vipariṇataṃ   samanussarato   uppajjati
somanassaṃ   yaṃ   evarūpaṃ   somanassaṃ  idaṃ  vuccati  gehasitaṃ  somanassaṃ .
Imāni cha gehasitāni somanassāni.
     [626]  Tattha  katamāni  cha  nekkhammasitāni  somanassāni . Rūpānaṃ
tveva   aniccataṃ   viditvā   vipariṇāmavirāganirodhaṃ   pubbe   ceva  rūpā
etarahi   ca   sabbe   te   rūpā   aniccā   dukkhā  vipariṇāmadhammāti
evametaṃ    yathābhūtaṃ    sammappaññāya    passato   uppajjati   somanassaṃ
Yaṃ    evarūpaṃ   somanassaṃ   idaṃ   vuccati   nekkhammasitaṃ   somanassaṃ  .
Saddānaṃ   tveva   .pe.   gandhānaṃ  tveva  ...  rasānaṃ  tveva  ...
Phoṭṭhabbānaṃ    tveva    ...    dhammānaṃ   tveva   aniccataṃ   viditvā
vipariṇāmavirāganirodhaṃ  pubbe  ceva  dhammā  etarahi  ca  sabbe te dhammā
aniccā   dukkhā   vipariṇāmadhammāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya
passato   uppajjati   somanassaṃ   yaṃ   evarūpaṃ   somanassaṃ   idaṃ  vuccati
nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni somanassāni.
     [627]  Tattha  katamāni cha gehasitāni domanassāni. Cakkhuviññeyyānaṃ
rūpānaṃ   iṭṭhānaṃ   kantānaṃ   manāpānaṃ   manoramānaṃ  lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ
appaṭilābhaṃ       vā      appaṭilābhato      samanupassato      pubbe
vā   appaṭiladdhapubbaṃ   atītaṃ   niruddhaṃ   vipariṇataṃ   samanussarato  uppajjati
domanassaṃ   yaṃ   evarūpaṃ   domanassaṃ  idaṃ  vuccati  gehasitaṃ  domanassaṃ .
Sotaviññeyyānaṃ  saddānaṃ  ...  ghānaviññeyyānaṃ  gandhānaṃ  ...  jivhā-
viññeyyānaṃ   rasānaṃ  ...  kāyaviññeyyānaṃ  phoṭṭhabbānaṃ  ...  mano-
viññeyyānaṃ    dhammānaṃ    iṭṭhānaṃ    kantānaṃ   manāpānaṃ   manoramānaṃ
lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ    appaṭilābhaṃ    vā    appaṭilābhato   samanupassato
pubbe    vā   appaṭiladdhapubbaṃ   atītaṃ   niruddhaṃ   vipariṇataṃ   samanussarato
uppajjati   domanassaṃ   yaṃ   evarūpaṃ   domanassaṃ   idaṃ   vuccati  gehasitaṃ
domanassaṃ. Imāni cha gehasitāni domanassāni.
     [628]   Tattha   katamāni   cha   nekkhammasitāni   domanassāni .
Rūpānaṃ    tveva    aniccataṃ    viditvā    vipariṇāmavirāganirodhaṃ   pubbe
ceva  rūpā  etarahi  ca  sabbe  te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti
evametaṃ    yathābhūtaṃ    sammappaññāya   disvā   anuttaresu   vimokkhesu
pihaṃ    upaṭṭhāpeti    kadāssu    1-   nāmahaṃ   tadāyatanaṃ   upasampajja
viharissāmi   yadariyā   etarahi   āyatanaṃ   upasampajja   viharantīti   iti
anuttaresu    vimokkhesu    pihaṃ   upaṭṭhāpayato   uppajjati   pihapaccayā
domanassaṃ    yaṃ    evarūpaṃ    domanassaṃ    idaṃ    vuccati   nekkhammasitaṃ
domanassaṃ   .  saddānaṃ  tveva  ...  rasānaṃ  tveva  ...  phoṭṭhabbānaṃ
tveva  ...  dhammānaṃ  tveva  aniccataṃ  viditvā  vipariṇāma  virāga nirodhaṃ
pubbe   ceva  dhammā  etarahi  ca  sabbe  te  dhammā  aniccā  dukkhā
vipariṇāmadhammāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  disvā  anuttaresu
vimokkhesu  pihaṃ  upaṭṭhāpeti  kadāssu  2-  nāmahaṃ  tadāyatanaṃ  upasampajja
viharissāmi   yadariyā   etarahi   āyatanaṃ   upasampajja   viharantīti   iti
anuttaresu    vimokkhesu    pihaṃ   upaṭṭhāpayato   uppajjati   pihapaccayā
domanassaṃ    yaṃ    evarūpaṃ    domanassaṃ    idaṃ    vuccati   nekkhammasitaṃ
domanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni.
