บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
TIPITAKA Volume 14 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 6 : Sutta. Ma. U.
Mahāsuññatasuttaṃ [343] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme . atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya kapilavatthuṃ piṇḍāya pāvisi . Kapilavatthusmiṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena kāḷakhemakassa sakkassa vihāro tenupasaṅkami divāvihārāya . tena kho pana samayena kāḷakhemakassa sakkassa vihāre sambahulāni senāsanāni paññattāni honti . addasā kho bhagavā kāḷakhemakassa sakkassa vihāre sambahulāni senāsanāni paññattāni . disvāna bhagavato etadahosi sambahulāni kho kāḷakhemakassa sakkassa vihāre senāsanāni paññattāni sambahulā nu kho idha bhikkhū viharantīti. [344] Tena kho pana samayena āyasmā ānando sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ ghaṭāyasakkassa vihāre cīvarakammaṃ karoti . atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena ghaṭāyasakkassa vihāro tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi . Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi sambahulāni kho ānanda kāḷakhemakassa sakkassa vihāre senāsanāni paññattāni sambahulā [1]- ettha bhikkhū viharantīti . sambahulāni bhante @Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare nu khoti atthi. Kāḷakhemakassa sakkassa vihāre senāsanāni paññattāni sambahulā bhikkhū ettha viharanti cīvarakālasamayo no bhante vattatīti. [345] Na kho ānanda bhikkhu sobhati saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito so vatānanda bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito yantaṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ 1- tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . yo ca kho so ānanda bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ yantaṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti ṭhānametaṃ vijjati. {345.1} So vatānanda bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito sāmāyikaṃ vā kantaṃ cetovimuttiṃ upasampajja viharissati asāmāyikaṃ vā akuppanti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . yo ca kho so ānanda bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ sāmāyikaṃ vā kantaṃ cetovimuttiṃ upasampajja viharissati asāmāyikaṃ vā akuppanti ṭhānametaṃ vijjati . nāhaṃ ānanda ekaṃ rūpaṃpi samanupassāmi yattha rattassa yathābhirattassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā na uppajjeyyuṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. @Footnote: 1 Po. Yu. saṃbodhasukhaṃ. [346] Ayaṃ kho panānanda vihāro tattha tathāgatena abhisambuddho yadidaṃ sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharati . tattha ce ānanda tathāgataṃ iminā vihārena viharantaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitāro bhikkhū bhikkhuniyo upāsakā upāsikāyo rājāno rājamahāmattā titthiyā titthiyasāvakā tatrānanda tathāgato vivekaninneva cittena vivekapoṇena vivekapabbhārena vūpakaṭṭhena nekkhammābhiratena byantībhūtena sabbaso āsavaṭṭhāniyehi dhammehi aññadatthuṃ uyyojanikapaṭisaṃyuttaṃyeva 1- kathaṃ kattā hoti . Tasmātihānanda bhikkhu cepi ākaṅkheyya ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja vihareyyanti tenānanda bhikkhunā ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ sannisādetabbaṃ ekodikātabbaṃ samādahātabbaṃ. [347] Kathañcānanda bhikkhu ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapeti sannisādeti ekodikaroti samādahati . idhānanda bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ ... dutiyaṃ jhānaṃ ... tatiyaṃ jhānaṃ ... catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati . evaṃ kho ānanda bhikkhu ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapeti sannisādeti ekodikaroti samādahati . so ajjhattaṃ suññataṃ manasikaroti . tassa ajjhattaṃ suññataṃ manasikaroto ajjhattaṃ suññatāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati nādhimuccati 2- . evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti @Footnote: 1 Yu. uyyojiyapaṭisaṃyuttaṃyeva . 2 Ma. Yu. na vimuccati. Ajjhattaṃ suññataṃ kho me manasikaroto ajjhattaṃ suññatāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati nādhimuccatīti . Itiha tattha sampajāno hoti . so bahiddhā suññataṃ manasikaroti . So ajjhattabahiddhā suññataṃ manasikaroti . so āneñjaṃ manasikaroti . tassa āneñjaṃ manasikaroto āneñjāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati nādhimuccati . evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti āneñjaṃ kho [1]- manasikaroto āneñjāya cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati nādhimuccatīti. Itiha tattha sampajāno hoti. {347.1} Tenānanda bhikkhunā tasmiṃyeva purimasmiṃ samādhinimitte ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapetabbaṃ sannisādetabbaṃ ekodikātabbaṃ samādahātabbaṃ . so ajjhattaṃ suññataṃ manasikaroti . tassa ajjhattaṃ suññataṃ manasikaroto ajjhattaṃ suññatāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati . evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti ajjhattaṃ suññataṃ kho me manasikaroto ajjhattaṃ suññatāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccatīti . itiha tattha sampajāno hoti. So bahiddhā suññataṃ manasikaroti . so ajjhattabahiddhā suññataṃ manasikaroti . so āneñjaṃ manasikaroti . tassa āneñjaṃ manasikaroto āneñjāya 2- cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccati . Evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti āneñjaṃ kho @Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare meti atthi. @2 Yu. ānañjeti dissati. ito paraṃ īdisameva. Me manasikaroto āneñjāya cittaṃ pakkhandati pasīdati santiṭṭhati vimuccatīti. Itiha tattha sampajāno hoti. [348] Tassa ce ānanda bhikkhuno iminā vihārena viharato caṅkamāya cittaṃ namati . so caṅkamati evaṃ maṃ caṅkamantaṃ nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantīti . Itiha tattha sampajāno hoti . tassa ce ānanda bhikkhuno iminā vihārena viharato ṭhānāya cittaṃ namati . so tiṭṭhati evaṃ maṃ ṭhitaṃ nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantīti. Itiha tattha sampajāno hoti. {348.1} Tassa ce ānanda bhikkhuno iminā vihārena viharato nisajjāya cittaṃ namati . so nisīdati evaṃ maṃ nisinnaṃ nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantīti. Itiha tattha sampajāno hoti. {348.2} Tassa ce ānanda bhikkhuno iminā vihārena viharato sayanāya cittaṃ namati . so sayati evaṃ maṃ sayantaṃ nābhijjhādomanassā pāpakā akusalā dhammā anvāssavissantīti . itiha tattha sampajāno hoti . tassa ce ānanda bhikkhuno iminā vihārena viharato bhāsāya cittaṃ namati . so yāyaṃ kathā hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasañhitā na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattati seyyathīdaṃ rājakathā corakathā mahāmattakathā senākathā bhayakathā Yuddhakathā annakathā pānakathā vatthakathā sayanakathā mālākathā gandhakathā ñātikathā yānakathā gāmakathā nigamakathā nagarakathā janapadakathā itthīkathā sūrakathā visikhākathā kumbhaṭṭhānakathā pubbapetakathā nānattakathā lokakkhāyikā samuddakkhāyikā itibhavābhavakathā iti vā evarūpaṃ 1- kathaṃ na kathessāmīti . itiha tattha sampajāno hoti . yā ca ayaṃ ānanda kathā abhisallekhikā cetovicāraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati seyyathīdaṃ appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā viriyārambhakathā sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathā iti evarūpaṃ kathaṃ kathessāmīti . Itiha tattha sampajāno hoti. {348.3} Tassa ce ānanda bhikkhuno iminā vihārena viharato vitakkāya cittaṃ namati . so yeme vitakkā hīnā gammā pothujjanikā anariyā anatthasañhitā na nibbidāya na virāgāya na nirodhāya na upasamāya na abhiññāya na sambodhāya na nibbānāya saṃvattanti seyyathīdaṃ kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko iti evarūpe vitakke na vitakkessāmīti. Itiha tattha sampajāno hoti. Ye ca kho [2]- ānanda vitakkā ariyā niyyānikā niyyanti takkarassa sammā dukkhakkhayāya seyyathīdaṃ nekkhammavitakko abyāpādavitakko avihiṃsāvitakko . iti evarūpe vitakke vitakkessāmīti. Itiha tattha sampajāno hoti. @Footnote: 1 Ma. Yu. iti evarūpiṃ . 2 Ma. Yu. etthantare imeti dissati. [349] Pañca kho ime ānanda kāmaguṇā katame pañca cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā sotaviññeyyā saddā ... ghānaviññeyyā gandhā ... Jivhāviññeyyā rasā ... kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasañhitā rajanīyā ime kho ānanda pañca kāmaguṇā . Yattha bhikkhunā abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ atthi nu kho me imesu pañcasu kāmaguṇesu aññatarasmiṃ vā aññatarasmiṃ vā āyatane uppajjati cetaso samudācāroti . sace ānanda bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ pajānāti atthi kho me imesu pañcasu kāmaguṇesu aññatarasmiṃ vā aññatarasmiṃ vā āyatane uppajjati cetaso samudācāroti . evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti yo kho imesu pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo so me appahīnoti [1]- sace panānanda bhikkhu paccavekkhamāno evaṃ pajānāti natthi kho me imesu pañcasu kāmaguṇesu aññatarasmiṃ vā aññatarasmiṃ vā āyatane uppajjati cetaso samudācāroti . evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti yo kho imesu pañcasu kāmaguṇesu chandarāgo so me pahīnoti . itiha tattha sampajāno hoti. [350] Pañca kho ime ānanda upādānakkhandhā . yattha bhikkhunā udayabbayānupassinā vihātabbaṃ iti rūpaṃ iti rūpassa @Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare itiha tattha sampajāno hotīti dissanti. Samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā ... iti saññā ... Iti saṅkhārā ... iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti . tassa imesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yo pañcasu upādānakkhandhesu asmimāno so pahīyati . evaṃ santametaṃ ānanda bhikkhu evaṃ pajānāti yo kho me pañcasu upādānakkhandhesu asmimāno so me pahīnoti . Itiha tattha sampajāno hoti . ime kho te ānanda dhammā ekantakusalāyatikā ariyā lokuttarā anavakkantā pāpimatā . taṃ kiṃ maññasi ānanda kaṃ atthavasaṃ sampassamāno arahati sāvako satthāraṃ anubandhituṃ apipayujjamānoti . bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā sādhu vata bhante bhagavantaṃyeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti. [351] Na kho ānanda arahati sāvako satthāraṃ anubandhituṃ yadidaṃ suttageyyaveyyākaraṇassa sotuṃ 1- taṃ kissa hetu dīgharattassa hi vo ānanda dhammā sutā dhatā vacasā paricitā manasānupekkhitā diṭṭhiyā supaṭividdhā . yā ca kho ayaṃ ānanda kathā abhisallekhikā cetovicāraṇasappāyā ekantanibbidāya virāgāya nirodhāya upasamāya abhiññāya sambodhāya nibbānāya saṃvattati seyyathīdaṃ appicchakathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā viriyārambhakathā sīlakathā @Footnote: 1 Ma. suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇaṃ tassa hetu. Yu. suttaṃ geyyaṃ veyyākaraṇassa @hetu. Samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathā evarūpiyā kho ānanda kathāya sotuṃ 1- arahati sāvako satthāraṃ anubandhituṃ apipayujjamānoti . evaṃ sante ānanda ācariyūpaddavo hoti evaṃ sante antevāsūpaddavo hoti evaṃ sante brahmacārūpaddavo 2- hoti. [352] Kathañcānanda ācariyūpaddavo hoti . idhānanda ekacco satthā vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ . tassa tathāvūpakaṭṭhassa viharato anvāvaṭṭanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca. So anvāvaṭṭesu 3- brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca mucchaṃ 4- nikāmayati gedhaṃ āpajjati āvaṭṭati bāhullāya . Ayaṃ vuccatānanda upaddavo 5- ācariyo ācariyūpaddavena . Avadhiṃsu naṃ pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā . evaṃ kho ānanda ācariyūpaddavo hoti. [353] Kathañcānanda antevāsūpaddavo hoti . tasseva kho panānanda satthu sāvako tassa satthu vivekamanubrūhayamāno vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ . tassa tathāvūpakaṭṭhassa viharato anvāvaṭṭanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca . so @Footnote: 1 Ma. Yu. hetu . 2 brahmacariyūpaddavo . 3 Ma. anvāvaṭṭantesu. @4 Yu. mucchati . 5 Yu. upadduto. Anvāvaṭṭesu brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca mucchaṃ nikāmayati gedhaṃ āpajjati āvaṭṭati bāhullāya . ayaṃ vuccatānanda upaddavo antevāsī antevāsūpaddavena . avadhiṃsu naṃ pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā . evaṃ kho ānanda antevāsūpaddavo hoti. [354] Kathañcānanda brahmacārūpaddavo hoti . idhānanda tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā . so vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ . tassa tathāvūpakaṭṭhassa viharato anvāvaṭṭanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca . so anvāvaṭṭesu brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca na mucchaṃ nikāmayati na gedhaṃ āpajjati na āvaṭṭati bāhullāya . tasseva kho panānanda satthu sāvako tassa satthu vivekamanubrūhayamāno 1- vivittaṃ senāsanaṃ bhajati araññaṃ rukkhamūlaṃ pabbataṃ kandaraṃ giriguhaṃ susānaṃ vanapatthaṃ abbhokāsaṃ palālapuñjaṃ . tassa tathāvūpakaṭṭhassa viharato anvāvaṭṭanti brāhmaṇagahapatikā negamā ceva jānapadā ca . so anvāvaṭṭesu brāhmaṇagahapatikesu negamesu ceva jānapadesu ca mucchaṃ nikāmayati @Footnote: 1 Yu. vivekamanuyutto brūhayamāno. Gedhaṃ āpajjati āvaṭṭati bāhullāya . ayaṃ vuccati ānanda upaddavo brahmacārī brahmacārūpaddavena . avadhiṃsu naṃ pāpakā akusalā dhammā saṅkilesikā ponobbhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇīyā. Evaṃ kho ānanda brahmacārūpaddavo hoti. {354.1} Tatrānanda yo ceva ācariyūpaddavo yo ca antevāsūpaddavo ayaṃ tehi brahmacārūpaddavo dukkhavipākataro ceva kaṭukavipākataro ca apica vinipātāya saṃvattati . tasmātiha maṃ ānanda mittavatāya samudācaratha mā sapattavatāya taṃ vo bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāya. [355] Kathañcānanda satthāraṃ sāvakā sapattavatāya samudācaranti no mittavatāya . idhānanda satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyāti . tassa sāvakā na sussusanti 1- na sotaṃ odahanti na aññā cittaṃ 2- upaṭṭhapenti vokkamma ca satthu sāsanaṃ 3- vattanti . evaṃ kho ānanda satthāraṃ sāvakā sapattavatāya samudācaranti no mittavatāya. [356] Kathañcānanda satthāraṃ sāvakā mittavatāya samudācaranti no sapattavatāya . idhānanda satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyāti . tassa sāvakā sussusanti sotaṃ odahanti aññā @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. sussūsanti . 2 Yu. aññaṃ cittanti dissati. na iti na dissati. @3 Ma. Yu. sāsanāti dissati. Cittaṃ 1- upaṭṭhapenti na ca vokkamma satthu sāsanaṃ vattanti . Evaṃ kho ānanda satthāraṃ sāvakā mittavatāya samudācaranti no sapattavatāya . tasmātiha maṃ ānanda mittavatāya samudācaratha mā sapattavatāya taṃ vo bhavissati dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti . na te 2- ahaṃ ānanda tathā parakkamissāmi yathā kumbhakāro āmake āmakamatte . niggayhaniggayhāhaṃ ānanda vakkhāmi pavayhapavayhāhaṃ ānanda vakkhāmi yo sāro so ṭhassatīti. Idamavoca bhagavā attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Mahāsuññatasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ. --------- @Footnote: 1 Yu. na aññaṃ cittanti dissati . 2 Ma. Yu. vo. Acchariyabbhūtadhammasuttaṃ [357] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . atha kho sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ upaṭṭhānasālāyaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvakatā yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jānissati evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃgottā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃsīlā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃdhammā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃpaññā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃvihārī te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti . evaṃ vutte āyasmā ānando te bhikkhū etadavoca acchariyā ceva āvuso tathāgatā acchariyadhammasamannāgatā ca abbhūtā ceva āvuso tathāgatā abbhūtadhammasamannāgatā cāti . ayañca hidaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ ayaṃ 1- antarākathā vippakatā hoti. [358] Atha bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane @Footnote: 1 ayaṃsaddo sabbattha natthi. Nisīdi . nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi kāya nuttha bhikkhave etarahi kathāya sannisinnā kā ca pana vo antarākathā vippakatāti. Idha bhante amhākaṃ pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkantānaṃ upaṭṭhānasālāyaṃ sannisinnānaṃ sannipatitānaṃ ayamantarākathā udapādi acchariyaṃ āvuso abbhūtaṃ āvuso tathāgatassa mahiddhikatā mahānubhāvakatā yatra hi nāma tathāgato atīte buddhe parinibbute chinnapapañce chinnavaṭṭume pariyādinnavaṭṭe sabbadukkhavītivatte jānissati 1- evaṃjaccā te bhagavanto ahesuṃ itipi evaṃnāmā ... evaṃgottā ... Evaṃsīlā ... Evaṃdhammā ... Evaṃpaññā ... Evaṃvihārī ... Evaṃvimuttā te bhagavanto ahesuṃ itipīti evaṃ vutte bhante āyasmā ānando amhe etadavoca acchariyā ceva āvuso tathāgatā acchariyadhammasamannāgatā ca abbhūtā ceva āvuso tathāgatā abbhūtadhammasamannāgatā cāti ayaṃ kho no bhante antarākathā vippakatā atha bhagavā anuppattoti. [359] Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi tasmātiha taṃ ānanda bhiyyoso mattāya paṭibhantu tathāgatassa acchariyā abbhūtadhammāti. [360] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sato sampajāno ānanda bodhisatto tusitaṃ kāyaṃ upapajjīti . Yampi bhante sato sampajāno bodhisatto tusitaṃ kāyaṃ upapajji @Footnote: 1 Po. anussarissati. Idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [361] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sato sampajāno ānanda bodhisatto tusite kāye aṭṭhāsīti . Yampi bhante sato sampajāno bodhisatto tusite kāye aṭṭhāsi idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [362] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yāvatāyukaṃ ānanda bodhisatto tusite kāye aṭṭhāsīti . yampi bhante yāvatāyukaṃ bodhisatto tusite kāye aṭṭhāsi idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [363] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sato sampajāno ānanda bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātu kucchiṃ okkamīti . yampi bhante sato sampajāno bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātu kucchiṃ okkami idaṃpahaṃ bhante .pe. Dhāremi. [364] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto tusitā kāyā cavitvā mātu kucchiṃ okkamati atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo oḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā yatthapime candimasuriyā [1]- @Footnote: 1 evaṃ mahiddhikā. Evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti tatthapi appamāṇo oḷāro obhāso pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ yepi tattha sattā upapannā tepi tenobhāsena aññamaññassa 1- jānanti aññepi kira bho santi sattā idhūpapannāti ayañca dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati appamāṇo ca oḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvanti. Yampi bhante .pe. Idaṃpahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [365] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti cattāro naṃ devaputtā catuddisārakkhāya 2- upagacchanti mā naṃ 3- bodhisattaṃ vā bodhisattamātaraṃ vā manusso vā amanusso vā koci vā vihesesīti 4- . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [366] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti pakatiyā sīlavatī bodhisattamātā hoti viratā pāṇātipātā viratā adinnādānā viratā kāmesumicchācārā viratā musāvādā viratā surāmerayamajjapamādaṭṭhānāti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [367] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ @Footnote: 1 sabbattha aññamaññaṃ sañjānanti . 2 Po. Ma. cātuddisaṃ ārakkhāya. @3 Yu. mā naṃ kho . 4 sabbattha vihethesīti. Yadā ānanda bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti na bodhisattamātu purisesu mānasaṃ uppajjati 1- kāmaguṇopasañhitaṃ anatikkamaniyā ca bodhisattamātā hoti kenaci purisena rattacittenāti. Yampi bhante .pe. Bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [368] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti lābhinī bodhisattamātā hoti pañcannaṃ kāmaguṇānaṃ sā pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūtā paricāretīti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [369] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto hoti na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahinindriyaṃ 2- . seyyathāpi ānanda maṇi veḷuriyo subho jotimā 3- aṭṭhaṃso suparikammakato . tatrassa suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitakaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vā . Tamenaṃ cakkhumā puriso hatthe karitvā paccavekkheyya ayaṃ kho maṇi veḷuriyo subho jotimā 3- aṭṭhaṃso suparikammakato . tatridaṃ suttaṃ āvutaṃ nīlaṃ vā pītaṃ vā lohitakaṃ vā odātaṃ vā paṇḍusuttaṃ vāti evameva kho ānanda yadā bodhisatto mātu kucchiṃ okkanto @Footnote: 1 Po. Ma. upapajjati . 2 Yu. abhinindriyaṃ . 3 Po. Ma. Yu. jātimā. Hoti na bodhisattamātu kocideva ābādho uppajjati sukhinī bodhisattamātā hoti akilantakāyā bodhisattañca bodhisattamātā tirokucchigataṃ passati sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahinindriyanti 1- . yampi bhante .pe. Idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [370] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sattāhaṃ jāte ānanda bodhisatte bodhisattamātā kālaṃ karoti tusitakāyaṃ upapajjatīti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [371] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yathā kho panānanda aññā itthikā nava vā dasa vā māse gabbhaṃ kucchinā pariharitvā vijāyanti na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati daseva māsāni bodhisattaṃ bodhisattamātā kucchinā pariharitvā vijāyatīti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [372] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yathā kho panānanda aññā itthikā nisinnā vā nipannā vā vijāyanti na hevaṃ bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyati ṭhitāva bodhisattaṃ bodhisattamātā vijāyatīti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [373] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ @Footnote: 1 Yu. abhinindriyaṃ. Yadā ānanda bodhisatto mātu kucchimhā nikkhamati devā paṭhamaṃ paṭiggaṇhanti pacchā manussāti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [374] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchimhā nikkhamati appattova bodhisatto paṭhaviṃ hoti cattāro naṃ devaputtā paṭiggahetvā mātu puratova ṭhapenti attamanā devī hotu 1- mahesakkho te putto uppannoti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [375] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchimhā nikkhamati atha visuddhova 2- nikkhamati amakkhito uddena amakkhito semhena amakkhito ruhirena amakkhito pubbena amakkhito kenaci asucinā suddho visuddho 2- . seyyathāpi ānanda maṇiratanaṃ kāsikavatthe nikkhittaṃ neva maṇiratanaṃ kāsikavatthaṃ makkheti nāpi kāsikavatthaṃ maṇiratanaṃ makkheti taṃ kissa hetu ubhinnaṃ suddhattā evameva kho ānanda yadā bodhisatto mātu kucchimhā nikkhamati visuddho nikkhamati amakkhito uddena amakkhito semhena .pe. amakkhito kenaci asucinā suddho visuddhoti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. @Footnote: 1 Ma. Yu. hohi . 2 Ma. Yu. visadova. [376] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchimhā nikkhamati dve udakassa dhārā antalikkhā pātubhavanti ekā sītassa ekā uṇhassa yena bodhisattassa udakakiccaṃ karoti 1- mātu cāti . yampi bhante .pe. Idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [377] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ sampatijāto ānanda bodhisatto samehi pādehi paṭhaviyaṃ 2- patiṭṭhahitvā uttarābhimukho sattapadavītihārena gacchati setamhi chatte anuhīramāne 3- sabbā ca disā viloketi āsabhiñca vācaṃ bhāsati aggohamasmi lokassa jeṭṭhohamasmi lokassa seṭṭhohamasmi lokassa ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti . yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremi. [378] Sammukhā metaṃ bhante bhagavato sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ yadā ānanda bodhisatto mātu kucchimhā nikkhamati atha sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya appamāṇo oḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ yāpi tā lokantarikā aghā asaṃvutā andhakārā andhakāratimisā yatthapime candimasuriyā evaṃmahiddhikā evaṃmahānubhāvā ābhāya nānubhonti tatthapi appamāṇo oḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvaṃ yepi @Footnote: 1 Ma. Yu. karonti . 2 Yu. paṭhaviyantisaddo natthi . 