[๕๗] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา กุรูสุ วิหรติ
กมฺมาสทมฺมํ ๑- นาม กุรูนํ นิคโม ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท
ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ ภนฺเต ยาวคมฺภีโร
จายํ ภนฺเต ปฏิจฺจสมุปฺปาโท คมฺภีราวภาโส จ อถ
จ ปน เม อุตฺตานกุตฺตานโก วิย ขายตีติ ฯ มา เหวํ อานนฺท
อวจ มา เหวํ อานนฺท อวจ คมฺภีโร จายํ ๒- ปฏิจฺจสมุปฺปาโท
คมฺภีราวภาโส จ ฯ เอตสฺส อานนฺท ธมฺมสฺส อนนุโพธา
อปฺปฏิเวธา เอวมยํ ปชา ตนฺตากุลกชาตา คุณคณฺิกชาตา ๓-
มุญฺชปพฺพชภูตา ๔- อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตติ ฯ
{๕๗.๑} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา ชรามรณนฺติ อิติ ปุฏฺเน สตา
อานนฺท อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา ชรามรณนฺติ อิติ เจ วเทยฺย
ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๒} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา ชาตีติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา ชาตีติ อิติ เจ วเทยฺย ภวปจฺจยา ชาตีติ
อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๓} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา ภโวติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท อตฺถีติสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ กมฺมาสธมฺมนฺติปิ ปาโ ฯ ๒ ม. ยุ. อานนฺท ฯ ๓ ม. ยุ. กุลคณฺิกชาตา ฯ
@๔ สี. มุญฺชพพฺพชภูตา ฯ
วจนียํ ฯ กึปจฺจยา ภโวติ อิติ เจ วเทยฺย อุปาทานปจฺจยา
ภโวติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๔} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา อุปาทานนฺติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา อุปาทานนฺติ อิติ เจ วเทยฺย ตณฺหาปจฺจยา
อุปาทานนฺติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๕} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา ตณฺหาติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา ตณฺหาติ อิติ เจ วเทยฺย เวทนาปจฺจยา
ตณฺหาติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๖} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา เวทนาติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา เวทนาติ อิติ เจ วเทยฺย ผสฺสปจฺจยา
เวทนาติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๗} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา ผสฺโสติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา ผสฺโสติ อิติ เจ วเทยฺย นามรูปปจฺจยา
ผสฺโสติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๘} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา นามรูปนฺติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา นามรูปนฺติ อิติ เจ วเทยฺย วิญฺาณปจฺจยา
นามรูปนฺติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๙} อตฺถิ อิทปฺปจฺจยา วิญฺาณนฺติ อิติ ปุฏฺเน สตา อานนฺท
อตฺถีติสฺส วจนียํ ฯ กึปจฺจยา วิญฺาณนฺติ อิติ เจ วเทยฺย นามรูปปจฺจยา
วิญฺาณนฺติ อิจฺจสฺส วจนียํ ฯ
{๕๗.๑๐} อิติ โข อานนฺท นามรูปปจฺจยา วิญฺาณํ วิญฺาณปจฺจยา
นามรูปํ นามรูปปจฺจยา ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา
ตณฺหา ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา
ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
สมฺภวนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ ฯ
[๕๘] ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ชาติปจฺจยา
ชรามรณํ ฯ ชาติ จ ๑- หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ
สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ เทวานํ วา เทวตฺตาย
คนฺธพฺพานํ วา คนฺธพฺพตฺตาย ยกฺขานํ วา ยกฺขตฺตาย ภูตานํ วา
ภูตตฺตาย มนุสฺสานํ วา มนุสฺสตฺตาย จตุปฺปทานํ วา
จตุปฺปทตฺตาย ปกฺขีนํ วา ปกฺขิตฺตาย สิรึสปานํ วา สิรึสปตฺตาย ฯ
เตสํ เตสญฺจ ๒- หิ อานนฺท สตฺตานํ ตถตฺตาย ชาติ นาภวิสฺส ฯ
สพฺพโส ชาติยา อสติ ชาตินิโรธา อปิ นุ โข ชรามรณํ
ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ
นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย ชรามรณสฺส ยทิทํ
ชาติ ฯ
{๕๘.๑} ภวปจฺจยา ชาตีติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท
อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ภวปจฺจยา ชาติ ฯ
ภโว จ ๓- หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา
สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ กามภโว วา รูปภโว วา อรูปภโว
วา ฯ สพฺพโส ภเว อสติ ภวนิโรธา อปิ นุ โข ชาติ
ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว
@เชิงอรรถ: ๑-๒-๓ ยุ. ว ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย ชาติยา ยทิทํ
ภโว ฯ
{๕๘.๒} อุปาทานปจฺจยา ภโวติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา อุปาทานปจฺจยา
ภโว ฯ อุปาทานญฺจ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา
สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ กามุปาทานํ วา ทิฏฺฐุปาทานํ วา
สีลพฺพตุปาทานํ วา อตฺตวาทุปาทานํ วา ฯ สพฺพโส อุปาทาเน
อสติ อุปาทานนิโรธา อปิ นุ โข ภโว ปญฺาเยถาติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส
สมุทโย เอส ปจฺจโย ภวสฺส ยทิทํ อุปาทานํ ฯ
{๕๘.๓} ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานนฺติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ตณฺหาปจฺจยา
อุปาทานํ ฯ ตณฺหา จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา
สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ รูปตณฺหา สทฺทตณฺหา คนฺธตณฺหา
รสตณฺหา โผฏฺพฺพตณฺหา ธมฺมตณฺหา ฯ สพฺพโส ตณฺหาย อสติ
ตณฺหานิโรธา อปิ นุ โข อุปาทานํ ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย
อุปาทานสฺส ยทิทํ ตณฺหา ฯ
{๕๘.๔} เวทนาปจฺจยา ตณฺหาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท
อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ฯ
เวทนา จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ
กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา โสตสมฺผสฺสชา
เวทนา ฆานสมฺผสฺสชา เวทนา ชิวฺหาสมฺผสฺสชา เวทนา
กายสมฺผสฺสชา เวทนา มโนสมฺผสฺสชา เวทนา ฯ สพฺพโส เวทนาย
อสติ เวทนานิโรธา อปิ นุ โข ตณฺหา ปญฺาเยถาติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส
สมุทโย เอส ปจฺจโย ตณฺหาย ยทิทํ เวทนา ฯ
[๕๙] อิติ โข ปเนตํ อานนฺท เวทนํ ปฏิจฺจ ตณฺหา ตณฺหํ
ปฏิจฺจ ปริเยสนา ปริเยสนํ ปฏิจฺจ ลาโภ ลาภํ ปฏิจฺจ วินิจฺฉโย
วินิจฺฉยํ ปฏิจฺจ ฉนฺทราโค ฉนฺทราคํ ปฏิจฺจ อชฺโฌสานํ อชฺโฌสานํ
ปฏิจฺจ ปริคฺคโห ปริคฺคหํ ปฏิจฺจ มจฺฉริยํ มจฺฉริยํ ปฏิจฺจ อารกฺโข
อารกฺขํ ๑- ปฏิจฺจ อารกฺขาธิกรณํ ทณฺฑาทานสตฺถาทาน-
กลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุวํเปสุญฺมุสาวาทา อเนเก ปาปกา อกุสลา
ธมฺมา สมฺภวนฺตีติ อิติ ๒- โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท อิมินาเปตํ
ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา อารกฺขาธิกรณํ ทณฺฑาทานสตฺถาทาน-
กลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุวํเปสุญฺมุสาวาทา อเนเก ปาปกา อกุสลา
ธมฺมา สมฺภวนฺติ ๓- ฯ
{๕๙.๑} อารกฺโข จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา
สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส อารกฺเข อสติ อารกฺขนิโรธา อปิ นุ โข
ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคหวิวาทตุวํตุวํเปสุญฺมุสาวาทา
อเนเก ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สมฺภเวยฺยุนฺติ ฯ โน เหตํ
ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อารกฺขํ ปฏิจฺจาติ ปาทฺวยํ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. อิติ โข ปเนตํ
@วุตฺตํ ฯเปฯ เวทิตพฺพํ ยถาติ อิเม ปาา นตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ. สมฺภวนฺตีติ
@อิโต โข ปเนตํ เวทิตพฺพํ ยถา ฯ
เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย ทณฺฑาทานสตฺถาทานกลหวิคฺคห-
วิวาทตุวํตุวํเปสุญฺมุสาวาทานํ อเนเกสํ ปาปกานํ อกุสลานํ
ธมฺมานํ สมฺภวาย ยทิทํ อารกฺโข ฯ
{๕๙.๒} มจฺฉริยํ ปฏิจฺจ อารกฺโขติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท ๑-
อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา มจฺฉริยํ ปฏิจฺจ อารกฺโข ฯ
มจฺฉริยญฺจ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ
กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส มจฺฉริเย อสติ มจฺฉริยนิโรธา อปิ นุ โข อารกฺโข
ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ
นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย อารกฺขสฺส ยทิทํ มจฺฉริยํ ฯ
{๕๙.๓} ปริคฺคหํ ปฏิจฺจ มจฺฉริยนฺติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท
อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ปริคฺคหํ ปฏิจฺจ มจฺฉริยํ ฯ
ปริคฺคโห จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ
กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส ปริคฺคเห อสติ ปริคฺคหนิโรธา อปิ
นุ โข มจฺฉริยํ ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท
เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย มจฺฉริยสฺส ยทิทํ
ปริคฺคโห ฯ
{๕๙.๔} อชฺโฌสานํ ปฏิจฺจ ปริคฺคโหติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา อชฺโฌสานํ
ปฏิจฺจ ปริคฺคโห ฯ อชฺโฌสานญฺจ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน
สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส อชฺโฌสาเน
อสติ อชฺโฌสานนิโรธา อปิ นุ โข ปริคฺคโห
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ตสฺมาติหานนฺท ฯ
ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว
เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย ปริคฺคหสฺส
ยทิทํ อชฺโฌสานํ ฯ
{๕๙.๕} ฉนฺทราคํ ปฏิจฺจ อชฺโฌสานนฺติ อิติ โข ปเนตํ
วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ฉนฺทราคํ
ปฏิจฺจ อชฺโฌสานํ ฯ ฉนฺทราโค จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน
สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส ฉนฺทราเค อสติ
ฉนฺทราคนิโรธา อปิ นุ โข อชฺโฌสานํ ปญฺาเยถาติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส
สมุทโย เอส ปจฺจโย อชฺโฌสานสฺส ยทิทํ ฉนฺทราโค ฯ
{๕๙.๖} วินิจฺฉยํ ปฏิจฺจ ฉนฺทราโคติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา วินิจฺฉยํ ปฏิจฺจ
ฉนฺทราโค ฯ วินิจฺฉโย จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ
สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส วินิจฺฉเย อสติ
วินิจฺฉยนิโรธา อปิ นุ โข ฉนฺทราโค ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ
ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ ทิทานํ เอส สมุทโย
เอส ปจฺจโย ฉนฺทราคสฺส ยทิทํ วินิจฺฉโย ฯ
{๕๙.๗} ลาภํ ปฏิจฺจ วินิจฺฉโยติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ลาภํ
ปฏิจฺจ วินิจฺฉโย ฯ ลาโภ จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน
สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส ลาเภ อสติ
ลาภนิโรธา อปิ นุ โข วินิจฺฉโย ปญฺาเยถาติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส
สมุทโย เอส ปจฺจโย วินิจฺฉยสฺส ยทิทํ ลาโภ ฯ
{๕๙.๘} ปริเยสนํ ปฏิจฺจ ลาโภติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ปริเยสนํ
ปฏิจฺจ ลาโภ ฯ ปริเยสนา จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน
สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ ฯ สพฺพโส ปริเยสนาย
อสติ ปริเยสนานิโรธา อปิ นุ โข ลาโภ ปญฺาเยถาติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส
สมุทโย เอส ปจฺจโย ลาภสฺส ยทิทํ ปริเยสนา ฯ
{๕๙.๙} ตณฺหํ ปฏิจฺจ ปริเยสนาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ตณฺหํ ปฏิจฺจ
ปริเยสนา ฯ ตณฺหา จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน สพฺพํ
สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ กามตณฺหา ภวตณฺหา
วิภวตณฺหา ฯ สพฺพโส ตณฺหาย อสติ ตณฺหานิโรธา อปิ นุ โข
ปริเยสนา ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท
เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย ปริเยสนาย
ยทิทํ ตณฺหา ฯ
[๖๐] อิติ โข อานนฺท อิเม เทฺว ธมฺมา ทฺวเยน เวทนาย
เอกสโมสรณา ภวนฺติ ฯ
{๖๐.๑} ผสฺสปจฺจยา เวทนาติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ผสฺสปจฺจยา
เวทนา ๑- ฯ ผสฺโส จ หิ อานนฺท นาภวิสฺส สพฺเพน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เวทนาติ ฯ
สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ กสฺสจิ กิมฺหิจิ เสยฺยถีทํ จกฺขุสมฺผสฺโส
โสตสมฺผสฺโส ฆานสมฺผสฺโส ชิวฺหาสมฺผสฺโส กายสมฺผสฺโส
มโนสมฺผสฺโส ฯ สพฺพโส ผสฺเส อสติ ผสฺสนิโรธา อปิ นุ โข
เวทนา ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท
เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย เวทนาย
ยทิทํ ผสฺโส ฯ
{๖๐.๒} นามรูปปจฺจยา ผสฺโสติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ ตทานนฺท
อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา นามรูปปจฺจยา ผสฺโส ฯ
เยหิ อานนฺท อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหิ เยหิ อุทฺเทเสหิ
นามกายสฺส ปญฺตฺติ โหติ เตสุ อากาเรสุ เตสุ ลิงฺเคสุ เตสุ
นิมิตฺเตสุ เตสุ อุทฺเทเสสุ อสติ อปิ นุ โข รูปกาเย อธิวจนสมฺผสฺโส
ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เยหิ อานนฺท อากาเรหิ เยหิ
ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหิ เยหิ อุทฺเทเสหิ รูปกายสฺส ปญฺตฺติ โหติ
เตสุ อากาเรสุ เตสุ ลิงฺเคสุ เตสุ นิมิตฺเตสุ เตสุ อุทฺเทเสสุ อสติ