     [629]  Tattha  katamā  cha  gehasitā upekkhā. Cakkhunā rūpaṃ disvā
uppajjati   upekkhā   bālassa  mūḷhassa  [3]-  puthujjanassa  anodhijinassa
avipākajinassa       anādīnavadassāvino      assutavato      puthujjanassa
yā   evarūpā   upekkhā  rūpaṃ  sā  nātivattati  tasmā  sā  upekkhā
@Footnote: 1-2 Po. Ma. kudāssu .  3 Po. etthantare mandassāti atthi.
Gehasitāti   vuccati   .   sotena   saddaṃ  sutvā  ...  ghānena  gandhaṃ
ghāyitvā  ...  jivhāya rasaṃ sāyitvā ... Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ...
Manasā    dhammaṃ    viññāya    uppajjati   upekkhā   bālassa   mūḷhassa
[1]-    Puthujjanassa    anodhijinassa   avipākajinassa   anādīnavadassāvino
assutavato   puthujjanassa  yā  evarūpā  upekkhā  dhammaṃ  sā  nātivattati
tasmā   sā   upekkhā   gehasitāti   vuccati   .  imā  cha  gehasitā
upekkhā.
     [630]   Tattha   katamā   cha  nekkhammasitā  upekkhā  .  rūpānaṃ
tveva   aniccataṃ   viditvā   vipariṇāmavirāganirodhaṃ   pubbe   ceva  rūpā
etarahi   ca   sabbe   te   rūpā   aniccā   dukkhā  vipariṇāmadhammāti
evametaṃ    yathābhūtaṃ    sammappaññāya    passato   uppajjati   upekkhā
yā   evarūpā   upekkhā  rūpaṃ  sā  nātivattati  tasmā  sā  upekkhā
nekkhammasitāti  vuccati  .  saddānaṃ  tveva  ...  gandhānaṃ  tveva  ...
Rasānaṃ  tveva  ...  phoṭṭhabbānaṃ  tveva  ...  dhammānaṃ  tveva aniccataṃ
viditvā    vipariṇāmavirāganirodhaṃ   pubbe   ceva   dhammā   etarahi   ca
sabbe  te  dhammā  aniccā  dukkhā  vipariṇāmadhammāti  evametaṃ  yathābhūtaṃ
sammappaññāya     passato    uppajjati    upekkhā    yā    evarūpā
upekkhā   dhammaṃ  sā  nātivattati  tasmā  sā  upekkhā  nekkhammasitāti
vuccati   .   imā   cha   nekkhammasitā  upekkhā  .  chattiṃsa  sattapadā
veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
@Footnote: 1 Po. etthantare mandassāti atthi.
     [631]  Tatrīdaṃ  nissāya  idaṃ  pajahathāti  iti  kho  panetaṃ vuttaṃ.
Kiñcetaṃ   paṭicca   vuttaṃ   .   tatra  bhikkhave  yāni  cha  nekkhammasitāni
somanassāni   tāni   nissāya   tāni   āgamma   yāni   cha  gehasitāni
somanassāni   tāni   pajahatha   tāni   samatikkamatha   evametesaṃ   pahānaṃ
hoti   evametesaṃ   samatikkamo   hoti   .   tatra  bhikkhave  yāni  cha
nekkhammasitāni   domanassāni   tāni   nissāya  tāni  āgamma  yāni  cha
gehasitāni   domanassāni   tāni   pajahatha  tāni  samatikkamatha  evametesaṃ
pahānaṃ   hoti   evametesaṃ   samatikkamo   hoti   .   tatra   bhikkhave
yā   cha   nekkhammasitā  upekkhā  tā  nissāya  tā  āgamma  yā  cha
gehasitā    upekkhā    tā   pajahatha   tā   samatikkamatha   evametāsaṃ
pahānaṃ   hoti   evametāsaṃ  samatikkamo  hoti  .  tatra  bhikkhave  yāni
cha   nekkhammasitāni   somanassāni   tāni  nissāya  tāni  āgamma  yāni
cha    nekkhammasitāni   domanassāni   tāni   pajahatha   tāni   samatikkamatha
evametesaṃ   pahānaṃ   hoti   evametesaṃ   samatikkamo  hoti  .  tatra
bhikkhave   yā   cha  nekkhammasitā  upekkhā  tā  nissāya  tā  āgamma
yāni   cha   nekkhammasitāni  somanassāni  tāni  pajahatha  tāni  samatikkamatha
evametesaṃ pahānaṃ hoti evametesaṃ samatikkamo hoti.