3 Po. anuhiriyamāne @Ma. anudhāriyamāne. Yu. anubhīramāne. Tattha sattā upapannā tepi tenobhāsena aññamaññaṃ sañjānanti aññepi kira bho santi sattā idhūpapannāti ayaṃ kho dasasahassī lokadhātu saṅkampati sampakampati sampavedhati appamāṇo ca oḷāro obhāso loke pātubhavati atikkammeva devānaṃ devānubhāvanti . Yampi bhante .pe. idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremīti. [379] Tasmātiha tvaṃ ānanda idampi tathāgatassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārehīti . idhānanda tathāgatassa viditā vedanā uppajjanti viditā upaṭṭhahanti viditā abbhatthaṃ gacchanti viditā saññā ... viditā vitakkā uppajjanti viditā upaṭṭhahanti viditā abbhatthaṃ gacchanti . idampi kho tvaṃ ānanda tathāgatassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārehīti . yampi bhante bhagavato viditā vedanā uppajjanti viditā upaṭṭhahanti viditā abbhatthaṃ gacchanti . viditā saññā ... viditā vitakkā uppajjanti viditā upaṭṭhahanti viditā abbhatthaṃ gacchanti . idampahaṃ bhante bhagavato acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremīti. Idamavoca āyasmā ānando . samanuñño satthā ahosi . Attamanā te bhikkhū āyasmato ānandassa bhāsitaṃ abhinandunti. Acchariyabbhūtadhammasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ. ----------- Bakkulattheracchariyabbhūtasuttaṃ 1- [380] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ āyasmā bakkulo 2- rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho acelo kassapo āyasmato bakkulassa purāṇagihisahāyo yenāyasmā bakkulo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā bakkulena saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho acelo kassapo āyasmantaṃ bakkulaṃ etadavoca kīvaciraṃ pabbajitosi āvuso bakkulāti . asīti me āvuso vassāni pabbajitassāti . imehi pana te āvuso bakkula asītiyā vassehi katikkhattuṃ methuno dhammo paṭisevitoti. [381] Na kho maṃ āvuso kassapa evaṃ pucchitabbaṃ imehi pana te āvuso bakkula asītiyā vassehi katikkhattuṃ methuno dhammo paṭisevitoti evañca kho maṃ āvuso kassapa pucchitabbaṃ imehi pana te āvuso bakkula asītiyā vassehi katikkhattuṃ kāmasaññā uppannapubbāti . [3]- asīti me āvuso 4- vassāni pabbajitassa nābhijānāmi kāmasaññaṃ uppannapubbanti . yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāti kāmasaññaṃ uppannapubbaṃ idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema . asīti me @Footnote: 1 Yu. bakkulasuttanti dissati . 2 Po. bakulo Ma. bākulo . 3 Yu. etthantare @imehi pana te āvuso bakkula asītiyā vassehi katikkhattuṃ kāmasaññā @uppannapubbātīti dissati. 4 kassapa. Āvuso vassāni pabbajitassa nābhijānāmi byāpādasaññaṃ ... Vihiṃsāsaññaṃ uppannapubbaṃ yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāti vihiṃsāsaññaṃ uppannapubbaṃ idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema. [382] Asīti me āvuso vassāni pabbajitassa nābhijānāmi kāmavitakkaṃ uppannapubbaṃ . yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāti kāmavitakkaṃ uppannapubbaṃ idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema . asīti me āvuso vassāni pabbajitassa nābhijānāmi byāpādavitakkaṃ ... vihiṃsāvitakkaṃ uppannapubbaṃ . yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāti vihiṃsāvitakkaṃ uppannapubbaṃ idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema. [383] Asīti me āvuso vassāni pabbajitassa nābhijānāmi gahapaticīvaraṃ sāditā . yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāmi gahapaticīvaraṃ sāditā idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema . asīti me āvuso vassāni pabbajitassa nābhijānāmi satthena cīvaraṃ chinditā ... nābhijānāmi sūciyā cīvaraṃ sibbitā ... nābhijānāmi rajanāya cīvaraṃ rajitā ... Nābhijānāmi kaṭhine cīvaraṃ sibbitā ... Nābhijānāmi sabrahmacārīnaṃ 1- cīvarakammaṃ vicāritā ... Nābhijānāmi nimantanaṃ sāditā ... Nābhijānāmi evarūpaṃ cittaṃ uppannapubbaṃ @Footnote: 1 Yu. sabrahmacārī cīvarakamme byāpāritā. Aho vata maṃ koci nimanteyyāti .pe. nābhijānāmi antaraghare nisīditā ... Nābhijānāmi antaraghare bhuñjitā ... Nābhijānāmi mātugāmassa anubyañjanaso nimittaṃ gahetā ... Nābhijānāmi mātugāmassa dhammaṃ desitā antamaso catuppadampi gāthaṃ ... nābhijānāmi bhikkhunūpassayaṃ upasaṅkamitā ... nābhijānāmi bhikkhuniyā dhammaṃ desitā ... Nābhijānāmi sikkhamānāya dhammaṃ desitā ... nābhijānāmi sāmaṇerāya dhammaṃ desitā ... nābhijānāmi pabbājetā ... nābhijānāmi upasampādetā ... nābhijānāmi nissayaṃ detā ... Nābhijānāmi sāmaṇeraṃ upaṭṭhāpetā ... nābhijānāmi jantāghare nahāyitā ... Nābhijānāmi cuṇṇena nahāyitā ... nābhijānāmi sabrahmacārigattaparikammaṃ 1- sāditā ... Nābhijānāmi ābādhaṃ uppannapubbaṃ antamaso gaddūhanamattampi ... Nābhijānāmi bhesajjaṃ pariharitā 2- antamaso haritakīkhaṇḍampi ... Nābhijānāmi apassenakaṃ apasayitā 3- ... nābhijānāmi seyyaṃ kappetā . yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāmi seyyaṃ kappetā idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema. [384] Asīti me āvuso vassāni pabbajitassa nābhijānāmi gāmantasenāsane vassaṃ upagantā . yampāyasmā bakkulo asītiyā vassehi nābhijānāti gāmantasenāsane vassaṃ upagantā idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema . sattāhameva @Footnote: 1 Yu. kamme byāpajjitā. Ma. vicāritā . 2 Ma. upaharitā . 3 Yu. apassetā. Kho ahaṃ āvuso sāraṇo 1- raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjiṃ atha aṭṭhamiyaṃ aññā udapādi . yampāyasmā bakkulo sattāhameva sāraṇo raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñji atha aṭṭhamiyaṃ aññā udapādi idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhārema. [385] Labheyyāhaṃ āvuso bakkula imasmiṃ dhammavinaye pabbajjaṃ labheyyaṃ upasampadanti . alattha kho acelo kassapo imasmiṃ dhammavinaye pabbajjaṃ alattha upasampadaṃ . acirūpasampanno kho panāyasmā kassapo eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto na cirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi . Aññataro kho panāyasmā kassapo arahataṃ ahosi. [386] Atha kho āyasmā bakkulo aparena samayena apāpuraṇaṃ ādāya vihārena vihāraṃ upasaṅkamitvā evamāha abhikkamathāyasmanto abhikkamathāyasmanto ajja me parinibbānaṃ bhavissatīti . yampāyasmā bakkulo apāpuraṇaṃ ādāya vihārena vihāraṃ upasaṅkamitvā evamāha abhikkamathāyasmanto abhikkamathāyasmanto ajja me parinibbānaṃ bhavissatīti idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremāti. @Footnote: 1 Po. Ma. saraṇo. Yu. sāṇo. ito paraṃ īdisameva. [387] Atha kho āyasmā bakkulo majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnako parinibbāyi . yampāyasmā bakkulo majjhe bhikkhusaṅghassa nisinnako parinibbāyi idampi mayaṃ āyasmato bakkulassa acchariyaṃ abbhūtadhammaṃ dhāremāti. Bakkulattheracchariyabbhūtasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ. ------------ Dantabhūmisuttaṃ [388] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . tena kho pana samayena aciravato samaṇuddeso araññe 1- kuṭikāyaṃ viharati. Atha kho jayaseno rājakumāro jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yena aciravato samaṇuddeso tenupasaṅkami upasaṅkamitvā aciravatena samaṇuddesena saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. [389] Ekamantaṃ nisinno kho jayaseno rājakumāro aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca sutaṃ metaṃ bho aggivessana idha bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggatanti . evametaṃ rājakumāra evametaṃ rājakumāra idha bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggatanti . sādhu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desetūti. [390] Na kho te ahaṃ rājakumāra sakkomi yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ dassetuṃ 2- ahañcarahi te rājakumāra yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ deseyyaṃ tavañca me bhāsitassa atthaṃ na ājāneyyāsi so mamassa kilamatho sā mamassa vihesāti . desetu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ appevanāmahaṃ bhoto @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. araññakuṭikāyaṃ . 2 Po. Ma. Yu. desetuṃ. Aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājāneyyanti . deseyyaṃ kho te ahaṃ rājakumāra yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ sace me tvaṃ bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāsi iccetaṃ kusalaṃ no ce me tvaṃ bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāsi yathāsake tiṭṭheyyāsi na maṃ tattha uttariṃ paṭipuccheyyāsīti . desetu me bhavaṃ aggivessano yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ sace ahaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājāneyyāmi iccetaṃ kusalaṃ no ce ahaṃ bhoto aggivessanassa bhāsitassa atthaṃ ājānissāmi yathāsake tiṭṭhissāmi nāhaṃ tattha bhavantaṃ aggivessanaṃ uttariṃ paṭipucchissāmīti. [391] Atha kho aciravato samaṇuddeso jayasenassa rājakumārassa yathāsutaṃ yathāpariyattaṃ dhammaṃ desesi . Evaṃ vutte jayaseno rājakumāro aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca aṭṭhānametaṃ bho aggivessana anavakāso yaṃ bhikkhu appamatto ātāpī pahitatto viharanto phuseyya cittassa ekaggatanti . atha kho jayaseno rājakumāro aciravatassa samaṇuddesassa aṭṭhānattañca anavakāsattañca pavedetvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi . atha kho aciravato samaṇuddeso acirapakkante jayasene rājakumāre yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho aciravato samaṇuddeso yāvatako ahosi jayasenena rājakumārena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi. [392] Evaṃ vutte bhagavā aciravataṃ samaṇuddesaṃ etadavoca taṃ kutettha aggivessana labbhā yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussukko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. [393] Seyyathāpissu aggivessana dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā . dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantāva avinītā . taṃ kiṃ maññasi aggivessana ye te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītā api nu te dantā dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ dantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyunti. Evaṃ bhante. {393.1} Ye panete dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā adantā avinītā api nu te adantāva dantakāraṇaṃ gaccheyyuṃ adantāva dantabhūmiṃ sampāpuṇeyyuṃ seyyathāpi te dve hatthidammā vā assadammā vā godammā vā sudantā suvinītāti . no hetaṃ bhante . evameva kho aggivessana yaṃ taṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme Paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussukko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. [394] Seyyathāpi aggivessana gāmassa vā nigamassa vā avidūre mahāpabbato . tamenaṃ dve sahāyakā tamhā gāmā vā nigamā vā nikkhamitvā hatthavilaṅghakena yena so pabbato tenupasaṅkameyyuṃ upasaṅkamitvā eko sahāyako heṭṭhāpabbatapāde tiṭṭheyya eko sahāyako uparipabbataṃ āroheyya . tamenaṃ heṭṭhāpabbatapāde ṭhito sahāyako uparipabbate ṭhitaṃ sahāyakaṃ evaṃ vadeyya yaṃ samma kiṃ tvaṃ passasi uparipabbate ṭhitoti . so evaṃ vadeyya passāmi kho ahaṃ samma uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇirāmaṇeyyakanti. {394.1} So evaṃ vadeyya aṭṭhānaṃ kho etaṃ samma anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito passeyyāsi ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇirāmaṇeyyakanti . Tamenaṃ uparipabbate ṭhito sahāyo heṭṭhimapabbatapādaṃ orohitvā taṃ sahāyakaṃ bāhāya gahetvā uparipabbataṃ āropetvā muhuttaṃ assāsetvā evaṃ vadeyya yaṃ samma kiṃ tvaṃ passasi uparipabbate ṭhitoti . so evaṃ vadeyya passāmi kho ahaṃ samma uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ Pokkharaṇirāmaṇeyyakanti. {394.2} So evaṃ vadeyya idāneva kho te samma bhāsitaṃ mayaṃ evaṃ ājānāma aṭṭhānaṃ kho etaṃ samma anavakāso yaṃ tvaṃ uparipabbate ṭhito passeyyāsi ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇirāmaṇeyyakanti . idāneva ca pana te bhāsitaṃ mayaṃ evaṃ ājānāma passāmi kho ahaṃ samma uparipabbate ṭhito ārāmarāmaṇeyyakaṃ vanarāmaṇeyyakaṃ bhūmirāmaṇeyyakaṃ pokkharaṇirāmaṇeyyakanti. {394.3} So evaṃ vadeyya tathā hi panāhaṃ samma iminā mahatā pabbatena āvuṭo 1- diṭṭheyyaṃ nāddasanti . evameva kho ato mahantatarena kho aggivessana avijjākkhandhena jayaseno rājakumāro āvuṭo nivuṭo ovuṭo pariyonaddho . so vata yantaṃ nekkhammena ñātabbaṃ nekkhammena daṭṭhabbaṃ nekkhammena pattabbaṃ nekkhammena sacchikātabbaṃ taṃ vata jayaseno rājakumāro kāmamajjhe vasanto kāme paribhuñjanto kāmavitakkehi khajjamāno kāmapariḷāhena pariḍayhamāno kāmapariyesanāya ussukko ñassati vā dakkhati vā sacchi vā karissatīti netaṃ ṭhānaṃ vijjatīti . sace kho taṃ aggivessana jayasenassa rājakumārassa imā dve upamā paṭibhāseyyuṃ anacchariyante jayaseno rājakumāro pasīdeyya pasanno ca te pasannākāraṃ kareyyāti . kuto pana maṃ bhante jayasenassa rājakumārassa imā dve upamā paṭibhāsissanti anacchariyā pubbe assutapubbā @Footnote: 1 Yu. āvaṭo. Seyyathāpi bhagavantanti. [395] Seyyathāpi aggivessana rājā khattiyo muddhāvasitto nāgavanikaṃ āmantesi ehi tvaṃ samma nāgavanika rañño nāgaṃ abhirūhitvā nāgavanaṃ pavisitvā āraññanāgaṃ atipassitvā rañño nāgassa gīvāyaṃ upanibandhāhīti . evaṃ devāti kho aggivessana nāgavaniko rañño khattiyassa muddhāvasittassa paṭissutvā rañño nāgaṃ abhirūhitvā nāgavanaṃ pavisitvā āraññanāgaṃ atipassitvā rañño nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati . tamenaṃ rañño nāgo abbhokāsaṃ nīharati . ettāvatā kho aggivessana āraññako nāgo abbhokāsagato hoti . ettha 1- gedhā hi aggivessana āraññakā nāgā yadidaṃ nāgavanaṃ . tamenaṃ nāgavaniko rañño khattiyassa muddhāvasittassa ārocesi abbhokāsagato kho te 2- deva āraññako nāgoti . tamenaṃ rājā khattiyo muddhāvasitto hatthidamakaṃ āmantesi ehi tvaṃ samma hatthidamaka āraññakaṃ nāgaṃ damayāhi āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāyāti. {395.1} Evaṃ devāti kho aggivessana hatthidamako rañño khattiyassa muddhāvasittassa paṭissutvā mahantaṃ thambhaṃ paṭhaviyaṃ nikkhanitvā āraññakassa nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati @Footnote: 1 Sī. Yu. etagedhā . 2 Ma. Yu. teti na dissati. Āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamatha- pariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāya . tamenaṃ hatthidamako yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemaniyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpāhi vācāhi samudācarati . yato kho aggivessana āraññako nāgo hatthidamakassa yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemaniyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā tathārūpāhi vācāhi samudācariyamāno sussusati sotaṃ odahati aññā cittaṃ upaṭṭhapeti . tamenaṃ hatthidamako uttariṃ tiṇaghāsodakaṃ anuppavecchati . yato kho aggivessana [1]- āraññako nāgo hatthidamakassa tiṇaghāsodakaṃ paṭiggaṇhāti . tatra hatthidamakassa evaṃ hoti jīvissati khodāni [2]- āraññako nāgoti . tamenaṃ hatthidamako uttariṃ kāraṇaṃ kāreti ādissa 3- bho nikkhipa bhoti. {395.2} Yato kho aggivessana rañño nāgo hatthidamakassa ādānanikkhepe vacanakaro hoti ovādapaṭikaroti . tamenaṃ hatthidamako uttariṃ kāraṇaṃ kāreti abhikkama bho paṭikkama bhoti . yato kho aggivessana rañño nāgo hatthidamakassa abhikkamapaṭikkame vacanakaro hoti ovādapaṭikaroti . tamenaṃ hatthidamako uttariṃ kāraṇaṃ kāreti uṭṭhaha bho nipajja 4- bhoti . Yato kho aggivessana rañño nāgo hatthidamakassa @Footnote: 1 Yu. rañño . 2 Sī. Yu. rañño . 3 Po. Ma. ādiya . 4 Ma. Yu. nisīda. Uṭṭhānanipajjāya 1- vacanakaro hoti ovādapaṭikaroti . tamenaṃ hatthidamako uttariṃ āneñjaṃ nāma kāraṇaṃ kāreti mahantassa phalakaṃ soṇḍāya upanibandhati tomarahattho ca puriso uparigīvāya nisinno hoti samantato ca tomarahatthā purisā parivāretvā ṭhitā honti hatthidamako ca dīghaṃ tomarayaṭṭhiṃ gahetvā purato ṭhito hoti . So āneñjakāraṇaṃ kāriyamāno neva purime pāde copeti na pacchime pāde copeti na purimaṃ kāyaṃ copeti na pacchimaṃ kāyaṃ copeti na sīsaṃ copeti na kaṇṇe copeti na dante copeti na naṅguṭṭhaṃ copeti na soṇḍaṃ copeti . so hoti rañño nāgo khamo sattippahārānaṃ asippahārānaṃ usuppahārānaṃ parasattuppahārānaṃ bheripaṇḍavasaṅkhadiṇḍimaninnādasaddānaṃ 2- sabbavaṅkadosanihataninnitakasāvo rājāraho rājabhoggo rañño aṅgantve saṅkhaṃ gacchati. [396] Evameva kho aggivessana idha tathāgato loke uppajjati arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā so imaṃ lokaṃ sadevakaṃ samārakaṃ sabrahmakaṃ sassamaṇabrāhmaṇiṃ pajaṃ sadevamanussaṃ sayaṃ abhiññā sacchikatvā pavedeti so dhammaṃ deseti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ pakāseti . taṃ dhammaṃ suṇāti @Footnote: 1 Ma. Yu. uṭṭhānanisajjāya . 2 Yu. bheripaṇavasaṅkhatinavaninnādasaddānaṃ. Gahapati vā gahapatiputto vā aññatarasmiṃ vā kule pacchājāto 1- so taṃ dhammaṃ sutvā tathāgate saddhaṃ paṭilabhati. So tena saddhāpaṭilābhena samannāgato iti paṭisañcikkhati sambādho gharāvāso rajāpatho abbhokāso pabbajjā nayidaṃ sukaraṃ agāraṃ ajjhāvasatā ekantaparipuṇṇaṃ ekantaparisuddhaṃ saṅkhalikhitaṃ brahmacariyaṃ carituṃ yannūnāhaṃ kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajeyyanti. {396.1} So aparena samayena appaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya mahantaṃ vā bhogakkhandhaṃ pahāya appaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya mahantaṃ vā ñātiparivaṭṭaṃ pahāya kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbaji 2- . ettāvatā kho aggivessana ariyasāvako abbhokāsagato hoti . ettha gedhā hi aggivessana devamanussā yadidaṃ pañcakāmaguṇā . tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti ehi tvaṃ bhikkhu sīlavā hohi pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharāhi ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhassu sikkhāpadesūti. {396.2} Yato kho aggivessana ariyasāvako sīlavā hoti pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno aṇumattesu vajjesu bhayadassāvī samādāya sikkhati sikkhāpadesu . tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti ehi tvaṃ bhikkhu indriyesu guttadvāro hohi cakkhunā rūpaṃ disvāna mā nimittaggāhī .pe. so ime pañca nīvaraṇe @Footnote: 1 Ma. paccājāto . 2 Po. Ma. Yu. pabbajati. Pahāya cetaso upakkilese paññāya dubbalīkaraṇe kāye kāyānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ . Vedanāsu .pe. citte ... dhammesu dhammānupassī viharati ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ. [397] Seyyathāpi aggivessana hatthidamako mahantaṃ thambhaṃ paṭhaviyaṃ nikkhanitvā āraññakassa nāgassa gīvāyaṃ upanibandhati āraññakānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya āraññakānañceva sarasaṅkappānaṃ 1- abhinimmadanāya āraññakānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya gāmante abhiramāpanāya manussakantesu sīlesu samādapanāya evameva kho aggivessana ariyasāvakassa ime cattāro satipaṭṭhānā cetaso upanibandhā nāma honti gehasitānañceva sīlānaṃ abhinimmadanāya gehasitānañceva sarasaṅkappānaṃ abhinimmadanāya gehasitānañceva darathakilamathapariḷāhānaṃ abhinimmadanāya ñāyassa adhigamāya nibbānassa sacchikiriyāya. [398] Tamenaṃ tathāgato uttariṃ vineti ehi tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi mā ca kāyūpasañhitaṃ vitakkaṃ vitakkesi . Vedanāsu ... citte ... dhammesu dhammānupassī viharāhi mā ca dhammūpasañhitaṃ vitakkaṃ vitakkesīti . so vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ .pe. tatiyaṃ jhānaṃ ... catutthaṃ @Footnote: 1 Yu. saṅkappānaṃ. Jhānaṃ upasampajja viharati. [399] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte pubbenivāsānussatiñāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati seyyathīdaṃ ekampi jātiṃ dvepi jātiyo .pe. Iti sākāraṃ sauddesaṃ anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussarati. [400] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte sattānaṃ cutūpapātañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate .pe. yathākammūpage satte pajānāti. [401] So evaṃ samāhite citte parisuddhe pariyodāte anaṅgaṇe vigatūpakkilese mudubhūte kammaniye ṭhite āneñjappatte āsavānaṃ khayañāṇāya cittaṃ abhininnāmeti . so idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti . ime āsavāti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ āsavasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ āsavanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti ayaṃ āsavanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti . Tassa evaṃ jānato evaṃ passato kāmāsavāpi cittaṃ vimuccati bhavāsavāpi cittaṃ vimuccati avijjāsavāpi cittaṃ vimuccati vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. [402] So bhikkhu khamo sītassa uṇhassa jighacchāya pipāsāya ḍaṃsamakasavātātapasiriṃsapasamphassānaṃ duruttānaṃ durāgatānaṃ vacanapathānaṃ uppannānaṃ sārīrikānaṃ vedanānaṃ dukkhānaṃ tippānaṃ kharānaṃ kaṭukānaṃ asātānaṃ amanāpānaṃ pāṇaharānaṃ adhivāsikajātiko hoti . Sabbarāgadosamohanihata ninnitakasāvo āhuneyyo pāhuneyyo dakkhiṇeyyo añjalikaraṇīyo anuttaraṃ puññakkhettaṃ lokassa. [403] Mahallako cepi aggivessana rañño nāgo adanto avinīto kālaṃ karoti adantamaraṇaṃ mahallako rañño nāgo mato 1- kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati . majjhimo cepi aggivessana rañño nāgo ... daharo cepi aggivessana rañño nāgo adanto avinīto kālaṃ karoti adantamaraṇaṃ daharo rañño nāgo mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati evameva kho aggivessana thero cepi bhikkhu akhīṇāsavo kālaṃ karoti adantamaraṇaṃ thero bhikkhu mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati . majjhimo cepi aggivessana bhikkhu ... navo cepi aggivessana bhikkhu akhīṇāsavo kālaṃ karoti adantamaraṇaṃ navo bhikkhu mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati. @Footnote: 1 Ma. Yu. matoti na dissati. [404] Mahallako cepi aggivessana rañño nāgo sudanto suvinīto kālaṃ karoti dantamaraṇaṃ mahallako rañño nāgo mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati . majjhimo cepi aggivessana rañño nāgo ... daharo cepi aggivessana rañño nāgo sudanto suvinīto kālaṃ karoti dantamaraṇaṃ daharo rañño nāgo mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati evameva kho aggivessana thero cepi bhikkhu khīṇāsavo kālaṃ karoti dantamaraṇaṃ thero bhikkhu mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchati . majjhimo cepi aggivessana bhikkhu ... navo cepi aggivessana bhikkhu khīṇāsavo kālaṃ karoti dantamaraṇaṃ navo bhikkhu mato kālakatotveva saṅkhaṃ gacchatīti. Idamavoca bhagavā attamano aciravato samaṇuddeso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Dantabhūmisuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ. -------- Bhūmijasuttaṃ [405] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho āyasmā bhūmijo pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena jayasenassa rājakumārassa nivesanaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi . atha kho jayaseno rājakumāro yenāyasmā bhūmijo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā bhūmijena saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. [406] Ekamantaṃ nisinno kho jayaseno rājakumāro āyasmantaṃ bhūmijaṃ etadavoca santi bho bhūmija eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti 1- abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāyāti idha bhoto bhūmijassa satthā kiṃvādī kiṃdiṭṭhī 2- kimakkhāyīti. [407] Na kho metaṃ rājakumāra bhagavato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ bhagavā evaṃ byākareyya āsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa @Footnote: 1 Yu. sabbattha carati abhabboti dissati . 