อปิ นุ โข นามกาเย ปฏิฆสมฺผสฺโส ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ
ภนฺเต ฯ เยหิ อานนฺท อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหิ
เยหิ อุทฺเทเสหิ นามกายสฺส จ รูปกายสฺส จ ปญฺตฺติ โหติ
เตสุ อากาเรสุ เตสุ ลิงฺเคสุ เตสุ นิมิตฺเตสุ เตสุ อุทฺเทเสสุ อสติ
อปิ นุ โข อธิวจนสมฺผสฺโส วา ปฏิฆสมฺผสฺโส วา ปญฺาเยถาติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ เยหิ อานนฺท อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ
นิมิตฺเตหิ เยหิ อุทฺเทเสหิ นามรูปสฺส ปญฺตฺติ โหติ เตสุ
อากาเรสุ เตสุ ลิงฺเคสุ เตสุ นิมิตฺเตสุ เตสุ อุทฺเทเสสุ อสติ
อปิ นุ โข ผสฺโส ปญฺาเยถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย
เอส ปจฺจโย ผสฺสสฺส ยทิทํ นามรูปํ ฯ
{๖๐.๓} วิญฺาณปจฺจยา นามรูปนฺติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา วิญฺาณปจฺจยา
นามรูปํ ฯ วิญฺาณญฺจ หิ อานนฺท มาตุ กุจฺฉิสฺมึ น โอกฺกมิสฺสถ
อปิ นุ โข นามรูปํ มาตุ กุจฺฉิสฺมึ สมุจฺฉิชฺชิสฺสถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
วิญฺาณญฺจ หิ อานนฺท มาตุ กุจฺฉิสฺมึ โอกฺกมิตฺวา โวกฺกมิสฺสถ
อปิ นุ โข นามรูปํ อิตฺถตฺตาย อภินิพฺพตฺติสฺสถาติ ฯ โน เหตํ
ภนฺเต ฯ วิญฺาณญฺจ หิ อานนฺท ทหรสฺเสว สโต โวจฺฉิชฺชิสฺสถ
กุมารกสฺส วา กุมาริกาย วา อปิ นุ โข นามรูปํ วุฑฺฒึ วิรุฬฺหึ
เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสถาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท
เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส สมุทโย เอส ปจฺจโย นามรูปสฺส
ยทิทํ วิญฺาณํ ฯ
{๖๐.๔} นามรูปปจฺจยา วิญฺาณนฺติ อิติ โข ปเนตํ วุตฺตํ ฯ
ตทานนฺท อิมินาเปตํ ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา นามรูปปจฺจยา
วิญฺาณํ ฯ วิญฺาณญฺจ หิ อานนฺท นามรูเป ปติฏฺ น ลภึสฺสถ
อปิ นุ โข อายตึ ชาติชรามรณทุกฺขสมุทยสมฺภโว ปญฺาเยถาติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเสว เหตุ เอตํ นิทานํ เอส
สมุทโย เอส ปจฺจโย วิญฺาณสฺส ยทิทํ นามรูปํ ฯ เอตฺตาวตา โข
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. มาตุกุจฺฉึ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อานนฺท ชาเยถ วา ชีเยถ วา มีเยถ วา จเวถ วา อุปปชฺเชถ วา ฯ
เอตฺตาวตา โข อธิวจนปโถ เอตฺตาวตา นิรุตฺติปโถ เอตฺตาวตา
ปญฺตฺติปโถ เอตฺตาวตา ปญฺาวจรํ เอตฺตาวตา วฏฺฏํ วตฺตติ ฯ
อิตฺถตฺตํ ปญฺาปนาย ยทิทํ นามรูปํ สห วิญฺาเณน ฯ [๑]-
[๖๑] กิตฺตาวตา จ อานนฺท อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ ๒- ฯ
รูปึ วา หิ อานนฺท ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ รูปี
เม ปริตฺโต อตฺตาติ ฯ รูปึ วา หิ อานนฺท อนนฺตํ อตฺตานํ
ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ รูปี เม อนนฺโต อตฺตาติ ฯ อรูปึ
วา หิ อานนฺท ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ อรูปี
เม ปริตฺโต อตฺตาติ ฯ อรูปึ วา หิ อานนฺท อนนฺตํ อตฺตานํ
ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ อรูปี เม อนนฺโต อตฺตาติ ฯ
{๖๑.๑} ตตฺรานนฺท โย โส รูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต
ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส รูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ
ตถาภาวึ ๓- วา โส รูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ อตถํ
วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา ปนสฺส โหติ ฯ เอวํ
สนฺตํ โข อานนฺท รูปึ ปริตฺตตฺตานุทิฏฺิ อนุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
{๖๑.๒} ตตฺรานนฺท โย โส รูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต
ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส รูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ
ตถาภาวึ ๔- วา โส รูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. อญฺมญฺปจฺจยตา ปวตฺตติ ฯ ๒ ปญฺาเปนฺโต ปญฺาเปตีติปิ ปาโ ฯ
@๓-๔ ม. ยุ. ตตฺถ ภาวึ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อตถํ วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา ปนสฺส
โหติ ฯ เอวํ สนฺตํ โข อานนฺท รูปึ อนนฺตตฺตานุทิฏฺิ อนุเสตีติ
อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
{๖๑.๓} ตตฺรานนฺท โย โส อรูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต
ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส อรูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต
ปญฺเปติ ตถาภาวึ วา โส อรูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต
ปญฺเปติ อตถํ วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา
ปนสฺส โหติ ฯ เอวํ สนฺตํ โข อานนฺท อรูปึ ปริตฺตตฺตานุทิฏฺิ
อนุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
{๖๑.๔} ตตฺรานนฺท โย โส อรูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต
ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส อรูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ
ตถาภาวึ วา โส อรูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปติ อตถํ
วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา ปนสฺส โหติ ฯ เอวํ
สนฺตํ โข อานนฺท อรูปึ อนนฺตตฺตานุทิฏฺิ อนุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
เอตฺตาวตา โข อานนฺท อตฺตานํ ปญฺเปนฺโต ปญฺเปตีติ ฯ
[๖๒] กิตฺตาวตา จ อานนฺท อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น
ปญฺเปติ ฯ รูปึ วา หิ อานนฺท ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ รูปี เม ปริตฺโต อตฺตาติ ฯ รูปึ วา หิ อานนฺท
อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น ปญฺเปติ รูปี เม อนนฺโต
อตฺตาติ ฯ อรูปึ วา หิ อานนฺท ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ อรูปี เม ปริตฺโต อตฺตาติ ฯ อรูปึ วา หิ อานนฺท
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปญฺเปติ ฯ
อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น ปญฺเปติ อรูปี เม อนนฺโต
อตฺตาติ ฯ
{๖๒.๑} ตตฺรานนฺท โย โส รูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส รูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ ตถาภาวึ วา โส รูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ อตถํ วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ
วา ปนสฺส น โหติ ฯ เอวํ สนฺตํ โข อานนฺท รูปึ ปริตฺตตฺตานุทิฏฺิ
นานุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
{๖๒.๒} ตตฺรานนฺท โย โส รูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส รูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น
ปญฺเปติ ตถาภาวึ วา โส รูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น
ปญฺเปติ อตถํ วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา
ปนสฺส น โหติ ฯ เอวํ สนฺตํ โข อานนฺท รูปึ อนนฺตตฺตานุทิฏฺิ
นานุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
{๖๒.๓} ตตฺรานนฺท โย โส อรูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส อรูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น
ปญฺเปติ ตถาภาวึ วา โส อรูปึ ปริตฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต น
ปญฺเปติ อตถํ วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา
ปนสฺส น โหติ ฯ เอวํ สนฺตํ โข อานนฺท อรูปึ ปริตฺตตฺตานุทิฏฺิ
นานุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ
{๖๒.๔} ตตฺรานนฺท โย โส อรูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ เอตรหิ วา โส อรูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ ตถาภาวึ วา โส อรูปึ อนนฺตํ อตฺตานํ น ปญฺเปนฺโต
น ปญฺเปติ อตถํ วา ปน สนฺตํ ตถตฺตาย อุปกปฺเปสฺสามีติ อิติ วา
ปนสฺส น โหติ ฯ เอวํ สนฺตํ โข อานนฺท อรูปึ อนนฺตตฺตานุทิฏฺิ
นานุเสตีติ อิจฺจาลํ วจนาย ฯ เอตฺตาวตา โข อานนฺท อตฺตานํ
น ปญฺเปนฺโต น ปญฺเปตีติ ฯ
[๖๓] กิตฺตาวตา จ อานนฺท อตฺตานํ สมนุปสฺสมาโน
สมนุปสฺสติ ฯ เวทนํ วา หิ อานนฺท อตฺตานํ สมนุปสฺสมาโน
สมนุปสฺสติ เวทนา เม อตฺตาติ น เหว โข เม เวทนา อตฺตา
อปฺปฏิสํเวทโน เม อตฺตาติ [๑]- ฯ น เหว โข เม เวทนา อตฺตา
โนปิ อปฺปฏิสํเวทโน เม อตฺตา อตฺตา เม เวทยติ เวทนาธมฺโม
หิ เม อตฺตาติ อิติ วา หิ อานนฺท อตฺตานํ สมนุปสฺสมาโน
สมนุปสฺสติ ฯ
{๖๓.๑} ตตฺรานนฺท โย โส เอวมาห เวทนา เม อตฺตาติ
โส เอวมสฺส วจนีโย ติสฺโส โข อิมา อาวุโส เวทนา สุขา
เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา อิมาสํ โข ตฺวํ
ติสฺสนฺนํ เวทนานํ กตมํ อตฺตโต สมนุปสฺสสีติ ฯ ยสฺมึ อานนฺท
สมเย สุขํ เวทนํ เวเทติ เนว ตสฺมึ สมเย ทุกฺขํ เวทนํ เวเทติ
น อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวเทติ สุขํเยว ตสฺมึ สมเย เวทนํ เวเทติ ฯ
ยสฺมึ อานนฺท สมเย ทุกฺขํ เวทนํ เวเทติ เนว ตสฺมึ สมเย
สุขํ เวทนํ เวเทติ น อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวเทติ ทุกฺขํเยว
ตสฺมึ สมเย เวทนํ เวเทติ ฯ ยสฺมึ อานนฺท สมเย อทุกฺขมสุขํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิติ วา หิ อานนฺท สมนุปสฺสมาโน สมนุปสฺสติ ฯ
เวทนํ เวเทติ เนว ตสฺมึ สมเย สุขํ เวทนํ เวเทติ น ทุกฺขํ
เวทนํ เวเทติ อทุกฺขมสุขํเยว ตสฺมึ สมเย เวทนํ เวเทติ ฯ
{๖๓.๒} สุขาปิ โข อานนฺท เวทนา อนิจฺจา สงฺขตา
ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมา ฯ
ทุกฺขาปิ โข อานนฺท เวทนา อนิจฺจา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา
ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมา ฯ อทุกฺขมสุขาปิ โข
อานนฺท เวทนา อนิจฺจา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา
วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมา ฯ ตสฺส สุขํ เวทนํ เวทยมานสฺส
เอโส เม อตฺตาติ โหติ ตสฺสาเยว สุขาย เวทนาย นิโรธา พฺยคา
เม อตฺตาติ โหติ ฯ ทุกฺขํ เวทนํ เวทยมานสฺส เอโส เม อตฺตาติ
โหติ ฯ ตสฺสาเยว ทุกฺขาย เวทนาย นิโรธา พฺยคา เม อตฺตาติ
โหติ ฯ อทุกฺขมสุขํ เวทนํ เวทยมานสฺส เอโส เม อตฺตาติ โหติ
ตสฺสาเยว อทุกฺขมสุขาย เวทนาย นิโรธา พฺยคา เม อตฺตาติ โหติ ฯ
อิติ โส ทิฏฺเ ว ธมฺเม อนิจฺจํ สุขทุกฺขโวกิณฺณํ อุปฺปาทวยธมฺมํ
อตฺตานํ สมนุปสฺสมาโน สมนุปสฺสติ โย โส เอวมาห เวทนา เม
อตฺตาติ ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเตนเปตํ นกฺขมติ เวทนา เม อตฺตาติ
สมนุปสฺสิตุํ
{๖๓.๓} ตตฺรานนฺท โย โส เอวมาห น เหว โข เม เวทนา อตฺตา
อปฺปฏิสํเวทโน เม อตฺตาติ โส เอวมสฺส วจนีโย ยตฺถ ปนาวุโส
สพฺพโส เวทยิตํ อตฺถิ ๑- อปิ นุ โข ตตฺถ อสฺมีติ ๒-
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นตฺถิ ฯ ๒ ม. อยมหมสฺมีติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
สิยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท เอเตนเปตํ นกฺขมติ น
เหว โข เม เวทนา อตฺตา อปฺปฏิสํเวทโน เม อตฺตาติ สมนุปสฺสิตุํ ฯ
{๖๓.๔} ตตฺรานนฺท โย โส เอวมาห น เหว โข เม เวทนา อตฺตา
โนปิ อปฺปฏิสํเวทโน [๑]- อตฺตา อตฺตา เม เวทยติ เวทนาธมฺโม
หิ เม อตฺตาติ ฯ โส เอวมสฺส วจนีโย เวทนา จ หิ อาวุโส สพฺเพน
สพฺพํ สพฺพถา สพฺพํ อปริเสสา นิรุชฺเฌยฺยุํ สพฺพโส เวทนาย อสติ
เวทนานิโรธา อปิ นุ โข ตตฺถ อหมสฺมีติ ๒- สิยาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
ตสฺมาติหานนฺท เอเตนเปตํ นกฺขมติ น เหว โข เม เวทนา อตฺตา
โนปิ อปฺปฏิสํเวทโน [๓]- อตฺตา อตฺตา เม เวทยติ เวทนาธมฺโม
หิ เม อตฺตาติ สมนุปสฺสิตุํ ฯ
[๖๔] ยโต โข อานนฺท ภิกฺขุ เนว เวทนํ อตฺตานํ สมนุปสฺสติ
โนปิ อปฺปฏิสํเวทนํ อตฺตานํ สมนุปสฺสติ โนปิ อตฺตา [๔]- เวทยติ
เวทนาธมฺโม หิ เม อตฺตาติ สมนุปสฺสติ ฯ โส เอวํ สมนุปสฺสนฺโต ๕-
น ๖- กิญฺจิ โลเก อุปาทิยติ อนุปาทิยญฺจ น ปริตสฺสติ อปริตสฺสํ
ปจฺจตฺตญฺเว ปรินิพฺพายติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ
กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ เอวํ วิมุตฺตํ ๗- โข
อานนฺท ภิกฺขุํ โย เอวํ วเทยฺย โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณา อิติสา
ทิฏฺีติ ๘- ตทกลฺลํ ฯ น โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณา
@เชิงอรรถ: ๑-๓-๔ ม. ยุ. เม ฯ ๒ ยุ. อยมหมสฺมีติ ฯ ๕ ม. นสมนุปสฺสนฺโต ฯ
@ยุ. อสมนุปสฺสนฺโต ฯ ๖ ม. น จ ฯ ๗ ม. ยุ. วิมุตฺตจิตฺตํ ฯ
@๘ อิติสฺส ทิฏฺีตีติปิ ปาโ ฯ
อิติสา ทิฏฺีติ ตทกลฺลํ ฯ โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต
ปรมฺมรณา อิติสา ทิฏฺีติ ตทกลฺลํ ฯ เนว โหติ น น โหติ
ตถาคโต ปรมฺมรณา อิติสา ทิฏฺีติ ตทกลฺลํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ
ยาวตานนฺท อธิวจนํ ยาวตา อธิวจนปโถ ยาวตา นิรุตฺติปโถ ๑-
ยาวตา ปญฺตฺติ ยาวตา ปญฺตฺติปโถ ยาวตา ปญฺาปนํ
ยาวตา ปญฺาวจรํ ยาวตา วฏฺฏํ วตฺตติ ตาวตา วฏฺฏํ
วตฺตติ ตทภิญฺา วิมุตฺโต ภิกฺขุ ตทภิญฺา วิมุตฺตํ ภิกฺขุํ
น ชานาติ น ปสฺสติ อิติสา ทิฏฺีติ ตทกลฺลํ ฯ
[๖๕] สตฺต โข อิมา ๒- อานนฺท วิญฺาณฏฺิติโย เทฺว
อายตนานิ ฯ กตมา สตฺต ฯ สนฺตานนฺท สตฺตา นานตฺตกายา
นานตฺตสญฺิโน เสยฺยถาปิ มนุสฺสา เอกจฺเจ จ เทวา เอกจฺเจ
จ วินิปาติกา อยํ ปมา วิญฺาณฏฺิติ ฯ สนฺตานนฺท สตฺตา
นานตฺตกายา เอกตฺตสญฺิโน เสยฺยถาปิ เทวา พฺรหฺมกายิกา
ปมาภินิพฺพตฺตา จตุอปายิกา ๓- สตฺตา จ อยํ ทุติยา วิญฺาณฏฺิติ ฯ
สนฺตานนฺท สตฺตา เอกตฺตกายา นานตฺตสญฺิโน เสยฺยถาปิ
เทวา อาภสฺสรา อยํ ตติยา วิญฺาณฏฺิติ ฯ สนฺตานนฺท สตฺตา
เอกตฺตกายา เอกตฺตสญฺิโน เสยฺยถาปิ เทวา สุภกิณฺหา อยํ
จตุตฺถา วิญฺาณฏฺิติ ฯ สนฺตานนฺท สตฺตา สพฺพโส รูปสญฺานํ
สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา
อนนฺโต อากาโสติ อากาสานญฺจายตนูปคา อยํ ปญฺจมา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นิรุตฺติ ฯ ๒ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ.