     [632]   Atthi   bhikkhave  upekkhā  nānattā  nānattasitā  atthi
upekkhā   ekattā   ekattasitā   .   katamā  ca  bhikkhave  upekkhā
nānattā   nānattasitā   .   atthi   bhikkhave   upekkhā  rūpesu  atthi
Saddesu   atthi   gandhesu   atthi  rasesu  atthi  phoṭṭhabbesu  [1]- .
Ayaṃ    bhikkhave   upekkhā   nānattā   nānattasitā   .   katamā   ca
bhikkhave   upekkhā  ekattā  ekattasitā  .  atthi  bhikkhave  upekkhā
ākāsānañcāyatananissitā     atthi     viññāṇañcāyatananissitā     atthi
ākiñcaññāyatananissitā     atthi     nevasaññānāsaññāyatananissitā   .
Ayaṃ  bhikkhave  upekkhā  ekattā  ekattasitā  .  tatra  bhikkhave  yāyaṃ
upekkhā  ekattā  ekattasitā  taṃ  nissāya  taṃ  āgamma yāyaṃ upekkhā
nānattā    nānattasitā   taṃ   pajahatha   taṃ   samatikkamatha   evametissā
pahānaṃ  hoti  evametissā  samatikkamo  hoti  .  atammayataṃ  2- bhikkhave
nissāya   atammayataṃ   āgamma   yāyaṃ   upekkhā  ekattā  ekattasitā
taṃ   pajahatha   taṃ   samatikkamatha  evametissā  pahānaṃ  hoti  evametissā
samatikkamo   hoti   .   tatrīdaṃ   nissāya   idaṃ   pajahathāti  iti  yantaṃ
vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ.
     [633]   Tayo  satipaṭṭhānā  yadariyo  sevati  yadariyo  sevamāno
satthā   gaṇamanusāsitumarahatīti   iti   kho   panetaṃ   vuttaṃ   .   kiñcetaṃ
paṭicca vuttaṃ.
     [634]  Iti  3-  bhikkhave satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako
hitesī   anukampaṃ   upādāya   idaṃ  vo  hitāya  idaṃ  vo  sukhāyāti .
Tassa  sāvakā  na  sussuyanti  4-  na  sotaṃ  odahanti  na  aññā  cittaṃ
@Footnote: 1 Po. etthantare atthi dhammesūti dissati .  2 anupadavaggassa sappurisasutte pana
@agammayatāti dissati .  3 Ma. Yu. idha.. 4 Po. Ma. Yu. sabbattha sussūsanti.
Upaṭṭhapenti    vokkamma    ca   satthu   sāsanā   vattanti   .   tatra
bhikkhave   tathāgato   na   ceva   attamano   hoti   na   ca  attamanataṃ
paṭisaṃvedeti   anavassuto   ca   viharati   sato  sampajāno  idaṃ  bhikkhave
paṭhamaṃ    satipaṭṭhānaṃ    yadariyo   sevati   yadariyo   sevamāno   satthā
gaṇamanusāsitumarahati.
     [635]   Puna   caparaṃ   bhikkhave  satthā  sāvakānaṃ  dhammaṃ  deseti
anukampako   hitesī   anukampaṃ   upādāya   idaṃ   vo  hitāya  idaṃ  vo
sukhāyāti   .   tassa   ekacce   sāvakā   na   sussuyanti   na  sotaṃ
odahanti    na    aññā   cittaṃ   upaṭṭhapenti   vokkamma   ca   satthu
sāsanā   vattanti   .   ekacce   sāvakā  sussuyanti  sotaṃ  odahanti
aññā    cittaṃ    upaṭṭhapenti    na   ca   vokkamma   satthu   sāsanā
vattanti   .   tatra  bhikkhave  tathāgato  na  ceva  attamano  1-  hoti
na   ca   attamanataṃ   paṭisaṃvedeti   na   ca   anattamano   hoti  na  ca
anattamanataṃ     paṭisaṃvedeti     attamanatañca     anattamanatañca    tadubhayaṃ
abhinivajjetvā   upekkhako   viharati   sato   sampajāno   idaṃ   vuccati
bhikkhave   dutiyaṃ  satipaṭṭhānaṃ  yadariyo  sevati  yadariyo  sevamāno  satthā
gaṇamanusāsitumarahati.
