จิตฺตวิจิตฺตฏฺเฐน เอโกว ธมฺโม จิตฺตํ, ราสฏฺเฐน เจว เวทยิตฏฺเฐน จ เอโกว
ธมฺโม เวทนากฺขนฺโธ, ราสฏฺเฐน สญฺชานนฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม สญฺญากฺขนฺโธ,
ราสฏฺเฐน อภิสงฺขรณฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม สงฺขารกฺขนฺโธ, ราสฏฺเฐน
จิตฺตวิจิตฺตฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม วิญฺญาณกฺขนฺโธ, วิชานนฏฺเฐน เจว เหฏฺฐา
วุตฺตอายตนฏฺเฐน จ เอกเมว มนายตนํ, วิชานนฏฺเฐน อธิปติยฏฺเฐน จ เอกเมว
มนินฺทฺริยํ, วิชานนฏฺเฐน สภาวสุญฺญตนิสฺสตฺตฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม มโนวิญฺญาณธาตุ
นาม โหติ, น อวเสสา ธมฺมา. ๑- ฐเปตฺวา ปน จิตฺตํ ยถาวุตฺเตน อตฺเถน
อวเสสา สพฺเพปิ ธมฺมา เอกํ ธมฺมายตนเมว เอกา จ ธมฺมธาตุเยว โหตีติ.
"เย วา ปน ตสฺมึ สมเย"ติ อิมินา ปน อปฺปนาวาเรน อิธาปิ เหฏฺฐา
วุตฺตา เยวาปนกา สงฺคหิตาว. ยถา จ อิธ, เอวํ สพฺพตฺถ. อิโต ปรํ หิ
เอตฺตกมฺปิ น วิจารยิสฺสาม, นิทฺเทสปฏินิทฺเทสวาเรสุ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว อตฺโถ
เวทิตพฺโพติ.
สงฺคหวาโร นิฏฺฐิโต.
โกฏฺฐาสวาโรติปิ เอตสฺเสว นามํ.
----------------
สุญฺญตวารวณฺณนา
[๑๒๑-๑๔๕] อิทานิ ตสฺมึ โข ปน สมเย ธมฺมา โหนฺตีติ สุญฺญตวาโร
อารทฺโธ, โส อุทฺเทสนิทฺเทสวเสน ทฺวิธา ววฏฺฐิโต. ตตฺถ อุทฺเทสวาเร "ธมฺมา
โหนฺตี"ติ อิมินา สทฺธึ จตุวีสติ โกฏฺฐาสา โหนฺติ, สพฺพโกฏฺฐาเสสุ จ "จตฺตาโร
เทฺว ตโย"ติ คณนปริจฺเฉโท น วุตฺโต. กสฺมา? สงฺคหวาเร ปริจฺฉินฺนตฺตา.
ตตฺถ ปริจฺฉินฺนธมฺมาเยว หิ อิธาปิ วุตฺตา, น เหตฺถ สตฺโต วา ภาโว วา
อตฺตา วา อุปลพฺภติ, ธมฺมา จ ๒- เอเต ธมฺมมตฺตา อสารา อปริณายกาติ อิมิสฺสา
สุญฺญตาย ทีปนตฺถํ วุตฺตา, ตสฺมา เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ:- ยสฺมึ สมเย
กามาวจรํ ปฐมํ มหากุสลจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมึ สมเย จิตฺตงฺควเสน อุปฺปนฺนา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ๒ ฉ.ม. ว
เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=205&pages=1&modeTY=2&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=5135&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=5135&modeTY=2&pagebreak=1#p205