@จตุอปายิกา สตฺตาติ อิเม เทฺว ปาา นตฺถิ ฯ
วิญฺาณฏฺิติ ฯ สนฺตานนฺท สตฺตา สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺาณนฺติ วิญฺาณญฺจายตนูปคา อยํ ฉฏฺา
วิญฺาณฏฺิติ ฯ สนฺตานนฺท สตฺตา สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนูปคา อยํ สตฺตมา
วิญฺาณฏฺิติ ฯ อสญฺิสตฺตายตนํ ๑- เนวสญฺานาสญฺายตนเมว
ทุติยํ ฯ
{๖๕.๑} ตตฺรานนฺท ยายํ ปมา วิญฺาณฏฺิติ นานตฺตกายา
นานตฺตสญฺิโน เสยฺยถาปิ มนุสฺสา เอกจฺเจ จ เทวา เอกจฺเจ
จ วินิปาติกา โย นุ โข อานนฺท ตญฺจ ปชานาติ ตสฺสา จ สมุทยํ
ปชานาติ ตสฺสา จ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ ตสฺสา จ อสฺสาทํ ปชานาติ
ตสฺสา จ อาทีนวํ ปชานาติ ตสฺสา จ นิสฺสรณํ ปชานาติ กลฺลํ นุ เตน
ตทภินนฺทิตุนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ ตตฺรานนฺท ยายํ สตฺตมา
วิญฺาณฏฺิติ สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม นตฺถิ
กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนูปคา โย นุ โข อานนฺท ตญฺจ ปชานาติ
ตสฺสา จ สมุทยํ ปชานาติ ตสฺสา จ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ ตสฺสา จ
อสฺสาทํ ปชานาติ ตสฺสา จ อาทีนวํ ปชานาติ ตสฺสา จ นิสฺสรณํ
ปชานาติ กลฺลํ นุ เตน ตทภินนฺทิตุนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ
ตตฺรานนฺท ยมิทํ อสญฺิสตฺตายตนํ โย นุ โข อานนฺท ตญฺจ
ปชานาติ ตสฺสา จ สมุทยํ ปชานาติ ตสฺสา จ อตฺถงฺคมํ
@เชิงอรรถ: ๑ อสญฺสตฺตายตนนฺติ วา ปาโ ฯ
ปชานาติ ตสฺสา จ อสฺสาทํ ปชานาติ ตสฺสา จ อาทีนวํ
ปชานาติ ตสฺสา จ นิสฺสรณํ ปชานาติ กลฺลํ นุ เตน ตทภินนฺทิตุนฺติ ฯ
โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตตฺรานนฺท ยมิทํ เนวสญฺานาสญฺายตนํ
โย นุ โข อานนฺท ตญฺจ ปชานาติ ตสฺสา จ สมุทยํ ปชานาติ
ตสฺสา จ อตฺถงฺคมํ ปชานาติ ตสฺสา จ อสฺสาทํ ปชานาติ ตสฺสา
จ อาทีนวํ ปชานาติ ตสฺสา จ นิสฺสรณํ ปชานาติ กลฺลํ นุ เตน
ตทภินนฺทิตุนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ยโต โข อานนฺท ภิกฺขุ
อิมาสญฺจ สตฺตนฺนํ วิญฺาณฏฺิตีนํ อิเมสญฺจ ทฺวินฺนํ อายตนานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ วิทิตฺวา อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ อยํ วุจฺจตานนฺท ภิกฺขุ
ปญฺาวิมุตฺโต ฯ
[๖๖] อฏฺ โข อิเม อานนฺท วิโมกฺขา ฯ กตเม อฏฺ ฯ
รูปี รูปานิ ปสฺสติ อยํ ปโม วิโมกฺโข ฯ อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี
พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ อยํ ทุติโย วิโมกฺโข ฯ สุภนฺเตว
อธิมุตฺโต โหติ อยํ ตติโย วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส รูปสญฺานํ
สมติกฺกมฺม ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา
อนนฺโต อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ
จตุตฺโถ วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม
อนนฺตํ วิญฺาณนฺติ วิญฺาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ
ปญฺจโม วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม
นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ฉฏฺโ
วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส อากิญฺจญฺายตนํ สมติกฺกมฺม
เนวสญฺานาสญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ สตฺตโม
วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส เนวสญฺานาสญฺายตนํ สมติกฺกมฺม
สญฺาเวทยิตํ นิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ อฏฺโม วิโมกฺโข ฯ
อิเม โข อานนฺท อฏฺ วิโมกฺขา ฯ
{๖๖.๑} ยโต โข อานนฺท ภิกฺขุ อิเม อฏฺ วิโมกฺเข อนุโลมํปิ
สมาปชฺชติ ปฏิโลมํปิ สมาปชฺชติ อนุโลมปฏิโลมํปิ สมาปชฺชติ
ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺาติปิ อาสวานญฺจ
ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ วุจฺจตานนฺท ภิกฺขุ อุภโตภาควิมุตฺโต ฯ
อิมาย จ อานนฺท อุภโตภาควิมุตฺติยา อญฺา อุภโตภาควิมุตฺติ
อุตฺตริตรา วา ปณีตตรา วา นตฺถีติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมโน
อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
มหานิทานสุตฺตํ นิฏฺิตํ ทุติยํ ฯ
---------------
มหาปรินิพฺพานสุตฺตํ
[๖๗] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ
คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ เตน โข ปน สมเยน ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ
เวเทหิปุตฺโต วชฺชึ ๑- อภิยาตุกาโม โหติ ฯ โส เอวมาห
อหํ หิ เม วชฺชึ เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว อุจฺเฉชฺชามิ วชฺชึ
วินาเสสฺสามิ วชฺชึ อนยพฺยสนํ อาปาเทสฺสามิ วชฺชินฺติ ฯ
{๖๗.๑} อถโข ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต วสฺสการํ
พฺราหฺมณํ มคธมหามตฺตํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ พฺราหฺมณ เยน ภควา
เตนุปสงฺกม อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา
วนฺทาหิ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉ
ราชา ภนฺเต มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต ภควโต ปาเท
สิรสา วนฺทติ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺานํ พลํ ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉตีติ เอวญฺจ วเทหิ ราชา ภนฺเต มาคโธ อชาตสตฺตุ
เวเทหิปุตฺโต วชฺชึ อภิยาตุกาโม โส เอวมาห อหํ หิ เม วชฺชี
เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว อุจฺเฉชฺชามิ วชฺชึ วินาเสสฺสามิ
วชฺชึ อนยพฺยสนํ อาปาเทสฺสามิ วชฺชินฺติ ยถา จ เต ภควา
พฺยากโรติ ตํ สาธุกํ อุคฺคเหตฺวา มม อาโรเจยฺยาสิ น หิ
ตถาคตา วิตถํ ภณนฺตีติ ฯ
{๖๗.๒} เอวํ โภติ โข วสฺสกาโร พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต
รญฺโ มาคธสฺส อชาตสตฺตุสฺส เวเทหิปุตฺตสฺส ปฏิสฺสุตฺวา
ภทฺทานิ ภทฺทานิ ยานานิ โยเชตฺวา ภทฺทํ ภทฺทํ ยานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วชฺชี ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ ม. อุจฺเฉจฺฉามิ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อภิรุหิตฺวา ภทฺเทหิ ภทฺเทหิ ยาเนหิ ราชคหมฺหา นิยฺยาสิ เยน
คิชฺฌกูโฏ ปพฺพโต เตน ปายาสิ ยาวติกา ยานสฺส ภูมิ ยาเนน
คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติโก ว เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วสฺสกาโร
พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ ราชา โภ โคตม
มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต โภโต โคตมสฺส ปาเท สิรสา
วนฺทติ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉติ
ราชา โภ โคตม มาคโธ อชาตสตฺตุ เวเทหิปุตฺโต วชฺชึ อภิยาตุกาโม
โส เอวมาห อหํ หิ เม วชฺชี เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว อุจฺเฉชฺชามิ
วชฺชึ วินาเสสฺสามิ วชฺชึ อนยพฺยสนํ อาปาเทสฺสามิ วชฺชินฺติ ฯ
[๖๘] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปิฏฺิโต ิโต โหติ ภควนฺตํ วีชิยมาโน ๑- ฯ
{๖๘.๑} อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ กินฺติ เต
อานนฺท สุตํ วชฺชี อภิณฺหสนฺนิปาตา สนฺนิปาตพหุลาติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต
วชฺชี อภิณฺหสนฺนิปาตา สนฺนิปาตพหุลาติ ฯ ยาวกีวญฺจ อานนฺท วชฺชี
อภิณฺหสนฺนิปาตา สนฺนิปาตพหุลา ภวิสฺสนฺติ ๒- วุฑฺฒิเยว ๒- อานนฺท
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิชยมาโน ฯ ยุ. วิชมาโน ฯ ๒ อภิณฺหสนฺนิปาตา ภวิสฺสนฺติ สนฺนิปาตพหุลาติปิ
@ปากฺกเมน ภวิตพฺพํ ฯ ๓ ม. ยุ. วุทฺธิเยว ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๖๘.๒} กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชี สมคฺคา สนฺนิปตนฺติ สมคฺคา
วุฏฺหนฺติ สมคฺคา วชฺชิกรณียานิ กโรนฺตีติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต วชฺชี
สมคฺคา สนฺนิปตนฺติ สมคฺคา วุฏฺหนฺติ สมคฺคา วชฺชิกรณียานิ
กโรนฺตีติ ฯ ยาวกีวญฺจ อานนฺท วชฺชี สมคฺคา สนฺนิปติสฺสนฺติ สมคฺคา
วุฏฺหิสฺสนฺติ สมคฺคา วชฺชิกรณียานิ กริสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว อานนฺท
วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๖๘.๓} กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชี อปญฺตฺตํ น ปญฺเปนฺติ ๑-
ปญฺตฺตํ น สมุจฺฉินฺทนฺติ ยถาปญฺตฺเต โปราเณ วชฺชิธมฺเม
สมาทาย วตฺตนฺตีติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต วชฺชี อปญฺตฺตํ น
ปญฺเปนฺติ ปญฺตฺตํ น สมุจฺฉินฺทนฺติ ยถาปญฺตฺเต โปราเณ
วชฺชิธมฺเม สมาทาย วตฺตนฺตีติ ฯ ยาวกีวญฺจ อานนฺท วชฺชี
อปญฺตฺตํ น ปญฺเปสฺสนฺติ ปญฺตฺตํ น สมุจฺฉินฺทิสฺสนฺติ
ยถาปญฺตฺเต โปราเณ วชฺชิธมฺเม สมาทาย วตฺติสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว
อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๖๘.๔} กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชี เย เต วชฺชีนํ วชฺชิมหลฺลกา
เต สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ ๒- มาเนนฺติ ปูเชนฺติ เตสญฺจ โสตพฺพํ
มญฺนฺตีติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต วชฺชี เย เต วชฺชีนํ วชฺชิมหลฺลกา
เต สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ เตสญฺจ โสตพฺพํ
มญฺนฺตีติ ฯ ยาวกีวญฺจ อานนฺท วชฺชี เย เต วชฺชีนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ปญฺาเปนฺตีติปิ ปาโ ฯ ๒ ม. ครุํ กโรนฺติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วชฺชิมหลฺลกา เต สกฺกริสฺสนฺติ ครุกริสฺสนฺติ มาเนสฺสนฺติ ปูเชสฺสนฺติ
เตสญฺจ โสตพฺพํ มญฺิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
{๖๘.๕} กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชี ยา ตา กุลิตฺถิโย กุลกุมาริโย
ตา น โอกฺกสฺส ปสยฺห วาเสนฺตีติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต วชฺชี ยา ตา
กุลิตฺถิโย กุลกุมาริโย ตา น โอกฺกสฺส ปสยฺห วาเสนฺตีติ ฯ ยาวกีวญฺจ
อานนฺท วชฺชี ยา ตา กุลิตฺถิโย กุลกุมาริโย ตา น โอกฺกสฺส ปสยฺห
วาเสสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๖๘.๖} กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชี ยานิ ตานิ วชฺชีนํ วชฺชิเจติยานิ
อพฺภนฺตรานิ เจว พาหิรานิ จ ตานิ สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ
มาเนนฺติ ปูเชนฺติ เตสญฺจ ทินฺนปุพฺพํ กตปุพฺพํ ธมฺมิกํ พลึ โน
ปริหาเปนฺตีติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต วชฺชี ยานิ ตานิ วชฺชี วชฺชิเจติยานิ
อพฺภนฺตรานิ เจว พาหิรานิ จ ตานิ สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ
ปูเชนฺติ เตสญฺจ ทินฺนปุพฺพํ กตปุพฺพํ ธมฺมิกํ พลึ โน ปริหาเปนฺตีติ ฯ
ยาวกีวญฺจ อานนฺท วชฺชี ยานิ ตานิ วชฺชีนํ วชฺชิเจติยานิ อพฺภนฺตรานิ
เจว พาหิรานิ จ ตานิ สกฺกริสฺสนฺติ ครุกริสฺสนฺติ มาเนสฺสนฺติ ปูเชสฺสนฺติ
เตสญฺจ ทินฺนปุพฺพํ กตปุพฺพํ ธมฺมิกํ พลึ โน ปริหาเปสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว
อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๖๘.๗} กินฺติ เต อานนฺท สุตํ วชฺชีนํ อรหนฺเตสุ
ธมฺมิการกฺขาวรณคุตฺติ สุสํวิหิตา กินฺติ อนาคตา จ
อรหนฺโต วิชิตํ อาคจฺเฉยฺยุํ อาคตา จ อรหนฺโต วิชิเต ผาสุํ
วิหเรยฺยุนฺติ ฯ สุตํ เมตํ ภนฺเต วชฺชีนํ อรหนฺเตสุ ธมฺมิการกฺขาวรณคุตฺติ
สุสํวิหิตา กินฺติ อนาคตา จ อรหนฺโต วิชิตํ อาคจฺเฉยฺยุํ อาคตา
จ อรหนฺโต วิชิเต ผาสุํ วิหเรยฺยุนฺติ ฯ ยาวกีวญฺจ อานนฺท
วชฺชีนํ อรหนฺเตสุ ธมฺมิการกฺขาวรณคุตฺติ สุสํวิหิตา ภวิสฺสติ กินฺติ
อนาคตา จ อรหนฺโต วิชิตํ อาคจฺเฉยฺยุํ อาคตา จ อรหนฺโต
วิชิเต ผาสุํ วิหเรยฺยุนฺติ วุฑฺฒิเยว อานนฺท วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานีติ ฯ
[๖๙] อถโข ภควา วสฺสการํ พฺราหฺมณํ มคธมหามตฺตํ
อามนฺเตสิ เอกมิทาหํ พฺราหฺมณ สมยํ เวสาลิยํ วิหรามิ สารนฺทเท
เจติเย ตตฺราหํ วชฺชีนํ อิเม สตฺต อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสึ
ยาวกีวญฺจ พฺราหฺมณ อิเม สตฺต อปริหานิยา ธมฺมา วชฺชีสุ
สฺสนฺติ อิเมสุ จ สตฺตสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ วชฺชี สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว พฺราหฺมณ วชฺชีนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
{๖๙.๑} เอวํ วุตฺเต วสฺสกาโร พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต
ภควนฺตํ เอตทโวจ เอกเมเกนปิ โภ โคตม อปริหานิเยน ธมฺเมน
สมนฺนาคตานํ วชฺชีนํ วุฑฺฒิเยว ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ โก ปน
วาโท สตฺตหิ อปริหานิเยหิ ธมฺเมหิ อกรณียา จ ๑- โภ โคตม วชฺชี
รญฺา มาคเธน อชาตสตฺตุนา เวเทหิปุตฺเตน ยทิทํ ยุทฺธสฺส อญฺตฺร
อุปลาปนาย อญฺตฺร มิถุเภทาย หนฺท จทาหิ มยํ โภ โคตม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ว ฯ
คจฺฉาม พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียาติ ฯ ยสฺสทานิ ตฺวํ พฺราหฺมณ
กาลํ มญฺสีติ ฯ อถโข วสฺสกาโร พฺราหฺมโณ มคธมหามตฺโต
ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ฯ
[๗๐] อถโข ภควา อจิรปกฺกนฺเต วสฺสกาเร พฺราหฺมเณ
มคธมหามตฺเต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ คจฺฉ ตฺวํ อานนฺท
ยาวติกา ภิกฺขู ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺติ เต สพฺเพ อุปฏฺานสาลายํ
สนฺนิปาเตหีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปฏิสฺสุตฺวา ยาวติกา ภิกฺขู ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺติ เต
สพฺเพ อุปฏฺานสาลายํ สนฺนิปาเตตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ
ิโต โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺนิปติโต
ภนฺเต ภิกฺขุสงฺโฆ ยสฺสทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺสีติ ฯ
{๗๐.๑} อถโข ภควา อุฏฺายาสนา เยน อุปฏฺานสาลา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ นิสชฺช โข
ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ สตฺต โว ภิกฺขเว อปริหานิเย ธมฺเม
เทเสสฺสามิ ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ
ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ
ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู อภิณฺหสนฺนิปาตา สนฺนิปาตพหุลา
ภวิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๐.๒} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู สมคฺคา
สนฺนิปติสฺสนฺติ สมคฺคา วุฏฺหิสฺสนฺติ สมคฺคา
สงฺฆกรณียานิ กริสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ
ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๐.๓} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู อปญฺตฺตํ น ปญฺเปสฺสนฺติ
ปญฺตฺตํ น สมุจฺฉินฺทิสฺสนฺติ ยถาปญฺตฺเตสุ สิกฺขาปเทสุ
สมาทาย วตฺติสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน
ปริหานิ ฯ
{๗๐.๔} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู เย เต ภิกฺขู เถรา รตฺตญฺู
จิรปพฺพชิตา สงฺฆปิตโร สงฺฆปรินายกา เต สกฺกริสฺสนฺติ
ครุกริสฺสนฺติ มาเนสฺสนฺติ ปูเชสฺสนฺติ เตสญฺจ โสตพฺพํ
มญฺิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๐.๕} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู อุปฺปนฺนาย ตณฺหาย
โปโนพฺภวิกาย น วสํ คจฺฉิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ
ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๐.๖} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู อารญฺเกสุ เสนาสเนสุ
สาเปกฺขา ภวิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน
ปริหานิ ฯ
{๗๐.๗} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ปจฺจตฺตญฺเว สตึ
อุปฏฺเปสฺสนฺติ กินฺติ อนาคตา จ เปสลา สพฺรหฺมจารี
อาคจฺเฉยฺยุํ อาคตา จ เปสลา สพฺรหฺมจารี ผาสุํ ๑- วิหเรยฺยุนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๐.๘} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว อิเม สตฺต อปริหานิยา ธมฺมา
ภิกฺขูสุ สฺสนฺติ อิเมสุ จ สตฺตสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ ภิกฺขู
สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ๒- ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ผาสุ ฯ ๒ โน ปริหานีตีติปิ ปาเน ปน ภวิตพฺพํ ฯ
[๗๑] อปเรปิ โว ๑- ภิกฺขเว สตฺต อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
{๗๑.๑} ภควา เอตทโวจ ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น กมฺมารามา
ภวิสฺสนฺติ น กมฺมรตา น กมฺมารามตํ อนุยุตฺตา วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว
ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๒} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น ภสฺสารามา ภวิสฺสนฺติ น
ภสฺสรตา น ภสฺสารามตํ อนุยุตฺตา วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ
ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๓} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น นิทฺทารามา ภวิสฺสนฺติ
น นิทฺทารตา น นิทฺทารามตํ อนุยุตฺตา วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ
ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๔} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น สงฺคณิการามา
ภวิสฺสนฺติ น สงฺคณิการตา น สงฺคณิการามตํ อนุยุตฺตา
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๕} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น ปาปิจฺฉา ภวิสฺสนฺติ
น ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสํ คตา วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๖} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น ปาปมิตฺตา ภวิสฺสนฺติ น
ปาปสหายา น ปาปสมฺปวงฺกรา วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๗} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู น โอรมตฺตเกน วิเสสาธิคเมน
อนฺตรา โวสานํ อาปชฺชิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา
โน ปริหานิ ฯ
{๗๑.๘} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว อิเม สตฺต อปริหานิยา ธมฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. โข ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ
ภิกฺขูสุ สฺสนฺติ อิเมสุ จ สตฺตสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ ภิกฺขู
สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน
ปริหานิ ฯ
[๗๒] อปเรปิ โว ภิกฺขเว สตฺต อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ยาวกีวญฺจ