     [636]   Puna   caparaṃ   bhikkhave  satthā  sāvakānaṃ  dhammaṃ  deseti
anukampako   hitesī   anukampaṃ   upādāya   idaṃ   vo  hitāya  idaṃ  vo
sukhāyāti   .   tassa   sāvakā   sussuyanti   sotaṃ   odahanti   aññā
@Footnote: 1 Ma. na ceva anattamano hoti na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti na ca attamano hoti na
@ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti anattamanatā ca attamanatā ca ...
Cittaṃ   upaṭṭhapenti   na   ca   vokkamma   satthu   sāsanā  vattanti .
Tatra    bhikkhave    tathāgato    attamano   ceva   hoti   attamanatañca
paṭisaṃvedeti   anavassuto   ca   viharati   sato   sampajāno  idaṃ  vuccati
bhikkhave   tatiyaṃ  satipaṭṭhānaṃ  yadariyo  sevati  yadariyo  sevamāno  satthā
gaṇamanusāsitumarahati   .   tayo   satipaṭṭhānā   yadariyo   sevati  yadariyo
sevamāno   satthā   gaṇamanusāsitumarahatīti   iti   yantaṃ   vuttaṃ   idametaṃ
paṭicca vuttaṃ.
     [637]   So   vuccati  yoggācariyānaṃ  anuttaro  purisadammasārathīti
iti   kho   panetaṃ   vuttaṃ   .  kiñcetaṃ  paṭicca  vuttaṃ  .  hatthidamakena
bhikkhave   hatthidammo   sārito   ekaṃyeva   disaṃ   dhāvati  puratthimaṃ  vā
pacchimaṃ   vā   uttaraṃ   vā   dakkhiṇaṃ   vā   .   assadamakena  bhikkhave
assadammo   sārito   ekaṃyeva   disaṃ   dhāvati   puratthimaṃ   vā  pacchimaṃ
vā   uttaraṃ   vā   dakkhiṇaṃ   vā   .   godamakena  bhikkhave  godammo
sārito   ekaṃyeva   disaṃ   dhāvati   puratthimaṃ   vā  pacchimaṃ  vā  uttaraṃ
vā  dakkhiṇaṃ  vā  .  tathāgatena  [1]-  bhikkhave arahatā sammāsambuddhena
purisadammo    sārito   aṭṭha   disā   vidhāvati   rūpī   rūpāni   passati
ayaṃ   paṭhamā   disā   .   ajjhattaṃ   arūpasaññī  bahiddhā  rūpāni  passati
ayaṃ   dutiyā   disā   .   subhanteva   adhimutto   hoti   ayaṃ   tatiyā
disā   .   sabbaso   rūpasaññānaṃ   samatikkamā   paṭighasaññānaṃ  aṭṭhaṅgamā
nānattasaññānaṃ   amanasikārā   ananto   ākāsoti   ākāsānañcāyatanaṃ
@Footnote: 1 Ma. etthantare hisaddo atthi.
Upasampajja    viharati    ayaṃ    catutthā    1-    disā   .   sabbaso
ākāsānañcāyatanaṃ    samatikkamma   anantaṃ   viññāṇanti   viññāṇañcāyatanaṃ
upasampajja     viharati     ayaṃ     pañcamī     disā     .    sabbaso
viññāṇañcāyatanaṃ     samatikkamma     natthi     kiñcīti    ākiñcaññāyatanaṃ
upasampajja   viharati   ayaṃ   chaṭṭhā   disā  .  sabbaso  ākiñcaññāyatanaṃ
samatikkamma       nevasaññānāsaññāyatanaṃ       upasampajja       viharati
ayaṃ   sattamī   disā   .   sabbaso   nevasaññānāsaññāyatanaṃ  samatikkamma
saññāvedayitanirodhaṃ    upasampajja    viharati    ayaṃ   aṭṭhamī   disā  .
Tathāgatena   bhikkhave   arahatā   sammāsambuddhena   purisadammo   sārito
imā   aṭṭha   disā  vidhāvati  .  so  vuccati  yoggācariyānaṃ  anuttaro
purisadammasārathīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttanti.