2 Po. Ma. Yu. kiṃdiṭṭhīti @ayaṃ pāṭho natthi. Adhigamāya anāsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañcepi karitvā yoniso brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā yoniso brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā yoniso brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā yoniso brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāyāti na kho metaṃ rājakumāra bhagavato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ bhagavā evaṃ byākareyyāti. Sace [1]- bhoto bhūmijassa satthā evaṃvādī evaṃdiṭṭhī evamakkhāyī addhā bhoto bhūmijassa satthā sabbesaṃyeva puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ muddhānaṃ maññe āhacca tiṭṭhatīti . atha kho jayaseno rājakumāro āyasmantaṃ bhūmijaṃ sakeneva thālipākena parivisi. [408] Atha kho āyasmā bhūmijo pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā bhūmijo bhagavantaṃ etadavoca idhāhaṃ bhante pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena jayasenassa rājakumārassa nivesanaṃ tenupasaṅkamiṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare khosaddo atthi. Upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdiṃ . atha kho bhante jayaseno rājakumāro yenāhaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā mayā saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho bhante jayaseno rājakumāro maṃ etadavoca santi bho bhūmija eke samaṇabrāhmaṇā evaṃvādino evaṃdiṭṭhino āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāyāti idha bhoto bhūmijassa satthā kiṃvādī kiṃdiṭṭhī kimakkhāyīti. {408.1} Evaṃ vutte ahaṃ bhante jayasenaṃ rājakumāraṃ etadavocaṃ na kho metaṃ rājakumāra bhagavato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ bhagavā evaṃ byākareyya āsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā ayoniso brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañcepi karitvā yoniso brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... Nevāsaṃnānāsañcepi karitvā yoniso brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāyāti na kho metaṃ rājakumāra bhagavato sammukhā sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ ṭhānañca kho etaṃ vijjati yaṃ bhagavā evaṃ byākareyyāti. Sace bhoto bhūmijassa satthā evaṃvādī evaṃdiṭṭhī evamakkhāyī addhā bhoto bhūmijassa satthā sabbesaṃyeva puthusamaṇabrāhmaṇānaṃ muddhānaṃ maññe āhacca tiṭṭhatīti . kaccāhaṃ bhante evaṃ puṭṭho evaṃ byākaramāno vuttavādī ceva bhagavato homi na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkhāmi dhammassa cānudhammaṃ byākaromi na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṭṭhānaṃ āgacchatīti. [409] Taggha tvaṃ bhūmija evaṃ puṭṭho evaṃ byākaramāno vuttavādī ceva me 1- hosi na ca maṃ abhūtena abbhācikkhasi dhammassa cānudhammaṃ byākarosi na ca koci sahadhammiko vādānuvādo gārayhaṭṭhānaṃ āgacchati . ye hi keci bhūmija samaṇā vā brāhmaṇā vā micchādiṭṭhino micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu @Footnote: 1 Yu. bhagavatoti dissati. Ayoniso 1- bhūmija phalassa adhigamāya. [410] Seyyathāpi bhūmija puriso telatthiko telagavesī telapariyesanaṃ caramāno vālikaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya āsañcepi karitvā vālikaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya abhabbo telassa adhigamāya anāsañcepi karitvā vālikaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya abhabbo telassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā vālikaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya abhabbo telassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā vālikaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya abhabbo telassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija telassa adhigamāya evameva kho {410.1} bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā micchādiṭṭhino micchāsaṅkappā micchāvācā micchākammantā micchāājīvā micchāvāyāmā micchāsatī micchāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhiṃgamāya anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija phalassa adhigamāya. @Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha ayoni hesāti dissati. [411] Seyyathāpi bhūmija puriso khīratthiko khīragavesī khīrapariyesanaṃ caramāno gāviṃ taruṇavacchaṃ visāṇato āviñjeyya āsañcepi karitvā gāviṃ taruṇavacchaṃ visāṇato āviñjeyya abhabbo khīrassa adhigamāya anāsañcepi karitvā .pe. nevāsaṃnānāsañcepi karitvā gāviṃ taruṇavacchaṃ visāṇato āviñjeyya abhabbo khīrassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija khīrassa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā micchādiṭṭhino .pe. Micchāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [412] Seyyathāpi bhūmija puriso navanītatthiko 1- navanītagavesī navanītapariyesanaṃ caramāno udakaṃ kalase āsiñcitvā matthena āviñjeyya āsañcepi karitvā udakaṃ kalase āsiñcitvā matthena āviñjeyya abhabbo navanītassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā udakaṃ kalase āsiñcitvā matthena āviñjeyya abhabbo navanītassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bho bhūmija navanītassa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā micchādiṭṭhino .pe. micchāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti @Footnote: 1 Yu. nonīta .... Abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bho bhūmija phalassa adhigamāya. [413] Seyyathāpi bhūmija puriso aggitthiko aggigavesī aggipariyesanaṃ caramāno allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimattheyya āsañcepi karitvā allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimattheyya 1- abhabbo aggissa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā allaṃ kaṭṭhaṃ sasnehaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimattheyya abhabbo aggissa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija aggissa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā micchādiṭṭhino .pe. micchāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... Nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti abhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu ayoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [414] Ye ca 2- kho keci bhūmija samaṇā vā brāhmaṇā vā sammādiṭṭhino sammāsaṅkappā sammāvācā sammākammantā sammāājīvā sammāvāyāmā sammāsatī sammāsamādhino te āsañcepi karitvā @Footnote: 1 Ma. abhimantheyya . 2 Ma. Yu. ye hi keci. Brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [415] Seyyathāpi bhūmija puriso telatthiko telagavesī telapariyesanaṃ caramāno tilapiṭṭhaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya āsañcepi karitvā tilapiṭṭhaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya bhabbo telassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... Nevāsaṃnānāsañcepi karitvā tilapiṭṭhaṃ doṇiyā ākīritvā udakena paripphosakaṃ paripphosakaṃ pīḷeyya bhabbo telassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija telassa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā sammādiṭṭhino .pe. sammāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [416] Seyyathāpi bhūmija puriso khīratthiko khīragavesī khīrapariyesanaṃ Caramāno gāviṃ taruṇavacchaṃ thanato āviñjeyya āsañcepi karitvā gāviṃ taruṇavacchaṃ thanato āviñjeyya bhabbo khīrassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... Nevāsaṃnānāsañcepi karitvā gāviṃ taruṇavacchaṃ thanato āviñjeyya bhabbo khīrassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija khīrassa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā sammādiṭṭhino .pe. sammāsamādhino te āsañcepi karitvā ... Āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [417] Seyyathāpi bhūmija puriso navanītatthiko navanītagavesī navanītapariyesanaṃ caramāno dadhiṃ kalase āsiñcitvā matthena āviñjeyya āsañcepi karitvā dadhiṃ kalase āsiñcitvā matthena āviñjeyya bhabbo navanītassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā dadhiṃ kalase āsiñcitvā matthena āviñjeyya bhabbo navanītassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija navanītassa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā sammādiṭṭhino .pe. Sammāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi Karitvā ... nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [418] Seyyathāpi bhūmija puriso aggitthiko aggigavesī aggipariyesanaṃ caramāno sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimattheyya bhabbo aggissa adhigamāya āsañcepi karitvā ... Anāsañcepi karitvā ... āsañca anāsañcepi karitvā ... Nevāsaṃnānāsañcepi karitvā sukkhaṃ kaṭṭhaṃ koḷāpaṃ uttarāraṇiṃ ādāya abhimattheyya bhabbo aggissa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija aggissa adhigamāya evameva kho bhūmija ye hi keci samaṇā vā brāhmaṇā vā sammādiṭṭhino sammāsaṅkappā .pe. Sammāsamādhino te āsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya āsañca anāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya nevāsaṃnānāsañcepi karitvā brahmacariyaṃ caranti bhabbā phalassa adhigamāya taṃ kissa hetu yoniso bhūmija phalassa adhigamāya. [419] Sace kho [1]- bhūmija jayasenassa rājakumārassa imā catasso upamā paṭibhāseyyuṃ anacchariyaṃ te jayaseno rājakumāro pasīdeyya pasanno ca te pasannākāraṃ kareyyāti . kuto pana maṃ bhante @Footnote: 1 Po. Ma. etthantare tanti atthi. Jayasenassa rājakumārassa imā catasso upamā paṭibhāsissanti anacchariyā pubbe assutapubbā seyyathāpi bhagavantanti. Idamavoca bhagavā attamano āyasmā bhūmijo bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Bhūmijasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ. --------- Anuruddhasuttaṃ [420] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . atha kho pañcakaṅgo thapati aññataraṃ purisaṃ āmantesi ehi tvaṃ ambho purisa yenāyasmā anuruddho tenupasaṅkama upasaṅkamitvā mama vacanena āyasmato anuruddhassa pāde sirasā vandāhi [1]- pañcakaṅgo bhante thapati āyasmato anuruddhassa pāde sirasā vandatīti evañca vadehi adhivāsetu kira bhante āyasmā anuruddho pañcakaṅgassa thapatissa svātanāya attacatuttho bhattaṃ yena ca kira bhante āyasmā anuruddho pagevataraṃ āgaccheyya pañcakaṅgo bhante 2- thapati bahukicco bahukaraṇīyo rājakaraṇīyenāti . evaṃ bhanteti kho so puriso pañcakaṅgassa thapatissa paṭissutvā yenāyasmā anuruddho tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ anuruddhaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho so puriso āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca pañcakaṅgo bhante thapati āyasmato anuruddhassa pāde sirasā vandati evañca vadeti adhivāsetu kira bhante āyasmā anuruddho pañcakaṅgassa thapatissa svātanāya attacatuttho bhattaṃ yena ca kira bhante āyasmā anuruddho pagevataraṃ āgaccheyya pañcakaṅgo bhante thapati bahukicco bahukaraṇīyo rājakaraṇīyenāti . adhivāsesi @Footnote: 1 Yu. etthantare evañca vadehīti dissati . 2 Yu. bhanteti natthi. Kho āyasmā anuruddho tuṇhībhāvena. [421] Atha kho āyasmā anuruddho tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena pañcakaṅgassa thapatissa nivesanaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi . atha kho pañcakaṅgo thapati āyasmantaṃ anuruddhaṃ paṇītena khādanīyena bhojanīyena sahatthā santappesi sampavāresi . atha kho pañcakaṅgo thapati āyasmantaṃ anuruddhaṃ bhuttāviṃ onītapattapāṇiṃ aññataraṃ nīcaṃ āsanaṃ gahetvā ekamanataṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho pañcakaṅgo thapati āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca {421.1} idha maṃ 1- bhante therā bhikkhū upasaṅkamitvā evamāhaṃsu appamāṇaṃ gahapati cetovimuttiṃ bhāvehīti ekacce therā evamāhaṃsu mahaggataṃ gahapati cetovimuttiṃ bhāvehīti yā cāyaṃ bhante appamāṇā cetovimutti yā ca mahaggatā cetovimutti ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca udāhu ekatthā byañjanameva nānanti . tenahi gahapati taññevettha paṭibhātu apaṇṇakante ito bhavissatīti . Mayhaṃ kho bhante evaṃ hoti yā cāyaṃ appamāṇā cetovimutti yā ca mahaggatā cetovimutti ime dhammā ekatthā byañjanameva nānanti. [422] Yā cāyaṃ gahapati appamāṇā cetovimutti yā ca mahaggatā cetovimutti ime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā @Footnote: 1 Yu. ayaṃ pāṭho natthi. Ca tadimināpetaṃ gahapati pariyāyena veditabbaṃ yathā panime 1- dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca . katamā ca gahapati appamāṇā cetovimutti . idha gahapati bhikkhu mettāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ mettāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharati . karuṇāsahagatena cetasā ... muditāsahagatena cetasā ... upekkhāsahagatena cetasā ekaṃ disaṃ pharitvā viharati tathā dutiyaṃ tathā tatiyaṃ tathā catutthaṃ iti uddhamadho tiriyaṃ sabbadhi sabbattatāya sabbāvantaṃ lokaṃ upekkhāsahagatena cetasā vipulena mahaggatena appamāṇena averena abyāpajjhena pharitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati appamāṇā cetovimutti. [423] Katamā ca 2- gahapati mahaggatā cetovimutti . idha gahapati bhikkhu yāvatā ekaṃ rukkhamūlaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . Idha pana gahapati bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā rukkhamūlāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ 3- vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . idha gahapati bhikkhu yāvatā ekaṃ gāmakkhettaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . idha pana gahapati bhikkhu yāvatā @Footnote: 1 Ma. Yu. panasaddo natthi . 2 Yu. casaddo natthi . 3 Ma. Yu. ayampi. Dve vā tīṇi vā gāmakkhettāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . idha gahapati bhikkhu yāvatā ekaṃ mahārajjaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . idha pana gahapati bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā mahārajjāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . idha pana gahapati bhikkhu yāvatā samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ vuccati gahapati mahaggatā cetovimutti . iminā kho etaṃ gahapati pariyāyena veditabbaṃ yathā panime dhammā nānatthā ceva nānābyañjanā ca. [424] Catasso kho imā gahapati bhavūpapattiyo . katamā catasso . idha gahapati ekacco parittābhāni 1- pharitvā adhimuccitvā viharati . so kāyassa bhedā parammaraṇā parittābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati . idha pana gahapati ekacco appamāṇābhāni 2- pharitvā adhimuccitvā viharati . so kāyassa bhedā parammaraṇā appamāṇābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati . idha gahapati ekacco saṅkiliṭṭhābhāni 3- pharitvā adhimuccitvā viharati . so kāyassa bhedā parammaraṇā saṅkiliṭṭhābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati . idha pana gahapati ekacco parisuddhābhāni 4- pharitvā @Footnote: 1 Ma. Yu. parittābhāti. 2 Po. Ma. Yu. appamāṇābhāti. @3 Po. Ma. Yu. saṅkiliṭṭhābhāti. 4 po Ma. Yu. parisuddhābhāti. Adhimuccitvā viharati . so kāyassa bhedā parammaraṇā parisuddhābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati . imā kho gahapati catasso bhavūpapattiyo. [425] Hoti kho so gahapati samayo yā tā devatā ekajjhaṃ sannipatanti tāsaṃ ekajjhaṃ sannipatitānaṃ vaṇṇanānattaṃ hi kho paññāyati no ca ābhānānattaṃ . seyyathāpi gahapati puriso sambahulāni telappadīpāni ekaṃ gharaṃ paveseyya tesaṃ ekaṃ gharaṃ pavesitānaṃ accinānattaṃ hi kho paññāyetha no ca ābhānānattaṃ evameva kho gahapati hoti kho so samayo yā tā devatā ekajjhaṃ sannipatanti tāsaṃ ekajjhaṃ sannipatitānaṃ vaṇṇanānattaṃ hi kho paññāyati no ca ābhānānattaṃ. [426] Hoti kho so gahapati samayo yā tā devatā tato vipakkamanti tāsaṃ tato vipakkamantīnaṃ vaṇṇanānattañceva paññāyati ābhānānattañca . seyyathāpi gahapati puriso tāni sambahulāni telappadīpāni tamhā gharā nīhareyya tesaṃ tato nīharantānaṃ accinānattañceva paññāyetha ābhānānattañca evameva kho gahapati hoti kho so samayo yā tā devatā tato vipakkamanti tāsaṃ tato vipakkamantīnaṃ vaṇṇanānattañceva paññāyati ābhānānattañca. [427] Na kho gahapati tāsaṃ devatānaṃ evaṃ hoti idamhākaṃ Niccanti vā dhuvanti vā sassatanti vā apica yattha yattheva tā devatā abhinivisanti tattha tattheva tā devatā abhiramanti . Seyyathāpi gahapati makkhikānaṃ kājena vā piṭakena vā hariyamānānaṃ na evaṃ hoti idamhākaṃ niccanti vā dhuvanti vā sassatanti vā apica yattha yattheva tā makkhikā abhinivisanti tattha tattheva tā makkhikā abhiramanti evameva kho gahapati tāsaṃ devatānaṃ na evaṃ hoti idamhākaṃ niccanti vā dhuvanti vā sassatanti vā apica yattha yattheva tā devatā abhinivisanti tattha tattheva tā devatā abhiramantīti. [428] Evaṃ vutte āyasmā abhiyo kaccāno āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca sādhu bhante anuruddha atthi ca me ettha uttariṃ paṭipucchitabbaṃ yā tā bhante devatā ābhā sabbā tā parittābhā udāhu santetthekaccā devatā appamāṇābhāti . Tadaṅgena kho āvuso kaccāna santetthekaccā devatā parittābhā santi panetthekaccā devatā appamāṇābhāti . ko nu kho bhante anuruddha hetu ko paccayo yena tāsaṃ devatānaṃ ekaṃ devanikāyaṃ upapannānaṃ santetthekaccā devatā parittābhā santi panetthekaccā devatā appamāṇābhāti. [429] Tenahāvuso kaccāna taññevettha paṭipucchissāmi yathā te khameyya tathā naṃ byākareyyāsi . taṃ kiṃ maññasi āvuso Kaccāna yvāyaṃ bhikkhu yāvatā ekaṃ rukkhamūlaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati yo cāyaṃ bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā rukkhamūlāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ katamā cittabhāvanā mahaggatatarāti . yvāyaṃ bhante bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā rukkhamūlāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti. [430] Taṃ kiṃ maññasi āvuso kaccāna yvāyaṃ bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā rukkhamūlāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati yo cāyaṃ bhikkhu yāvatā ekaṃ gāmakkhettaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ katamā cittabhāvanā mahaggatatarāti . yvāyaṃ bhante bhikkhu yāvatā ekaṃ gāmakkhettaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti. [431] Taṃ kiṃ maññasi āvuso kaccāna yvāyaṃ bhikkhu yāvatā ekaṃ gāmakkhettaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati yo cāyaṃ bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā gāmakkhettāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ katamā cittabhāvanā mahaggatatarāti . yvāyaṃ bhante bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā gāmakkhettāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā Viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti. [432] Taṃ kiṃ maññasi āvuso kaccāna yvāyaṃ bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā gāmakkhettāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati yo cāyaṃ bhikkhu yāvatā ekaṃ mahārajjaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ katamā cittabhāvanā mahaggatatarāti . yvāyaṃ bhante bhikkhu yāvatā ekaṃ mahārajjaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti. [433] Taṃ kiṃ maññasi āvuso kaccāna yvāyaṃ bhikkhu yāvatā ekaṃ mahārajjaṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati yo cāyaṃ bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā mahārajjāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ katamā cittabhāvanā mahaggatatarāti . yvāyaṃ bhante bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā mahārajjāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti. [434] Taṃ kiṃ maññasi āvuso kaccāna yvāyaṃ bhikkhu yāvatā dve vā tīṇi vā mahārajjāni mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati yo cāyaṃ bhikkhu yāvatā samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ katamā cittabhāvanā mahaggatatarāti . yvāyaṃ bhante bhikkhu yāvatā Samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ mahaggatanti pharitvā adhimuccitvā viharati ayaṃ imāsaṃ ubhinnaṃ cittabhāvanānaṃ mahaggatatarāti . ayaṃ kho āvuso kaccāna hetu ayaṃ paccayo yena tāsaṃ devatānaṃ ekaṃ devanikāyaṃ upapannānaṃ santetthekaccā devatā parittābhā santi panetthekaccā devatā appamāṇābhāti. [435] Sādhu bhante anuruddha atthi ca me ettha uttariṃ paṭipucchitabbaṃ yāvatā bhante devatā ābhā sabbā tā saṅkiliṭṭhābhā udāhu santetthekaccā devatā parisuddhābhāti . tadaṅgena kho āvuso kaccāna santetthekaccā devatā saṅkiliṭṭhābhā santi panetthekaccā devatā parisuddhābhāti . ko nu kho bhante anuruddha hetu ko paccayo yena tāsaṃ devatānaṃ ekaṃ devanikāyaṃ upapannānaṃ santetthekaccā devatā saṅkiliṭṭhābhā santi panetthekaccā devatā parisuddhābhāti. [436] Tenahāvuso kaccāna upamante karissāmi upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ ājānanti . seyyathāpi āvuso kaccāna telappadīpassa jhāyato telampi aparisuddhaṃ vaṭṭipi aparisuddhā . so telassapi aparisuddhattā vaṭṭiyāpi aparisuddhattā andhandhaṃ viya jhāyati evameva kho āvuso kaccāna idhekacco bhikkhu saṅkiliṭṭhābhāni pharitvā adhimuccitvā viharati . tassa kāyaduṭṭhullampi na supaṭippassaddhaṃ hoti thīnamiddhampi na susamūhataṃ Hoti uddhaccakukkuccampi na supaṭivinītaṃ hoti . so kāyaduṭṭhullassapi na supaṭippassaddhattā thīnamiddhassapi na susamūhatattā uddhaccakukkuccassapi na supaṭivinītattā andhandhaṃ viya jhāyati . so kāyassa bhedā parammaraṇā saṅkiliṭṭhābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati. {436.1} Seyyathāpi āvuso kaccāna telappadīpassa jhāyato telampi parisuddhaṃ vaṭṭipi parisuddhā . so telassapi parisuddhattā vaṭṭiyāpi parisuddhattā na andhandhaṃ viya jhāyati evameva kho āvuso kaccāna idhekacco bhikkhu parisuddhābhāni pharitvā adhimuccitvā viharati. Tassa kāyaduṭṭhullampi supaṭippassaddhaṃ hoti thīnamiddhampi susamūhataṃ hoti uddhaccakukkuccampi supaṭivinītaṃ hoti . so kāyaduṭṭhullassapi supaṭippassaddhattā thīnamiddhassapi susamūhatattā uddhaccakukkuccassapi supaṭivinītattā na andhandhaṃ viya jhāyati . so kāyassa bhedā parammaraṇā parisuddhābhānaṃ devānaṃ sahabyataṃ upapajjati . ayaṃ kho āvuso kaccāna hetu ayaṃ paccayo yena tāsaṃ devatānaṃ ekaṃ devanikāyaṃ upapannānaṃ santetthekaccā devatā saṅkiliṭṭhābhā santetthekaccā devatā parisuddhābhāti. [437] Evaṃ vutte āyasmā abhiyo kaccāno āyasmantaṃ anuruddhaṃ etadavoca sādhu bhante anuruddha na bhante āyasmā anuruddho evamāha evamme sutanti vā evaṃ arahati bhavitunti vā atha ca pana bhante āyasmā anuruddho evampi tā Devatā itipi tā devatātveva bhāsati tassa mayhaṃ bhante evaṃ hoti addhā āyasmatā anuruddhena tāhi devatāhi saddhiṃ sannivutthapubbañceva sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbāti . addhā kho ayaṃ āvuso kaccāna āsajja upanīyavācā bhāsitā apica te ahaṃ byākarissāmi dīgharattaṃ kho me āvuso kaccāna tāhi devatāhi saddhiṃ sannivutthapubbañca sallapitapubbañca sākacchā ca samāpajjitapubbāti. [438] Evaṃ vutte āyasmā abhiyo kaccāno pañcakaṅgaṃ thapatiṃ etadavoca lābhā te gahapati suladdhaṃ te gahapati yaṃ tvañceva taṃ kaṅkhādhammaṃ pahāsi yampimaṃ dhammapariyāyaṃ alatthamhā savanāyāti. Anuruddhasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ. ----------- Upakkilesasuttaṃ [439] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme . tena kho pana samayena kosambiyaṃ bhikkhū bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti. [440] Atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi . ekamantaṃ ṭhito kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca idha bhante kosambiyaṃ bhikkhū bhaṇḍanajātā kalahajātā vivādāpannā aññamaññaṃ mukhasattīhi vitudantā viharanti sādhu bhante bhagavā yena te bhikkhū tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti . adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena . atha kho bhagavā yena te bhikkhū tenupasaṅkami upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca alaṃ bhikkhave mā bhaṇḍanaṃ mā kalahaṃ mā viggahaṃ mā vivādanti . evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca āgametu bhante bhagavā dhammassāmi appossukko bhante bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmāti. [441] Dutiyampi kho bhagavā te bhikkhū etadavoca alaṃ bhikkhave mā bhaṇḍanaṃ mā kalahaṃ mā viggahaṃ mā vivādanti . dutiyampi kho So bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca āgametu bhante bhagavā dhammassāmi appossukko bhante bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmāti. [442] Tatiyampi kho bhagavā te bhikkhū etadavoca alaṃ bhikkhave mā bhaṇḍanaṃ mā kalahaṃ mā viggahaṃ mā vivādanti . tatiyampi kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca āgametu bhante bhagavā dhammassāmi appossukko bhante bhagavā diṭṭhadhammasukhavihāraṃ anuyutto viharatu mayametena bhaṇḍanena kalahena viggahena vivādena paññāyissāmāti. [443] Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya kosambiṃ piṇḍāya pāvisi . kosambiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaraṃ ādāya ṭhitakova imā gāthā abhāsi puthusaddo samajano na bālo koci maññatha saṅghasmiṃ bhijjamānasmiṃ nāññaṃ bhiyyo amaññatha 1- parimuṭṭhā paṇḍitā bhāsā vācāgocarabhāṇino yāvicchanti mukhāyāmaṃ yena nītā na taṃ vidū akkocchi maṃ avadhi maṃ ajini maṃ ahāsi me ye ca taṃ upanayhanti veraṃ tesaṃ na sammati akkocchi maṃ avadhi maṃ ajini maṃ ahāsi me @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. amaññarunti dissati. Ye ca taṃ nūpanayhanti veraṃ tesūpasammati na hi verena verāni sammantīdha kudācanaṃ averena ca sammanti esa dhammo sanantano pare ca na vijānanti mayamettha yamāmhase ye ca tattha vijānanti tato sammanti medhagā aṭṭhicchidā pāṇaharā gavāssadhanahāriyo raṭṭhaṃ vilumpamānānaṃ tesampi hoti saṅgati kasmā tumhākaṃ no siyā sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiṃcaraṃ sādhuvihāridhīraṃ abhibhuyya sabbāni parissayāni careyya tenattamano satimā no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ saddhiṃcaraṃ sādhuvihāridhīraṃ rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya eko care mātaṅgaraññeva nāgo ekassa caritaṃ seyyo natthi bāle sahāyatā eko care na ca pāpāni kayirā appossukko mātaṅgaraññeva nāgoti. [444] Atha kho bhagavā ṭhitakova imā gāthā bhāsitvā yena bālakaloṇakāragāmo tenupasaṅkami . tena kho pana samayena āyasmā bhagu bālakaloṇakāragāme viharati . addasā kho āyasmā bhagu bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ disvāna āsanaṃ paññāpesi udakañca pādānaṃ dhovanaṃ 1- . nisīdi bhagavā paññatte āsane nisajja pāde pakkhālesi . āyasmāpi kho bhagu bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ bhaguṃ bhagavā etadavoca kacci bhikkhu khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ kacci piṇḍakena na kilamasīti . Khamanīyaṃ bhagavā yāpanīyaṃ bhagavā na cāhaṃ bhante piṇḍakena kilamāmīti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ bhaguṃ dhammiyā kathāya sandassetvā samādapetvā samuttejetvā sampahaṃsetvā uṭṭhāyāsanā yena pācīnavaṃsadāyo tenupasaṅkami. [445] Tena kho pana samayena āyasmā ca anuruddho āyasmā ca nandiyo āyasmā ca kimbilo pācīnavaṃsadāye viharanti . addasā kho dāyapālako bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ disvāna bhagavantaṃ etadavoca mā samaṇa etaṃ dāyaṃ pāvisi santettha tayo kulaputtā attakāmarūpā viharanti mā tesaṃ aphāsumakāsīti . Assosi kho āyasmā anuruddho dāyapālassa bhagavatā saddhiṃ mantiyamānassa sutvāna dāyapālaṃ etadavoca mā āvuso dāyapāla bhagavantaṃ vāresi satthā no bhagavā anuppattoti. @Footnote: 1 upaṭṭhapesīti kiriyāpadaṃ bhaveyya. {445.1} Atha kho āyasmā anuruddho yenāyasmā ca nandiyo āyasmā ca kimbilo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantañca nandiyaṃ āyasmantañca kimbilaṃ etadavoca abhikkamathāyasmanto abhikkamathāyasmanto satthā no bhagavā anuppattoti . atha kho āyasmā ca anuruddho āyasmā ca nandiyo āyasmā ca kimbilo bhagavantaṃ paccuggantvā eko bhagavato pattacīvaraṃ paṭiggahesi eko āsanaṃ paññāpesi eko pādodakaṃ upaṭṭhapesi . nisīdi bhagavā paññatte āsane nisajja pāde pakkhālesi . tepi kho āyasmanto bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. [446] Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ anuruddhaṃ bhagavā etadavoca kacci vo anuruddhā khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ kacci piṇḍakena kilamitthāti . khamanīyaṃ bhagavā yāpanīyaṃ bhagavā na mayaṃ bhante piṇḍakena kilamāmāti . kacci pana vo anuruddhā samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharathāti . taggha mayaṃ bhante samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharāmāti . yathākathaṃ pana tumhe anuruddhā samaggā sammodamānā avivadamānā khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharathāti. [447] Idha mayhaṃ bhante evaṃ hoti lābhā vata me suladdhaṃ Vate me yohaṃ evarūpehi sabrahmacārīhi saddhiṃ viharāmīti tassa mayhaṃ bhante imesu āyasmantesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva raho ca mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva raho ca mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva raho ca tassa mayhaṃ bhante evaṃ hoti yannūnāhaṃ sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vatteyyanti so kho ahaṃ bhante sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vattāmi nānā hi kho no bhante kāyā ekañca pana maññe cittanti. [448] Āyasmāpi kho nandiyo āyasmāpi kho kimbilo bhagavantaṃ etadavoca mayhampi kho bhante evaṃ hoti lābhā vata me suladdhaṃ vata me yohaṃ evarūpehi sabrahmacārīhi saddhiṃ viharāmīti tassa mayhaṃ bhante imesu āyasmantesu mettaṃ kāyakammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva raho ca mettaṃ vacīkammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva raho ca mettaṃ manokammaṃ paccupaṭṭhitaṃ āvī ceva raho ca tassa mayhaṃ bhante evaṃ hoti yannūnāhaṃ sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vatteyyanti so kho ahaṃ bhante sakaṃ cittaṃ nikkhipitvā imesaṃyeva āyasmantānaṃ cittassa vasena vattāmi nānā hi kho no bhante kāyā ekañca pana maññe cittanti . evaṃ kho mayaṃ bhante samaggā sammodamānā avivadamānā Khīrodakībhūtā aññamaññaṃ piyacakkhūhi sampassantā viharāmāti. [449] Sādhu sādhu anuruddhā kacci pana vo anuruddhā appamattā ātāpino pahitattā viharathāti . taggha mayaṃ bhante appamattā ātāpino pahitattā viharāmāti . yathākathaṃ pana tumhe anuruddhā appamattā ātāpino pahitattā viharathāti. [450] Idha bhante amhākaṃ yo paṭhamaṃ gāmato piṇḍāya paṭikkamati so āsanāni paññāpeti pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhapeti avakkārapātiṃ upaṭṭhapeti yo pacchā gāmato piṇḍāya paṭikkamati sace hoti bhuttāvaseso sace ākaṅkhati bhuñjati no ce ākaṅkhati apaharite vā chaḍḍeti appāṇake vā udake opilāpeti so āsanāni paṭisāmeti pānīyaṃ paribhojanīyaṃ paṭisāmeti avakkārapātiṃ dhovitvā paṭisāmeti bhattaggaṃ sammajjati yo passati pānīyaghaṭaṃ vā paribhojanīyaghaṭaṃ vā vaccaghaṭaṃ vā rittaṃ tucchaṃ so upaṭṭhapeti sacāssa hoti avisayhaṃ hatthavikārena dutiyaṃ āmantetvā hatthavilaṅghakena pānīyaghaṭaṃ vā paribhojanīyaghaṭaṃ vā upaṭṭhapema na tveva mayaṃ bhante tappaccayā vācaṃ bhindāma pañcāhikaṃ kho pana mayaṃ bhante sabbarattiyaṃ dhammiyā kathāya sannisīdāma evaṃ kho mayaṃ bhante appamattā ātāpino pahitattā viharāmāti. [451] Sādhu sādhu anuruddhā atthi kho pana vo anuruddhā evaṃ appamattānaṃ pahitattānaṃ viharataṃ uttari manussadhammā Alamariyañāṇadassanaviseso adhigato phāsuvihāroti . idha mayaṃ bhante appamattā ātāpino pahitattā viharantā obhāsañceva sañjānāma dassanañca rūpānaṃ so kho pana no obhāso nacirasseva antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ tañca nimittaṃ appaṭivijjhāmāti. [452] Taṃ kho pana vo anuruddhā nimittaṃ paṭivijjhitabbaṃ ahampi sudaṃ anuruddhā pubbeva sambodhā anabhisambuddho bodhisattova samāno obhāsañceva sañjānāmi dassanañca rūpānaṃ . so kho pana me obhāso nacirasseva antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ko nu kho hetu ko paccayo yena me obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānanti . tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi vicikicchā kho me udapādi vicikicchādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ. Sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissatīti. [453] So kho ahaṃ anuruddhā appamatto ātāpī pahitatto viharanto obhāsañceva sañjānāmi dassanañca rūpānaṃ . so kho pana me obhāso nacirasseva antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ko nu kho hetu ko paccayo yena me obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānanti . tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi amanasikāro kho me udapādi amanasikārādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute Obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāroti. [454] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi thīnamiddhaṃ kho me udapādi thīnamiddhādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhanti. [455] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi chambhitattaṃ kho me udapādi chambhitattādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . seyyathāpi anuruddhā puriso addhānamaggapaṭipanno tassa ubhatopasse vadhakā uppajjeyyuṃ tassa tatonidānaṃ chambhitattaṃ uppajjeyya evameva kho me anuruddhā chambhitattaṃ udapādi chambhitattādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattanti. [456] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ubbilaṃ kho me udapādi ubbilādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca Rūpānaṃ . seyyathāpi anuruddhā puriso ekaṃ nidhimukhaṃ gavesanto sakideva pañca nidhimukhāni adhigaccheyya tassa tatonidānaṃ ubbilaṃ uppajjeyya evameva kho me anuruddhā ubbilaṃ udapādi ubbilādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilanti. [457] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi duṭṭhullaṃ kho me udapādi duṭṭhullādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullanti. [458] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi accāraddhaviriyaṃ kho me udapādi accāraddhaviriyādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . seyyathāpi anuruddhā puriso ubhohi hatthehi vaṭṭakaṃ gāḷhaṃ gaṇheyya so tattheva matameyya 1- evameva kho me 2- anuruddhā accāraddhaviriyaṃ udapādi accāraddha- viriyādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. patameyyā. patameyyāti mareyyāti upakkilesasuttavaṇṇanā. @2 Po. Yu. meti natthi. Antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullaṃ na accāraddhaviriyanti. [459] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi atilīnaviriyaṃ kho me udapādi atilīnaviriyādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . seyyathāpi anuruddhā puriso vaṭṭakaṃ sithilaṃ gaṇheyya so tassa hatthato uppateyya evameva kho me anuruddhā atilīnaviriyaṃ udapādi atilīnaviriyādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullaṃ na accāraddhaviriyaṃ na atilīnaviriyanti. [460] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi abhijappā kho me udapādi abhijappādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullaṃ na accāraddhaviriyaṃ na atilīnaviriyaṃ na abhijappāti. [461] So kho ahaṃ anuruddhā .pe. tassa mayhaṃ etadahosi nānattasaññā kho me udapādi nānattasaññādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullaṃ na accāraddhaviriyaṃ na atilīnaviriyaṃ na abhijappā na nānattasaññāti. [462] So kho ahaṃ anuruddhā appamatto ātāpī pahitatto viharanto obhāsañceva sañjānāmi dassanañca rūpānaṃ . so kho pana me obhāso nacirasseva antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ko nu kho hetu ko paccayo yena me obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānanti . tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi atinijjhāyitattaṃ kho me rūpānaṃ udapādi atinijjhāyitattādhikaraṇañca pana me samādhi cavi samādhimhi cute obhāso antaradhāyati dassanañca rūpānaṃ . sohaṃ tathā karissāmi yathā me puna na vicikicchā uppajjissati na amanasikāro na thīnamiddhaṃ na chambhitattaṃ na ubbilaṃ na duṭṭhullaṃ na accāraddhaviriyaṃ na atilīnaviriyaṃ na abhijappā na nānattasaññā na atinijjhāyitattaṃ rūpānanti. [463] So kho ahaṃ anuruddhā vicikicchā cittassa Upakkilesoti iti viditvā vicikicchaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . Amanasikāro cittassa upakkilesoti iti viditvā amanasikāraṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . thīnamiddhaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā thīnamiddhaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . chambhitattaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā chambhitattaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . ubbilaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā ubbilaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . duṭṭhullaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā duṭṭhullaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ. {463.1} Accāraddhaviriyaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā accāraddhaviriyaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . atilīnaviriyaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā atilīnaviriyaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . Abhijappā cittassa upakkilesoti iti viditvā abhijappaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . nānattasaññā cittassa upakkilesoti iti viditvā nānattasaññaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ . atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkilesaṃ pajahiṃ. [464] So kho ahaṃ anuruddhā appamatto ātāpī pahitatto viharanto obhāsaṃ hi kho sañjānāmi na ca rūpāni passāmi rūpāni hi kho passāmi na ca obhāsaṃ sañjānāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivaṃ . tassa mayhaṃ anuruddhā Etadahosi ko nu kho hetu ko paccayo yohaṃ obhāsaṃ hi kho sañjānāmi na ca rūpāni passāmi rūpāni hi kho passāmi na ca obhāsaṃ sañjānāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivanti . tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi yasmiṃ kho ahaṃ samaye rūpanimittaṃ amanasikaritvā obhāsanimittaṃ manasikaromi obhāsaṃ hi kho tasmiṃ samaye sañjānāmi na ca rūpāni passāmi yasmiṃ panāhaṃ samaye obhāsanimittaṃ amanasikaritvā rūpanimittaṃ manasikaromi rūpāni hi kho tasmiṃ samaye passāmi na ca obhāsaṃ sañjānāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivanti. [465] So kho ahaṃ anuruddhā appamatto ātāpī pahitatto viharanto parittañceva obhāsaṃ sañjānāmi parittāni ca rūpāni passāmi appamāṇañceva obhāsaṃ sañjānāmi appamāṇāni ca rūpāni passāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivaṃ . Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ko nu kho hetu ko paccayo yohaṃ parittañceva obhāsaṃ sañjānāmi parittāni ca rūpāni passāmi appamāṇañceva obhāsaṃ sañjānāmi appamāṇāni ca rūpāni passāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivanti . Tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi yasmiṃ kho samaye paritto me samādhi hoti parittaṃ me tamhi samaye cakkhu hoti sohaṃ parittena cakkhunā parittañceva obhāsaṃ sañjānāmi parittāni ca rūpāni Passāmi yasmiṃ pana samaye appamāṇo 1- me samādhi hoti appamāṇaṃ me tamhi samaye cakkhu hoti sohaṃ appamāṇena cakkhunā appamāṇañceva obhāsaṃ sañjānāmi appamāṇāni ca rūpāni passāmi kevalampi rattiṃ kevalampi divasaṃ kevalampi rattindivanti. {465.1} Yato kho me anuruddhā vicikicchā cittassa upakkilesoti iti viditvā vicikicchā cittassa upakkileso pahīno ahosi . Amanasikāro cittassa upakkilesoti iti viditvā amanasikāro cittassa upakkileso pahīno ahosi . thīnamiddhaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā thīnamiddhaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . Chambhitattaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā chambhitattaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . ubbilaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā ubbilaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . duṭṭhullaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā duṭṭhullaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . accāraddhaviriyaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā accāraddhaviriyaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . Atilīnaviriyaṃ cittassa upakkilesoti iti viditvā atilīnaviriyaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . abhijappā cittassa upakkilesoti iti viditvā abhijappā cittassa upakkileso pahīno ahosi . Nānattasaññā cittassa upakkilesoti iti viditvā nānattasaññā cittassa upakkileso pahīno ahosi . atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ @Footnote: 1 Yu. apparitto. Cittassa upakkilesoti iti viditvā atinijjhāyitattaṃ rūpānaṃ cittassa upakkileso pahīno ahosi . tassa mayhaṃ anuruddhā etadahosi ye kho me cittassa upakkilesā te me pahīnā handadānāhaṃ tividhena samādhiṃ bhāvesinti. [466] So kho ahaṃ anuruddhā savitakkampi savicāraṃ samādhiṃ bhāvesiṃ . avitakkampi vicāramattaṃ samādhiṃ bhāvesiṃ . avitakkampi avicāraṃ samādhiṃ bhāvesiṃ . sappītikampi samādhiṃ bhāvesiṃ . nippītikampi samādhiṃ bhāvesiṃ . sātasahagatampi samādhiṃ bhāvesiṃ . upekkhāsahagatampi samādhiṃ bhāvesiṃ . yato kho me anuruddhā savitakkopi savicāro samādhi bhāvito ahosi . avitakkopi vicāramatto samādhi bhāvito ahosi . avitakkopi avicāro samādhi bhāvito ahosi . sappītikopi samādhi bhāvito ahosi . nippītikopi samādhi bhāvito ahosi . Sātasahagatopi samādhi bhāvito ahosi . upekkhāsahagatopi samādhi bhāvito ahosi . ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi akuppā me vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti. Idamavoca bhagavā attamano āyasmā anuruddho bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Upakkilesasuttaṃ niṭṭhitaṃ aṭṭhamaṃ. --------- Bālapaṇḍitasuttaṃ [467] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. [468] Bhagavā etadavoca tīṇīmāni bhikkhave bālassa bālalakkhaṇāni bālanimittāni bālāpadānāni . katamāni tīṇi . idha bhikkhave bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca . no cetaṃ bhikkhave bālo duccintitacintī ca abhavissa dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca . kena naṃ paṇḍitā jāneyyuṃ bālo ayaṃ bhavaṃ asappurisoti . yasmā ca kho bhikkhave bālo duccintitacintī ca hoti dubbhāsitabhāsī ca dukkaṭakammakārī ca tasmā naṃ paṇḍitā jānanti bālo ayaṃ bhavaṃ asappurisoti . Sa kho so bhikkhave bālo tividhaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. [469] Sace bhikkhave bālo sabhāyaṃ vā nisinno hoti rathiyāya 1- vā nisinno hoti siṅghāṭake vā nisinno hoti tatra [2]- jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti . sace bhikkhave bālo pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti kāmesumicchācārī hoti musāvādī hoti surāmerayamajjapamādaṭṭhāyī hoti tatra bhikkhave bālassa evaṃ @Footnote: 1 Ma. rathikāya . 2 Po. Ma. Yu. etthantare cesaddo dissati. Hoti yaṃ kho jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti saṃvijjante te ca 1- dhammā mayi ahañca tesu dhammesu sandissāmīti . Idaṃ bhikkhave bālo paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. [470] Puna caparaṃ bhikkhave bālo passati rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte balisamaṃsikampi karonte kahāpaṇakampi karonte khārāpatacchikampi karonte palīghaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante . tatra bhikkhave bālassa evaṃ hoti yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ kammānaṃ hetu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti kasāhipi tāḷenti .pe. asināpi sīsaṃ chindanti . saṃvijjante te ca dhammā mayi ahañca tesu dhammesu sandissāmi . mañcepi rājāno jāneyyuṃ mampi rājāno gahetvā @Footnote: 1 Po. Ma. casaddo na dissati. Vividhā kammakāraṇā kāreyyuṃ kasāhipi tāḷeyyuṃ .pe. jīvantampi sūle uttāseyyuṃ asināpi sīsaṃ chindeyyunti . idampi bhikkhave bālo dutiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. [471] Puna caparaṃ bhikkhave bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti . Seyyathāpi bhikkhave mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyaṇhasamayaṃ paṭhaviyā olambanti ajjholambanti abhippalambanti evameva kho bhikkhave bālaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe pāpakāni kammāni katāni kāyena duccaritāni vācāya duccaritāni manasā duccaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti . tatra bhikkhave bālassa evaṃ hoti akataṃ vata me kalyāṇaṃ akataṃ kusalaṃ akataṃ bhīruttāṇaṃ kataṃ pāpaṃ kataṃ luddaṃ kataṃ kibbisaṃ yāvatā hoti akatakalyāṇānaṃ akatakusalānaṃ akatabhīruttāṇānaṃ katapāpānaṃ kataluddānaṃ katakibbisānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmīti . so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati sammohaṃ āpajjati . idaṃ kho bhikkhave bālo tatiyaṃ diṭṭheva dhamme dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti. [472] Sa kho so bhikkhave bālo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . yaṃ kho taṃ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya ekantaṃ aniṭṭhaṃ ekantaṃ akantaṃ ekantaṃ amanāpanti nirayameva taṃ sammā vadamāno vadeyya ekantaṃ aniṭṭhaṃ ekantaṃ akantaṃ ekantaṃ amanāpanti . yāvañcidaṃ bhikkhave upamāpi na sukarā yāva dukkhā nirayāti. [473] Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sakkā pana bhante upamā kātunti . sakkā bhikkhūti bhagavā avoca seyyathāpi bhikkhave coraṃ āgucāriṃ gahetvā rañño dasseyyuṃ ayaṃ te deva coro āgucārī imassa yaṃ icchasi taṃ daṇḍaṃ paṇehīti . Tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya gacchatha bho imaṃ purisaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena hanathāti . tamenaṃ pubbaṇhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ . Atha rājā majjhantikasamayaṃ evaṃ vadeyya ambho kathaṃ so purisoti . Tatheva deva jīvatīti . tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya gacchatha bho taṃ purisaṃ majjhantikasamayaṃ sattisatena hanathāti . tamenaṃ majjhantikasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ . atha rājā sāyaṇhasamayaṃ evaṃ vadeyya ambho kathaṃ so purisoti . tatheva deva jīvatīti . tamenaṃ rājā evaṃ vadeyya gacchatha bho taṃ purisaṃ sāyaṇhasamayaṃ sattisatena hanathāti . tamenaṃ sāyaṇhasamayaṃ sattisatena haneyyuṃ . taṃ kiṃ Maññatha bhikkhave api nu so puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyethāti . ekissāpi bhante sattiyā haññamāno so puriso tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvediyetha ko pana vādo tīhi sattisatehīti. [474] Atha kho bhagavā parittaṃ pāṇimattaṃ pāsāṇaṃ gahetvā bhikkhū āmantesi taṃ kiṃ maññatha bhikkhave katamo nu kho mahantataro yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito [1]- himavā pabbatarājāti . appamattako ayaṃ bhante bhagavatā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti kalabhāgampi na upeti upanidhampi na upetīti . Evameva 2- bhikkhave yaṃ 3- puriso tīhi sattisatehi haññamāno tatonidānaṃ dukkhaṃ domanassaṃ paṭisaṃvedeti . taṃ nirayassa 4- dukkhaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti kalabhāgampi na upeti upanidhampi na upeti. [475] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kāraṇaṃ kārenti . tattaṃ ayokhīlaṃ hatthe gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ dutiye hatthe gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ pāde gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ dutiye pāde gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ majjhe urasmiṃ gamenti . So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti . tamenaṃ bhikkhave @Footnote: 1 Ma. yo ca himavā pabbatarājāti. 2 Ma. Yu. evameva khoti dissati. @3 Ma. Yu. yaṃ so purisoti dissati 4 Yu. taṃ nerayikassa upanidhāya. Ma. taṃ nirayakassa @dukkhassa upanidhāya. Nirayapālā saṃvedhetvā 1- kuṭhārīhi tacchanti . so tattha dukkhā tippā .pe. byantīhoti . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchanti . so tattha dukkhā tippā .pe. byantīhoti . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā rathe yojetvā ādittāya paṭhaviyā sampajjalitāya sañjotibhūtāya sārentipi paccāsārentipi . so tattha dukkhā tippā .pe. byantīhoti . Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sañjotibhūtaṃ āropentipi oropentipi . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. {475.1} Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sañjotibhūtāya . so tattha pheṇuddehakaṃ paccati . so tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati sakimpi adho gacchati sakimpi tiriyaṃ gacchati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā mahāniraye pakkhipanti . so kho pana bhikkhave mahānirayo catukkaṇṇo catudvāro vibhatto bhāgaso mito ayopākārapariyanto ayasā paṭikkujjito tassa ayomayā bhūmi jalitā tejasā yuttā samantā yojanasataṃ pharitvā @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. saṃvesetvāti dissati. Tiṭṭhati sabbadā . anekapariyāyenapi kho ahaṃ bhikkhave nirayakathaṃ katheyyaṃ . yāvañcidaṃ bhikkhave na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva dukkhā nirayā. [476] Santi bhikkhave tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā . Te allānipi 1- tiṇāni dantullehakaṃ khādanti . katame ca bhikkhave tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā assā 2- goṇā gadrabhā ajā migā ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā tiṇabhakkhā . Sa kho so bhikkhave bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā parammaraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā tiṇabhakkhā. [477] Santi bhikkhave tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā . te dūratova gūthagandhaṃ ghāyitvā dhāvanti ettha bhuñjissāma ettha bhuñjissāmāti . seyyathāpi nāma brāhmaṇā āhutigandhena dhāvanti ettha bhuñjissāma ettha bhuñjissāmāti evameva kho santi bhikkhave tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā . te dūratova gūthagandhaṃ ghāyitvā dhāvanti ettha bhuñjissāma ettha bhuñjissāmāti . Katame ca bhikkhave tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā kukkuṭā sūkarā soṇā siṅgālā ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā gūthabhakkhā . sa kho so bhikkhave bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā parammaraṇā tesaṃ sattānaṃ @Footnote: 1 Yu. te allānipi tiṇāni sukkhāni. Ma. te allānipi tiṇāni sukkhānipi @tiṇāni. 