ภิกฺขเว ภิกฺขู สทฺธา ภวิสฺสนฺติ ฯเปฯ หิริมนา ภวิสฺสนฺติ ฯ
โอตฺตปฺปี ภวิสฺสนฺติ ฯ พหุสฺสุตา ภวิสฺสนฺติ ฯ อารทฺธวิริยา
ภวิสฺสนฺติ ฯ อุปฏฺิตสฺสตี ภวิสฺสนฺติ ฯ ปญฺวนฺโต ภวิสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ ยาวกีวญฺจ
ภิกฺขเว อิเม สตฺต อปริหานิยา ธมฺมา ภิกฺขูสุ สฺสนฺติ อิเมสุ
จ สตฺตสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ ภิกฺขู สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว
ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
[๗๓] อปเรปิ โว ภิกฺขเว สตฺต อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
{๗๓.๑} ภควา เอตทโวจ ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู
สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวสฺสนฺติ ฯเปฯ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวสฺสนฺติ ฯ วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวสฺสนฺติ ฯ ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวสฺสนฺติ ฯ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวสฺสนฺติ ฯ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ
ภาเวสฺสนฺติ ฯ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๓.๒} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว อิเม สตฺต อปริหานิยา ธมฺมา
ภิกฺขูสุ สฺสนฺติ อิเมสุ จ สตฺตสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ ภิกฺขู
สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
[๗๔] อปเรปิ โว ภิกฺขเว สตฺต อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ยาวกีวญฺจ
ภิกฺขเว ภิกฺขู อนิจฺจสญฺ ภาเวสฺสนฺติ ฯเปฯ อนตฺตสญฺ
ภาเวสฺสนฺติ ฯ อสุภสญฺ ภาเวสฺสนฺติ ฯ อาทีนวสญฺ ภาเวสฺสนฺติ ฯ
ปหานสญฺ ภาเวสฺสนฺติ ฯ วิราคสญฺ ภาเวสฺสนฺติ ฯ นิโรธสญฺ
ภาเวสฺสนฺติ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว อิเม สตฺต อปริหานิยา ธมฺมา ภิกฺขูสุ สฺสนฺติ
อิเมสุ จ สตฺตสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ ภิกฺขู สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
[๗๕] อปเรปิ โว ภิกฺขเว ฉ อปริหานิเย ธมฺเม เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
{๗๕.๑} ภควา เอตทโวจ ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู เมตฺตํ
กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺเปสฺสนฺติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๕.๒} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู เมตฺตํ วจีกมฺมํ ปจฺจุปฏฺเปสฺสนฺติ
ฯเปฯ เมตฺตํ มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺเปสฺสนฺติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว
รโห จ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๕.๓} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู เย เต ลาภา ธมฺมิกา
ธมฺมลทฺธา อนฺตมโส ปตฺตปริยาปนฺนมตฺตํปิ ตถารูเปหิ ลาเภหิ
น ๑- อปฺปฏิวิภตฺตโภคี ภวิสฺสนฺติ สีลวนฺเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ
สาธารณโภคี วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๕.๔} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ยานิ ตานิ สีลานิ อขณฺฑานิ
อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิญฺูปสตฺถานิ
อปรามฏฺานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ตถารูเปสุ สีเลสุ สีลสามญฺคตา
วิหริสฺสนฺติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ
ปฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๕.๕} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขู ยายํ ทิฏฺิ อริยา นิยฺยานิกา
นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ตถารูปาย ทิฏฺิยา
ทิฏฺิสามญฺคตา วิหริสฺสนฺติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานิ ฯ
{๗๕.๖} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว อิเม ฉ อปริหานิยา ธมฺมา ภิกฺขูสุ
สฺสนฺติ อิเมสุ จ ฉสุ อปริหานิเยสุ ธมฺเมสุ ภิกฺขู สนฺทิสฺสิสฺสนฺติ
วุฑฺฒิเยว ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ปาฏิกงฺขา โน ปริหานีติ ฯ
{๗๕.๗} ตตฺรปิ สุทํ ภควา ราชคเห วิหรนฺโต คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต
เอตเทว พหุลํ ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กโรติ อิติ สีลํ อิติ สมาธิ อิติ ปญฺา
สีลปริภาวิโต สมาธิ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส สมาธิปริภาวิตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นสทฺโท นตฺถิ ฯ อติเรโก ภเวยฺย ฯ
ปญฺา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา ปญฺาปริภาวิตํ จิตฺตํ สมฺมเทว
อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ กามาสวา ภวาสวา ๑- อวิชฺชาสวาติ ฯ
[๗๖] อถโข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน อมฺพลฏฺิกา เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข
ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน อมฺพลฏฺิกา ตทวสริ ฯ ตตฺร
สุทํ ภควา อมฺพลฏฺิกายํ วิหรติ ราชาคารเก ฯ ตตฺรปิ สุทํ ภควา
อมฺพลฏฺิกายํ วิหรนฺโต ราชาคารเก เอตเทว พหุลํ ภิกฺขูนํ ธมฺมึ
กถํ กโรติ อิติปิ สีลํ อิติปิ สมาธิ อิติปิ ปญฺา สีลปริภาวิโต
สมาธิ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส สมาธิปริภาวิตา ปญฺา
มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา ปญฺาปริภาวิตํ จิตฺตํ สมฺมเทว
อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ กามาสวา ภวาสวา อวิชฺชาสวาติ ฯ
[๗๗] อถโข ภควา อมฺพลฏฺิกายํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน นาฬนฺทา
เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท
ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ
เยน นาฬนฺทา ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา นาฬนฺทายํ วิหรติ
@เชิงอรรถ: ๑ อิโต ปรํ ปายโต ทิฏฺาสวาติ ทิสฺสติ สุตฺตนฺตนเยน ปน ตโย อาสวา าตพฺพา ฯ
ปาวาทิกมฺพวเน ฯ
{๗๗.๑} อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ เอวํ
ปสนฺโน อหํ ภนฺเต ภควติ น จาหุ น จ ภวิสฺสติ น เจตรหิ
วิชฺชติ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา
ภิยฺโยภิญฺาตโร ยทิทํ สมฺโพธิยนฺติ ฯ อุฬารา โข เต อยํ
สารีปุตฺต อาสภิวาจา ๑- ภาสิตา เอกํโส คหิโต สีหนาโท
นทิโต เอวํ ปสนฺโน อหํ ภนฺเต ภควติ น จาหุ น จ ภวิสฺสติ
น เจตรหิ วชฺชติ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา
ภิยฺโยภิญฺาตโร ยทิทํ สมฺโพธิยนฺติ
{๗๗.๒} กึ นุ ๒- สารีปุตฺต เย เต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต
สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตา
เอวํสีลา เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปิ เอวํธมฺมา ฯ เอวํปญฺา ฯ
เอวํวิหารี ฯ เอวํวิมุตฺตา เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปีติ ฯ โน เหตํ
ภนฺเตติ ๓- ฯ
{๗๗.๓} กึ ปน [๔]- สารีปุตฺต เย เต ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ
อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตา
เอวํสีลา เต ภควนฺโต ภวิสฺสนฺติ อิติปิ เอวํธมฺมา ฯ เอวํปญฺา ฯ
เอวํวิหารี ฯ เอวํวิมุตฺตา เต ภควนฺโต ภวิสฺสนฺติ อิติปีติ ฯ โน
เหตํ ภนฺเตติ ฯ
{๗๗.๔} กึ ปน สารีปุตฺต เต อหํ เอตรหิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต เอวํสีโล ภควา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อาสภี วาจา ฯ ๒ ม. เต ฯ ๓ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ สพฺพตฺถ
@อีทิสเมว ฯ ๔ ม. เต ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อิติปิ เอวํธมฺโม ฯ เอวํปญฺโ ฯ เอวํวิหารี ฯ เอวํวิมุตฺโต ภควา
อิติปีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ฯ เอตฺถ จ หิ ๑- เต สารีปุตฺต
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ อรหนฺเตสุ สมฺมาสมฺพุทฺเธสุ เจโตปริญฺาย
าณํ ๒- นตฺถิ อถ กิญฺเจตรหิ เต อยํ สารีปุตฺต อุฬารา อาสภิวาจา
ภาสิตา เอกํโส คหิโต สีหนาโท นทิโต เอวํ ปสนฺโน อหํ
ภนฺเต ภควติ น จาหุ น จ ภวิสฺสติ น เจตรหิ วิชฺชติ อญฺโ
สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺาตโร ยทิทํ
สมฺโพธิยนฺติ ฯ
{๗๗.๕} น โข เม ภนฺเต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ อรหนฺเตสุ
สมฺมาสมฺพุทฺเธสุ เจโตปริญฺาย าณํ อตฺถิ อปิจ [๓]- ธมฺมนฺวโย
วิทิโต เสยฺยถาปิ ภนฺเต รญฺโ ปจฺจนฺติมํ นครํ ทฬฺหทฺวารํ ๔-
ทฬฺหปาการโตรณํ เอกทฺวารํ ตตฺรสฺส โทวาริโก ปณฺฑิโต
วิยตฺโต เมธาวี อาตานํ ๕- นิวาเรตา าตานํ ปเวเสตา โส
ตสฺส นครสฺส สมนฺตา อนุจริยาย ๖- ปถํ อนุกฺกมมาโน น ปสฺเสยฺย
ปาการสนฺธึ วา ปาการวิวรํ วา อนฺตมโส พิฬารนิกฺขมนมตฺตํปิ ๗-
น ปสฺเสยฺย ตสฺส เอวมสฺส เย โข เกจิ โอฬาริกา ปาณา
อิมํ นครํ ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วา สพฺเพ เต อิมินา ทฺวาเรน
ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วาติ เอวเมว โข เม ภนฺเต ธมฺมนฺวโย
วิทิโต เย เต ภนฺเต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. ยุ. เอตฺเถว หิ ฯ ๒ สี. เจโตปริญฺาณํ ฯ ม. ยุ. เจโตปริยาณํ ฯ
@๓ ม. เม ฯ ๔ สี. ม. ยุ. ทลฺหุทฺทาปํ ฯ ๕ ม. ยุ. อญฺาตานํ ฯ ๖ ม. ยุ.
@อนุปริยาย ฯ ๗ สี. ม. ยุ. วิลารนิสฺสกฺกนมตฺตมฺปิ ฯ
สพฺเพ เต ภควนฺโต ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส
ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สุปติฏฺิตจิตฺตา
สตฺต โพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุชฺฌึสุ เยปิ เต ภนฺเต ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต
สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต ปญฺจ นีวรเณ ปหาย
เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ
สุปติฏฺิตจิตฺตา สตฺต โพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ
สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุชฺฌิสฺสนฺติ ภควาปิ ภนฺเต เอตรหิ อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย
ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สุปติฏฺิตจิตฺโต สตฺต โพชฺฌงฺเค
ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ ฯ
{๗๗.๖} ตตฺรปิ สุทํ ภควา นาฬนฺทายํ วิหรนฺโต ปาวาทิกมฺพวเน
เอตเทว พหุลํ ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กโรติ อิติปิ สีลํ อิติปิ สมาธิ อิติปิ
ปญฺา สีลปริภาวิโต สมาธิ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส
สมาธิปริภาวิตา ปญฺา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา ปญฺาปริภาวิตํ
จิตฺตํ สมฺมเทว อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ กามาสวา ภวาสวา
อวิชฺชาสวาติ ฯ
[๗๘] อถโข ภควา นาฬนฺทายํ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน ปาฏลิคาโม
เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน
ปาฏลิคาโม ตทวสริ ฯ อสฺโสสุํ โข ปาฏลิคามิยา ๑- อุปาสกา
ภควา กิร ปาฏลิคามํ อนุปฺปตฺโตติ ฯ อถโข ปาฏลิคามิยา
อุปาสกา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข
ปาฏลิคามิยา อุปาสกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อธิวาเสตุ โน ภนฺเต
ภควา อาวสถาคารนฺติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ
{๗๘.๑} อถโข ปาฏลิคามิยา อุปาสกา ภควโต อธิวาสนํ
วิทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา
เยน อาวสถาคารํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา สพฺพสนฺถริตํ ๒-
สนฺถตํ อาวสถาคารํ สนฺถริตฺวา อาสนานิ ปญฺเปตฺวา อุทกมณิกํ ๓-
ปติฏฺาเปตฺวา เตลปฺปทีปํ อาโรเปตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ เอกมนฺตํ
ิตา โข ปาฏลิคามิยา อุปาสกา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ สพฺพสนฺถริตํ
สนฺถตํ ภนฺเต อาวสถาคารํ อาสนานิ ปญฺตฺตานิ อุทกมณิโก
ปติฏฺาปิโต เตลปฺปทีโป อาโรปิโต ยสฺสทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ
มญฺตีติ ฯ
{๗๘.๒} อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ ๔- นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ
อาทาย สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน เยน อาวสถาคารํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา อาวสถาคารํ ปวิสิตฺวา มชฺฌิมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปาฏลิคามิกา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒ สี. ม. ยุ. สพฺพสนฺถรึ ฯ ๓ ยุ.
@อุทกมณึ ฯ ๔ ม. สายณฺหสมยํ ฯ
ถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆปิ โข ปาเท
ปกฺขาเลตฺวา อาวสถาคารํ ปวิสิตฺวา ปจฺฉิมภิตฺตึ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข
นิสีทิ ภควนฺตญฺเว ปุรกฺขตฺวา ฯ ปาฏลิคามิยาปิ โข อุปาสกา
ปาเท ปกฺขาเลตฺวา อาวสถาคารํ ปวิสิตฺวา ปุรตฺถิมภิตฺตึ นิสฺสาย
ปจฺฉิมาภิมุขา นิสีทึสุ ภควนฺตญฺเว ปุรกฺขตฺวา ฯ
[๗๙] อถโข ภควา ปาฏลิคามิเย อุปาสเก อามนฺเตสิ ปญฺจิเม
คหปตโย อาทีนวา ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ กตเม ปญฺจ ฯ อิธ
คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ปมาทาธิกรณํ มหตึ โภคชานึ
นิคจฺฉติ อยํ ปโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ
{๗๙.๑} ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส ปาปโก
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อยํ ทุติโย อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ
{๗๙.๒} ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ยญฺเทว ปริสํ
อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ
ยทิ สมณปริสํ อวิสารโท อุปสงฺกมติ มงฺกุภูโต อยํ ตติโย อาทีนโว
ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ
{๗๙.๓} ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน สมฺมูโฬฺห กาลํ
กโรติ อยํ จตุตฺโถ อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ
{๗๙.๔} ปุน จปรํ คหปตโย ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อยํ ปญฺจโม
อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ อิเม โข คหปตโย ปญฺจ อาทีนวา
ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ
[๘๐] ปญฺจิเม คหปตโย อานิสํสา สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ
กตเม ปญฺจ ฯ อิธ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน อปฺปมาทาธิกรณํ
มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อธิคจฺฉติ อยํ ปโม อานิสํโส สีลวโต
สีลสมฺปทาย ฯ
{๘๐.๑} ปุน จปรํ คหปตโย สีลวโต สีลสมฺปนฺนสฺส
กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อยํ ทุติโย อานิสํโส สีลวโต
สีลสมฺปทาย ฯ
{๘๐.๒} ปุน จปรํ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน ยญฺเทว
ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ
ยทิ สมณปริสํ วิสารโท อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโต อยํ ตติโย
อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ
{๘๐.๓} ปุน จปรํ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน อสมฺมูโฬฺห
กาลํ กโรติ อยํ จตุตฺโถ อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ
{๘๐.๔} ปุน จปรํ คหปตโย สีลวา สีลสมฺปนฺโน กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ อยํ ปญฺจโม
อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ อิเม โข คหปตโย ปญฺจ
อานิสํสา สีลวโต สีลสมฺปทายาติ ฯ
[๘๑] อถโข ภควา ปาฏลิคามิเย อุปาสเก พหุเทว รตฺตึ ธมฺมิยา
กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา
อุยฺโยเชสิ อภิกฺกนฺตา โข คหปตโย รตฺติ ยสฺสทานิ ตุเมฺห
กาลํ มญฺถาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข ปาฏลิคามิยา อุปาสกา
ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ
กตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ อถโข ภควา อจิรปกฺกนฺเตสุ ปาฏลิคามิเยสุ
อุปาสเกสุ สุญฺาคารํ ปาวิสิ ฯ
[๘๒] เตน โข ปน สมเยน สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา
ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺติ วชฺชีนํ ปฏิพาหาย ฯ เตน โข ปน
สมเยน สมฺพหุลา เทวตาโย สหสฺเสว ปาฏลิคาเม วตฺถูนิ
ปริคฺคณฺหนฺติ ฯ ยสฺมึ ปเทเส มเหสกฺขา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ
มเหสกฺขานํ ตตฺถ รญฺ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ
มาเปตุํ ยมฺหิ ปเทเส มชฺฌิมา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ
มชฺฌิมานํ ตตฺถ รญฺ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ
มาเปตุํ ยมฺหิ ปเทเส นีจา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ นีจานํ
ตตฺถ รญฺ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ ฯ
อทฺทสา โข ภควา ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน
ตา เทวตาโย สหสฺเสว ปาฏลิคาเม วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติโย ฯ
{๘๒.๑} อถโข ภควา รตฺติยา ปจฺจูสสมเย ปจฺจุฏฺาย อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ อามนฺเตสิ โก ๑- นุ โข อานนฺท ปาฏลิคาเม นครํ มาเปตีติ ฯ
สุนิธวสฺสการา ภนฺเต มคธมหามตฺตา ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺติ
วชฺชีนํ ปฏิพาหายาติ ฯ เสยฺยถาปิ อานนฺท เทเวหิ ตาวตึเสหิ
สทฺธึ สกฺโก ๒- มนฺเตตฺวา เอวเมว โข อานนฺท สุนิธวสฺสการา
มคธมหามตฺตา ปาฏลิคาเม นครํ มาเปนฺติ วชฺชีนํ ปฏิพาหาย
อิธาหํ อานนฺท อทฺทสํ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน
สมฺพหุลา เทวตาโย สหสฺเสว ปาฏลิคาเม วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติโย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เก นุ โข- มาเปนฺตีติ ฯ ๒ ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
ยมฺหิ ปเทเส มเหสกฺขา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ มเหสกฺขานํ
ตตฺถ รญฺ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ
ยมฺหิ ปเทเส มชฺฌิมา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ มชฺฌิมานํ
ตตฺถ รญฺ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ
ยมฺหิ ปเทเส นีจา เทวตา วตฺถูนิ ปริคฺคณฺหนฺติ นีจานํ ตตฺถ
รญฺ ราชมหามตฺตานํ จิตฺตานิ นมนฺติ นิเวสนานิ มาเปตุํ ยาวตา
อานนฺท อริยํ อายตนํ ยาวตา วณิปฺปโถ อิทํ อคฺคนครํ
ภวิสฺสติ ปาฏลิปุตฺตํ ปุฏเภทนํ ปาฏลิปุตฺตสฺส โข อานนฺท ตโย
อนฺตรายา ภวิสฺสนฺติ อคฺคิโต วา อุทกโต วา มิถุเภทา วาติ ฯ
[๘๓] อถโข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ เอกมนฺตํ ิตา
โข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อธิวาเสตุ
โน ภนฺเต ภวํ โคตโม อชฺชตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ
อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข สุนิธวสฺสการา
มคธมหามตฺตา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา เยน สโก อาวสโถ
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา สเก อาวสเถ ปณีตํ ขาทนียํ
โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสุํ กาโล โภ
โคตม นิฏฺิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
{๘๓.๑} อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา
ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน เยน สุนิธวสฺสการานํ
มคธมหามตฺตานํ อาวสโถ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต
อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา พุทฺธปฺปมุขํ
ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสุํ
สมฺปวาเรสุํ ฯ อถโข สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ภควนฺตํ
ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ อญฺตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข สุนิธวสฺสกาเร มคธมหามตฺเต
ภควา อิมาหิ คาถาหิ อนุโมทิ
[๘๔] ยสฺมึ ปเทเส กปฺเปติ วาสํ ปณฺฑิตชาติโย ๑-
สีลวนฺเตตฺถ โภเชตฺวา สญฺเต พฺรหฺมจาริโน ๒- ฯ
ยา ตตฺถ เทวตา อาสุํ ๓- ตาสํ ทกฺขิณมาทิเส
ตา ปูชิตา ปูชยนฺติ มานิตา มานยนฺติ นํ ฯ
ตโต นํ อนุกมฺปนฺติ มาตา ปุตฺตํว โอรสํ
เทวตานุกมฺปิโต โปโส สทา ภทฺรานิ ปสฺสตีติ ฯ
[๘๕] อถโข ภควา สุนิธวสฺสกาเร มคธมหามตฺเต อิมาหิ
คาถาหิ อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ฯ เตน โข ปน
สมเยน สุนิธวสฺสการา มคธมหามตฺตา ภควนฺตํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต
อนุพนฺธา โหนฺติ เยนชฺช สมโณ โคตโม ทฺวาเรน นิกฺขมิสฺสติ
ตํ โคตมทฺวารํ นาม ภวิสฺสติ เยน ติตฺเถน คงฺคานทึ ๔- ตริสฺสติ
ตํ โคตมติตฺถํ นาม ภวิสฺสตีติ ฯ อถโข ภควา เยน ทฺวาเรน
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ... ชาติโก ฯ ๒ ม. ยุ. พฺรหฺมจารโย ฯ ๓ ยุ. อสฺสุ ฯ ๔ สี. ม. ยุ. คงฺคํ
@นทึ ฯ
นิกฺขมิ ตํ โคตมทฺวารํ นาม อโหสิ ฯ อถโข ภควา เยน
คงฺคา นที เตนุปสงฺกมิ ฯ เตน โข ปน สมเยน คงฺคา นที
ปูรา โหติ สมติตฺติกา กากเปยฺยา ฯ อปฺเปกจฺเจ มนุสฺสา นาวํ
ปริเยสนฺติ อปฺเปกจฺเจ อุฬุมฺปํ ปริเยสนฺติ อปฺเปกจฺเจ กุลฺลํ
พนฺธนฺติ ปารา ปารํ ๑- คนฺตุกามา ฯ
{๘๕.๑} อถโข ภควา เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ
วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว คงฺคาย
นทิยา โอริเม ตีเร อนฺตรหิโต ปาริเม ตีเร ปจฺจุฏฺาสิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน ฯ
อทฺทสา โข ภควา เต มนุสฺเส อปฺเปกจฺเจ นาวํ ปริเยสนฺเต
อปฺเปกจฺเจ อุฬุมฺปํ ปริเยสนฺเต อปฺเปกจฺเจ กุลฺลํ พนฺธนฺเต ปารา ปารํ
คนฺตุกาเม ฯ อถโข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ
อุทานํ อุทาเนสิ
เย ตรนฺติ อณฺณวํ สรํ เสตุํ กตฺวาน วิสชฺช ปลฺลลานิ
กุลฺลํ [๒]- ชโน จ ๓- พนฺธติ ติณฺณา เมธาวิโน ชนาติ ฯ
ปมภาณวารํ ๔- ฯ
[๘๖] อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ
อายามานนฺท เยน โกฏิคาโม เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภควา
มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน โกฏิคาโม ตทวสริ ฯ ตตฺร
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. อปราปรํ ฯ ม. อปารา ปารํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ยุ. โอรา ปารํ ฯ
@๒ ม. ยุ. หิ ฯ ๓ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๔ ม. ... วาโร ฯ
สุทํ ภควา โกฏิคาเม วิหรติ ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
{๘๖.๑} จตุนฺนํ ภิกฺขเว อริยสจฺจานํ อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา
เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ
กตเมสํ จตุนฺนํ ฯ ทุกฺขสฺส ภิกฺขเว อริยสจฺจสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา
เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ
ทุกฺขสมุทยสฺส ภิกฺขเว อริยสจฺจสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ
ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ ทุกฺขนิโรธสฺส
ภิกฺขเว อริยสจฺจสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ
สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย
ภิกฺขเว อริยสจฺจสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ
สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ
{๘๖.๒} ตยิทํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ ทุกฺขสมุทโย ๑-
อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ ทุกฺขนิโรโธ ๒- อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ
ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ อุจฺฉินฺนา ภวตณฺหา
ขีณา ภวเนตฺติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน
สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๘๗] จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ ยถาภูตํ อทสฺสนา
สํสริตํ ๓- ทีฆมทฺธานํ ตาสุ ตาเสฺวว ชาติสุ ฯ
ตานิ เอตานิ ทิฏฺานิ ภวเนตฺติ สมูหตา
อุจฺฉินฺนํ มูลํ ทุกฺขสฺส นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ทุกฺขสมุทยํ ฯ ๒ ม. ยุ. ทุกฺขนิโรธํ ฯ ๓ ม. ยุ. สํสิตํ ฯ
[๘๘] ตตฺรปิ สุทํ ภควา โกฏิคาเม วิหรนฺโต เอตเทว พหุลํ
ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กโรติ อิติ สีลํ อิติ สมาธิ อิติ ปญฺา
สีลปริภาวิโต สมาธิ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส สมาธิปริภาวิตา
ปญฺา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา ปญฺาปริภาวิตํ จิตฺตํ
สมฺมเทว อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ กามาสวา ภวาสวา
อวิชฺชาสวาติ ฯ
[๘๙] อถโข ภควา โกฏิคาเม ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน นาทิกา ๑- เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข
ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน นาทิกา ตทวสริ ฯ ตตฺร
สุทํ ภควา นาทิเก วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
{๘๙.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ
เอตทโวจ สาโฬฺห นาม ภนฺเต ภิกฺขุ นาทิเก กาลกโต ตสฺส กา
คติ โก อภิสมฺปราโย นนฺทา นาม ภนฺเต ภิกฺขุนี นาทิเก กาลกตา
ตสฺสา กา คติ โก อภิสมฺปราโย สุทตฺโต นาม ภนฺเต อุปาสโก
นาทิเก กาลกโต ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโย สุชาตา
นาม ภนฺเต อุปาสิกา นาทิเก กาลกตา ตสฺสา กา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ม. นาติกา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
คติ โก อภิสมฺปราโย กกุโธ ๑- นาม ภนฺเต อุปาสโก นาทิเก
กาลกโต ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโย การฬิมฺโภ ๒-
นาม ภนฺเต อุปาสโก ฯเปฯ นิกโฏ นาม ภนฺเต อุปาสโก ฯเปฯ
กฏิสฺสโห นาม ภนฺเต อุปาสโก ฯเปฯ ตุฏฺโ นาม ภนฺเต
อุปาสโก ฯเปฯ สนฺตุฏฺโ นาม ภนฺเต อุปาสโก ฯเปฯ ภโฏ ๓-
นาม ภนฺเต อุปาสโก ฯเปฯ สุภโฏ ๔- นาม ภนฺเต อุปาสโก
นาทิเก กาลกโต ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโยติ ฯ
{๘๙.๒} สาโฬฺห อานนฺท ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ นนฺทา อานนฺท ภิกฺขุนี
ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติกา
ตตฺถ ปรินิพฺพายินี อนาวตฺติธมฺมา ตสฺมา โลกา สุทตฺโต
อานนฺท อุปาสโก ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ
ตนุตฺตา สกทาคามี สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ
กริสฺสติ สุชาตา อานนฺท อุปาสิกา ติณฺณํ สญฺโชนานํ
ปริกฺขยา โสตาปนฺนา อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนา ๕-
กกุโธ อานนฺท อุปาสโก ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ
ปริกฺขยา โอปปาติโก ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา
โลกา การฬิมฺโภ อานนฺท อุปาสโก ฯเปฯ นิกโฏ อานนฺท
อุปาสโก ฯ กฏิสฺสโห อานนฺท อุปาสโก ฯ ตุฏฺโ อานนฺท
@เชิงอรรถ: ๑ ม. กุกฺกุโฏ ฯ ๒ สี. ยุ. กาลิงฺโค ฯ ม. กาฬิมฺโภ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@๓ สี. ม. ยุ. ภทฺโท ฯ ๔ สี. ม. ยุ. สุภทฺโท ฯ ๕ ม. สมฺโพธิปรายณา ฯ
อุปาสโก ฯ สนฺตุฏฺโ อานนฺท อุปาสโก ฯ ภโฏ อานนฺท
อุปาสโก ฯ สุภโฏ อานนฺท อุปาสโก ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ
สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม
ตสฺมา โลกา ปโรปญฺาส ๑- อานนฺท นาทิเก อุปาสกา กาลกตา
ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติกา ตตฺถ
ปรินิพฺพายิโน อนาวตฺติธมฺมา ตสฺมา โลกา ฉาธิกา ๒- นวุติ อานนฺท
นาทิเก อุปาสกา กาลกตา ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา
ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามิโน สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา
ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสนฺติ ทสาติเรกานิ ๓- อานนฺท ปญฺจสตานิ นาทิเก
อุปาสกา กาลกตา ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺนา
อวินิปาตธมฺมา นิยตา สมฺโพธิปรายนา
{๘๙.๓} อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ อานนฺท ยํ มนุสฺสภูโต กาลํ กเรยฺย
ตสฺมึ ตสฺมึ โข ๔- กาลกเต ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปุจฺฉิสฺสถ
วิเหสาเวสา ๕- อานนฺท ตถาคตสฺส ตสฺมาติหานนฺท ธมฺมทาสํ นาม
ธมฺมปริยายํ เทเสสฺสามิ เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน
อตฺตนา ว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ๖-
ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต โสตาปนฺโนหมสฺมิ
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ
{๘๙.๔} กตโม จ โส อานนฺท ธมฺมาทาโส ธมฺมปริยาโย
เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน อตฺตนา ว
อตฺตานํ พฺยากเรยฺย ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปโรปญฺาสํ ฯ ๒ ม. ยุ. สาธิกา ฯ ๓ ม. ยุ. สาติเรกานิ ฯ
@๔ ม. ตสฺมึ เยว กาลํกเต ฯ ยุ. ... เจ ฯ ๕ ม. วิเหสา เหสา ฯ
@๖ ยุ. ... โยนิโย ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต โสตาปนฺโนหมสฺมิ
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ
{๘๙.๕} อิธานนฺท อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต โหติ อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ
สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน
สมนฺนาคโต โหติ สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก อกาลิโก
เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ สงฺเฆ
อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ
อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ายปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ
สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ
อฏฺ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย
ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ
{๘๙.๖} อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ
อจฺฉิทฺเทหิ อสพเลหิ อกมฺมาเสหิ ภุชิสฺเสหิ วิญฺูปสตฺเถหิ
อปรามฏฺเหิ สมาธิสํวตฺตนิเกหิ อยํ โข อานนฺท ธมฺมาทาโส
ธมฺมปริยาโย เยน สมนฺนาคโต อริยสาวโก อากงฺขมาโน
อตฺตนา ว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย ขีณนิรโยมฺหิ ขีณติรจฺฉานโยนิ
ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต โสตาปนฺโนหมสฺมิ
อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ
{๘๙.๗} ตตฺรปิ สุทํ ภควา นาทิเก วิหรนฺโต คิญฺชกาวสเถ
เอตเทว พหุลํ ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กโรติ อิติ สีลํ อิติ สมาธิ อิติ
ปญฺา สีลปริภาวิโต สมาธิ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส
สมาธิปริภาวิตา ปญฺา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา
ปญฺาปริภาวิตํ จิตฺตํ สมฺมเทว อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ
กามาสวา ภวาสวา อวิชฺชาสวาติ ฯ
[๙๐] อถโข ภควา นาทิเก ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน เวสาลี เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข
ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน เวสาลี ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ
ภควา เวสาลิยํ วิหรติ อมฺพปาลิวเน ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ
{๙๐.๑} สโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิหเรยฺย สมฺปชาโน อยํ เต ๑-
อมฺหากํ อนุสาสนี ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สโต โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย
โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯ จิตฺเต ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ
เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สโต โหติ ฯ
{๙๐.๒} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน โหติ ฯ อิธ
ภิกฺขเว ภิกฺขุ อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชานการี
โหติ อาโลกิเต วิโลกิเต สมฺปชานการี โหติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โว ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
สมฺมิญฺชิเต ปสาริเต สมฺปชานการี โหติ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ
สมฺปชานการี โหติ อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี
โหติ อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม สมฺปชานการี โหติ คเต ิเต
นิสินฺเน สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติ ฯ
เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน โหติ ฯ สโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ
วิหเรยฺย สมฺปชาโน อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ ฯ
[๙๑] อสฺโสสิ โข อมฺพปาลี คณิกา ภควา กิร เวสาลึ
อนุปฺปตฺโต เวสาลิยํ วิหรติ มยฺหํ อมฺพวเนติ ฯ อถโข อมฺพปาลี
คณิกา ภทฺทานิ ภทฺทานิ ยานานิ โยชาเปตฺวา ภทฺทํ ภทฺทํ ยานํ
อภิรุหิตฺวา ภทฺเทหิ ภทฺเทหิ ยาเนหิ เวสาลิยา นิยฺยาสิ เยน
สโก อาราโม เตน ปายาสิ ยาวติกา ยานสฺส ภูมิ ยาเนน
คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติกา ๑- เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ โข อมฺพปาลึ คณิกํ ภควา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ
สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ อถโข อมฺพปาลี คณิกา
ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา
สมฺปหํสิตา ภควนฺตํ เอตทโวจ อธิวาเสตุ เม ภนฺเต ภควา
สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา
ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข อมฺพปาลี คณิกา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา
อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปตฺติกาว ฯ
[๙๒] อสฺโสสุํ โข เวสาลิกา ลิจฺฉวี ภควา กิร เวสาลึ
อนุปฺปตฺโต เวสาลิยํ วิหรติ อมฺพปาลิวเนติ ฯ อถโข เต ลิจฺฉวี
ภทฺทานิ ภทฺทานิ ยานานิ โยชาเปตฺวา ภทฺทํ ภทฺทํ ยานํ อภิรุหิตฺวา
ภทฺเทหิ ภทฺเทหิ ยาเนหิ เวสาลิยา นิยฺยึสุ ฯ ตตฺร เอกจฺเจ ลิจฺฉวี
นีลา โหนฺติ นีลวณฺณา นีลวตฺถา นีลาลงฺการา เอกจฺเจ ลิจฺฉวี
ปีตา โหนฺติ ปีตวณฺณา ปีตวตฺถา ปีตาลงฺการา เอกจฺเจ ลิจฺฉวี
โลหิตกา ๑- โหนฺติ โลหิตกวณฺณา โลหิตกวตฺถา โลหิตกาลงฺการา
เอกจฺเจ ลิจฺฉวี โอทาตา โหนฺติ โอทาตวณฺณา โอทาตวตฺถา
โอทาตาลงฺการา ฯ อถโข อมฺพปาลี คณิกา ทหรานํ ทหรานํ
ลิจฺฉวีนํ อกฺเขน อกฺขํ จกฺเกน จกฺกํ ยุคฺเคน ยุคฺคํ ๒- ปฏิวฏฺเฏสิ ฯ
{๙๒.๑} อถโข เต ลิจฺฉวี อมฺพปาลึ คณิกํ เอตทโวจุํ กึ เช
อมฺพปาลิ ทหรานํ ทหรานํ ลิจฺฉวีนํ อกฺเขน อกฺขํ จกฺเกน จกฺกํ
ยุคฺเคน ยุคฺคํ ปฏิวฏฺเฏสีติ ฯ ตถา หิ ปน เม อยฺยปุตฺตา ภควา
นิมนฺติโต สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ ฯ เทหิ เช
อมฺพปาลิ เอตํ ภตฺตํ สตสหสฺเสนาติ ฯ สเจ หิ ๓- เม อยฺยปุตฺตา
เวสาลึ สาหารํ ทสฺสถ เอวํปิ มหนฺตํ ๔- ภตฺตํ น ทสฺสามีติ ฯ
{๙๒.๒} อถโข เต ลิจฺฉวี องฺคุลี โปเสุํ ๕- ชิตมฺหา วต โภ อมฺพปาลิกาย
วญฺจิตมฺหา ๖- วต โภ อมฺพปาลิกายาติ ๗- ฯ อถโข เต ลิจฺฉวี
@เชิงอรรถ: ๑ โลหิตา ... โลหิตาลงฺการา ๒ ยุโรปิยวินยโปตฺถเกเยว อีสาย อีสํ จกฺเกน จกฺกํ
@ยุคฺเคน ยุคฺคํ อกฺเขน อกฺขนฺติ ปาลิกฺกโม ทิสฺสติ ฯ ๓ ม. ยุ. ปิ ฯ ๔ ม. เอวมหํ
@ตํ ๕ ม. องฺคุลึ โผเฏสุํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๖ สี. ยุ. ปราชิตมฺหา ฯ
@๗ ม. อมฺพกายาติ ฯ
เยน อมฺพปาลิวนํ เตน ปายึสุ ฯ อทฺทสา โข ภควา เต
ลิจฺฉวี ทูรโต ว อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ เยสํ
ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ เทวา ตาวตึสา อทิฏฺปุพฺพา โอโลเกถ ภิกฺขเว
ลิจฺฉวิปริสํ อวโลเกถ ๑- ภิกฺขเว ลิจฺฉวิปริสํ อุปสํหรถ ภิกฺขเว
ลิจฺฉวิปริสํ ตาวตึสสทิสนฺติ ฯ อถโข เต ลิจฺฉวี ยาวติกา ยานสฺส
ภูมิ ยาเนน คนฺตฺวา ยานา ปจฺโจโรหิตฺวา ปตฺติกา ว เยน
ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต ลิจฺฉวี ภควา ธมฺมิยา
กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ
{๙๒.๓} อถโข เต ลิจฺฉวี ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา
สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อธิวาเสตุ
โน ภนฺเต ภควา สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆนาติ [๒]- ฯ
อธิวาสิตํ ๓- โข เม ลิจฺฉวี สฺวาตนาย อมฺพปาลิคณิกาย ภตฺตนฺติ ๔- ฯ
อถโข เต ลิจฺฉวี องฺคุลี โปเสุํ ชิตมฺหา วต โภ อมฺพปาลิกาย
วญฺจิตมฺหา วต โภ อมฺพปาลิกายาติ ฯ อถโข เต ลิจฺฉวี ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ
{๙๒.๔} อถโข อมฺพปาลี คณิกา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน
สเก อาราเม ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปตฺวา ภควโต
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อปโลเกถ ฯ ๒ ม. อถโข ภควา เต ลิจฺฉวี เอตทโวจ ฯ ๓ สี. ม. ยุ.