     Idamavoca    bhagavā    attamanā   te   bhikkhū   bhagavato   bhāsitaṃ
abhinandunti.
               Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ.
                      ----------
@Footnote: 1 Ma. catutthī.
                     Uddesavibhaṅgasuttaṃ
     [638]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi   bhikkhavoti  .  bhadanteti  te  bhikkhū  bhagavato  paccassosuṃ .
Bhagavā    etadavoca    uddesavibhaṅgaṃ   vo   bhikkhave   desissāmi   taṃ
suṇātha   sādhukaṃ   manasikarotha   bhāsissāmīti   .  evambhanteti  kho  te
bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
     [639]  Bhagavā  etadavoca  tathā  tathā bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya
yathā    yathāssa    1-    upaparikkhato    bahiddhā    cassa    viññāṇaṃ
avikkhittaṃ    avisaṭaṃ   ajjhattaṃ   asaṇṭhitaṃ   anupādāya   na   paritasseyya
bahiddhā    bhikkhave    viññāṇe   avikkhitte   avisaṭe   sati   ajjhattaṃ
asaṇṭhite   anupādāya  aparitassato  āyatiṃ  jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo
na    hotīti    .    idamavoca    bhagavā    idaṃ    vatvāna    sugato
uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi.
     [640]  Atha  kho  tesaṃ  bhikkhūnaṃ  acirapakkantassa bhagavato etadahosi
idaṃ  kho  no  āvuso  bhagavā  saṅkhittena  uddesaṃ uddisitvā vitthārena
atthaṃ  avibhajitvā  uṭṭhāyāsanā  vihāraṃ  paviṭṭho  tathā tathā bhikkhave bhikkhu
upaparikkheyya   yathā   yathāssa   upaparikkhato   bahiddhā   cassa  viññāṇaṃ
avikkhittaṃ    avisaṭaṃ   ajjhattaṃ   asaṇṭhitaṃ   anupādāya   na   paritasseyya
@Footnote: 1 Ma. yathā yathā.
Bahiddhā    bhikkhave    viññāṇe   avikkhitte   avisaṭe   sati   ajjhattaṃ
asaṇṭhite   anupādāya  aparitassato  āyatiṃ  jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo
na     hotīti    ko    nu    kho    imassa    bhagavatā    saṅkhittena
uddesassa    uddiṭṭhassa    vitthārena   atthaṃ   avibhattassa   vitthārena
atthaṃ   vibhajeyyāti   .   atha  kho  tesaṃ  bhikkhūnaṃ  etadahosi  ayaṃ  kho
āyasmā    mahākaccāno    satthu   ceva   saṃvaṇṇito   sambhāvito   ca
viññūnaṃ    sabrahmacārīnaṃ    pahoti    cāyasmā    mahākaccāno   imassa
bhagavatā    saṅkhittena    uddesassa    uddiṭṭhassa    vitthārena   atthaṃ
avibhattassa    vitthārena    atthaṃ   vibhajituṃ   yannūna   mayaṃ   yenāyasmā
mahākaccāno   tenupasaṅkameyyāma  upasaṅkamitvā  āyasmantaṃ  mahākaccānaṃ
etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti.
     [641]  Atha  kho  te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā     āyasmatā     mahākaccānena     saddhiṃ     sammodiṃsu
sammodanīyaṃ    kathaṃ    sārāṇīyaṃ   vītisāretvā   ekamantaṃ   nisīdiṃsu  .