2 Ma. hatthī assā .... Sahabyataṃ upapajjati ye te sattā gūthabhakkhā. [478] Santi bhikkhave tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti . katame ca bhikkhave tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti kīṭā [1]- paṭaṅgā gaṇḍuppādā ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti . Sa kho so bhikkhave bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā parammaraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā andhakāre jāyanti andhakāre jīyanti andhakāre mīyanti. [479] Santi bhikkhave tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti . katame ca bhikkhave tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti macchā kacchapā suṃsumārā ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti . Sa kho so bhikkhave bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā parammaraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā udakasmiṃ jāyanti udakasmiṃ jīyanti udakasmiṃ mīyanti. [480] Santi bhikkhave tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti @Footnote: 1 Ma. Yu. puḷavā. Asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti . katame ca bhikkhave tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti . Ye te bhikkhave sattā pūtimacche vā jāyanti pūtimacche vā jīyanti pūtimacche vā mīyanti pūtikuṇape vā ... pūtikummāse vā ... candanikāya vā ... oḷigalle vā jāyanti .pe. ye vā panaññepi keci tiracchānagatā pāṇā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti . sa kho so bhikkhave bālo idha pubbe rasādo idha pāpāni kammāni karitvā kāyassa bhedā parammaraṇā tesaṃ sattānaṃ sahabyataṃ upapajjati ye te sattā asucismiṃ jāyanti asucismiṃ jīyanti asucismiṃ mīyanti . Anekapariyāyenapi kho ahaṃ bhikkhave tiracchānayonikathaṃ katheyyaṃ . Yāvañcidaṃ bhikkhave na sukaraṃ akkhānena pāpuṇituṃ yāva dukkhā tiracchānayoni. [481] Seyyathāpi bhikkhave puriso ekacchiggaḷaṃ yugaṃ mahāsamudde pakkhipeyya . tamenaṃ puratthimo vāto pacchimena saṃhareyya pacchimo vāto puratthimena saṃhareyya uttaro vāto dakkhiṇena saṃhareyya dakkhiṇo vāto uttarena saṃhareyya . tatrāssa kāṇo kacchapo so vassasatassa 1- accayena sakiṃ ummujjeyya . taṃ kiṃ maññatha bhikkhave api nu so kāṇo kacchapo amusmiṃ ekacchiggaḷe yuge gīvaṃ paveseyyāti . no hetaṃ bhante yadi nūna bhante kadāci @Footnote: 1 Ma. āmeṇḍitaṃ. Karahaci dīghassa addhuno accayenāti . khippataraṃ kho so bhikkhave kāṇo kacchapo amusmiṃ ekacchiggaḷe yuge gīvaṃ paveseyya . ato dullabhatarāhaṃ bhikkhave manussattaṃ vadāmi sakiṃ vinipātagatena bālena taṃ kissa hetu na hettha bhikkhave atthi dhammacariyā samacariyā kusalakiriyā puññakiriyā aññamaññakhādikā ettha bhikkhave vattati dubbalamārikā 1-. [482] Sa kho so bhikkhave bālo sace kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena manussattaṃ āgacchati yāni tāni nīcakulāni caṇḍālakulaṃ vā nesādakulaṃ vā venukulaṃ 2- vā rathakārakulaṃ vā pukkusakulaṃ vā tathārūpe kule pacchā jāyati daḷidde appannapānabhojane kasiravuttike yattha kasirena ghāsacchādo labbhati . so ca hoti dubbaṇṇo duddasiko okoṭimako bahvābādho kāṇo vā kuṇī vā khañjo vā pakkhahato vā na lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa . So kāyena duccaritaṃ carati vācāya duccaritaṃ carati manasā duccaritaṃ carati . so kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. [483] Seyyathāpi bhikkhave akkhadhutto paṭhameneva kaliggahena puttampi jīyetha dārampi jīyetha sabbaṃ sāpateyyampi jīyetha uttarimpi @Footnote: 1 sabbapotthakesu dubbalakhādikāti dissati . 2 Ma. venakulaṃ. Yu. veṇakulaṃ. Addhubandhaṃ 1- nigaccheyya . appamattako so bhikkhave kaliggaho yaṃ so akkhadhutto paṭhameneva kaliggahena puttampi jīyetha dārampi jīyetha sabbaṃ sāpateyyampi jīyetha uttarimpi addhubandhaṃ nigaccheyya . Atha kho ayameva tato mahantataro kaliggaho yaṃ so bālo kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. Ayaṃ bhikkhave kevalā paripūrā bālabhūmīti. [484] Tīṇīmāni bhikkhave paṇḍitassa paṇḍitalakkhaṇāni paṇḍitanimittāni paṇḍitāpadānāni . katamāni tīṇi . idha bhikkhave paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca . No cetaṃ bhikkhave paṇḍito sucintitacintī ca abhavissa subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca . kena naṃ paṇḍitā jāneyyuṃ paṇḍito ayaṃ bhavaṃ sappurisoti . yasmā ca kho bhikkhave paṇḍito sucintitacintī ca hoti subhāsitabhāsī ca sukatakammakārī ca tasmā taṃ paṇḍitā jānanti paṇḍito ayaṃ bhavaṃ sappurisoti . sa kho so bhikkhave paṇḍito tividhaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. [485] Sace bhikkhave paṇḍito sabhāyaṃ vā nisinno hoti rathiyāya vā nisinno hoti siṅghāṭake vā nisinno hoti tatra jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti . sace bhikkhave paṇḍito @Footnote: 1 Yu. anubandhanti dissati. Pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti kāmesumicchācārā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti surāmerayamajjapamādaṭṭhānā paṭivirato hoti tatra bhikkhave paṇḍitassa evaṃ hoti yaṃ kho jano tajjaṃ tassāruppaṃ kathaṃ manteti saṃvijjante te dhammā mayi ahañca tesu dhammesu sandissāmīti . idaṃ bhikkhave paṇḍito paṭhamaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. [486] Puna caparaṃ bhikkhave paṇḍito passati rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte baḷisamaṃsikampi karonte kahāpaṇakampi karonte khārāpatacchikampi karonte palīghaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindante. {486.1} Tatra bhikkhave paṇḍitassa evaṃ hoti yathārūpānaṃ kho pāpakānaṃ kammānaṃ hetu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti kasāhipi tāḷenti addhadaṇḍakehipi tāḷenti hatthampi Chindanti pādampi chindanti hatthapādampi chindanti kaṇṇampi chindanti nāsampi chindanti kaṇṇanāsampi chindanti bilaṅgathālikampi karonti saṅkhamuṇḍikampi karonti rāhumukhampi karonti jotimālikampi karonti hatthapajjotikampi karonti erakavattikampi karonti cīrakavāsikampi karonti eṇeyyakampi karonti baḷisamaṃsikampi karonti khārāpatacchikampi karonti palīghaparivattikampi karonti palālapīṭhakampi karonti tattenapi telena osiñcanti sunakhehipi khādāpenti jīvantampi sūle uttāsenti asināpi sīsaṃ chindanti . na te dhammā mayi saṃvijjanti ahañca na tesu dhammesu sandissāmīti . idampi bhikkhave paṇḍito dutiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. [487] Puna caparaṃ bhikkhave paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti . Seyyathāpi bhikkhave mahataṃ pabbatakūṭānaṃ chāyā sāyaṇhasamayaṃ paṭhaviyā olambanti ajjholambanti abhippalambanti evameva kho bhikkhave paṇḍitaṃ pīṭhasamārūḷhaṃ vā mañcasamārūḷhaṃ vā chamāyaṃ vā semānaṃ yānissa pubbe kalyāṇāni kammāni katāni kāyena sucaritāni vācāya sucaritāni manasā sucaritāni tānissa tamhi samaye olambanti ajjholambanti abhippalambanti . tatra bhikkhave paṇḍitassa evaṃ Hoti akataṃ vata me pāpaṃ akataṃ luddaṃ akataṃ kibbisaṃ kataṃ kalyāṇaṃ kataṃ kusalaṃ kataṃ bhīruttāṇaṃ yāvatā hoti akatapāpānaṃ akataluddānaṃ akatakibbisānaṃ katakalyāṇānaṃ katakusalānaṃ katabhīruttāṇānaṃ gati taṃ gatiṃ pecca gacchāmīti . so na socati na kilamati na paridevati na urattāḷiṃ kandati na sammohaṃ āpajjati . idampi bhikkhave paṇḍito tatiyaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti. [488] Sa kho so bhikkhave paṇḍito kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . yaṃ kho taṃ bhikkhave sammā vadamāno vadeyya ekantaṃ iṭṭhaṃ ekantaṃ kantaṃ ekantaṃ manāpanti saggameva taṃ sammā vadamāno vadeyya ekantaṃ iṭṭhaṃ ekantaṃ kantaṃ ekantaṃ manāpanti . yāvañcidaṃ bhikkhave upamāpi na sukarā yāva sukhā saggāti. [489] Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sakkā pana bhante upamā kātunti . sakkā bhikkhūti bhagavā avoca seyyathāpi bhikkhave rājā cakkavatti sattahi ratanehi samannāgato catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . katamehi sattahi. [490] Idha bhikkhave rañño khattiyassa muddhāvasittassa tadahuposathe paṇṇarase sīsanhātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa Dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ. Disvāna 1- rañño khattiyassa muddhāvasittassa etadahosi sutaṃ kho pana metaṃ yassa rañño muddhāvasittassa tadahuposathe paṇṇarase sīsanhātassa uposathikassa uparipāsādavaragatassa dibbaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati sahassāraṃ sanemikaṃ sanābhikaṃ sabbākāraparipūraṃ so hoti rājā cakkavatti assaṃ nu kho ahaṃ rājā cakkavattīti . Atha kho bhikkhave rājā khattiyo muddhāvasitto uṭṭhāyāsanā vāmena hatthena bhiṅgāraṃ gahetvā dakkhiṇena hatthena cakkaratanaṃ abbhukīrati pavattatu bhavaṃ cakkaratanaṃ abhivijinātu bhavaṃ cakkaratananti. {490.1} Atha kho taṃ bhikkhave cakkaratanaṃ puratthimaṃ disaṃ pavattati anvadeva rājā cakkavatti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya . Yasmiṃ kho pana bhikkhave padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāti tatra rājā cakkavatti vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya . ye kho pana bhikkhave puratthimāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu ehi kho mahārāja svāgataṃ mahārāja sakante mahārāja anusāsa mahārājāti . rājā cakkavatti evamāha pāṇo na hantabbo adinnaṃ nādātabbaṃ kāmesumicchā na caritabbā musā na bhāsitabbā majjaṃ na pātabbaṃ yathābhūtañca bhuñjathāti . ye kho pana bhikkhave puratthimāya disāya paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyuttā 2- ahesuṃ. @Footnote: 1 Ma. taṃ disvāna . 2 Ma. anuyantā bhavanti. Yu. anuyattā bhavanti. {490.2} Atha kho taṃ bhikkhave cakkaratanaṃ puratthimaṃ samuddaṃ ajjhogahetvā paccuttaritvā dakkhiṇaṃ disaṃ pavattati .pe. Dakkhiṇaṃ disaṃ samuddaṃ ajjhogahetvā paccuttaritvā pacchimaṃ disaṃ pavattati .pe. pacchimaṃ disaṃ samuddaṃ ajjhogahetvā paccuttaritvā uttaraṃ disaṃ pavattati anvadeva rājā cakkavatti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya . yasmiṃ kho pana bhikkhave padese cakkaratanaṃ patiṭṭhāti tatra rājā cakkavatti vāsaṃ upeti saddhiṃ caturaṅginiyā senāya. {490.3} Ye kho pana bhikkhave uttarāya disāya paṭirājāno te rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu ehi kho mahārāja svāgataṃ mahārāja sakante mahārāja anusāsa mahārājāti . rājā cakkavatti evamāha pāṇo na hantabbo adinnaṃ nādātabbaṃ kāmesu micchā na caritabbā musā na bhāsitabbā majjaṃ na pātabbaṃ yathābhūtañca bhuñjathāti . ye kho pana bhikkhave uttarāya disāya paṭirājāno te rañño cakkavattissa anuyuttā ahesuṃ. {490.4} Atha kho taṃ bhikkhave cakkaratanaṃ samuddapariyantaṃ paṭhavī abhivijinitvā tamenaṃ rājadhāniṃ paccāgantvā rañño cakkavattissa antepuradvāre akkhāhataṃ maññe tiṭṭhati rañño cakkavattissa antepuradvāraṃ upasobhayamānaṃ . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ cakkaratanaṃ pātubhavati. [491] Puna caparaṃ bhikkhave rañño cakkavattissa hatthiratanaṃ pātubhavati . sabbaseto sattappatiṭṭho iddhimā vehāsaṅgamo Uposatho nāma nāgarājā . disvāna rañño cakkavattissa cittaṃ pasīdati bhaddakaṃ vata bho hatthiyānaṃ sace damathaṃ upeyyāti . atha kho taṃ bhikkhave hatthiratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo hatthājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upeti . bhūtapubbaṃ bhikkhave rājā cakkavatti tameva hatthiratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhirūhitvā samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ anupariyāyitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ hatthiratanaṃ pātubhavati. [492] Puna caparaṃ bhikkhave rañño cakkavattissa assaratanaṃ pātubhavati . sabbaseto kākasīso muñjakeso iddhimā vehāsaṅgamo valāhako nāma assarājā . taṃ disvāna rañño cakkavattissa cittaṃ pasīdati bhaddakaṃ vata bho assayānaṃ sace damathaṃ upeyyāti . atha kho taṃ bhikkhave assaratanaṃ seyyathāpi nāma bhaddo assājānīyo dīgharattaṃ suparidanto evameva damathaṃ upeti . bhūtapubbaṃ bhikkhave rājā cakkavatti tameva assaratanaṃ vīmaṃsamāno pubbaṇhasamayaṃ abhirūhitvā samuddapariyantaṃ paṭhaviṃ anupariyāyitvā tameva rājadhāniṃ paccāgantvā pātarāsamakāsi . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ assaratanaṃ pātubhavati. [493] Puna caparaṃ bhikkhave rañño cakkavattissa maṇiratanaṃ pātubhavati . so hoti maṇi veḷuriyo subho jotimā 1- aṭṭhaṃso @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. jātimā. Suparikammakato . tassa kho pana bhikkhave maṇiratanassa ābhā samantā yojanaṃ phuṭā hoti . bhūtapubbaṃ bhikkhave rājā cakkavatti tameva maṇiratanaṃ vīmaṃsamāno caturaṅginiṃ senaṃ sannayhitvā maṇiṃ dhajaggaṃ āropetvā rattandhakāratimisāya pāyāsi . ye kho pana bhikkhave samantā gāmā ahesuṃ . te tenobhāsena kammante payojesuṃ divāti maññamānā . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ maṇiratanaṃ pātubhavati. [494] Puna caparaṃ bhikkhave rañño cakkavattissa itthīratanaṃ pātubhavati . sā abhirūpā dassanīyā pāsādikā paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgatā nātidīghā nātirassā nātikisā nātithūlā nātikāḷikā nāccodātā atikkantā mānusaṃ vaṇṇaṃ appattā dibbaṃ vaṇṇaṃ . tassa kho pana bhikkhave itthīratanassa evarūpo kāyasamphasso hoti seyyathāpi nāma tulapicuno vā kappāsapicuno vā . tassa kho pana bhikkhave itthīratanassa sīte uṇhāni gattāni honti uṇhe sītāni gattāni honti . tassa kho pana bhikkhave itthīratanassa kāyato candanagandho vāyati mukhato uppalagandho vāyati . taṃ kho pana bhikkhave itthīratanaṃ cakkavattissa pubbuṭṭhāyinī hoti pacchānipātinī kiṃkārapaṭissāvinī manāpacārinī piyavādinī . taṃ kho pana bhikkhave itthīratanaṃ rājānaṃ cakkavattiṃ manasāpi no aticarati kuto pana kāyena . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ Itthīratanaṃ pātubhavati. [495] Puna caparaṃ bhikkhave rañño cakkavattissa gahapatiratanaṃ pātubhavati . tassa kammavipākajaṃ dibbaṃ cakkhu pātubhavati yena nidhiṃ passati sassāmikampi assāmikampi . so rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāha appossukko tvaṃ deva hohi ahante dhanena dhanakaraṇīyaṃ karissāmīti . bhūtapubbaṃ bhikkhave cakkavatti 1- tameva gahapatiratanaṃ vīmaṃsamāno nāvaṃ abhirūhitvā majjhe gaṅgāya nadiyā sotaṃ ogāhitvā gahapatiratanaṃ etadavoca attho me gahapati hiraññasuvaṇṇenāti . tenahi mahārāja ekaṃ tīraṃ nāvā upetūti . Idheva me gahapati attho hiraññasuvaṇṇenāti . atha kho taṃ bhikkhave gahapatiratanaṃ ubhohi hatthehi udake omasitvā pūraṃ hiraññasuvaṇṇassa kumbhiṃ uddharitvā rājānaṃ cakkavattiṃ etadavoca alamettāvatā mahārāja katamettāvatā mahārāja pūjitamettāvatā mahārājāti . rājā cakkavatti evamāha alamettāvatā gahapati katamettāvatā gahapati pūjitamettāvatā gahapatīti . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ gahapatiratanaṃ pātubhavati. [496] Puna caparaṃ bhikkhave rañño cakkavattissa parināyakaratanaṃ pātubhavati . paṇḍito byatto medhāvī paṭibalo rājānaṃ cakkavattiṃ upaṭṭhapetabbaṃ upaṭṭhāpetuṃ apayāpetabbaṃ 2- apayāpetuṃ ṭhapetabbaṃ ṭhapetuṃ . so rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāha appossukko @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. rājā cakkavatti . 2 Po. Ma. upayāpetabbaṃ upayāpetuṃ. Tvaṃ deva hohi ahamanusāsissāmīti . rañño bhikkhave cakkavattissa evarūpaṃ parināyakaratanaṃ pātubhavati . rājā bhikkhave cakkavatti imehi 1- ratanehi samannāgato hoti. Katamāhi catūhi iddhīhi. [497] Idha bhikkhave rājā cakkavatti abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato ativiya aññehi manussehi . rājā bhikkhave cakkavatti imāya paṭhamāya iddhiyā samannāgato hoti. [498] Puna caparaṃ bhikkhave rājā cakkavatti dīghāyuko hoti ciraṭṭhitiko ativiya aññehi manussehi . rājā bhikkhave cakkavatti imāya dutiyāya iddhiyā samannāgato hoti. [499] Puna caparaṃ bhikkhave rājā cakkavatti appābādho hoti appātaṅko samavepākiniyā gahaṇiyā samannāgato nātisītāya nāccuṇhāya ativiya aññehi manussehi . rājā bhikkhave cakkavatti imāya tatiyāya iddhiyā samannāgato hoti. [500] Puna caparaṃ bhikkhave rājā cakkavatti brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo hoti manāpo . seyyathāpi bhikkhave pitā puttānaṃ piyo hoti manāpo evameva kho bhikkhave rājā cakkavatti brāhmaṇagahapatikānaṃ piyo hoti manāpo . rañño 2- bhikkhave cakkavattissa brāhmaṇagahapatikā piyā honti manāpā . seyyathāpi bhikkhave pitu puttā piyā honti manāpā evameva kho bhikkhave rañño cakkavattissa @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. imehi sattahi . 2 Ma. Yu. raññopi. Brāhmaṇagahapatikā piyā honti manāpā . bhūtapubbaṃ bhikkhave rājā cakkavatti caturaṅginiyā senāya uyyānabhūmiṃ niyyāsi . atha kho bhikkhave brāhmaṇagahapatikā rājānaṃ cakkavattiṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu ataramāno deva yāhi yathā taṃ mayaṃ cirataraṃ passeyyāmāti. Rājāpi bhikkhave cakkavatti sārathiṃ āmantesi ataramāno sārathi pesehi yathāhaṃ brāhmaṇagahapatike cirataraṃ passeyyanti . rājā bhikkhave cakkavatti imāya catutthāya iddhiyā samannāgato hoti . Rājā bhikkhave cakkavatti imāhi catūhi iddhīhi samannāgato hoti. {500.1} Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave api nu kho rājā cakkavatti imehi sattahi ratanehi samannāgato imāhi catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvediyethāti . ekamekenapi bhante ratanena samannāgato rājā cakkavatti tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvediyetha ko pana vādo sattahi ratanehi catūhi ca iddhīhīti. [501] Atha kho bhagavā parittaṃ pāṇimattaṃ pāsāṇaṃ gahetvā bhikkhū āmantesi taṃ kiṃ maññatha bhikkhave katamo nu kho mahantataro yo cāyaṃ mayā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito himavā 1- pabbatarājāti . appamattako ayaṃ bhante bhagavatā paritto pāṇimatto pāsāṇo gahito himavantaṃ pabbatarājānaṃ upanidhāya saṅkhampi na upeti kalabhāgampi na upeti upanidhampi na upetīti . Evameva kho bhikkhave ayaṃ rājā cakkavatti sattahi ratanehi @Footnote: 1 Ma. yo himavā. Samannāgato catūhi ca iddhīhi tatonidānaṃ sukhaṃ somanassaṃ paṭisaṃvedeti . taṃ dibbassa sukhassa upanidhāya saṅkhampi na upeti kalabhāgampi na upeti upanidhampi na upeti. [502] Sa kho so bhikkhave paṇḍito sace kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena manussattaṃ āgacchati yāni tāni uccākulāni khattiyamahāsālakulaṃ vā brāhmaṇamahāsālakulaṃ vā gahapatimahāsālakulaṃ vā tathārūpe kule pacchā jāyati addhe mahaddhane mahābhoge pahūtajātarūparajate pahūtavittūpakaraṇe pahūtadhanadhaññe . so ca hoti abhirūpo dassanīyo pāsādiko paramāya vaṇṇapokkharatāya samannāgato lābhī annassa pānassa vatthassa yānassa mālāgandhavilepanassa seyyāvasathapadīpeyyassa . so kāyena sucaritaṃ carati vācāya sucaritaṃ carati manasā sucaritaṃ carati. So kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati. [503] Seyyathāpi bhikkhave akkhadhutto paṭhameneva kaṭaggahena mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigaccheyya . appamattako so bhikkhave kaṭaggaho yaṃ kho so akkhadhutto paṭhameneva kaṭaggahena mahantaṃ bhogakkhandhaṃ adhigaccheyya . atha kho ayameva tato mahantataro kaṭaggaho yaṃ so paṇḍito kāyena sucaritaṃ caritvā vācāya sucaritaṃ caritvā manasā sucaritaṃ caritvā kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ Saggaṃ lokaṃ upapajjati. Ayaṃ bhikkhave kevalā paripūrā paṇḍitabhūmīti. Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Bālapaṇḍitasuttaṃ niṭṭhitaṃ navamaṃ. --------- Devadūtasuttaṃ [504] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti. Bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. [505] Bhagavā etadavoca seyyathāpi bhikkhave dve agārā sadvārā . tatra cakkhumā puriso majjhe ṭhito passeyya manusse gehaṃ pavisantepi nikkhamantepi anusañcarantepi 1- anuvicarantepi evameva kho ahaṃ bhikkhave dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passāmi cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate yathākammūpage satte pajānāmi ime vata bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā manussesu uppannā ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā @Footnote: 1 Ma. anucaṅkamantepi. Micchādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā pittivisayaṃ upapannā ime vā pana bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā tiracchānayoniṃ upapannā ime vā pana bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā te kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannāti. [506] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā nānābāhāsu gahetvā yamassa rañño dassenti ayaṃ deva puriso ametteyyo asāmañño abrahmañño na kule jeṭṭhāpacāyī imassa devo daṇḍaṃ paṇetūti. [507] Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā paṭhamaṃ devadūtaṃ samanuyuñjati samanuggāhati samanubhāsati ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu paṭhamaṃ devadūtaṃ pātubhūtanti . so evamāha nāddasaṃ bhanteti . Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu daharaṃ kumāraṃ mandaṃ uttānaseyyakaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānanti . so evamāha addasaṃ bhanteti . tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa tassa te viññussa sato Mahallakassa na etadahosi ahampi khomhi jātidhammo jātiṃ anatīto handāhaṃ kalyāṇaṃ karomi kāyena vācāya manasāti . so evamāha nāsakkhissaṃ bhante pamādassaṃ bhanteti . tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa pamādavatāya na kalyāṇamakāsi kāyena vācāya manasā taggha tvaṃ ambho purisa tathā karissanti yathātaṃ pamattaṃ taṃ kho pana te etaṃ pāpakammaṃ neva mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ tayāvetaṃ pāpakammaṃ kataṃ tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti. [508] Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā paṭhamaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā samanuggāhitvā samanubhāsitvā dutiyaṃ devadūtaṃ samanuyuñjati samanuggāhati samanubhāsati ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu dutiyaṃ devadūtaṃ pātubhūtanti . so evamāha nāddasaṃ bhanteti . tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu itthiṃ vā purisaṃ vā asītikaṃ vā navutikaṃ vā vassasatikaṃ vā jātiyā jiṇṇaṃ gopānasivaṅkaṃ bhoggaṃ daṇḍaparāyanaṃ pavedhamānaṃ gacchantaṃ āturaṃ gatayobbanaṃ khaṇḍadantaṃ palitakesaṃ vilūnaṃ khalitaṃsiraṃ valīnaṃ tilakāhatagattanti . so evamāha addasaṃ bhanteti. Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa tassa te viññussa Sato mahallakassa na etadahosi ahampi khomhi jarādhammo jaraṃ anatīto handāhaṃ kalyāṇaṃ karomi kāyena vācāya manasāti . So evamāha nāsakkhissaṃ bhante pamādassaṃ bhanteti . tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa pamādavatāya na kalyāṇamakāsi kāyena vācāya manasā taggha tvaṃ ambho purisa tathā karissanti yathātaṃ pamattaṃ taṃ kho pana te etaṃ pāpakammaṃ neva mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ tayāvetaṃ pāpakammaṃ kataṃ tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti. [509] Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā dutiyaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā samanuggāhitvā samanubhāsitvā tatiyaṃ devadūtaṃ samanuyuñjati samanuggāhati samanubhāsati ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu tatiyaṃ devadūtaṃ pātubhūtanti . so evamāha nāddasaṃ bhanteti . Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu itthiṃ vā purisaṃ vā ābādhikaṃ dukkhitaṃ bāḷhagilānaṃ sake muttakarīse palipannaṃ semānaṃ aññehi vuṭṭhāpiyamānaṃ aññehi pavesiyamānanti 1- . so evamāha addasaṃ bhanteti. Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa tassa te viññussa sato mahallakassa na etadahosi ahampi khomhi byādhidhammo @Footnote: 1 Ma. Yu. saṃvesiyamānaṃ. Byādhiṃ anatīto handāhaṃ kalyāṇaṃ karomi kāyena vācāya manasāti . so evamāha nāsakkhissaṃ bhante pamādassaṃ bhanteti . Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa pamādavatāya na kalyāṇamakāsi kāyena vācāya manasā taggha tvaṃ ambho purisa tathā karissanti yathātaṃ pamattaṃ taṃ kho pana te etaṃ pāpakammaṃ neva mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ tayāvetaṃ pāpakammaṃ kataṃ tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti. [510] Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā tatiyaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā samanuggāhitvā samanubhāsitvā catutthaṃ devadūtaṃ samanuyuñjati samanuggāhati samanubhāsati ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu catutthaṃ devadūtaṃ pātubhūtanti. So evamāha nāddasaṃ bhanteti. {510.1} Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu rājāno coraṃ āgucāriṃ gahetvā vividhā kammakāraṇā kārente kasāhipi tāḷente vettehipi tāḷente addhadaṇḍakehipi tāḷente hatthampi chindante pādampi chindante hatthapādampi chindante kaṇṇampi chindante nāsampi chindante kaṇṇanāsampi chindante bilaṅgathālikampi karonte saṅkhamuṇḍikampi karonte rāhumukhampi karonte jotimālikampi karonte hatthapajjotikampi Karonte erakavattikampi karonte cīrakavāsikampi karonte eṇeyyakampi karonte baḷisamaṃsikampi karonte kahāpaṇakampi karonte khārāpatacchikampi karonte palīghaparivattikampi karonte palālapīṭhakampi karonte tattenapi telena osiñcante sunakhehipi khādāpente jīvantampi sūle uttāsente asināpi sīsaṃ chindanteti. So evamāha addasaṃ bhanteti. {510.2} Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa tassa te viññussa sato mahallakassa na etadahosi ye kira bho pāpakāni kammāni karonti te diṭṭheva dhamme evarūpā vividhā kammakāraṇā karīyanti kimaṅgaṃ pana parattha handāhaṃ kalyāṇaṃ karomi kāyena vācāya manasāti. So evamāha nāsakkhissaṃ bhante pamādassaṃ bhanteti. {510.3} Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa pamādavatāya na kalyāṇamakāsi kāyena vācāya manasā taggha tvaṃ ambho purisa tathā karissanti yathātaṃ pamattaṃ taṃ kho pana te etaṃ pāpakammaṃ neva mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ tayāvetaṃ pāpakammaṃ kataṃ tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti. [511] Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā catutthaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā samanubhāsitvā samanuggāhitvā pañcamaṃ devadūtaṃ samanuyuñjati Samanuggāhati samanubhāsati ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu pañcamaṃ devadūtaṃ pātubhūtanti. So evamāha nāddasaṃ bhanteti. {511.1} Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa na tvaṃ addasa manussesu itthiṃ vā purisaṃ vā ekāhamataṃ vā dvīhamataṃ vā tīhamataṃ vā uddhumātakaṃ vinīlakaṃ vipubbakajātanti . So evamāha addasaṃ bhanteti. {511.2} Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa tassa te viññussa sato mahallakassa na etadahosi ahampi khomhi maraṇadhammo maraṇaṃ anatīto handāhaṃ kalyāṇaṃ karomi kāyena vācāya manasāti . so evamāha nāsakkhissaṃ bhante pamādassaṃ bhanteti. {511.3} Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā evamāha ambho purisa pamādavatāya na kalyāṇamakāsi kāyena vācāya manasā taggha tvaṃ ambho purisa tathā karissanti yathātaṃ pamattaṃ taṃ kho pana te etaṃ pāpakammaṃ neva mātarā kataṃ na pitarā kataṃ na bhātarā kataṃ na bhaginiyā kataṃ na mittāmaccehi kataṃ na ñātisālohitehi kataṃ na samaṇabrāhmaṇehi kataṃ na devatāhi kataṃ tayāvetaṃ pāpakammaṃ kataṃ tvaññevetassa vipākaṃ paṭisaṃvedissasīti . Tamenaṃ bhikkhave yamo rājā pañcamaṃ devadūtaṃ samanuyuñjitvā samanuggāhitvā samanubhāsitvā tuṇhī hoti. [512] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā pañcavidhabandhanaṃ nāma kammakaraṇaṃ karonti tattaṃ ayokhīlaṃ hatthe gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ Dutiye hatthe gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ pāde gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ dutiye pāde gamenti tattaṃ ayokhīlaṃ majjhe urasmiṃ gamenti . So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [513] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā saṃvesitvā kuṭhārīhi tacchanti. Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā vāsīhi tacchanti . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā rathe yojetvā tattāya bhūmiyā ādittāya sampajjalitāya sañjotibhūtāya sārentipi paccāsārentipi . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā mahantaṃ aṅgārapabbataṃ ādittaṃ sampajjalitaṃ sañjotibhūtaṃ āropentipi oropentipi . Tametaṃ bhikkhave nirayapālā uddhaṃpādaṃ adhosiraṃ gahetvā tattāya lohakumbhiyā pakkhipanti ādittāya sampajjalitāya sañjotibhūtāya . So tattha pheṇuddehakaṃ paccati . so tattha pheṇuddehakaṃ paccamāno sakimpi uddhaṃ gacchati sakimpi adho gacchati sakimpi tiriyaṃ gacchati . So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [514] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā mahāniraye pakkhipanti . So kho pana bhikkhave mahānirayo catukkaṇṇo catudvāro vibhatto bhāgaso mito ayopākārapariyanto ayasā paṭikkujjito . tassa 1- ayomayā bhūmi jalitā tejasā yuttā samantā yojanasataṃ pharitvā tiṭṭhati @Footnote: 1 aññattha tattā ayomayātipi dissati. Sabbadā . tassa kho pana bhikkhave mahānirayassa puratthimāya bhittiyā acci uṭṭhahitvā pacchimāya bhittiyā paṭihaññati . pacchimāya bhittiyā acci uṭṭhahitvā puratthimāya bhittiyā paṭihaññati . Uttarāya bhittiyā acci uṭṭhahitvā dakkhiṇāya bhittiyā paṭihaññati . dakkhiṇāya bhittiyā acci uṭṭhahitvā uttarāya bhittiyā paṭihaññati . heṭṭhā acci uṭṭhahitvā upari paṭihaññati uparito acci uṭṭhahitvā heṭṭhā paṭihaññati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [515] Hoti kho so bhikkhave samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena tassa mahānirayassa puratthimadvāraṃ apāpurīyati . So tattha sīghena javena dhāvati . tassa sīghena javena dhāvato chavimpi ḍayhati cammampi ḍayhati maṃsampi ḍayhati nahārumpi ḍayhati aṭṭhīnipi sampadhūmāyanti ubbhataṃ tādisameva hoti . yato ca kho so bhikkhave bahusampatto hoti atha taṃ dvāraṃ pithīyati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [516] Hoti kho so bhikkhave samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena tassa mahānirayassa pacchimadvāraṃ apāpurīyati .pe. uttaradvāraṃ apāpurīyati .pe. dakkhiṇadvāraṃ Apāpurīyati . so tattha sīghena javena dhāvati . tassa sīghena javena dhāvato chavimpi ḍayhati cammampi ḍayhati maṃsampi ḍayhati nahārumpi ḍayhati aṭṭhīnipi sampadhūmāyanti ubbhataṃ tādisameva hoti . Yato ca kho so bhikkhave bahusampatto hoti atha taṃ dvāraṃ pithīyati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [517] Hoti kho so bhikkhave samayo yaṃ kadāci karahaci dīghassa addhuno accayena tassa mahānirayassa puratthimadvāraṃ apāpurīyati . so tattha sīghena javena dhāvati . tassa sīghena javena dhāvato chavimpi ḍayhati cammampi ḍayhati maṃsampi ḍayhati nahārumpi ḍayhati aṭṭhīnipi sampadhūmāyanti ubbhataṃ tādisameva hoti . So tena dvārena nikkhamati . tassa kho pana bhikkhave mahānirayassa samanantarāsahitameva mahanto gūthanirayo . so tattha patati . tasmiṃ kho pana bhikkhave gūthaniraye sūcimukhā pāṇā chaviṃ chindanti chaviṃ chetvā cammaṃ chindanti cammaṃ chetvā maṃsaṃ chindanti maṃsaṃ chetvā nahāruṃ chindanti nahāruṃ chetvā aṭṭhiṃ chindanti aṭṭhiṃ chetvā aṭṭhimiñjaṃ khādanti . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [518] Tassa kho pana bhikkhave gūthanirayassa samanantarāsahitameva Mahanto kukkulanirayo . so tattha patati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [519] Tassa kho pana bhikkhave kukkulanirayassa samanantarāsahitameva mahantaṃ simbalivanaṃ uccaṃ 1- yojanasamuggataṃ soḷasaṅgulikaṇṭakaṃ 2- ādittaṃ sampajjalitaṃ sañjotibhūtaṃ . taṃ tattha āropentipi oropentipi . So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [520] Tassa kho pana bhikkhave simbalivanassa samanantarāsahitameva mahantaṃ asipattavanaṃ . so tattha pavisati . tassa vāteritāni pattāni hatthampi chindanti pādampi chindanti hatthapādampi chindanti kaṇṇampi chindanti nāsampi chindanti kaṇṇanāsampi chindanti . So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [521] Tassa kho pana bhikkhave asipattavanassa samanantarāsahitameva mahatī khārodakā nadī . so tattha patati . so tattha anusotampi vuyhati paṭisotampi vuyhati anusotapaṭisotampi vuyhati . So tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [522] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā baḷisena uddharitvā thale @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. uddhaṃ . 2 Ma. Yu. soḷasaṅgulakaṇṭakaṃ. Patiṭṭhāpetvā evamāhaṃsu ambho purisa kiṃ icchasīti . so evamāha jighacchitosmi bhanteti . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā tattena ayosaṅkunā mukhaṃ vivaritvā ādittena sampajjalitena sañjotibhūtena tattaṃ lohaguḷaṃ mukhe pakkhipanti ādittaṃ sampajjalitaṃ sañjotibhūtaṃ . So tassa oṭṭhampi ḍayhati mukhampi ḍayhati kaṇṭhampi ḍayhati udarampi ḍayhati antampi antaguṇampi ādāya adhobhāgā nikkhamati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti. [523] Tamenaṃ bhikkhave nirayapālā evamāhaṃsu ambho purisa kiṃ icchasīti . so evamāha pipāsitosmi bhanteti . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā tattena ayosaṅkunā mukhaṃ vivaritvā ādittena sampajjalitena sañjotibhūtena tattaṃ tambalohaṃ mukhe āsiñcanti ādittaṃ sampajjalitaṃ sañjotibhūtaṃ . taṃ tassa oṭṭhampi ḍayhati mukhampi ḍayhati kaṇṭhampi ḍayhati udarampi ḍayhati antampi antaguṇampi ādāya adhobhāgā nikkhamati . so tattha dukkhā tippā kaṭukā vedanā vedeti na ca tāva kālaṃ karoti yāva na taṃ pāpakammaṃ byantīhoti . tamenaṃ bhikkhave nirayapālā puna mahāniraye pakkhipanti. [524] Bhūtapubbaṃ bhikkhave yamassa rañño etadahosi ye Kira bho loke pāpakāni kammāni karonti te evarūpā vividhā kammakāraṇā kāriyanti aho vatāhaṃ manussattaṃ labheyyaṃ tathāgato ca loke uppajjeyya arahaṃ sammāsambuddho tañcāhaṃ bhagavantaṃ payirupāseyyaṃ so ca me bhagavā dhammaṃ deseyya tassa cāhaṃ bhagavato dhammaṃ ājāneyyanti . taṃ kho panāhaṃ bhikkhave nāññassa kassaci samaṇassa vā brāhmaṇassa vā sutvā vadāmi apica kho yadeva me sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadevāhaṃ vadāmīti. [525] Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā coditā devadūtehi ye pamajjanti māṇavā te dīgharattaṃ socanti hīnakāyūpagā narā ye ca kho devadūtehi santo sappurisā idha coditā nappamajjanti ariyadhamme kudācanaṃ upādāne bhayaṃ disvā jātimaraṇasambhave anupādā vimuccanti jātimaraṇasaṅkhaye te khemappattā sukhino diṭṭhadhammābhinibbutā sabbaverabhayātītā sabbadukkhaṃ upaccagunti. Devadūtasuttaṃ niṭṭhitaṃ dasamaṃ. Suññatavaggo tatiyo. ------- Tassuddānaṃ anuttaro suññatabbhūtadhammo bakkulavīravaro mahināmo anuruddhakilesampajjahantā paṇḍitabhūmi devadūto. --------- Vibhaṅgavaggo ------ bhaddekarattasuttaṃ [526] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . Bhagavā etadavoca bhaddekarattassa vo bhikkhave uddesañca vibhaṅgañca desissāmi taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. [527] Bhagavā etadavoca atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. [528] Kathañca bhikkhave atītaṃ anvāgameti . evaṃrūpo ahosiṃ Atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti . evaṃ kho bhikkhave atītaṃ anvāgameti. [529] Kathañca bhikkhave atītaṃ nānvāgameti . evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti . evaṃ kho bhikkhave atītaṃ nānvāgameti. [530] Kathañca bhikkhave anāgataṃ paṭikaṅkhati . evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃvedano siyaṃ .pe. evaṃsañño siyaṃ .pe. evaṃsaṅkhāro siyaṃ .pe. evaṃ viññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti . Evaṃ kho bhikkhave anāgataṃ paṭikaṅkhati. [531] Kathañca bhikkhave anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃvedano siyaṃ .pe. Evaṃsañño siyaṃ .pe. evaṃsaṅkhāro siyaṃ .pe. evaṃ viññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti . Evaṃ kho bhikkhave anāgataṃ nappaṭikaṅkhati. [532] Kathañca bhikkhave paccuppannesu dhammesu saṃhirati . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ .pe. Saññaṃ .pe. saṅkhāre .pe. viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ kho bhikkhave paccuppannesu dhammesu saṃhirati. [533] Kathañca bhikkhave paccuppannesu dhammesu na saṃhirati . Idha bhikkhave sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto 1- na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ na vedanaṃ .pe. na saññaṃ .pe. na saṅkhāre .pe. na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . evaṃ kho bhikkhave paccuppannesu dhammesu na saṃhirati. @Footnote: 1 Yu. vinīto. [534] Atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ *- ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti bhaddekarattassa vo bhikkhave uddesañca vibhaṅgañca desissāmīti . Iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttanti. Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Bhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ paṭhamaṃ. ---------- @Footnote:* mīkārkṛ´์ khagœ kicmātappaṃ peḌna kiccamātappaṃ Ānandabhaddekarattasuttaṃ [535] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena āyasmā ānando upaṭṭhānasālāyaṃ bhikkhū dhammiyā kathāya sandasseti samādapeti samuttejeti sampahaṃseti bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca bhāsati. [536] Atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenupaṭṭhānasālā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi . nisajja kho bhagavā bhikkhū āmantesi ko nu kho bhikkhave upaṭṭhānasālāyaṃ bhikkhū dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsīti . āyasmā bhante ānando upaṭṭhānasālāyaṃ bhikkhū dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsīti . atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi yathākathaṃ pana tvaṃ ānanda bhikkhū dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsīti. [537] Evaṃ kho ahaṃ bhante bhikkhū 1- dhammiyā kathāya sandassemi 2- samādapemi samuttejemi sampahaṃsemi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsiṃ @Footnote: 1 Po. Ma. bhikkhūnaṃ . 2 Ma. Yu. sandassesiṃ samādapesiṃ samuttejesiṃ sampahaṃsesiṃ. Atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. [538] Kathañcāvuso atītaṃ anvāgameti . evaṃrūpo 1- ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti . evaṃ kho āvuso atītaṃ anvāgameti. [539] Kathañcāvuso atītaṃ nānvāgameti . evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃviññāṇo @Footnote: 1 Po. Yu. evarūpo. Ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti . evaṃ kho āvuso atītaṃ nānvāgameti. [540] Kathañcāvuso anāgataṃ paṭikaṅkhati . evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃvedano siyaṃ .pe. Evaṃsañño siyaṃ .pe. evaṃsaṅkhāro siyaṃ .pe. evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti . evaṃ kho āvuso anāgataṃ paṭikaṅkhati. [541] Kathañcāvuso anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃvedano siyaṃ .pe. evaṃsañño siyaṃ .pe. evaṃsaṅkhāro siyaṃ .pe. Evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti . Evaṃ kho āvuso anāgataṃ nappaṭikaṅkhati. [542] Kathañcāvuso paccuppannesu dhammesu saṃhirati . idhāvuso assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ .pe. Saññaṃ .pe. saṅkhāre .pe. viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ kho āvuso paccuppannesu dhammesu saṃhirati. [543] Kathañcāvuso paccuppannesu dhammesu na saṃhirati . Idhāvuso sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ na vedanaṃ .pe. na saññaṃ .pe. na saṅkhāre .pe. na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . evaṃ kho āvuso paccuppannesu dhammesu na saṃhirati. [544] Atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti evaṃ kho ahaṃ bhante bhikkhū 1- dhammiyā kathāya sandassesiṃ samādapesiṃ samuttejesiṃ sampahaṃsesiṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsinti. @Footnote: 1 Po. Ma. bhikkhūnaṃ. [545] Sādhu sādhu ānanda sādhu kho tvaṃ ānanda bhikkhū 1- dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. [546] Kathañcānanda atītaṃ anvāgameti .pe. evaṃ kho ānanda atītaṃ anvāgameti . kathañcānanda atītaṃ nānvāgameti .pe. evaṃ kho ānanda atītaṃ nānvāgameti . kathañcānanda anāgataṃ paṭikaṅkhati .pe. evaṃ kho ānanda anāgataṃ paṭikaṅkhati . Kathañcānanda anāgataṃ nappaṭikaṅkhati .pe. evaṃ kho ānanda anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . kathañcānanda paccuppannesu dhammesu saṃhirati .pe. evaṃ kho ānanda paccuppannesu dhammesu saṃhirati . Kathañcānanda paccuppannesu dhammesu na saṃhirati .pe. evaṃ kho ānanda paccuppannesu dhammesu na saṃhirati. [547] Atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. Idamavoca bhagavā attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Ānandabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ dutiyaṃ. --------- @Footnote: 1 Po. Ma. bhikkhūnaṃ. Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ [548] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati tapodārāme . atha kho āyasmā samiddhi rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya yena tapodo tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ . Tapode gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno . atha kho aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ tapodaṃ obhāsetvā yenāyasmā samiddhi tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. [549] Ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā āyasmantaṃ samiddhiṃ etadavoca dhāresi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti. Na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti . ahampi kho bhikkhu na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhāresi pana tvaṃ bhikkhu bhaddekarattiyo gāthāti . na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattiyo gāthā tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattiyo gāthāti . ahampi kho bhikkhu na dhāremi bhaddekarattiyo gāthā uggaṇhāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca pariyāpuṇāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhārehi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca atthasañhito bhikkhu bhaddekarattassa Uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyakoti . idamavoca sā devatā idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi. [550] Atha kho āyasmā samiddhi tassā rattiyā accayena yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā samiddhi bhagavantaṃ etadavoca idhāhaṃ bhante rattiyā paccūsasamayaṃ paccuṭṭhāya yena tapodo tenupasaṅkamiṃ gattāni parisiñcituṃ . tapode gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsiṃ gattāni pubbāpayamāno . atha kho bhante aññatarā devatā abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ tapodaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi ekamantaṃ ṭhitā kho sā devatā maṃ etadavoca dhāresi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti. {550.1} Evaṃ vutte ahaṃ bhante taṃ devataṃ etadavocaṃ na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti . ahampi kho bhikkhu na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhāresi pana tvaṃ bhikkhu bhaddekarattiyo gāthāti . na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattiyo gāthā tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattiyo gāthāti . ahampi kho bhikkhu na dhāremi bhaddekarattiyo gāthā uggaṇhāhi tvaṃ bhikkhu Bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca pariyāpuṇāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhārehi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca atthasañhito bhikkhu bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyakoti . idamavoca bhante sā devatā idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi . sādhu me bhante bhagavā bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca desetūti . tenahi bhikkhu suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evambhanteti kho āyasmā samiddhi bhagavato paccassosi. [551] Bhagavā etadavoca atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi. [552] Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi idaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena Atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti . atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ yannūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti. [553] Atha kho te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmatā mahākaccānena saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ Nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavocuṃ idaṃ kho no āvuso kaccāna bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti tesanno āvuso kaccāna amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi idaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti tesanno āvuso kaccāna amhākaṃ etadahosi ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena ... atthaṃ vibhajituṃ yannūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti vibhajatāyasmā mahākaccānoti. [554] Seyyathāpi āvuso puriso sāratthiko sāragavesī Sārapariyesanañcaramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva mūlaṃ atikkamma khandhaṃ sākhāpalāse sāraṃ pariyesitabbaṃ maññeyya evaṃ sampadamidaṃ āyasmantānaṃ satthari sammukhībhūte taṃ bhagavantaṃ atisitvā 1- amhe etamatthaṃ paṭipucchitabbaṃ maññatha 2- so hāvuso bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammasāmī tathāgato so ceva panetassa kālo ahosi 3- yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyātha yathā no 4- bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāthāti. {554.1} Addhāvuso kaccāna bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammasāmī tathāgato so ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyāma yathā no bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāma apicāyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ vibhajatāyasmā mahākaccāno agarukaritvāti . tenahāvuso suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti. Evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṃ. @Footnote: 1 Po. atikkamitvā . 2 Yu. maññetha . 3 Yu. hoti . 4 Po. Ma. Yu. vo. [555] Āyasmā mahākaccāno etadavoca yaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti imassa kho ahaṃ āvuso bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi. [556] Kathañcāvuso atītaṃ anvāgameti . iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṃ iti rūpāti tattha chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati tadabhinandanto atītaṃ anvāgameti . iti me sotaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti saddāti ... iti me ghānaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti gandhāti ... Iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṃ iti rasāti ... iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti ... iti me mano ahosi atītamaddhānaṃ iti dhammāti tattha chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati tadabhinandanto atītaṃ anvāgameti. Evaṃ kho āvuso atītaṃ anvāgameti. [557] Kathañcāvuso atītaṃ nānvāgameti . iti me cakkhu ahosi atītamaddhānaṃ iti rūpāti tattha na chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ na chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati Na tadabhinandanto atītaṃ nānvāgameti . iti me sotaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti saddāti ... iti me ghānaṃ ahosi atītamaddhānaṃ iti gandhāti ... iti me jivhā ahosi atītamaddhānaṃ iti rasāti ... Iti me kāyo ahosi atītamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti ... iti me mano ahosi atītamaddhānaṃ iti dhammāti tattha na chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ na chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati na tadabhinandanto atītaṃ nānvāgameti . evaṃ kho āvuso atītaṃ nānvāgameti. [558] Kathañcāvuso anāgataṃ paṭikaṅkhati . iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṃ iti rūpāti appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati tadabhinandanto anāgataṃ paṭikaṅkhati . iti me sotaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti saddāti ... iti me ghānaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti gandhāti ... Iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṃ iti rasāti ... Iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti ... iti me mano siyā anāgatamaddhānaṃ iti dhammāti appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ paṇidahati cetaso paṇidhānapaccayā tadabhinandati tadabhinandanto anāgataṃ paṭikaṅkhati. Evaṃ kho āvuso anāgataṃ paṭikaṅkhati. [559] Kathañcāvuso anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . iti me cakkhu siyā anāgatamaddhānaṃ iti rūpāti appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ Na paṇidahati cetaso apaṇidhānapaccayā na tadabhinandati na tadabhinandanto anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . iti me sotaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti saddāti ... iti me ghānaṃ siyā anāgatamaddhānaṃ iti gandhāti ... iti me jivhā siyā anāgatamaddhānaṃ iti rasāti ... Iti me kāyo siyā anāgatamaddhānaṃ iti phoṭṭhabbāti ... iti me mano siyā anāgatamaddhānaṃ iti dhammāti appaṭiladdhassa paṭilābhāya cittaṃ na paṇidahati cetaso apaṇidhānapaccayā na tadabhinandati na tadabhinandanto anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . evaṃ kho āvuso anāgataṃ nappaṭikaṅkhati. [560] Kathañcāvuso paccuppannesu dhammesu saṃhirati . Yañcāvuso cakkhu ye ca rūpā ubhayametaṃ paccuppannaṃ tasmiṃyeva paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhirati . yañcāvuso sotaṃ ye ca saddā ... yañcāvuso ghānaṃ ye ca gandhā ... Yā cāvuso jivhā ye ca rasā ... Yo cāvuso kāyo ye ca phoṭṭhabbā ... Yo cāvuso mano ye ca dhammā ubhayametaṃ paccuppannaṃ tasmiṃyeva paccuppanne chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa tadabhinandati tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu saṃhirati . Evaṃ kho āvuso paccuppannesu dhammesu saṃhirati. [561] Kathañcāvuso paccuppannesu dhammesu na saṃhirati . Yañcāvuso cakkhu ye ca rūpā ubhayametaṃ paccuppannaṃ tasmiṃyeva paccuppanne na chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ na chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati na tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu na saṃhirati . yañcāvuso sotaṃ ye ca saddā ... Yañcāvuso ghānaṃ ye ca gandhā ... Yā cāvuso jivhā ye ca rasā ... Yo cāvuso kāyo ye ca phoṭṭhabbā ... Yo cāvuso mano ye ca dhammā ubhayametaṃ paccuppannaṃ tasmiṃyeva paccuppanne na chandarāgapaṭibaddhaṃ hoti viññāṇaṃ na chandarāgapaṭibaddhattā viññāṇassa na tadabhinandati na tadabhinandanto paccuppannesu dhammesu na saṃhirati . evaṃ kho āvuso paccuppannesu dhammesu na saṃhirati. [562] Yaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti imassa kho ahaṃ āvuso bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmi ākaṅkhamānā ca pana tumhe āyasmanto bhagavantaṃyeva upasaṅkamitvā etamatthaṃ paṭipuccheyyātha yathā vo bhagavā byākaroti tathā naṃ dhāreyyāthāti. [563] Atha kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ yaṃ kho no bhante bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti tesanno bhante amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi idaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa Vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti tesanno bhante amhākaṃ etadahosi ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ yannūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti atha kho mayaṃ bhante yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamimhā upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipucchimhā tesanno bhante āyasmatā mahākaccānena imehi ākārehi imehi padehi imehi byañjanehi attho vibhattoti. [564] Paṇḍito bhikkhave mahākaccāno mahāpañño bhikkhave mahākaccāno mañcepi [1]- bhikkhave etamatthaṃ paṭipuccheyyātha ahampi taṃ evamevaṃ byākareyyaṃ yathātaṃ mahākaccānena byākataṃ eso ceva tassa attho evañca naṃ dhārethāti. Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Mahākaccānabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ tatiyaṃ. -------- @Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare tumheti dissati. Lomasakaṅgiyabhaddekarattasuttaṃ [565] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tena kho pana samayena āyasmā lomasakaṅgiyo sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme . Atha kho candano devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ nigrodhārāmaṃ obhāsetvā yenāyasmā lomasakaṅgiyo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. [566] Ekamantaṃ ṭhito kho candano devaputto āyasmantaṃ lomasakaṅgiyaṃ etadavoca dhāresi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti . na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti . ahampi kho bhikkhu na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhāresi [1]- tvaṃ bhikkhu bhaddekarattiyo gāthāti . na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattiyo gāthā tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattiyo gāthāti . dhāremi kho ahaṃ bhikkhu bhaddekarattiyo gāthāti . yathākathaṃ pana tvaṃ āvuso dhāresi bhaddekarattiyo gāthāti. [567] Ekamidaṃ bhikkhu samayaṃ bhagavā devesu tāvatiṃsesu viharati pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ . tatra kho 2- bhagavā devānaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. etthantare panasaddo atthi . 2 Ma. Yu. khosaddo natthi. Tāvatiṃsānaṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. [568] Evaṃ kho ahaṃ bhikkhu dhāremi bhaddekarattiyo gāthā uggaṇhāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca pariyāpuṇāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhārehi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca atthasañhito bhikkhu bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyakoti . idamavoca candano devaputto idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi. [569] Atha kho āyasmā lomasakaṅgiyo tassā rattiyā accayena senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaraṃ ādāya yena sāvatthī tena cārikaṃ pakkāmi . anupubbena cārikañcaramāno yena sāvatthī jetavanaṃ anāthapiṇḍikassārāmo yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā Bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā lomasakaṅgiyo bhagavantaṃ etadavoca ekamidāhaṃ bhante samayaṃ sakkesu viharāmi kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme atha kho bhante aññataro devaputto abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇo kevalakappaṃ nigrodhārāmaṃ obhāsetvā yenāhaṃ tenupasaṅkami upasaṅkamitvā ekamantaṃ aṭṭhāsi ekamantaṃ ṭhito kho bhante so devaputto maṃ etadavoca dhāresi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti evaṃ vutte ahaṃ bhante taṃ devaputtaṃ etadavocaṃ na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañcāti ahampi kho bhikkhu na dhāremi bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhāresi pana tvaṃ bhikkhu bhaddekarattiyo gāthāti na kho ahaṃ āvuso dhāremi bhaddekarattiyo gāthā tvaṃ panāvuso dhāresi bhaddekarattiyo gāthāti dhāremi kho ahaṃ bhikkhu bhaddekarattiyo gāthāti yathākathaṃ pana tvaṃ āvuso dhāresi bhaddekarattiyo gāthāti ekamidaṃ bhikkhu samayaṃ bhagavā devesu tāvatiṃsesu viharati pāricchattakamūle paṇḍukambalasilāyaṃ tatra kho bhagavā devānaṃ tāvatiṃsānaṃ bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca abhāsi atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti Evaṃ kho ahaṃ bhikkhu dhāremi bhaddekarattiyo gāthā uggaṇhāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca pariyāpuṇāhi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca dhārehi tvaṃ bhikkhu bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca atthasañhito bhikkhu bhaddekarattassa uddeso ca vibhaṅgo ca ādibrahmacariyakoti . Idamavoca bhante so devaputto idaṃ vatvā tatthevantaradhāyi sādhu me bhante bhagavā bhaddekarattassa uddesañca vibhaṅgañca desetūti. [570] Jānāsi pana tvaṃ bhikkhu taṃ devaputtanti . na kho ahaṃ bhante jānāmi taṃ devaputtanti . candano nāmeso bhikkhu devaputto candano bhikkhu devaputto aṭṭhikatvā manasikatvā sabbaṃ cetaso samannāharitvā ohitasoto dhammaṃ suṇāti tenahi bhikkhu suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evambhanteti kho so bhikkhu 1- bhagavato paccassosi. [571] Bhagavā etadavoca atītaṃ nānvāgameyya nappaṭikaṅkhe anāgataṃ yadatītampahīnantaṃ appattañca anāgataṃ paccuppannañca yo dhammaṃ tattha tattha vipassati asaṃhiraṃ asaṅkuppaṃ taṃ viddhā manubrūhaye ajjeva kiccamātappaṃ ko jaññā maraṇaṃ suve @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. evambhanteti kho āyasmā lomasakaṅgiyo. Na hi no saṅgarantena mahāsenena maccunā evaṃvihārimātāpiṃ ahorattamatanditaṃ taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. [572] Kathañca bhikkhu atītaṃ anvāgameti . evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ .pe. evaṃsañño ahosiṃ .pe. evaṃsaṅkhāro ahosiṃ .pe. Evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti . Evaṃ kho bhikkhu atītaṃ anvāgameti. [573] Kathañca bhikkhu atītaṃ nānvāgameti . evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃvedano ahosiṃ .pe. evaṃsañño ahosiṃ .pe. evaṃsaṅkhāro ahosiṃ .pe. Evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti . Evaṃ kho bhikkhu atītaṃ nānvāgameti. [574] Kathañca bhikkhu anāgataṃ paṭikaṅkhati . evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti evaṃvedano siyaṃ .pe. evaṃsañño siyaṃ .pe. evaṃsaṅkhāro siyaṃ .pe. evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ samanvāneti . evaṃ kho bhikkhu anāgataṃ paṭikaṅkhati. [575] Kathañca bhikkhu anāgataṃ nappaṭikaṅkhati . evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti evaṃvedano siyaṃ .pe. Evaṃsañño siyaṃ .pe. evaṃsaṅkhāro siyaṃ .pe. evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti tattha nandiṃ na samanvāneti . evaṃ kho bhikkhu anāgataṃ nappaṭikaṅkhati. [576] Kathañca bhikkhu paccuppannesu dhammesu saṃhirati . idha bhikkhu assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ .pe. Saññaṃ .pe. saṅkhāre .pe. viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ kho bhikkhu paccuppannesu dhammesu saṃhirati. [577] Kathañca bhikkhu paccuppannesu dhammesu na saṃhirati . idha bhikkhu sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ na vedanaṃ .pe. na saññaṃ .pe. na saṅkhāre .pe. na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . evaṃ kho bhikkhu paccuppannesu dhammesu na saṃhirati. [578] Atītaṃ nānvāgameyya .pe. Taṃ ve bhaddekarattoti santo ācikkhate munīti. Idamavoca bhagavā attamano āyasmā lomasakaṅgiyo bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Lomasakaṅgiyabhaddekarattasuttaṃ niṭṭhitaṃ catutthaṃ. ----------- Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ [579] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . atha kho subho māṇavo todeyyaputto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavatā saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. [580] Ekamantaṃ nisinno kho subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca ko nu kho bho gotama hetu ko paccayo yena manussānaṃyeva sataṃ manussabhūtānaṃ dissati hīnappaṇītatā dissanti [1]- Bho gotama manussā appāyukā dissanti dīghāyukā dissanti bahvābādhā dissanti appābādhā dissanti dubbaṇṇā dissanti vaṇṇavanto dissanti appesakkhā dissanti mahesakkhā dissanti appabhogā dissanti mahābhogā dissanti nīcākulīnā dissanti uccākulīnā dissanti appapaññā 2- dissanti paññavanto ko nu kho bho gotama hetu ko paccayo yena manussānaṃyeva sataṃ manussabhūtānaṃ dissati hīnappaṇītatāti. [581] Kammassakā māṇava sattā kammadāyādā kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇā kammaṃ satte vibhajati yadidaṃ hīnappaṇītatāyāti . na kho ahaṃ imassa bhoto gotamassa saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ ājānāmi @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. etthantare hisaddo atthi . 2 Po. Ma. Yu. duppaññā. Sādhu me bhavaṃ gotamo tathā dhammaṃ desetu yathāhaṃ imassa bhoto gotamassa saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ ājāneyyanti . tenahi māṇava suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evaṃ bhoti kho subho māṇavo todeyyaputto bhagavato paccassosi. [582] Bhagavā etadavoca idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā pāṇātipātī hoti luddo lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu 1- . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati appāyuko hoti . appāyukasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ pāṇātipātī hoti luddo lohitapāṇī hatapahate niviṭṭho adayāpanno pāṇabhūtesu 2-. [583] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati . So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ @Footnote: 1-2 Po. sabbapāṇabhūtesu. Āgacchati yattha yattha pacchā jāyati dīghāyuko hoti . Dīghāyukasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ pāṇātipātaṃ pahāya pāṇātipātā paṭivirato hoti nihitadaṇḍo nihitasattho lajjī dayāpanno sabbapāṇabhūtahitānukampī viharati. [584] Idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā sattānaṃ viheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati bahvābādho hoti . bahvābādhasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ sattānaṃ viheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā. [585] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā sattānaṃ aviheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati appābādho hoti . appābādhasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā Yadidaṃ sattānaṃ aviheṭhakajātiko hoti pāṇinā vā leḍḍunā vā daṇḍena vā satthena vā. [586] Idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā kodhano hoti upāyāsabahulo appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti . So tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati dubbaṇṇo hoti . dubbaṇṇasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ kodhano hoti upāyāsabahulo appampi vutto samāno abhisajjati kuppati byāpajjati patitthīyati kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. [587] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā akkodhano hoti anupāyāsabahulo bahumpi vutto samāno nābhisajjati na kuppati na byāpajjati na patitthīyati na kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā Jāyati pāsādiko hoti . pāsādikasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ akkodhano hoti anupāyāsabahulo bahumpi vutto samāno nābhisajjati na kuppati na byāpajjati na patitthīyati na kopañca dosañca appaccayañca pātukaroti. [588] Idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā issāmanako hoti paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati upadussati issaṃ bandhati . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati appesakkho hoti . Appesakkhasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ issāmanako hoti paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu issati upadussati issaṃ bandhati. [589] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā anissāmanako hoti paralābhasakkāragarukāramānanavandanapūjanāsu na issati na upadussati na issaṃ bandhati . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati mahesakkho hoti . mahesakkhasaṃvattanikā esā Māṇava paṭipadā yadidaṃ anissāmanako hoti paralābhasakkāra- garukāramānanavandanapūjanāsu na issati na upadussati na issaṃ bandhati. [590] Idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā na dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati appabhogo hoti . Appabhogasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ na dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ. [591] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati mahābhogo hoti . mahābhogasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ dātā hoti samaṇassa vā brāhmaṇassa vā Annaṃ pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ. [592] Idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā thaddho hoti atimānī abhivādetabbaṃ na abhivādeti paccuṭṭhātabbaṃ na paccuṭṭheti āsanārahassa āsanaṃ na deti maggārahassa maggaṃ na deti sakkātabbaṃ na sakkaroti garukātabbaṃ na garukaroti mānetabbaṃ na māneti pūjetabbaṃ na pūjeti . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati nīcākulīno hoti . Nīcākulīnasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ thaddho hoti atimānī abhivādetabbaṃ na abhivādeti paccuṭṭhātabbaṃ na paccuṭṭheti āsanārahassa āsanaṃ na deti maggārahassa maggaṃ na deti sakkātabbaṃ na sakkaroti garukātabbaṃ na garukaroti mānetabbaṃ na māneti pūjetabbaṃ na pūjeti. [593] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā atthaddho hoti anatimānī abhivādetabbaṃ abhivādeti paccuṭṭhātabbaṃ paccuṭṭheti āsanārahassa āsanaṃ deti maggārahassa maggaṃ deti sakkātabbaṃ sakkaroti garukātabbaṃ garukaroti mānetabbaṃ māneti pūjetabbaṃ pūjeti . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ Samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati uccākulīno hoti . uccākulīnasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ atthaddho hoti anatimānī abhivādetabbaṃ abhivādeti paccuṭṭhātabbaṃ paccuṭṭheti āsanārahassa āsanaṃ deti maggārahassa maggaṃ deti sakkātabbaṃ sakkaroti garukātabbaṃ garukaroti mānetabbaṃ māneti pūjetabbaṃ pūjeti. [594] Idha māṇava ekacco itthī vā puriso vā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā na paripucchitā hoti kiṃ bhante kusalaṃ kiṃ akusalaṃ kiṃ sāvajjaṃ kiṃ anavajjaṃ kiṃ sevitabbaṃ kiṃ na sevitabbaṃ kiṃ me kariyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti kiṃ vā pana me kariyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati duppañño hoti . duppaññasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā na paripucchitā hoti kiṃ bhante kusalaṃ kiṃ akusalaṃ kiṃ sāvajjaṃ kiṃ anavajjaṃ kiṃ sevitabbaṃ kiṃ na Sevitabbaṃ kiṃ me kariyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti kiṃ vā pana me kariyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti. [595] Idha pana māṇava ekacco itthī vā puriso vā samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā hoti kiṃ bhante kusalaṃ kiṃ akusalaṃ kiṃ sāvajjaṃ kiṃ anavajjaṃ kiṃ sevitabbaṃ kiṃ na sevitabbaṃ kiṃ me kariyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti kiṃ vā pana me kariyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti . so tena kammena evaṃ samattena evaṃ samādinnena kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati no ce kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati sace manussattaṃ āgacchati yattha yattha pacchā jāyati mahāpañño hoti . mahāpaññasaṃvattanikā esā māṇava paṭipadā yadidaṃ samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā paripucchitā hoti kiṃ bhante kusalaṃ kiṃ akusalaṃ kiṃ sāvajjaṃ kiṃ anavajjaṃ kiṃ sevitabbaṃ kiṃ na sevitabbaṃ kiṃ me kariyamānaṃ dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya hoti kiṃ vā pana me kariyamānaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya hotīti. [596] Iti kho māṇava appāyukasaṃvattanikā paṭipadā appāyukattaṃ upaneti dīghāyukasaṃvattanikā paṭipadā dīghāyukattaṃ upaneti bahvābādha- saṃvattanikā paṭipadā bahvābādhattaṃ upaneti appābādhasaṃvattanikā paṭipadā appābādhattaṃ upaneti dubbaṇṇasaṃvattanikā Paṭipadā dubbaṇṇattaṃ upaneti pāsādikasaṃvattanikā paṭipadā pāsādikattaṃ upaneti appesakkhasaṃvattanikā paṭipadā appesakkhattaṃ upaneti mahesakkhasaṃvattanikā paṭipadā mahesakkhattaṃ upaneti appabhogasaṃvattanikā paṭipadā appabhogattaṃ upaneti mahābhogasaṃvattanikā paṭipadā mahābhogattaṃ upaneti nīcākulīnasaṃvattanikā paṭipadā nīcākulīnattaṃ upaneti uccākulīnasaṃvattanikā paṭipadā uccākulīnattaṃ upaneti duppaññasaṃvattanikā paṭipadā duppaññattaṃ upaneti mahāpaññasaṃvattanikā paṭipadā mahāpaññattaṃ upaneti . kammassakā māṇava sattā kammadāyādā kammayonī kammabandhū kammapaṭisaraṇā kammaṃ satte vibhajati yadidaṃ hīnappaṇītatāyāti. [597] Evaṃ vutte subho māṇavo todeyyaputto bhagavantaṃ etadavoca abhikkantaṃ bho gotama abhikkantaṃ bho gotama seyyathāpi bho gotama nikkujjitaṃ vā ukkujjeyya paṭicchannaṃ vā vivareyya mūḷhassa vā maggaṃ ācikkheyya andhakāre vā telapajjotaṃ dhāreyya cakkhumanto rūpāni dakkhantīti . Evameva bhotā gotamena anekapariyāyena dhammo pakāsito esāhaṃ bhavantaṃ gotamaṃ saraṇaṃ gacchāmi dhammañca bhikkhusaṅghañca upāsakaṃ maṃ bhavaṃ gotamo dhāretu ajjatagge pāṇupetaṃ saraṇaṅgatanti. Cūḷakammavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ pañcamaṃ. ---------- Mahākammavibhaṅgasuttaṃ [598] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . tena kho pana samayena āyasmā samiddhi araññakuṭikāyaṃ viharati . atha kho potaliputto paribbājako jaṅghāvihāraṃ anucaṅkamamāno anuvicaramāno yenāyasmā samiddhi tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā samiddhinā saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. [599] Ekamantaṃ nisinno kho potaliputto paribbājako āyasmantaṃ samiddhiṃ etadavoca sammukhā metaṃ āvuso samiddhi samaṇassa gotamassa sutaṃ sammukhā paṭiggahitaṃ moghaṃ kāyakammaṃ moghaṃ vacīkammaṃ manokammameva saccanti atthi ca sā samāpatti yaṃ samāpattiṃ samāpanno na kiñci vediyatīti . mā 1- evaṃ āvuso potaliputta avaca mā bhagavantaṃ abbhācikkha na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ vadeyya moghaṃ kāyakammaṃ moghaṃ vacīkammaṃ manokammameva saccanti atthi ca kho sā āvuso samāpatti yaṃ samāpattiṃ samāpanno na kiñci vediyatīti kīvaciraṃ pabbajitosi āvuso samiddhīti . na ciraṃ āvuso tīṇi vassānīti . etthadāni mayaṃ there bhikkhū kiṃ vakkhāma yatra hi nāma evaṃ navo bhikkhu satthāraṃ parirakkhitabbaṃ maññissati sañcetanikaṃ āvuso samiddhi @Footnote: 1 Po. Ma. mā hevaṃ. Kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā kiṃ so vediyatīti . Sañcetanikaṃ āvuso potaliputta kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā dukkhaṃ so vediyatīti . atha kho potaliputto paribbājako āyasmato samiddhissa bhāsitaṃ neva abhinandi nappaṭikkosi anabhinanditvā appaṭikkositvā uṭṭhāyāsanā pakkāmi. [600] Atha kho āyasmā samiddhi acirapakkante potaliputte paribbājake yenāyasmā ānando tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā samiddhi yāvatako ahosi potaliputtena paribbājakena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ āyasmato ānandattherassa ārocesi . evaṃ vutte āyasmā ānando āyasmantaṃ samiddhiṃ etadavoca atthi kho idaṃ āvuso samiddhi kathāpābhataṃ bhagavantaṃ dassanāya āyāmāvuso samiddhi yena bhagavā tenukapasaṅkameyyāma 1- upasaṅkamitvā etamatthaṃ bhagavato āroceyyāma 2- yathā no bhagavā byākarissati tathā naṃ dhāreyyāmāti 3- . evamāvusoti kho āyasmā samiddhi āyasmato ānandassa paccassosi . atha kho āyasmā ca samiddhi āyasmā ca ānando 4- yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando yāvatako ahosi āyasmato samiddhissa @Footnote: 1 Po. Ma. upasaṅkamissāma . 2 Po. Ma. ārocessāma . 3 Ma. dhāressāmāti. @4 Po. Ma. Yu. āyasmā ca ānando āyasmā ca samiddhi. Potaliputtena paribbājakena saddhiṃ kathāsallāpo taṃ sabbaṃ bhagavato ārocesi. [601] Evaṃ vutte bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca dassanampi kho ahaṃ ānanda potaliputtassa paribbājakassa nābhijānāmi kuto panevarūpaṃ kathāsallāpaṃ imināva 1- ānanda samiddhinā moghapurisena potaliputtassa paribbājakassa vibhajabyākaraṇīyo pañho ekaṃsena byākatoti . evaṃ vutte āyasmā udāyi bhagavantaṃ etadavoca sace 2- pana bhante āyasmatā samiddhinā idaṃ sandhāya bhāsitaṃ yaṅkiñci vedayitaṃ taṃ dukkhasminti. [602] Evaṃ vutte 3- bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi passa kho 4- tvaṃ ānanda imassa udāyissa moghapurisassa ummaggaṃ 5- aññāsiṃ kho ahaṃ ānanda idānevāyaṃ udāyi moghapuriso ummujjamāno ayoniso ummujjissati 6- ādiṃyeva ānanda potaliputtena paribbājakena tisso vedanā pucchitā sacāyaṃ ānanda samiddhi moghapuriso potaliputtassa paribbājakassa evaṃ puṭṭho evaṃ byākareyya sañcetanikaṃ āvuso potaliputta kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā sukhavedanīyaṃ sukhaṃ so vediyati sañcetanikaṃ āvuso potaliputta kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā dukkhavedanīyaṃ dukkhaṃ so vediyati sañcetanikaṃ āvuso potaliputta kammaṃ katvā kāyena vācāya manasā adukkhamasukhavedanīyaṃ adukkhamasukhaṃ so vediyatīti evaṃ @Footnote: 1 Ma. iminā ca . 2 Po. kiṃ pana bhante . 3 Po. Ma. Yu. atha kho. @4 Ma. passasi no tvaṃ. 5 Po. Ma. ummaṅgaṃ. 6 Po. Ma. ummujjissatīti. Byākaramāno kho ānanda samiddhi moghapuriso potaliputtassa paribbājakassa sammā byākareyya apicānanda te 1- aññatitthiyaparibbājakā bālā abyattā ke ca tathāgatassa mahākammavibhaṅgaṃ jānissanti sace tumhe ānanda suṇeyyātha tathāgatassa mahākammavibhaṅgaṃ vibhajantassāti 2- . etassa bhagavā kālo etassa sugata kālo yaṃ bhagavā mahākammavibhaṅgaṃ vibhajeyya bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti . tenahānanda suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evambhanteti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. [603] Bhagavā etadavoca cattārome ānanda puggalā santo saṃvijjamānā lokasmiṃ . katame cattāro . idhānanda ekacco puggalo idha pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti kāmesu micchācārī hoti musāvādī hoti pisuṇavāco hoti pharusavāco hoti samphappalāpī hoti abhijjhālu hoti byāpannacitto hoti micchādiṭṭhī hoti so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . idha panānanda ekacco puggalo idha pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti kāmesumicchācārī hoti musāvādī hoti pisuṇavāco hoti pharusavāco hoti samphappalāpī hoti abhijjhālu hoti byāpannacitto hoti micchādiṭṭhī hoti so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . idhānanda @Footnote: 1 Po. keci. Ma. Yu. ke ca . 2 Yu. bhajantassāti. Ekacco puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti kāmesumicchācārā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti pharusāya vācāya paṭivirato hoti samphappalāpā paṭivirato hoti anabhijjhālu hoti abyāpannacitto hoti sammādiṭṭhī hoti so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . idha panānanda ekacco puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti kāmesumicchācārā paṭivirato hoti musāvādā paṭivirato hoti pisuṇāya vācāya paṭivirato hoti pharusāya vācāya paṭivirato hoti samphappalāpā paṭivirato hoti anabhijjhālu hoti abyāpannacitto hoti sammādiṭṭhī hoti so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati. [604] Idhānanda ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati . yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ kāmesu micchācāriṃ musāvādiṃ pisuṇavāciṃ 1- pharusavāciṃ samphappalāpiṃ abhijjhāluṃ byāpannacittaṃ micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passati apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannaṃ . so evamāha atthi kira bho pāpakāni kammāni @Footnote: 1 Po. Ma. ... vācaṃ. Atthi duccaritassa vipāko amāhaṃ 1- puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ kāmesumicchācāriṃ .pe. micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannanti. So evamāha yo kira bho pāṇātipātī adinnādāyī .pe. Micchādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti . iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā 2- abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti. [605] Idha panānanda ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati . yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ .pe. micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passati sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannaṃ . so evamāha natthi kira bho pāpakāni kammāni natthi duccaritassa vipāko amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ .pe. micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi sugatiṃ @Footnote: 1 Sī. apāhaṃ . 