พระไตรปิฎกเล่มที่ ๘ พระวินัยปิฎกเล่มที่ ๘ [ฉบับมหาจุฬาฯ]
ปริวาร

๙. อุพพาหิกวรรค
หมวดว่าด้วยอุพพาหิกสมมติ
ไม่แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             [๔๕๕] ท่านพระอุบาลีทูลถามว่า “ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล
สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา พระพุทธเจ้าข้า”
             พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้ง
ด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ฉลาดในอรรถ
                          ๒. ไม่ฉลาดในธรรม
                          ๓. ไม่ฉลาดในการกล่าวด้วยภาษา
                          ๔. ไม่ฉลาดในกระบวนอักษร
                          ๕. ไม่ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๓๙}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๙. อุพพาหิกวรรค
แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
             ๑. ฉลาดในอรรถ                     ๒. ฉลาดในธรรม
             ๓. ฉลาดในการกล่าวด้วยภาษา  ๔. ฉลาดในกระบวนอักษร
             ๕. ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
ไม่แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
                          ๑. เป็นผู้มักโกรธ ถูกความโกรธครอบงำ
                          ๒. เป็นผู้ลบหลู่ ถูกความลบหลู่ครอบงำ
                          ๓. เป็นผู้ตีเสมอ ถูกความตีเสมอครอบงำ
                          ๔. เป็นผู้มีปกติริษยา ถูกความริษยาครอบงำ
                          ๕. เป็นผู้ยึดมั่นทิฏฐิของตน มีความถือรั้น สละสิ่งที่ตนยึดมั่นได้ยาก
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
             ๑. ไม่เป็นผู้มักโกรธ ไม่ถูกความโกรธครอบงำ
             ๒. ไม่เป็นผู้ลบหลู่ ไม่ถูกความลบหลู่ครอบงำ
             ๓. ไม่เป็นผู้ตีเสมอ ไม่ถูกความตีเสมอครอบงำ
             ๔. ไม่เป็นผู้มีปกติริษยา ไม่ถูกความริษยาครอบงำ
             ๕. ไม่เป็นผู้ยึดมั่นทิฏฐิของตน ไม่มีความถือรั้น สละสิ่งที่ตนยึดมั่นได้ง่าย
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๐}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๙. อุพพาหิกวรรค
ไม่แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อีกอย่าง สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
องค์ ๕ คือ
                          ๑. โกรธ          	๒. พยาบาท
                          ๓. เบียดเบียน  	๔. ยั่วให้โกรธ
                          ๕. ไม่อดทน ไม่รับอนุสาสนีโดยเคารพ
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่โกรธ          	๒. ไม่พยาบาท
                          ๓. ไม่เบียดเบียน  	๔. ไม่ยั่วให้โกรธ
                          ๕. อดทน ไม่รับอนุสาสนีโดยเคารพ
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
ไม่แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
องค์ ๕ คือ
                          ๑. เป็นผู้ให้หลงงมงาย ระลึกไม่ได้
                          ๒. เป็นผู้พูดไม่เปิดโอกาส
                          ๓. ไม่เป็นผู้โจทก์ตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๔. ไม่เป็นผู้ปรับตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๕. ไม่ชี้แจงตามความเห็น
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๑}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๙. อุพพาหิกวรรค
แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
                          ๑. เป็นผู้เตือนให้ระลึก ไม่ให้หลงงมงาย
                          ๒. เป็นผู้พูดเปิดโอกาส
                          ๓. เป็นผู้โจทก์ตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๔. เป็นผู้ปรับตามอาบัติในธรรมและวินัยที่สมควร
                          ๕. ชี้แจงตามความเห็น
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
ไม่แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
องค์ ๕ คือ
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง  	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. เป็นอลัชชี
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. เป็นลัชชี
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
ไม่แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
องค์ ๕ คือ
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๒}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๙. อุพพาหิกวรรค
                          ๑. ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. ไม่ฉลาดในพระวินัย
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์ไม่พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
แต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่ลำเอียงเพราะชอบ  	๒. ไม่ลำเอียงเพราะชัง
                          ๓. ไม่ลำเอียงเพราะหลง   	๔. ไม่ลำเอียงเพราะกลัว
                          ๕. ฉลาดในพระวินัย
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล สงฆ์พึงแต่งตั้งด้วยอุพพาหิกา”
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา
             [๔๕๖] ท่านพระอุบาลีทูลถามว่า “ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์เท่าไรหนอแล นับ
ว่าเป็นผู้โง่เขลาโดยแท้ พระพุทธเจ้าข้า”
             พระผู้มีพระภาคตรัสว่า “อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นับว่าเป็นผู้โง่
เขลาโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่รู้พระสูตร   	๒. ไม่รู้ข้ออนุโลมพระสูตร
                          ๓. ไม่รู้พระวินัย   	๔. ไม่รู้ข้ออนุโลมพระวินัย
                          ๕. ไม่ฉลาดในฐานะอันควรและฐานะอันไม่ควร
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้พระสูตร  	๒. รู้ข้ออนุโลมพระสูตร
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๓}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๙. อุพพาหิกวรรค
                          ๓. รู้พระวินัย  	๔. รู้ข้ออนุโลมพระวินัย
                          ๕. ฉลาดในฐานะอันควรและฐานะอันไม่ควร
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก นับว่าโง่เขลาโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่รู้พระธรรม  	๒. ไม่รู้ข้ออนุโลมพระธรรม
                          ๓. ไม่รู้พระวินัย   	๔. ไม่รู้ข้ออนุโลมพระวินัย
                          ๕. ไม่ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้พระธรรม  	๒. รู้ข้ออนุโลมพระธรรม
                          ๓. รู้พระวินัย   	๔. รู้ข้ออนุโลมพระวินัย
                          ๕. ฉลาดในคำต้นและคำหลัง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก นับว่าโง่เขลาโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่รู้วัตถุ            	๒. ไม่รู้นิทาน
                          ๓. ไม่รู้พระบัญญัติ  	๔. ไม่รู้บทที่ตกหล่นในภายหลัง
                          ๕. ไม่รู้ถ้อยคำอันเกี่ยวเนื่องกันได้
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๔}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๙. อุพพาหิกวรรค
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้วัตถุ            	๒. รู้นิทาน
                          ๓. รู้พระบัญญัติ  	๔. รู้บทที่ตกหล่นในภายหลัง
                          ๕. รู้ถ้อยคำอันเกี่ยวเนื่องกันได้
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก นับว่าโง่เขลาโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่รู้อาบัติ                   ๒. ไม่รู้สมุฏฐานแห่งอาบัติ
                          ๓. ไม่รู้ประโยคแห่งอาบัติ  ๔. ไม่รู้ความระงับอาบัติ
                          ๕. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้อาบัติ                   ๒. รู้สมุฏฐานแห่งอาบัติ
                          ๓. รู้ประโยคแห่งอาบัติ  ๔. รู้ความระงับอาบัติ
                          ๕. ฉลาดในการวินิจฉัยอาบัติ
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้โง่เขลา อีกนัยหนึ่ง
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ แม้อื่นอีก นับว่าโง่เขลาโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. ไม่รู้อธิกรณ์                  ๒. ไม่รู้สมุฏฐานแห่งอธิกรณ์
{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : ๘ หน้า : ๖๔๕}

