อรรถกถาเล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๕.

จิตฺตวิจิตฺตฏฺเฐน เอโกว ธมฺโม จิตฺตํ, ราสฏฺเฐน เจว เวทยิตฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม เวทนากฺขนฺโธ, ราสฏฺเฐน สญฺชานนฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม สญฺญากฺขนฺโธ, ราสฏฺเฐน อภิสงฺขรณฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม สงฺขารกฺขนฺโธ, ราสฏฺเฐน จิตฺตวิจิตฺตฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม วิญฺญาณกฺขนฺโธ, วิชานนฏฺเฐน เจว เหฏฺฐา วุตฺตอายตนฏฺเฐน จ เอกเมว มนายตนํ, วิชานนฏฺเฐน อธิปติยฏฺเฐน จ เอกเมว มนินฺทฺริยํ, วิชานนฏฺเฐน สภาวสุญฺญตนิสฺสตฺตฏฺเฐน จ เอโกว ธมฺโม มโนวิญฺญาณธาตุ นาม โหติ, น อวเสสา ธมฺมา. ^๑- ฐเปตฺวา ปน จิตฺตํ ยถาวุตฺเตน อตฺเถน อวเสสา สพฺเพปิ ธมฺมา เอกํ ธมฺมายตนเมว เอกา จ ธมฺมธาตุเยว โหตีติ. "เย วา ปน ตสฺมึ สมเย"ติ อิมินา ปน อปฺปนาวาเรน อิธาปิ เหฏฺฐา วุตฺตา เยวาปนกา สงฺคหิตาว. ยถา จ อิธ, เอวํ สพฺพตฺถ. อิโต ปรํ หิ เอตฺตกมฺปิ น วิจารยิสฺสาม, นิทฺเทสปฏินิทฺเทสวาเรสุ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว อตฺโถ เวทิตพฺโพติ. สงฺคหวาโร นิฏฺฐิโต. โกฏฺฐาสวาโรติปิ เอตสฺเสว นามํ. ---------------- สุญฺญตวารวณฺณนา [๑๒๑-๑๔๕] อิทานิ ตสฺมึ โข ปน สมเย ธมฺมา โหนฺตีติ สุญฺญตวาโร อารทฺโธ, โส อุทฺเทสนิทฺเทสวเสน ทฺวิธา ววฏฺฐิโต. ตตฺถ อุทฺเทสวาเร "ธมฺมา โหนฺตี"ติ อิมินา สทฺธึ จตุวีสติ โกฏฺฐาสา โหนฺติ, สพฺพโกฏฺฐาเสสุ จ "จตฺตาโร เทฺว ตโย"ติ คณนปริจฺเฉโท น วุตฺโต. กสฺมา? สงฺคหวาเร ปริจฺฉินฺนตฺตา. ตตฺถ ปริจฺฉินฺนธมฺมาเยว หิ อิธาปิ วุตฺตา, น เหตฺถ สตฺโต วา ภาโว วา อตฺตา วา อุปลพฺภติ, ธมฺมา จ ^๒- เอเต ธมฺมมตฺตา อสารา อปริณายกาติ อิมิสฺสา สุญฺญตาย ทีปนตฺถํ วุตฺตา, ตสฺมา เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ:- ยสฺมึ สมเย กามาวจรํ ปฐมํ มหากุสลจิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตสฺมึ สมเย จิตฺตงฺควเสน อุปฺปนฺนา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม. ว

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕๓ หน้าที่ ๒๐๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=53&page=205&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=53&A=5135&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=53&A=5135&modeTY=2&pagebreak=1#p205