2 Sī. Yu. parāmassa. evaṃ sabbattha ñātabbaṃ. Saggaṃ lokaṃ upapannanti . so evamāha yo kira bho pāṇātipātī adinnādāyī .pe. micchādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti . Iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti. [606] Idhānanda ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati . yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ kāmesumicchācārā paṭivirataṃ musāvādā paṭivirataṃ pisuṇāya vācāya paṭivirataṃ pharusāya vācāya paṭivirataṃ samphappalāpā paṭivirataṃ anabhijjhāluṃ abyāpannacittaṃ sammādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passati sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannaṃ . so evamāha atthi kira bho kalyāṇāni kammāni atthi sucaritassa vipāko amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ .pe. Sammādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannanti . so evamāha yo kira bho pāṇātipātā Paṭivirato adinnādānā paṭivirato .pe. sammādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . Ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti . iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti. [607] Idha panānanda ekacco samaṇo vā brāhmaṇo vā ātappamanvāya padhānamanvāya anuyogamanvāya appamādamanvāya sammāmanasikāramanvāya tathārūpaṃ cetosamādhiṃ phusati . yathāsamāhite citte dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena amuṃ puggalaṃ passati idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ .pe. Sammādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passati apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannaṃ . so evamāha natthi kira bho kalyāṇāni kammāni natthi sucaritassa vipāko amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ .pe. sammādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannanti . so evamāha yo kira bho pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato .pe. sammādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . Ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti Micchā tesaṃ ñāṇanti . iti so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti. [608] Tatrānanda yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha atthi kira bho pāpakāni kammāni atthi duccaritassa vipākoti idamassa anujānāmi . yampi so evamāha amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātiṃ adinnādāya .pe. micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannanti idampissa anujānāmi . yañca kho so evamāha yo kira bho pāṇātipātī adinnādāyī .pe. micchādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatīti idamassa nānujānāmi . yampi so evamāha ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti idampissa nānujānāmi . yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti idampissa nānujānāmi taṃ kissa hetu aññathā hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti. [609] Tatrānanda yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha natthi kira bho pāpakāni kammāni natthi duccaritassa vipākoti Idamassa nānujānāmi . yañca kho so evamāha amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātiṃ adinnādāyiṃ .pe. micchādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannanti idamassa anujānāmi . yañca kho so evamāha yo kira bho pāṇātipātī adinnādāyī .pe. micchādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatīti idamassa nānujānāmi . yampi so evamāha ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti idampissa nānujānāmi . yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti idampissa nānujānāmi taṃ kissa hetu aññathā hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti. [610] Tatrānanda yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha atthi kira bho kalyāṇāni kammāni atthi sucaritassa vipākoti idamassa anujānāmi . yampi 1- so evamāha amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ .pe. Sammādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannanti idampissa anujānāmi . yañca kho so evamāha yo kira bho pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato .pe. sammādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā @Footnote: 1 Yu. yañca kho so. Sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjatīti idamassa nānujānāmi . Yampi so evamāha ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti idampissa nānujānāmi . Yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati idameva saccaṃ moghamaññanti idampissa nānujānāmi taṃ kissa hetu aññathā hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti. [611] Tatrānanda yvāyaṃ samaṇo vā brāhmaṇo vā evamāha natthi kira bho kalyāṇāni kammāni natthi sucaritassa vipākoti idamassa nānujānāmi . yañca kho so evamāha amāhaṃ puggalaṃ addasaṃ idha pāṇātipātā paṭivirataṃ adinnādānā paṭivirataṃ .pe. Sammādiṭṭhiṃ kāyassa bhedā parammaraṇā passāmi apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannanti idamassa anujānāmi . yañca kho so evamāha yo kira bho pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato .pe. sammādiṭṭhī sabbo so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjatīti idamassa nānujānāmi . yampi so evamāha ye evaṃ jānanti te sammā jānanti ye aññathā jānanti micchā tesaṃ ñāṇanti idampissa nānujānāmi . yampi so yadeva tassa sāmaṃ ñātaṃ sāmaṃ diṭṭhaṃ sāmaṃ viditaṃ tadeva tattha thāmasā parāmāsā abhinivissa voharati Idameva saccaṃ moghamaññanti idampissa nānujānāmi taṃ kissa hetu aññathā hi ānanda tathāgatassa mahākammavibhaṅge ñāṇaṃ hoti. [612] Tatrānanda yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī adinnādāyī .pe. micchādiṭṭhī kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā tena so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . yañca kho so idha pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti .pe. micchādiṭṭhī hoti . tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje 1- vā apare vā pariyāye. [613] Tatrānanda yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātī adinnādāyī .pe. micchādiṭṭhī kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ maraṇakāle vāssa hoti sammādiṭṭhi samattā samādinnā tena so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . yañca 2- kho so idha pāṇātipātī hoti adinnādāyī hoti .pe. micchādiṭṭhī hoti . tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye. @Footnote: 1 Po. upapajjati. Ma. upapajja. Yu. upapajjaṃ . 2 Yu. sace kho. [614] Tatrānanda yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato .pe. sammādiṭṭhī kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti kalyāṇakammaṃ sukhavedanīyaṃ maraṇakāle vāssa hoti sammādiṭṭhi samattā samādinnā tena so kāyassa bhedā parammaraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjati . yañca kho so idha pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti .pe. sammādiṭṭhī hoti . tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye. [615] Tatrānanda yvāyaṃ puggalo idha pāṇātipātā paṭivirato adinnādānā paṭivirato .pe. sammādiṭṭhī kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati pubbe vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ pacchā vāssa taṃ kataṃ hoti pāpakammaṃ dukkhavedanīyaṃ maraṇakāle vāssa hoti micchādiṭṭhi samattā samādinnā tena so kāyassa bhedā parammaraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjati . yañca kho so idha pāṇātipātā paṭivirato hoti adinnādānā paṭivirato hoti .pe. sammādiṭṭhī hoti . tassa diṭṭheva dhamme vipākaṃ paṭisaṃvedeti upapajje vā apare vā pariyāye. [616] Iti kho ānanda atthi kammaṃ abhabbaṃ abhabbābhāsaṃ atthi kammaṃ abhabbaṃ bhabbābhāsaṃ atthi kammaṃ bhabbañceva bhabbābhāsañca atthi kammaṃ bhabbaṃ abhabbābhāsanti. Idamavoca bhagavā attamano āyasmā ānando bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. Mahākammavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ chaṭṭhaṃ. ---------- Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ [617] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . Bhagavā etadavoca saḷāyatanavibhaṅgaṃ vo bhikkhave desissāmi taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evambhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. [618] Bhagavā etadavoca cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbāni cha bāhirāni āyatanāni veditabbāni cha viññāṇakāyā veditabbā cha phassakāyā veditabbā aṭṭhārasa manopavicārā veditabbā chattiṃsa sattapadā veditabbā tatrīdaṃ nissāya idaṃ pajahatha tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati so vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathīti ayamuddeso saḷāyatanavibhaṅgassa. [619] Cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānīti iti kho panetaṃ vuttaṃ . kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . cakkhvāyatanaṃ sotāyatanaṃ ghānāyatanaṃ jivhāyatanaṃ kāyāyatanaṃ manāyatanaṃ . cha ajjhattikāni āyatanāni veditabbānīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [620] Cha bāhirāni āyatanāni veditabbānīti iti kho panetaṃ Vuttaṃ . kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . rūpāyatanaṃ saddāyatanaṃ gandhāyatanaṃ rasāyatanaṃ phoṭṭhabbāyatanaṃ dhammāyatanaṃ . cha bāhirāni āyatanāni veditabbānīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [621] Cha viññāṇakāyā veditabbāti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ . cha viññāṇakāyā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [622] Cha phassakāyā veditabbāti iti kho panetaṃ vuttaṃ . Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . cakkhusamphasso sotasamphasso ghānasamphasso jivhāsamphasso kāyasamphasso manosamphasso . cha phassakāyā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [623] Aṭṭhārasa manopavicārā veditabbāti iti kho panetaṃ vuttaṃ . kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . cakkhunā rūpaṃ disvā somanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati domanassaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati upekkhaṭṭhānīyaṃ rūpaṃ upavicarati . sotena saddaṃ sutvā ... Ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... Jivhāya rasaṃ sāyitvā ... kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... Manasā dhammaṃ viññāya somanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati domanassaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati upekkhaṭṭhānīyaṃ dhammaṃ upavicarati . iti cha somanassūpavicārā cha domanassūpavicārā cha upekkhūpavicārā . aṭṭhārasa manopavicārā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [624] Chattiṃsa sattapadā veditabbāti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . cha gehasitāni somanassāni cha nekkhammasitāni somanassāni cha gehasitāni domanassāni cha nekkhammasitāni domanassāni cha gehasitā upekkhā cha nekkhammasitā upekkhā. [625] Tattha katamāni cha gehasitāni somanassāni. Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ . Sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ ... ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ ... jivhā- viññeyyānaṃ rasānaṃ ... kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ ... mano- viññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ paṭilābhaṃ vā paṭilābhato samanupassato pubbe vā paṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati somanassaṃ yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ somanassaṃ . Imāni cha gehasitāni somanassāni. [626] Tattha katamāni cha nekkhammasitāni somanassāni . Rūpānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ Yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ . Saddānaṃ tveva .pe. gandhānaṃ tveva ... rasānaṃ tveva ... Phoṭṭhabbānaṃ tveva ... dhammānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati somanassaṃ yaṃ evarūpaṃ somanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ somanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni somanassāni. [627] Tattha katamāni cha gehasitāni domanassāni. Cakkhuviññeyyānaṃ rūpānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā appaṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassaṃ . Sotaviññeyyānaṃ saddānaṃ ... ghānaviññeyyānaṃ gandhānaṃ ... jivhā- viññeyyānaṃ rasānaṃ ... kāyaviññeyyānaṃ phoṭṭhabbānaṃ ... mano- viññeyyānaṃ dhammānaṃ iṭṭhānaṃ kantānaṃ manāpānaṃ manoramānaṃ lokāmisapaṭisaṃyuttānaṃ appaṭilābhaṃ vā appaṭilābhato samanupassato pubbe vā appaṭiladdhapubbaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ samanussarato uppajjati domanassaṃ yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati gehasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha gehasitāni domanassāni. [628] Tattha katamāni cha nekkhammasitāni domanassāni . Rūpānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti kadāssu 1- nāmahaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantīti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ . saddānaṃ tveva ... rasānaṃ tveva ... phoṭṭhabbānaṃ tveva ... dhammānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāma virāga nirodhaṃ pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpeti kadāssu 2- nāmahaṃ tadāyatanaṃ upasampajja viharissāmi yadariyā etarahi āyatanaṃ upasampajja viharantīti iti anuttaresu vimokkhesu pihaṃ upaṭṭhāpayato uppajjati pihapaccayā domanassaṃ yaṃ evarūpaṃ domanassaṃ idaṃ vuccati nekkhammasitaṃ domanassaṃ. Imāni cha nekkhammasitāni domanassāni. [629] Tattha katamā cha gehasitā upekkhā. Cakkhunā rūpaṃ disvā uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa [3]- puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa yā evarūpā upekkhā rūpaṃ sā nātivattati tasmā sā upekkhā @Footnote: 1-2 Po. Ma. kudāssu . 3 Po. etthantare mandassāti atthi. Gehasitāti vuccati . sotena saddaṃ sutvā ... ghānena gandhaṃ ghāyitvā ... jivhāya rasaṃ sāyitvā ... Kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā ... Manasā dhammaṃ viññāya uppajjati upekkhā bālassa mūḷhassa [1]- Puthujjanassa anodhijinassa avipākajinassa anādīnavadassāvino assutavato puthujjanassa yā evarūpā upekkhā dhammaṃ sā nātivattati tasmā sā upekkhā gehasitāti vuccati . imā cha gehasitā upekkhā. [630] Tattha katamā cha nekkhammasitā upekkhā . rūpānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ pubbe ceva rūpā etarahi ca sabbe te rūpā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā yā evarūpā upekkhā rūpaṃ sā nātivattati tasmā sā upekkhā nekkhammasitāti vuccati . saddānaṃ tveva ... gandhānaṃ tveva ... Rasānaṃ tveva ... phoṭṭhabbānaṃ tveva ... dhammānaṃ tveva aniccataṃ viditvā vipariṇāmavirāganirodhaṃ pubbe ceva dhammā etarahi ca sabbe te dhammā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato uppajjati upekkhā yā evarūpā upekkhā dhammaṃ sā nātivattati tasmā sā upekkhā nekkhammasitāti vuccati . imā cha nekkhammasitā upekkhā . chattiṃsa sattapadā veditabbāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. @Footnote: 1 Po. etthantare mandassāti atthi. [631] Tatrīdaṃ nissāya idaṃ pajahathāti iti kho panetaṃ vuttaṃ. Kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . tatra bhikkhave yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni somanassāni tāni pajahatha tāni samatikkamatha evametesaṃ pahānaṃ hoti evametesaṃ samatikkamo hoti . tatra bhikkhave yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha gehasitāni domanassāni tāni pajahatha tāni samatikkamatha evametesaṃ pahānaṃ hoti evametesaṃ samatikkamo hoti . tatra bhikkhave yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yā cha gehasitā upekkhā tā pajahatha tā samatikkamatha evametāsaṃ pahānaṃ hoti evametāsaṃ samatikkamo hoti . tatra bhikkhave yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni nissāya tāni āgamma yāni cha nekkhammasitāni domanassāni tāni pajahatha tāni samatikkamatha evametesaṃ pahānaṃ hoti evametesaṃ samatikkamo hoti . tatra bhikkhave yā cha nekkhammasitā upekkhā tā nissāya tā āgamma yāni cha nekkhammasitāni somanassāni tāni pajahatha tāni samatikkamatha evametesaṃ pahānaṃ hoti evametesaṃ samatikkamo hoti. [632] Atthi bhikkhave upekkhā nānattā nānattasitā atthi upekkhā ekattā ekattasitā . katamā ca bhikkhave upekkhā nānattā nānattasitā . atthi bhikkhave upekkhā rūpesu atthi Saddesu atthi gandhesu atthi rasesu atthi phoṭṭhabbesu [1]- . Ayaṃ bhikkhave upekkhā nānattā nānattasitā . katamā ca bhikkhave upekkhā ekattā ekattasitā . atthi bhikkhave upekkhā ākāsānañcāyatananissitā atthi viññāṇañcāyatananissitā atthi ākiñcaññāyatananissitā atthi nevasaññānāsaññāyatananissitā . Ayaṃ bhikkhave upekkhā ekattā ekattasitā . tatra bhikkhave yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ nissāya taṃ āgamma yāyaṃ upekkhā nānattā nānattasitā taṃ pajahatha taṃ samatikkamatha evametissā pahānaṃ hoti evametissā samatikkamo hoti . atammayataṃ 2- bhikkhave nissāya atammayataṃ āgamma yāyaṃ upekkhā ekattā ekattasitā taṃ pajahatha taṃ samatikkamatha evametissā pahānaṃ hoti evametissā samatikkamo hoti . tatrīdaṃ nissāya idaṃ pajahathāti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [633] Tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatīti iti kho panetaṃ vuttaṃ . kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ. [634] Iti 3- bhikkhave satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyāti . Tassa sāvakā na sussuyanti 4- na sotaṃ odahanti na aññā cittaṃ @Footnote: 1 Po. etthantare atthi dhammesūti dissati . 2 anupadavaggassa sappurisasutte pana @agammayatāti dissati . 3 Ma. Yu. idha.. 4 Po. Ma. Yu. sabbattha sussūsanti. Upaṭṭhapenti vokkamma ca satthu sāsanā vattanti . tatra bhikkhave tathāgato na ceva attamano hoti na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti anavassuto ca viharati sato sampajāno idaṃ bhikkhave paṭhamaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati. [635] Puna caparaṃ bhikkhave satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyāti . tassa ekacce sāvakā na sussuyanti na sotaṃ odahanti na aññā cittaṃ upaṭṭhapenti vokkamma ca satthu sāsanā vattanti . ekacce sāvakā sussuyanti sotaṃ odahanti aññā cittaṃ upaṭṭhapenti na ca vokkamma satthu sāsanā vattanti . tatra bhikkhave tathāgato na ceva attamano 1- hoti na ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti na ca anattamano hoti na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti attamanatañca anattamanatañca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako viharati sato sampajāno idaṃ vuccati bhikkhave dutiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati. [636] Puna caparaṃ bhikkhave satthā sāvakānaṃ dhammaṃ deseti anukampako hitesī anukampaṃ upādāya idaṃ vo hitāya idaṃ vo sukhāyāti . tassa sāvakā sussuyanti sotaṃ odahanti aññā @Footnote: 1 Ma. na ceva anattamano hoti na ca anattamanataṃ paṭisaṃvedeti na ca attamano hoti na @ca attamanataṃ paṭisaṃvedeti anattamanatā ca attamanatā ca ... Cittaṃ upaṭṭhapenti na ca vokkamma satthu sāsanā vattanti . Tatra bhikkhave tathāgato attamano ceva hoti attamanatañca paṭisaṃvedeti anavassuto ca viharati sato sampajāno idaṃ vuccati bhikkhave tatiyaṃ satipaṭṭhānaṃ yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahati . tayo satipaṭṭhānā yadariyo sevati yadariyo sevamāno satthā gaṇamanusāsitumarahatīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttaṃ. [637] So vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathīti iti kho panetaṃ vuttaṃ . kiñcetaṃ paṭicca vuttaṃ . hatthidamakena bhikkhave hatthidammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā . assadamakena bhikkhave assadammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā . godamakena bhikkhave godammo sārito ekaṃyeva disaṃ dhāvati puratthimaṃ vā pacchimaṃ vā uttaraṃ vā dakkhiṇaṃ vā . tathāgatena [1]- bhikkhave arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito aṭṭha disā vidhāvati rūpī rūpāni passati ayaṃ paṭhamā disā . ajjhattaṃ arūpasaññī bahiddhā rūpāni passati ayaṃ dutiyā disā . subhanteva adhimutto hoti ayaṃ tatiyā disā . sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā paṭighasaññānaṃ aṭṭhaṅgamā nānattasaññānaṃ amanasikārā ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ @Footnote: 1 Ma. etthantare hisaddo atthi. Upasampajja viharati ayaṃ catutthā 1- disā . sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ pañcamī disā . sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ chaṭṭhā disā . sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati ayaṃ sattamī disā . sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati ayaṃ aṭṭhamī disā . Tathāgatena bhikkhave arahatā sammāsambuddhena purisadammo sārito imā aṭṭha disā vidhāvati . so vuccati yoggācariyānaṃ anuttaro purisadammasārathīti iti yantaṃ vuttaṃ idametaṃ paṭicca vuttanti. Idamavoca bhagavā attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Saḷāyatanavibhaṅgasuttaṃ niṭṭhitaṃ sattamaṃ. ---------- @Footnote: 1 Ma. catutthī. Uddesavibhaṅgasuttaṃ [638] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . Bhagavā etadavoca uddesavibhaṅgaṃ vo bhikkhave desissāmi taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evambhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. [639] Bhagavā etadavoca tathā tathā bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya yathā yathāssa 1- upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya bahiddhā bhikkhave viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotīti . idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato uṭṭhāyāsanā vihāraṃ pāvisi. [640] Atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi idaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho tathā tathā bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya yathā yathāssa upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya @Footnote: 1 Ma. yathā yathā. Bahiddhā bhikkhave viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotīti ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti . atha kho tesaṃ bhikkhūnaṃ etadahosi ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ yannūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti. [641] Atha kho te bhikkhū yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmatā mahākaccānena saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavocuṃ idaṃ kho no āvuso kaccāna bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho tathā tathā bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya yathā yathāssa upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya bahiddhā bhikkhave viññāṇe Avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇadukkhasamudayasambhavo na hotīti tesanno āvuso kaccāna amhākaṃ acirapakkantassa bhagavato etadahosi idaṃ kho no āvuso bhagavā saṅkhittena uddesaṃ uddisitvā vitthārena atthaṃ avibhajitvā uṭṭhāyāsanā vihāraṃ paviṭṭho tathā tathā bhikkhave bhikkhu upaparikkheyya yathā yathāssa upaparikkhato bahiddhā cassa viññāṇaṃ avikkhittaṃ avisaṭaṃ ajjhattaṃ asaṇṭhitaṃ anupādāya na paritasseyya bahiddhā bhikkhave viññāṇe avikkhitte avisaṭe sati ajjhattaṃ asaṇṭhite anupādāya aparitassato āyatiṃ jātijarāmaraṇa- dukkhasamudayasambhavo na hotīti ko nu kho imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajeyyāti tesanno āvuso kaccāna amhākaṃ etadahosi ayaṃ kho āyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ yannūna mayaṃ yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkameyyāma upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etamatthaṃ paṭipuccheyyāmāti vibhajatāyasmā mahākaccānoti. [642] Seyyathāpi āvuso puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanañcaramāno mahato rukkhassa tiṭṭhato sāravato atikkammeva Mūlaṃ atikkamma khandhaṃ sākhāpalāse sāraṃ pariyesitabbaṃ maññeyya evaṃ sampadamidaṃ āyasmantānaṃ satthari sammukhībhūte taṃ bhagavantaṃ atisitvā amhe etamatthaṃ paṭipucchitabbaṃ maññatha so hāvuso bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato so ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyātha yathā no 1- bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāthāti. {642.1} Addhāvuso kaccāna bhagavā jānaṃ jānāti passaṃ passati cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī tathāgato so ceva panetassa kālo ahosi yaṃ bhagavantaṃyeva etamatthaṃ paṭipuccheyyāma yathā no bhagavā byākareyya tathā naṃ dhāreyyāma apicāyasmā mahākaccāno satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti cāyasmā mahākaccāno imassa bhagavatā saṅkhittena uddesassa uddiṭṭhassa vitthārena atthaṃ avibhattassa vitthārena atthaṃ vibhajituṃ vibhajatāyasmā mahākaccāno agarukaritvāti . tenahāvuso suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato mahākaccānassa paccassosuṃ.The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 14 page 234-414. http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=14&item=343&items=523 Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=14&item=343&items=523&mode=bracket Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=14&item=343&items=523 Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=14&item=343&items=523 Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=343 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=2841 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=2841 Contents of The Tipitaka Volume 14 http://84000.org/tipitaka/read/?index_14
|
บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]