                                                                 พระวินัยปิฎก ปริวาร [อุปาลิปัญจกะ]
                                                                 ๑๐. อธิกรณวูปสมวรรค
                          ๓. ไม่รู้ประโยคแห่งอธิกรณ์  ๔. ไม่รู้ความระงับอธิกรณ์
                          ๕. ไม่ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าโง่เขลาโดยแท้
องค์ของภิกษุผู้ฉลาด
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นับว่าฉลาดโดยแท้ องค์ ๕ คือ
                          ๑. รู้อธิกรณ์                   ๒. รู้สมุฏฐานแห่งอธิกรณ์
                          ๓. รู้ประโยคแห่งอธิกรณ์  ๔. รู้ความระงับอธิกรณ์
                          ๕. ฉลาดในการวินิจฉัยอธิกรณ์
             อุบาลี ภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์ ๕ นี้แล นับว่าฉลาดโดยแท้”
อุพพาหิกวรรคที่ ๙ จบ
หัวข้อประจำวรรค
             ภิกษุไม่ฉลาดในอรรถ มักโกรธ ยั่วให้โกรธ ไม่หลงงมงาย
ลำเอียงเพราะชอบ ไม่ฉลาด ไม่ฉลาดอีก สุตะ ธรรม
วัตถุ อาบัติ อธิกรณ์ ทั้งสองฝ่ายท่านประกาศไว้หมดแล้ว
ขอท่านทั้งหลายจงเข้าใจทั้งฝ่ายดำ และฝ่ายขาว เทอญ

                  เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ เล่มที่ ๘ หน้าที่ ๖๓๙-๖๔๖.
http://84000.org/tipitaka/read/m_siri.php?B=8&siri=114
             ฟังเนื้อความพระไตรปิฎก : [1], [2]. 
                  อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/v.php?B=8&A=11734&Z=11942
                  ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=8&i=1208
             พระไตรปิฏกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/pali_item_s.php?book=8&item=1208&items=3
             The Pali Tipitaka in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/roman_item_s.php?book=8&item=1208&items=3
                  สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_mcu8
             อ่านเทียบฉบับแปลอังกฤษ Compare with English Translation :-
https://suttacentral.net/pli-tv-pvr17/en/brahmali#pli-tv-pvr17:169.0
https://suttacentral.net/pli-tv-pvr17/en/horner-brahmali#Prv.17.9