@อธิวุตฺตํ ฯ ๔ ยุโรปิยวินยโปตฺถเก ปน อธิวุตฺโถมฺหิ ลิจฺฉวี สฺวาตนาย คณิกาย
@ภตฺตนฺตีติ ปาลิกฺกโม ทิสฺสติ ฯ
กาลํ อาโรจาเปสิ กาโล ภนฺเต นิฏฺิตํ ภตฺตนฺติ ฯ อถโข
ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย สทฺธึ
ภิกฺขุสงฺเฆน เยน อมฺพปาลิคณิกาย ปริเวสนํ ๑- เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข อมฺพปาลี คณิกา
พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา
สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ ฯ อถโข อมฺพปาลี คณิกา ภควนฺตํ
ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ อญฺตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข อมฺพปาลี คณิกา ภควนฺตํ
เอตทโวจ อิมาหํ ภนฺเต อารามํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส
ทมฺมีติ ฯ ปฏิคฺคเหสิ ภควา อารามํ ฯ อถโข ภควา อมฺพปาลึ
คณิกํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา
สมฺปหํเสตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ฯ ตตฺร ๒- สุทํ ภควา เวสาลิยํ
วิหรนฺโต อมฺพปาลิวเน เอตเทว พหุลํ ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กโรติ
อิติ สีลํ อิติ สมาธิ อิติ ปญฺา สีลปริภาวิโต สมาธิ มหปฺผโล โหติ
มหานิสํโส สมาธิปริภาวิตา ปญฺา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา
ปญฺาปริภาวิตํ จิตฺตํ สมฺมเทว อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ
กามาสวา ภวาสวา อวิชฺชาสวาติ ฯ
[๙๓] อถโข ภควา อมฺพปาลิวเน ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน
เวฬุวคามโก เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปริเวสนา ฯ ๒ ม. ยุ. ตตฺรปิ ฯ ๓ ยุ. เพลุวคามโก ฯ
อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน
สทฺธึ เยน เวฬุวคามโก ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา เวฬุวคามเก
วิหรติ ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ เอถ ตุเมฺห ภิกฺขเว
สมนฺตา เวสาลึ ยถามิตฺตํ ๑- ยถาสนฺทิฏฺ ยถาสมฺภตฺตํ วสฺสํ
อุปคจฺฉถ อหํ ปน อิเธว เวฬุวคามเก วสฺสํ อุปคจฺฉามีติ ฯ เอวํ
ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา สมนฺตา เวสาลึ
ยถามิตฺตํ ยถาสนฺทิฏฺ ยถาสมฺภตฺตํ วสฺสํ อุปคจฺฉุํ ๓- ฯ
ภควา ปน ตตฺเถว เวฬุวคามเก วสฺสํ อุปคจฺฉิ ฯ
{๙๓.๑} อถโข ภควโต วสฺสูปคตสฺส ขโร อาพาโธ อุปฺปชฺชิ
พาฬฺหา เวทนา วตฺตนฺติ มรณนฺติกา ฯ ตตฺร ๔- สุทํ ภควา สโต
สมฺปชาโน อธิวาเสสิ อวิหญฺมาโน ฯ อถโข ภควโต เอตทโหสิ
น โข เม ตํ ปฏิรูปํ โยหํ อนามนฺเตตฺวา อุปฏฺาเก อนปโลเกตฺวา
ภิกฺขุสงฺฆํ ปรินิพฺพาเยยฺยํ ยนฺนูนาหํ อิมํ อาพาธํ วิริเยน
ปฏิปฺปณาเมตฺวา ชีวิตสงฺขารํ อธิฏฺาย วิหเรยฺยนฺติ ฯ อถโข ภควา
ตํ อาพาธํ วิริเยน ปฏิปฺปณาเมตฺวา ชีวิตสงฺขารํ อธิฏฺาย วิหาสิ ฯ
อถโข ภควโต โส อาพาโธ ปฏิปฺปสฺสมฺภิ ฯ อถโข ภควา คิลานา
วุฏฺิโต อจิรวุฏฺิโต เคลญฺา วิหารา นิกฺขมฺม วิหารปฺปจฺฉายายํ
ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยถาขิตฺตํ ฯ ๒ ม. ยุ. อุเปถ ฯ ๓ ม. อุปคจฺฉึสุ ฯ ๔ ยุ. ตา ฯ
@๕ ยุ. อธิวาเสติ ฯ
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ
เอตทโวจ ทิฏฺา [๑]- ภนฺเต ภควโต ผาสุ ทิฏฺ [๒]- ภนฺเต ภควโต
ขมนียํ อปิจ เม ภนฺเต มธุรกชาโต วิย กาโย ทิสาปิ เม น ปกฺขายนฺติ
ธมฺมาปิ มํ น ปฏิภนฺติ ภควโต เคลญฺเน อปิจ เม ภนฺเต อโหสิ กาจิเทว
อสฺสาสมตฺตา น ตาว ภควา ปรินิพฺพายิสฺสติ น ยาว ภควา ภิกฺขุสงฺฆํ
อารพฺภ กิญฺจิเทว อุทาหรตีติ ฯ
{๙๓.๒} กึ ปนานนฺท ภิกฺขุสงฺโฆ มยิ ปจฺจาสึสติ ๓- เทสิโต
อานนฺท มยา ธมฺโม อนนฺตรํ อพาหิรํ กริตฺวา นตฺถานนฺท
ตถาคตสฺส ธมฺเมสุ อาจริยมุฏฺิ ยสฺส นูน อานนฺท เอวมสฺส
อหํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริหริสฺสามีติ วา มมุทฺเทสิโก ภิกฺขุสงฺโฆติ วา
โส นูน อานนฺท ภิกฺขุสงฺฆํ อารพฺภ กิญฺจิเทว อุทาหเรยฺย ฯ
ตถาคตสฺส โข อานนฺท น เอวํ โหติ อหํ โข ภิกฺขุสงฺฆํ
ปริหริสฺสามีติ วา มมุทฺเทสิโก ภิกฺขุสงฺโฆติ วา ฯ สกึ อานนฺท
ตถาคโต ภิกฺขุสงฺฆํ อารพฺภ กิญฺจิเทว อุทาหริสฺสติ ฯ อหํ โข
ปนานนฺท เอตรหิ ชิณฺโณ วุฑฺโฒ มหลฺลโก อทฺธคโต วโยอนุปฺปตฺโต
อสีติโก เม วโย วตฺตติ ฯ
{๙๓.๓} เสยฺยถาปิ อานนฺท ชรสกฏํ ๔- เวฬุมิสฺสเกน ๕-
ยาเปติ เอวเมว โข อานนฺท เวฬุมิสฺสเกน มญฺเ ตถาคตสฺส
กาโย ยาเปติ ฯ ยสฺมึ อานนฺท สมเย ตถาคโต สพฺพนิมิตฺตานํ
อมนสิการา เอกจฺจานํ เวทนานํ นิโรธา อนิมิตฺตํ เจโตสมาธึ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ผาสุตโร อานนฺท ตสฺมึ สมเย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ทิฏฺโ เม ฯ ยุ. ทิฏฺา เม ฯ ๒ ม. ยุ. เม ฯ ๓ ม. ปจฺจาสีสติ ฯ
@๔ ม. ชชฺชรสกฏํ ฯ ๕ ม. เวขมิสฺสเกน ฯ ยุ. เวฆ ... ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ตถาคตสฺส กาโย โหติ ฯ ตสฺมาติหานนฺท อตฺตทีปา วิหรถ
อตฺตสรณา อนญฺสรณา ธมฺมทีปา ธมฺมสรณา อนญฺสรณา ฯ
กถญฺจ อานนฺท ภิกฺขุ อตฺตทีโป วิหรติ อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ
ธมฺมทีโป ธมฺมสรโณ อนญฺสรโณ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ กาเย
กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯ จิตฺเต ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ
อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เอวํ
โข อานนฺท ภิกฺขุ อตฺตทีโป วิหรติ อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ
ธมฺมทีโป ธมฺมสรโณ อนญฺสรโณ ฯ เย หิ เกจิ อานนฺท
เอตรหิ วา มม วา อจฺจเยน อตฺตทีปา วิหริสฺสนฺติ อตฺตสรณา
อนญฺสรณา ธมฺมทีปา ธมฺมสรณา อนญฺสรณา ตมตคฺเค
เม เต อานนฺท ภิกฺขู ภวิสฺสนฺติ เย เกจิ สิกฺขากามาติ ฯ
มหาปรินิพฺพาเน คามกณฺฑํ สมตฺตํ ฯ
ทุติยภาณวารํ ฯ
[๙๔] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
เวสาลึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ คณฺหาหิ
อานนฺท นิสีทนํ เยน ปาวาลํ ๑- เจติยํ เตนุปสงฺกมิสฺสาม
ทิวาวิหารายาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปฏิสฺสุณิตฺวา นิสีทนํ อาทาย ภควนฺตํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อนุพนฺธิ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. จาปาลํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อถโข ภควา เยน ปาวาลํ เจติยํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อายสฺมาปิ โข อานนฺโท ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
{๙๔.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ภควา
เอตทโวจ รมณียา อานนฺท เวสาลี รมณียํ อุเทนํ เจติยํ รมณียํ
โคตมกํ เจติยํ รมณียํ สตฺตมฺพํ เจติยํ รมณียํ พหุปุตฺตํ เจติยํ
รมณียํ สารนฺททํ เจติยํ รมณียํ ปาวาลํ เจติยํ ยสฺส กสฺสจิ อานนฺท
จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา
อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน อานนฺท กปฺปํ
วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา ตถาคตสฺส โข อานนฺท จตฺตาโร
อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา
ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน อานนฺท ตถาคโต กปฺปํ
วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ ฯ
{๙๔.๒} เอวํปิ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควตา โอฬาริเก
นิมิตฺเต กยิรมาเน โอฬาริเก โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ ปฏิวิชฺฌิตุํ
น ภควนฺตํ ยาจิ ติฏฺตุ ภนฺเต ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ
พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย
เทวมนุสฺสานนฺติ ยถา ตํ มาเรน ปริยุฏฺิตจิตฺโต ฯ ทุติยมฺปิ
โข ภควา ฯเปฯ ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
อามนฺเตสิ รมณียา อานนฺท เวสาลี รมณียํ อุเทนํ เจติยํ
รมณียํ โคตมกํ เจติยํ รมณียํ สตฺตมฺพํ เจติยํ รมณียํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สตฺตมฺพกํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
พหุปุตฺตํ เจติยํ รมณียํ สารนฺททํ เจติยํ รมณียํ ปาวาลํ
เจติยํ ยสฺส กสฺสจิ อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา
พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส
อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา ตถาคตสฺส
โข อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา
วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน
อานนฺท ตถาคโต กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ ฯ
{๙๔.๓} เอวํปิ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควตา โอฬาริเก
นิมิตฺเต กยิรมาเน โอฬาริเก โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ
ปฏิวิชฺฌิตุํ น ภควนฺตํ ยาจิ ติฏฺตุ ภนฺเต ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ
สุคโต กปฺปํ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย
หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ยถา ตํ มาเรน ปริยุฏฺิตจิตฺโต ฯ
อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ คจฺฉ ตฺวํ อานนฺท
ยสฺสทานิ กาลํ มญฺสีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท
ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ
กตฺวา อวิทูเร อญฺตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสีทิ ฯ
[๙๕] อถโข มาโร ปาปิมา อจิรปกฺกนฺเต อายสฺมนฺเต อานนฺเท
เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ
ิโต โข มาโร ปาปิมา ภควนฺตํ เอตทโวจ ปรินิพฺพาตุทานิ
ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ สุคโต ปรินิพฺพานกาโลทานิ
ภนฺเต ภควโต
{๙๕.๑} ภาสิตา โข ปเนสา ภนฺเต ภควตา วาจา น ตาวาหํ ปาปิม
ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม ภิกฺขู น สาวกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา
วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา
อนุธมฺมจาริโน สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ เทเสสฺสนฺติ
ปญฺเปสฺสนฺติ ปฏฺเปสฺสนฺติ วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ
อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ
ธมฺมํ เทเสสฺสนฺตีติ เอตรหิ โข ปน ภนฺเต ภิกฺขู ภควโต สาวกา วิยตฺตา
วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา
อนุธมฺมจาริโน สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขนฺติ เทเสนฺติ
ปญฺเปนฺติ ปฏฺเปนฺติ วิวรนฺติ วิภชนฺติ อุตฺตานีกโรนฺติ อุปฺปนฺนํ
ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ
เทเสนฺติ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ สุคโต
ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโต
{๙๕.๒} ภาสิตา โข ปเนสา ภนฺเต ภควตา วาจา น ตาวาหํ ปาปิม
ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม ภิกฺขุนิโย น สาวิกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา
วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา
อนุธมฺมจารินิโย สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ ปญฺเปสฺสนฺติ
ปฏฺเปสฺสนฺติ วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ อุปฺปนฺนํ
ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ
เทเสสฺสนฺตีติ เอตรหิ โข ปน ภนฺเต ภิกฺขุนิโย ภควโต สาวิกา
วิยตฺตา วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา
สามีจิปฏิปนฺนา อนุธมฺมจารินิโย สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขนฺติ
เทเสนฺติ ปญฺเปนฺติ ปฏฺเปนฺติ วิวรนฺติ วิภชนฺติ อุตฺตานีกโรนฺติ
อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ
ธมฺมํ เทเสนฺติ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ
สุคโต ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโต
{๙๕.๓} ภาสิตา โข ปเนสา ภนฺเต ภควตา วาจา น ตาวาหํ ปาปิม
ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม อุปาสกา น สาวกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา
วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา
อนุธมฺมจาริโน สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ เทเสสฺสนฺติ
ปญฺเปสฺสนฺติ ปฏฺเปสฺสนฺติ วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ
อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ
ธมฺมํ เทเสสฺสนฺตีติ เอตรหิ โข ปน ภนฺเต อุปาสกา ภควโต สาวกา
วิยตฺตา วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา
สามีจิปฏิปนฺนา อนุธมฺมจาริโน สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขนฺติ
เทเสนฺติ ปญฺเปนฺติ ปฏฺเปนฺติ วิวรนฺติ วิภชนฺติ อุตฺตานีกโรนฺติ
อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา
สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสนฺติ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา
ปรินิพฺพาตุ สุคโต ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโต
{๙๕.๔} ภาสิตา โข ปเนสา ภนฺเต ภควตา วาจา น ตาวาหํ
ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม อุปาสิกา น สาวิกา ภวิสฺสนฺติ
วิยตฺตา วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา
สามีจิปฏิปนฺนา อนุธมฺมจารินิโย สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา
อาจิกฺขิสฺสนฺติ เทเสสฺสนฺติ ปญฺเปสฺสนฺติ ปฏฺเปสฺสนฺติ
วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ
สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสสฺสนฺตีติ
เอตรหิ โข ปน ภนฺเต อุปาสิกา ภควโต สาวิกา วิยตฺตา วินีตา
วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา
อนุธมฺมจารินิโย สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขนฺติ เทเสนฺติ
ปญฺเปนฺติ ปฏฺเปนฺติ วิวรนฺติ วิภชนฺติ อุตฺตานีกโรนฺติ อุปฺปนฺนํ
ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ
เทเสนฺติ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ สุคโต
ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโต
{๙๕.๕} ภาสิตา โข ปเนสา ภนฺเต ภควตา วาจา น ตาวาหํ ปาปิม
ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม อิทํ พฺรหฺมจริยํ น อิทฺธญฺเจว ภวิสฺสติ
ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตนฺติ
เอตรหิ โข ปน ภนฺเต ภควโต อิทํ พฺรหฺมจริยํ อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจ
วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ ปรินิพฺพาตุทานิ
ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ สุคโต ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต
ภควโตติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภควา มารํ ปาปิมนฺตํ เอตทโวจ
อปฺโปสฺสุกฺโก ตฺวํ ปาปิม โหหิ น จิรํ ตถาคตสฺส ปรินิพฺพานํ
ภวิสฺสติ อิโต ติณฺณํ มาสานํ อจฺจเยน ตถาคโต ปรินิพฺพายิสฺสตีติ ฯ
{๙๕.๖} อถโข ภควา ปาวาลเจติเย สโต สมฺปชาโน อายุสงฺขารํ
โอสฺสชฺชิ ๑- ฯ โอสฺสฏฺเ จ ภควตา ๒- อายุสงฺขาเร มหา ภูมิจาโล
อโหสิ ภึสนโก โลมหํโส ๓- เทวทุนฺทภิโย จ ผลึสุ ฯ อถโข ภควา
เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ
[๙๖] ตุลมตุลญฺจ สมฺภวํ
ภวสงฺขารมวสฺสชฺชิ มุนิ
อชฺฌตฺตรโต สมาหิโต
อภินฺทิ ๔- กวจมิวตฺตสมฺภวนฺติ ฯ
[๙๗] อถโข อายสฺมโต อานนฺทสฺส เอตทโหสิ อจฺฉริยํ วต
โภ อพฺภูตํ วต โภ มหา วตายํ ภูมิจาโล สุมหา วตายํ
ภูมิจาโล ภึสนโก โลมหํโส ๕- เทวทุนฺทภิโย ๖- จ ผลึสุ โก นุ โข
เหตุ โก ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ ฯ อถโข
อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ
ภนฺเต มหา วตายํ ภนฺเต ภูมิจาโล สุมหา วตายํ ภนฺเต
ภูมิจาโล ภึสนโก โลมหํโส เทวทุนฺทภิโย จ ผลึสุ โก นุ โข
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โอสฺสชิ ฯ ๒ ยุ. ภควโต ฯ ๓ ม. สโลมหํโส ฯ ๔ ยุ. อภิท ฯ
@๕ ม ยุ. สโลมหํโส ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๖ ม. ยุ. เทวทุนฺทุภิโย ฯ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ
ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ ฯ
[๙๘] อฏฺ โข อิเม อานนฺท เหตู อฏฺ ปจฺจยา มหโต
ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ กตเม อฏฺ ฯ
{๙๘.๑} อยํ อานนฺท มหาปวี อุทเก ปติฏฺิตา อุทกํ วาเต
ปติฏฺิตํ วาโต อากาสฏฺโ โหติ โส โข อานนฺท สมโย ยํ มหาวาตา
วายนฺติ มหาวาตา วายนฺตา อุทกํ กมฺเปนฺติ อุทกํ กมฺปิตํ ปวึ
กมฺเปติ อยํ ปโม เหตุ ปโม ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
{๙๘.๒} ปุน จปรํ อานนฺท สมโณ วา โหติ พฺราหฺมโณ วา อิทฺธิมา
เจโตวสิปฺปตฺโต เทโว วา มหิทฺธิโก มหานุภาโว ตสฺส ๑- ปริตฺตา
ปวิสญฺา ภาวิตา โหติ อปฺปมาณา อาโปสญฺา โส อิมํ
ปวึ กมฺเปติ สงฺกมฺเปติ สมฺปกมฺเปติ สมฺปเวเธติ อยํ ทุติโย
เหตุ ทุติโย ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
{๙๘.๓} ปุน จปรํ อานนฺท ยทา โพธิสตฺโต ตุสิตา กายา จวิตฺวา
สโต สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ ตทายํ ปวี กมฺปติ สงฺกมฺปติ
สมฺปกมฺปติ สมฺปเวธติ อยํ ตติโย เหตุ ตติโย ปจฺจโย มหโต
ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
{๙๘.๔} ปุน จปรํ อานนฺท ยทา โพธิสตฺโต สโต สมฺปชาโน
มาตุ กุจฺฉิมฺหา นิกฺขมติ ตทายํ ปวี กมฺปติ สงฺกมฺปติ สมฺปกมฺปติ
สมฺปเวธติ อยํ จตุตฺโถ เหตุ จตุตฺโถ ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส
ปาตุภาวาย ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. ยสฺส ฯ
{๙๘.๕} ปุน จปรํ อานนฺท ยทา ตถาคโต อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ
อภิสมฺพุชฺฌติ ตทายํ ปวี กมฺปติ สงฺกมฺปติ สมฺปกมฺปติ สมฺปเวธติ
อยํ ปญฺจโม เหตุ ปญฺจโม ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
ปุน จปรํ อานนฺท ยทา ตถาคโต อนุตฺตรํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ ๑-
ตทายํ ปวี กมฺปติ สงฺกมฺปติ สมฺปกมฺปติ สมฺปเวธติ อยํ
ฉฏฺโ เหตุ ฉฏฺโ ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ
{๙๘.๖} ปุน จปรํ อานนฺท ยทา ตถาคโต สโต สมฺปชาโน
อายุสงฺขารํ โอสฺสชฺชติ ตทายํ ปวี กมฺปติ สงฺกมฺปติ สมฺปกมฺปติ
สมฺปเวธติ อยํ สตฺตโม เหตุ สตฺตโม ปจฺจโย มหโต ภูมิจาลสฺส
ปาตุภาวาย ฯ
{๙๘.๗} ปุน จปรํ อานนฺท ยทา ตถาคโต อนุปาทิเสสาย
นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายติ ตทายํ ปวี กมฺปติ สงฺกมฺปติ
สมฺปกมฺปติ สมฺปเวธติ อยํ อฏฺโม เหตุ อฏฺโม ปจฺจโย
มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวาย ฯ อิเม โข อานนฺท อฏฺ เหตู
อฏฺ ปจฺจยา มหโต ภูมิจาลสฺส ปาตุภาวายาติ ฯ
[๙๙] อฏฺ โข อิมา อานนฺท ปริสา ฯ กตมา อฏฺ ฯ ขตฺติยปริสา
พฺราหฺมณปริสา คหปติปริสา สมณปริสา จาตุมฺมหาราชิกปริสา
ตาวตึสปริสา มารปริสา พฺรหฺมปริสา ฯ อภิชานามิ โข ปนาหํ
อานนฺท อเนกสตํ ขตฺติยปริสํ อุปสงฺกมิตฺวา ๒- ฯ ตตฺรปิ มยา
สนฺนิสินฺนปุพฺพญฺเจว สลฺลปิตปุพฺพญฺจ สากจฺฉา จ สมาปชฺชิตปุพฺพา ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปวตฺเตติ ฯ ๒ อุปสงฺกมิตาติปิ ปาโ ฯ
ตตฺถ ยาทิสโก เตสํ วณฺโณ โหติ ตาทิสโก มยฺหํ วณฺโณ โหติ
ยาทิสโก เตสํ สโร โหติ ตาทิสโก มยฺหํ สโร โหติ ฯ ธมฺมิยา จ
กถาย สนฺทสฺเสมิ สมาทเปมิ สมุตฺเตเชมิ สมฺปหํเสมิ ภาสมานญฺจ
มํ น ชานนฺติ โก นุ โข อยํ ภาสติ เทโว วา มนุสฺโส วาติ ฯ ธมฺมิยา
จ กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา
อนฺตรธายามิ อนฺตรหิตญฺจ มํ น ชานนฺติ โก นุ โข อยํ อนฺตรหิโต
เทโว วา มนุสฺโส วาติ ฯ อภิชานามิ โข ปนาหํ อานนฺท อเนกสตํ
พฺราหฺมณปริสํ ฯเปฯ คหปติปริสํ ฯเปฯ สมณปริสํ ฯเปฯ
จาตุมฺมหาราชิกปริสํ ฯเปฯ ตาวตึสปริสํ ฯเปฯ มารปริสํ ฯเปฯ
พฺรหฺมปริสํ อุปสงฺกมิตฺวา ฯ ตตฺรปิ มยา สนฺนิสินฺนปุพฺพญฺเจว
สลฺลปิตปุพฺพญฺจ สากจฺฉา จ สมาปชฺชิตปุพฺพา ฯ ตตฺถ ยาทิสโก
เตสํ วณฺโณ โหติ ตาทิสโก มยฺหํ วณฺโณ โหติ ยาทิสโก เตสํ สโร
โหติ ตาทิสโก มยฺหํ สโร โหติ ฯ ธมฺมิยา จ กถาย สนฺทสฺเสมิ
สมาทเปมิ สมุตฺเตเชมิ สมฺปหํเสมิ ภาสมานญฺจ มํ น ชานนฺติ
โก นุ โข อยํ ภาสติ เทโว วา มนุสฺโส วาติ ฯ ธมฺมิยา จ กถาย
สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา
อนฺตรธายามิ อนฺตรหิตญฺจ มํ น ชานนฺติ โก นุ โข อยํ อนฺตรหิโต
เทโว วา มนุสฺโส วาติ ฯ อิมา โข อานนฺท อฏฺ ปริสา ฯ
[๑๐๐] อฏฺ โข อิมานิ อานนฺท อภิภายตนานิ ฯ กตมานิ
อฏฺ ฯ อชฺฌตฺตํรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ ปริตฺตานิ
สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ เอวํสญฺี
โหติ อิทํ ปมํ อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๑} อชฺฌตฺตํรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
อปฺปมาณานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ
ปสฺสามีติ เอวํสญฺี โหติ อิทํ ทุติยํ อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๒} อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
ปริตฺตานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ
เอวํสญฺี โหติ อิทํ ตติยํ อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๓} อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
อปฺปมาณานิ สุวณฺณทุพฺพณฺณานิ ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ
เอวํสญฺี โหติ อิทํ จตุตฺถํ อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๔} อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
นีลานิ นีลวณฺณานิ นีลนิทสฺสนานิ นีลนิภาสานิ เสยฺยถาปิ นาม
อุมฺมาปุปฺผํ นีลํ นีลวณฺณํ นีลนิทสฺสนํ นีลนิภาสํ เสยฺยถา ๑- วา
ปน ตํ วตฺถํ พาราณเสยฺยกํ อุภโตภาควิมฏฺ นีลํ นีลวณฺณํ
นีลนิทสฺสนํ นีลนิภาสํ เอวเมว อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก
พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ นีลานิ นีลวณฺณานิ นีลนิทสฺสนานิ นีลนิภาสานิ
ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ เอวํสญฺี โหติ อิทํ ปญฺจมํ
อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๕} อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
ปีตานิ ปีตวณฺณานิ ปีตนิทสฺสนานิ ปีตนิภาสานิ เสยฺยถาปิ นาม
กณฺณิการปุปฺผํ ปีตํ ปีตวณฺณํ ปีตนิทสฺสนํ ปีตนิภาสํ เสยฺยถา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เสยฺยถาปิ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วา ปน ตํ วตฺถํ พาราณเสยฺยกํ อุภโตภาควิมฏฺ ปีตํ ปีตวณฺณํ
ปีตนิทสฺสนํ ปีตนิภาสํ เอวเมว อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก
พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ ปีตานิ ปีตวณฺณานิ ปีตนิทสฺสนานิ ปีตนิภาสานิ
ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ เอวํสญฺี โหติ อิทํ ฉฏฺ
อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๖} อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
โลหิตกานิ โลหิตกวณฺณานิ โลหิตกนิทสฺสนานิ โลหิตกนิภาสานิ
เสยฺยถาปิ นาม พนฺธุชีวกํ ปุปฺผํ โลหิตกํ โลหิตกวณฺณํ
โลหิตกนิทสฺสนํ โลหิตกนิภาสํ เสยฺยถา วา ปน ตํ วตฺถํ พาราณเสยฺยกํ
อุภโตภาควิมฏฺ โลหิตกํ โลหิตกวณฺณํ โลหิตกนิทสฺสนํ
โลหิตกนิภาสํ เอวเมว อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
โลหิตกานิ โลหิตกวณฺณานิ โลหิตกนิทสฺสนานิ โลหิตกนิภาสานิ
ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ เอวํสญฺี โหติ อิทํ สตฺตมํ
อภิภายตนํ ฯ
{๑๐๐.๗} อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ
โอทาตานิ โอทาตวณฺณานิ โอทาตนิทสฺสนานิ โอทาตนิภาสานิ
เสยฺยถาปิ นาม โอสธิตารกา โอทาตา โอทาตวณฺณา
โอทาตนิทสฺสนา โอทาตนิภาสา เสยฺยถา วา ปน ตํ วตฺถํ
พาราณเสยฺยกํ อุภโตภาควิมฏฺ โอทาตํ โอทาตวณฺณํ โอทาตนิทสฺสนํ
โอทาตนิภาสํ เอวเมว อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี เอโก พหิทฺธารูปานิ
ปสฺสติ โอทาตานิ โอทาตวณฺณานิ โอทาตนิทสฺสนานิ
ตานิ อภิภุยฺย ชานามิ ปสฺสามีติ เอวํสญฺี โหติ อิทํ อฏฺมํ
อภิภายตนํ ฯ อิมานิ โข อานนฺท อฏฺ อภิภายตนานิ ฯ
[๑๐๑] อฏฺ โข อิเม อานนฺท วิโมกฺขา ฯ กตเม อฏฺ ฯ
รูปี รูปานิ ปสฺสติ อยํ ปโม วิโมกฺโข ฯ อชฺฌตฺตํอรูปสญฺี
พหิทฺธารูปานิ ปสฺสติ อยํ ทุติโย วิโมกฺโข ฯ สุภนฺเตว อธิมุตฺโต
โหติ อยํ ตติโย วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส รูปสญฺานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา อนนฺโต
อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ จตุตฺโถ
วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อนนฺตํ
วิญฺาณนฺติ วิญฺาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ปญฺจโม
วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ
อากิญฺจญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ฉฏฺโ วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส
อากิญฺจญฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺานาสญฺายตนํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ สตฺตโม วิโมกฺโข ฯ สพฺพโส
เนวสญฺานาสญฺายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺาเวทยิตนิโรธํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ อฏฺโม วิโมกฺโข ฯ อิเม โข อานนฺท
อฏฺ วิโมกฺขา ฯ
[๑๐๒] เอกมิทาหํ อานนฺท สมยํ อุรุเวลายํ วิหรามิ นชฺชา
เนรญฺชราย ตีเร อชปาลนิโคฺรเธ ปมาภิสมฺพุทฺโธ ฯ อถโข
อานนฺท มาโร ปาปิมา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา
เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข อานนฺท มาโร ปาปิมา
มํ เอตทโวจ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ สุคโต
ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโตติ เอวํ วุตฺเต อหํ อานนฺท
มารํ ปาปิมนฺตํ ๑- เอตทโวจํ
{๑๐๒.๑} น ตาวาหํ ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม ภิกฺขู
น สาวกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา อนุธมฺมจาริโน สกํ อาจริยกํ
อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ เทเสสฺสนฺติ ปญฺเปสฺสนฺติ ปฏฺเปสฺสนฺติ
วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ ๒- อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ
สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ ๓- นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสสฺสนฺติ ฯ
{๑๐๒.๒} น ตาวาหํ ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม ภิกฺขุนิโย
น สาวิกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา อนุธมฺมจารินิโย สกํ
อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ เทเสสฺสนฺติ ปญฺเปสฺสนฺติ
ปฏฺเปสฺสนฺติ วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ อุปฺปนฺนํ
ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ
ธมฺมํ เทเสสฺสนฺติ ฯ
{๑๐๒.๓} น ตาวาหํ ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม อุปาสกา
น สาวกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา พหุสฺสุตา ธมฺมธรา
ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา อนุธมฺมจาริโน สกํ อาจริยกํ
อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ เทเสสฺสนฺติ ปญฺเปสฺสนฺติ ปฏฺเปสฺสนฺติ
วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ อุตฺตานีกริสฺสนฺติ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปาปิมํ ฯ ๒ ยุ. อุตฺตานิกริสฺสนฺติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
@๓ ยุ. สุนิคฺคีหํ ฯ
สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ
เทเสสฺสนฺติ ฯ น ตาวาหํ ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม
อุปาสิกา น สาวิกา ภวิสฺสนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา
พหุสฺสุตา ธมฺมธรา ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺนา สามีจิปฏิปนฺนา
อนุธมฺมจารินิโย สกํ อาจริยกํ อุคฺคเหตฺวา อาจิกฺขิสฺสนฺติ
เทเสสฺสนฺติ ปญฺเปสฺสนฺติ ปฏฺเปสฺสนฺติ วิวริสฺสนฺติ วิภชิสฺสนฺติ
อุตฺตานีกริสฺสนฺติ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ
นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสสฺสนฺติ ฯ
{๑๐๒.๔} น ตาวาหํ ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม อิทํ
พฺรหฺมจริยํ อิทฺธญฺเจว ภวิสฺสติ ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ
ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตนฺติ ฯ อิทาเนว ๑- โข อานนฺท
อชฺช ปาวาเล ๒- เจติเย มาโร ปาปิมา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข อานนฺท
มาโร ปาปิมา มํ เอตทโวจ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา ปรินิพฺพาตุ
สุคโต ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโต ภาสิตา โข ปเนสา
ภนฺเต ภควตา วาจา น ตาวาหํ ปาปิม ปรินิพฺพายิสฺสามิ ยาว เม
ภิกฺขู น สาวกา ภวิสฺสนฺติ ฯ ยาว เม ภิกฺขุนิโย น สาวิกา ภวิสฺสนฺติ ฯ
ยาว เม อุปาสกา น สาวกา ภวิสฺสนฺติ ฯ ยาว เม อุปาสิกา น
สาวิกา ภวิสฺสนฺติ ฯ ยาว เม อิทํ พฺรหฺมจริยํ [๓]- อิทฺธญฺเจว [๔]-
ภวิสฺสติ ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ
สุปฺปกาสิตนฺติ ฯ เอตรหิ โข ปน ภนฺเต ภควโต
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อิทานิเจว โข ฯ ๒ ม. ยุ. จาปาเล ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๓-๔ ม. ยุ. น ฯ
พฺรหฺมจริยํ อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว
เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ ปรินิพฺพาตุทานิ ภนฺเต ภควา
ปรินิพฺพาตุ สุคโต ปรินิพฺพานกาโลทานิ ภนฺเต ภควโตติ ฯ
{๑๐๒.๕} เอวํ วุตฺเต อหํ อานนฺท มารํ ปาปิมนฺตํ เอตทโวจํ
อปฺโปสฺสุกฺโก ตฺวํ ปาปิม โหหิ น จิรํ ตถาคตสฺส ปรินิพฺพานํ ภวิสฺสติ
อิโต ติณฺณํ มาสานํ อจฺจเยน ตถาคโต ปรินิพฺพายิสฺสตีติ อิทาเนว
โข อานนฺท อชฺช ปาวาเล เจติเย ตถาคเตน สเตน สมฺปชาเนน
อายุสงฺขาโร โอสฺสฏฺโติ ฯ
{๑๐๒.๖} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ
ติฏฺตุ ภนฺเต ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ พหุชนหิตาย
พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย
เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ อลํทานิ อานนฺท มา ตถาคตํ ยาจิ
อกาโลทานิ อานนฺท ตถาคตํ ยาจนายาติ ฯ ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา
อานนฺโท ฯเปฯ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ
เอตทโวจ ติฏฺตุ ภนฺเต ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ
พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย
สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
{๑๐๒.๗} สทฺทหสิ ตฺวํ อานนฺท ตถาคตสฺส โพธินฺติ ฯ เอวํ
ภนฺเต ฯ อถ กิญฺจรหิ ตฺวํ อานนฺท ตถาคตํ ยาวตติยกํ อภินิปฺปีเฬสีติ ฯ
สมฺมุขา เม ตํ ภนฺเต ภควโต สุตํ สมฺมุขา ปฏิคฺคหิตํ ยสฺส
กสฺสจิ อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา
ยานีกตา ๑- วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ยานิกตา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา ตถาคตสฺส
โข อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา
วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา อากงฺขมาโน อานนฺท
ตถาคโต กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ ฯ สทฺทหสิ ตฺวํ
อานนฺทาติ ฯ
{๑๐๒.๘} เอวํ ภนฺเต ฯ ตสฺมาติหานนฺท ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ
ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธํ ยํ ตฺวํ ตถาคเตน เอวํ โอฬาริเก นิมิตฺเต
กยิรมาเน โอฬาริเก โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ ปฏิวิชฺฌิตุํ น
ตถาคตํ ยาจิ ติฏฺตุ [๑]- ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ
พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย
เทวมนุสฺสานนฺติ สเจ ตฺวํ อานนฺท ตถาคตํ ยาเจยฺยาสิ เทฺว ว
เต วาจา ตถาคโต ปฏิกฺขิเปยฺย อถ ตติยกํ อธิวาเสยฺย
ตสฺมาติหานนฺท ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธํ ฯ
[๑๐๓] เอกมิทาหํ อานนฺท สมยํ ราชคเห วิหรามิ คิชฺฌกูเฏ
ปพฺพเต ฯ ตตฺราปิ โข ตาหํ อานนฺท อามนฺเตสึ รมณียํ อานนฺท
ราชคหํ รมณีโย [๒]- คิชฺฌกูโฏ ปพฺพโต ยสฺส กสฺสจิ อานนฺท
จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา
อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน กปฺปํ วา
ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา ฯ ตถาคตสฺส โข อานนฺท จตฺตาโร
อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา
สุสมารทฺธา โส ๓- อากงฺขมาโน อานนฺท ตถาคโต กปฺปํ วา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ภนฺเต ฯ ๒ ม. อานนฺท ฯ ๓ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ เอวมฺปิ โข ตฺวํ อานนฺท ตถาคเตน
โอฬาริเก นิมิตฺเต กยิรมาเน โอฬาริเก โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ
ปฏิวิชฺฌิตุํ น ตถาคตํ ยาจิ ติฏฺตุ [๑]- ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ
สุคโต กปฺปํ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย
หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ สเจ ตฺวํ อานนฺท ตถาคตํ
ยาเจยฺยาสิ เทฺว ว เต วาจา ตถาคโต ปฏิกฺขิเปยฺย อถ ตติยกํ
อธิวาเสยฺย ตสฺมาติหานนฺท ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธํ ฯ
[๑๐๔] เอกมิทาหํ อานนฺท สมยํ ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ
โคตมนิโคฺรเธ ๒- ฯเปฯ ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ โจรปฺปปาเต ฯ
ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ เวภารปสฺเส สตฺตปณฺณคุหายํ ๓- ฯ ตตฺเถว
ราชคเห วิหรามิ อิสิคิลิปสฺเส กาฬสิลายํ ฯ ตตฺเถว ราชคเห
วิหรามิ สีตวเน สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาเร ฯ ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ
ตโปทาราเม ฯ ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ
ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ ชีวกมฺพวเน ฯ ตตฺเถว ราชคเห วิหรามิ
มทฺทกุจฺฉิสฺมึ มิคทาเย ฯ
{๑๐๔.๑} ตตฺราปิ โข ตาหํ อานนฺท อามนฺเตสึ รมณียํ
อานนฺท ราชคหํ รมณีโย คิชฺฌกูโฏ ปพฺพโต รมณีโย
โคตมนิโคฺรโธ รมณีโย โจรปฺปปาโต รมณียา เวภารปสฺเส
สตฺตปณฺณคุหา รมณียา อิสิคิลิปสฺเส กาฬสิลา รมณีโย สีตวเน
สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาโร รมณีโย ตโปทาราโม รมณีโย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ภนฺเต ฯ ๒ ยุ. นิโครฺธาราเม ฯ ๓ ม. ยุ. สตฺตปณฺีคุหายํ ฯ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ
เวฬุวนกลนฺทกนิวาโป ๑- รมณียํ ชีวกมฺพวนํ รมณีโย มทฺทกุจฺฉิมิคทาโย ๒-
ยสฺส กสฺสจิ อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา
วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน กปฺปํ วา
ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา ฯ
{๑๐๔.๒} ตถาคตสฺส โข อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา
พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส ๓-
อากงฺขมาโน อานนฺท ตถาคโต กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ
เอวมฺปิ โข ตฺวํ อานนฺท ตถาคเตน โอฬาริเก นิมิตฺเต กยิรมาเน
โอฬาริเก โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ ปฏิวิชฺฌิตุํ น ตถาคตํ ยาจิ
ติฏฺตุ ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย
โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ สเจ ตฺวํ
อานนฺท ตถาคตํ ยาเจยฺยาสิ เทฺว ว เต วาจา ตถาคโต ปฏิกฺขิเปยฺย
อถ ตติยกํ อธิวาเสยฺย ตสฺมาติหานนฺท ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ ตุเยฺหเวตํ
อปรทฺธํ ฯ
[๑๐๕] เอกมิทาหํ อานนฺท สมยํ อิเธว เวสาลิยํ วิหรามิ
อุเทเน เจติเย ฯ ตตฺราปิ โข ตาหํ อานนฺท อามนฺเตสึ รมณียา
อานนฺท เวสาลี รมณียํ อุเทนํ เจติยํ ยสฺส กสฺสจิ อานนฺท
จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา
ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย
กปฺปาวเสสํ วา ฯ ตถาคตสฺส โข อานนฺท จตฺตาโร อิทฺธิปาทา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. เวฬุวเน ฯ ๒ ม. ยุ. มทฺทกุจฺฉิสฺมึ ฯ ๓ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ
ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา
โส ๑- อากงฺขมาโน อานนฺท ตถาคโต กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย
กปฺปาวเสสํ วาติ เอวมฺปิ โข ตฺวํ อานนฺท ตถาคเตน โอฬาริเก
นิมิตฺเต กยิรมาเน โอฬาริเก โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ ปฏิวิชฺฌิตุํ
น ตถาคตํ ยาจิ ติฏฺตุ ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ
พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย
เทวมนุสฺสานนฺติ สเจ ตฺวํ อานนฺท ตถาคตํ ยาเจยฺยาสิ เทฺว
ว เต วาจา ตถาคโต ปฏิกฺขิเปยฺย อถ ตติยกํ อธิวาเสยฺย
ตสฺมาติหานนฺท ตุเยฺหเวตํ ทุกฺกฏํ ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธํ ฯ
[๑๐๖] เอกมิทาหํ อานนฺท สมยํ อิเธว เวสาลิยํ วิหรามิ
โคตมเก เจติเย ฯเปฯ อิเธว เวสาลิยํ วิหรามิ สตฺตมฺเพ
เจติเย ฯ อิเธว เวสาลิยํ วิหรามิ พหุปุตฺเต เจติเย ฯ อิเธว
เวสาลิยํ วิหรามิ สารนฺทเท เจติเย ฯ อิทาเนว โข ตาหํ
อานนฺท อชฺช ปาวาเล เจติเย อามนฺเตสึ รมณียา อานนฺท
เวสาลี รมณียํ อุเทนํ เจติยํ รมณียํ โคตมกํ เจติยํ รมณียํ
สตฺตมฺพํ เจติยํ รมณียํ พหุปุตฺตํ เจติยํ รมณียํ สารนฺททํ
เจติยํ รมณียํ ปาวาลํ เจติยํ ยสฺส กสฺสจิ อานนฺท จตฺตาโร
อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา วตฺถุกตา อนุฏฺิตา
ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย
กปฺปาวเสสํ วา ฯ
{๑๐๖.๑} ตถาคตสฺส โข อานนฺท จตฺตาโร
อิทฺธิปาทา ภาวิตา พหุลีกตา ยานีกตา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
วตฺถุกตา อนุฏฺิตา ปริจิตา สุสมารทฺธา โส อากงฺขมาโน อานนฺท
ตถาคโต กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วาติ เอวมฺปิ โข
ตฺวํ อานนฺท ตถาคเตน โอฬาริเก นิมิตฺเต กยิรมาเน โอฬาริเก
โอภาเส กยิรมาเน นาสกฺขิ ปฏิวิชฺฌิตุํ น ตถาคตํ ยาจิ ติฏฺตุ
ภควา กปฺปํ ติฏฺตุ สุคโต กปฺปํ พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย
โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ สเจ
ตฺวํ อานนฺท ตถาคตํ ยาเจยฺยาสิ เทฺว ว เต วาจา ตถาคโต
ปฏิกฺขิเปยฺย อถ ตติยกํ อธิวาเสยฺย ตสฺมาติหานนฺท ตุเยฺหเวตํ
ทุกฺกฏํ ตุเยฺหเวตํ อปรทฺธํ
{๑๐๖.๒} น นุ เอวํ ๑- อานนฺท มยา ปฏิกจฺเจว ๒-
อกฺขาตํ สพฺเพเหว ปิเยหิ มนาเปหิ นานาภาโว วินาภาโว
อญฺถาภาโว ตํ กุเตตฺถ อานนฺท ลพฺภา ยนฺตํ ชาตํ ภูตํ
สงฺขตํ ปโลกธมฺมํ ตํ วต มา ปลุชฺชีติ เนตํ านํ วิชฺชติ ฯ
{๑๐๖.๓} ยํ โข ปเนตํ อานนฺท ตถาคเตน จตฺตํ วนฺตํ มุตฺตํ ปหีนํ
ปฏินิสฺสฏฺ โอสฺสฏฺโ อายุสงฺขาโร เอกํเสน วาจา [๓]- ภาสิตา
น จิรํ ตถาคตสฺส ปรินิพฺพานํ ภวิสฺสติ อิโต ติณฺณํ มาสานํ
อจฺจเยน ตถาคโต ปรินิพฺพายิสฺสตีติ ตญฺจ ๔- ตถาคโต ชีวิตเหตุ
ปุน ปจฺจาคมิสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ ฯ อายามานนฺท เยน
มหาวนํ เยน ๕- กูฏาคารสาลา เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ
ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เอตํ ฯ ๒ สี. ยุ. ปฏิคจฺเจว ฯ ๓ ยุ. ภควตา ฯ ๔ ยุ. ตํ วจนํ ฯ
@๕ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
ภควา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ เยน มหาวนํ เยน
กูฏาคารสาลา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
อามนฺเตสิ คจฺฉ ตฺวํ อานนฺท ยาวติกา ภิกฺขู เวสาลึ อุปนิสฺสาย
วิหรนฺติ เต สพฺเพ อุปฏฺานสาลายํ สนฺนิปาเตหีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ๑- ยาวติกา ภิกฺขู
เวสาลึ อุปนิสฺสาย วิหรนฺติ เต สพฺเพ อุปฏฺานสาลายํ
สนฺนิปาเตตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข อายสฺมา
อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺนิปติโต ภนฺเต ภิกฺขุสงฺโฆ
ยสฺสทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺตีติ ฯ
[๑๐๗] อถโข ภควา เยน อุปฏฺานสาลา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ตสฺมาติห ภิกฺขเว เย เต ๒- มยา ธมฺมา อภิญฺา
เทสิตา เต โว สาธุกํ อุคฺคเหตฺวา อาเสวิตพฺพา ภาเวตพฺพา
พหุลีกาตพฺพา ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ
ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย
สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตเม จ เต ภิกฺขเว ธมฺมา มยา อภิญฺา
เทสิตา เย เต ๓- สาธุกํ อุคฺคเหตฺวา อาเสวิตพฺพา ภาเวตพฺพา
พหุลีกาตพฺพา ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ
ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปฏิสฺสุตฺวา ฯ ๒ ยุ. โว ฯ ๓ ม. ยุ. โว ฯ
สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ เสยฺยถีทํ ฯ จตฺตาโร สติปฏฺานา จตฺตาโร
สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ
พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค ฯ อิเม
โข เต ๑- ภิกฺขเว ธมฺมา มยา อภิญฺา เทสิตา เย ๒- เต สาธุกํ
อุคฺคเหตฺวา อาเสวิตพฺพา ภาเวตพฺพา พหุลีกาตพฺพา ยถยิทํ
พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺส พหุชนหิตาย
พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย
เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
{๑๐๗.๑} อถโข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ หนฺททานิ ภิกฺขเว
อามนฺตยามิ โว วยธมฺมา สงฺขารา อปฺปมาเทน สมฺปาเทถ
น จิรํ ตถาคตสฺส ปรินิพฺพานํ ภวิสฺสติ อิโต ติณฺณํ มาสานํ
อจฺจเยน ตถาคโต ปรินิพฺพายิสฺสตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ
วตฺวาน ๓- สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา ๔-
[๑๐๘] ทหราปิ จ เย วุฑฺฒา เย พาลา เย จ ปณฺฑิตา
อฑฺฒา เจว ทฬิทฺทา จ สพฺเพ มจฺจุปรายนา ฯ
ยถาปิ กุมฺภการสฺส กตํ มตฺติกภาชนํ
ขุทฺทกญฺจ มหนฺตญฺจ ยญฺจ ปกฺกํ ยญฺจ อามกํ
สพฺพํ เภทปริยนฺตํ เอวํ มจฺจานชีวิตํ ฯ
อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ๒ ยุ. เต โว ฯ ม. เย โว ฯ ๓ ยุ. วตฺวา ฯ อิโต ปรํ
@อีทิสเมว ฯ ๔ อิโต ปรํ สีหลโปตฺถเก ปริปกฺโก วโย มยฺหํ ... ทุกฺขสฺสนฺตํ
@กริสฺสตีติ ทิสฺสติ ฯ
ปริปกฺโก วโย มยฺหํ ปริตฺตํ มม ชีวิตํ
ปหาย โว คมิสฺสามิ กตํ เม สรณมตฺตโน ฯ
อปฺปมตฺตา สตีมนฺโต สุสีลา โหถ ภิกฺขโว
สุสมาหิตสงฺกปฺปา สจิตฺตมนุรกฺขถ ฯ
โย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย อปฺปมตฺโต วิหริสฺสติ ๑-
ปหาย ชาติสํสารํ ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสตีติ ฯ
ตติยภาณวารํ ฯ ๒-
[๑๐๙] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
เวสาลึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ
ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต นาคาวโลกิตํ ๓- เวสาลึ อปโลเกตฺวา อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ อามนฺเตสิ อิทํ ปจฺฉิมกํ อานนฺท ตถาคตสฺส
เวสาลิยา ๔- ทสฺสนํ ภวิสฺสติ อายามานนฺท เยน ภณฺฑคาโม ๕-
เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต
ปจฺจสฺโสสิ ฯ
{๑๐๙.๑} อถโข ภควา มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน
ภณฺฑคาโม ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา ภณฺฑคาเม วิหรติ ฯ
ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ จตุนฺนํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ
อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ
มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ กตเมสํ จตุนฺนํ ฯ อริยสฺส ภิกฺขเว
สีลสฺส อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. ยุ. วิเหสฺสติ ฯ ม. วิหสฺสติ ฯ ๒ ยุ. ตติยกภาณวารํ นิฏฺิตํ ฯ ม. ตติโย
@ภาณวาโร ฯ ๓ ม. ยุ. นาคาปโลกิตํ ฯ ๔ ยุ. เวสาลิทสฺสนํ ฯ ๕ ม. ภณฺฑคาโม ฯ
@อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ อริยสฺส ภิกฺขเว สมาธิสฺส
อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ
มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ อริยาย ภิกฺขเว ปญฺาย อนนุโพธา
อปฺปฏิเวธา เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว
ตุมฺหากญฺจ ฯ อริยาย ภิกฺขเว วิมุตฺติยา อนนุโพธา อปฺปฏิเวธา
เอวมิทํ ทีฆมทฺธานํ สนฺธาวิตํ สํสริตํ มมญฺเจว ตุมฺหากญฺจ ฯ
{๑๐๙.๒} ตยิทํ ภิกฺขเว อริยํ สีลํ อนุพุทฺธํ ปฏิวิทฺธํ อริโย สมาธิ
อนุพุทฺโธ ปฏิวิทฺโธ อริยา ปญฺา อนุพุทฺธา ปฏิวิทฺธา อริยา
วิมุตฺติ อนุพุทฺธา ปฏิวิทฺธา อุจฺฉินฺนา ภวตณฺหา ขีณา ภวเนตฺติ
นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต
อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา
[๑๑๐] สีลํ สมาธิ ปญฺา จ วิมุตฺติ จ อนุตฺตรา
อนุพุทฺธา อิเม ธมฺมา โคตเมน ยสสฺสินา
อิติ พุทฺโธ อภิญฺาย ธมฺมมกฺขาติ ๑- ภิกฺขุนํ
ทุกฺขสฺสนฺตงฺกโร สตฺถา จกฺขุมา ปรินิพฺพุโพติ ฯ
[๑๑๑] ตตฺรปิ สุทํ ภควา ภณฺฑคาเม วิหรนฺโต เอตเทว พหุลํ
ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กโรติ อิติ สีลํ อิติ สมาธิ อิติ ปญฺา
สีลปริภาวิโต สมาธิ มหปฺผโล โหติ มหานิสํโส สมาธิปริภาวิตา
ปญฺา มหปฺผลา โหติ มหานิสํสา ปญฺาปริภาวิตํ จิตฺตํ สมฺมเทว
อาสเวหิ วิมุจฺจติ เสยฺยถีทํ กามาสวา ภวาสวา [๒]- อวิชฺชาสวาติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ธมฺมมกฺขาสิ ฯ ๒ ยุ. ทิฏฺาสวา ฯ
[๑๑๒] อถโข ภควา ภณฺฑคาเม ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา อายสฺมนฺตํ
อานนฺทํ อามนฺเตสิ อายามานนฺท เยน หตฺถิคาโม อมฺพคาโม
ชมฺพุคาโม เยน โภคนครํ เตนุปสงฺกมิสฺสามาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภควา
มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน โภคนครํ ตทวสริ ฯ ตตฺร
สุทํ ภควา โภคนคเร วิหรติ อานนฺเท เจติเย ฯ ตตฺร โข ภควา
ภิกฺขู อามนฺเตสิ จตฺตาโรเม ภิกฺขเว มหาปเทเส เทเสสฺสามิ
ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๖๕-๑๔๔.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=10&item=57&items=56&mode=bracket
อ่านโดยใช้เนื้อความเป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=10&item=57&items=56
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=10&item=57&items=56&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=10&item=57&items=56&mode=bracket
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=10&i=57
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๐
https://84000.org/tipitaka/read/?index_10
https://84000.org/tipitaka/english/?index_10
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