Ekamantaṃ    nisinnā    kho    te    bhikkhū   āyasmantaṃ   mahākaccānaṃ
etadavocuṃ   idaṃ   kho   no   āvuso   kaccāna   bhagavā   saṅkhittena
uddesaṃ   uddisitvā  vitthārena  atthaṃ  avibhajitvā  uṭṭhāyāsanā  vihāraṃ
paviṭṭho   tathā   tathā   bhikkhave   bhikkhu   upaparikkheyya  yathā  yathāssa
upaparikkhato    bahiddhā   cassa   viññāṇaṃ   avikkhittaṃ   avisaṭaṃ   ajjhattaṃ
asaṇṭhitaṃ   anupādāya   na   paritasseyya   bahiddhā   bhikkhave   viññāṇe
Avikkhitte   avisaṭe   sati   ajjhattaṃ  asaṇṭhite  anupādāya  aparitassato
āyatiṃ   jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo   na   hotīti   tesanno  āvuso
kaccāna   amhākaṃ   acirapakkantassa   bhagavato  etadahosi  idaṃ  kho  no
āvuso   bhagavā   saṅkhittena   uddesaṃ   uddisitvā   vitthārena  atthaṃ
avibhajitvā    uṭṭhāyāsanā   vihāraṃ   paviṭṭho   tathā   tathā   bhikkhave
bhikkhu    upaparikkheyya   yathā   yathāssa   upaparikkhato   bahiddhā   cassa
viññāṇaṃ    avikkhittaṃ    avisaṭaṃ    ajjhattaṃ    asaṇṭhitaṃ   anupādāya   na
paritasseyya   bahiddhā   bhikkhave   viññāṇe   avikkhitte   avisaṭe  sati
ajjhattaṃ   asaṇṭhite   anupādāya   aparitassato   āyatiṃ   jātijarāmaraṇa-
dukkhasamudayasambhavo  na  hotīti  ko  nu  kho  imassa  bhagavatā  saṅkhittena
uddesassa    uddiṭṭhassa    vitthārena   atthaṃ   avibhattassa   vitthārena
atthaṃ   vibhajeyyāti   tesanno   āvuso   kaccāna  amhākaṃ  etadahosi
ayaṃ  kho  āyasmā  mahākaccāno  satthu  ceva  saṃvaṇṇito  sambhāvito  ca
viññūnaṃ    sabrahmacārīnaṃ    pahoti    cāyasmā    mahākaccāno   imassa
bhagavatā  saṅkhittena  uddesassa  uddiṭṭhassa  vitthārena  atthaṃ  avibhattassa
vitthārena   atthaṃ   vibhajituṃ   yannūna   mayaṃ   yenāyasmā   mahākaccāno
tenupasaṅkameyyāma      upasaṅkamitvā      āyasmantaṃ      mahākaccānaṃ
etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti vibhajatāyasmā mahākaccānoti.
     [642]   Seyyathāpi   āvuso   puriso   sāratthiko   sāragavesī
sārapariyesanañcaramāno   mahato  rukkhassa  tiṭṭhato  sāravato  atikkammeva
Mūlaṃ   atikkamma   khandhaṃ   sākhāpalāse   sāraṃ   pariyesitabbaṃ   maññeyya
evaṃ    sampadamidaṃ    āyasmantānaṃ   satthari   sammukhībhūte   taṃ   bhagavantaṃ
atisitvā    amhe    etamatthaṃ   paṭipucchitabbaṃ   maññatha   so   hāvuso
bhagavā   jānaṃ   jānāti   passaṃ   passati  cakkhubhūto  ñāṇabhūto  dhammabhūto
brahmabhūto    vattā   pavattā   atthassa   ninnetā   amatassa   dātā
dhammassāmī  tathāgato  so  ceva  panetassa  kālo  ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva
etamatthaṃ   paṭipuccheyyātha   yathā   no  1-  bhagavā  byākareyya  tathā
naṃ dhāreyyāthāti.
     {642.1}    Addhāvuso    kaccāna    bhagavā    jānaṃ   jānāti
passaṃ    passati   cakkhubhūto   ñāṇabhūto   dhammabhūto   brahmabhūto   vattā
pavattā   atthassa   ninnetā   amatassa   dātā   dhammassāmī  tathāgato
so   ceva   panetassa   kālo   ahosi   yaṃ   bhagavantaṃyeva   etamatthaṃ
paṭipuccheyyāma   yathā   no  bhagavā  byākareyya  tathā  naṃ  dhāreyyāma
apicāyasmā   mahākaccāno   satthu   ceva   saṃvaṇṇito   sambhāvito   ca
viññūnaṃ    sabrahmacārīnaṃ    pahoti    cāyasmā    mahākaccāno   imassa
bhagavatā    saṅkhittena    uddesassa    uddiṭṭhassa    vitthārena   atthaṃ
avibhattassa    vitthārena   atthaṃ   vibhajituṃ   vibhajatāyasmā   mahākaccāno
agarukaritvāti     .     tenahāvuso    suṇātha    sādhukaṃ    manasikarotha
bhāsissāmīti    .    evamāvusoti    kho    te    bhikkhū   āyasmato
mahākaccānassa paccassosuṃ.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 14 page 234-414. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=14&item=343&items=523              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=14&item=343&items=523&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=14&item=343&items=523              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=14&item=343&items=523              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=343              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=2841              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=2841              Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14

read First itemread Previous itemแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :