บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๒๐

๑๐ เวสฺสนฺตรชาตกํ [๑๐๔๕] ผุสฺสตี ^๑- วรวณฺณาเภ วรสฺสุ ทสธา วเร ปพฺยา จารุปุพฺพงฺคี ยํ ตุยฺหํ มนโส ปิยํ ฯ [๑๐๔๖] เทวราช นโม ตฺยตฺถุ กึ ปาปํ ปกตํ มยา รมฺมา จาเวสิ มํ านา วาโตว ธรณีรุหํ ฯ [๑๐๔๗] |๑๐๔๗.๑| น เจว เต กตํ ปาปํ น จ เม ตฺวมสิ อปฺปิยา ปุญฺญฺจ เต ปริกฺขีณํ เยน เตวํ วทามิหํ ^๒- ฯ |๑๐๔๗.๒| สนฺติเก มรณํ ตุยฺหํ วินาภาโว ภวิสฺสติ ปฏิคฺคณฺหาหิ เม เอเต วเร ทส ปเวจฺฉโต ฯ [๑๐๔๘] |๑๐๔๘.๑| วรญฺเจ เม อโท สกฺก สพฺพภูตานมิสฺสร สิวิราชสฺส ภทฺทนฺเต ตตฺถ อสฺสํ นิเวสเน ฯ |๑๐๔๘.๒| นีลเนตฺตา นีลภมู นีลกฺขีว ^๓- ยถา มิคี ผุสฺสตี นาม นาเมน ตตฺถ อสฺสํ ^๔- ปุรินฺทท ฯ |๑๐๔๘.๓| ปุตฺตํ ลเภถ วรทํ ยาจโยคํ อมจฺฉรึ ปูชิตํ ปฏิราชูภิ กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํ ฯ |๑๐๔๘.๔| คพฺภํ เม ธารยนฺติยา มชฺฌิมงฺคํ อนุณฺณตํ กุจฺฉิ อนุณฺณโต อสฺส จาปํว ลิขิตํ สมํ ฯ |๑๐๔๘.๕| ถนา เม นปฺปวตฺเตยฺยุ ปลิตา นสฺสนฺตุ ^๕- วาสว กาเย รโช น ลิมฺเปถ วชฺฌญฺจาปิ ปโมจเย ฯ |๑๐๔๘.๖| มยูรโกญฺจาภิรุเท นารีวรคณายุเต @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. ผฺสติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ^๒ ม. วทามหํ ฯ ^๓ ม. นิลกฺขี จ ฯ @^๔ ม. ตตฺถปสฺสํ ฯ ^๕ ม. น สนฺตุ ฯ ขุชฺชเจลาวกากิณฺเณ ^๑- สูทมาคธวณฺณิเต |๑๐๔๘.๗| จิตฺรคฺคเฬรุฆุสิเต สุรามํสปฺปโพธเน สิวิราชสฺส ภทฺทนฺเต ตตฺถสฺสํ มเหสี ปิยา ฯ [๑๐๔๙] เย เต ทส วรา ทินฺนา มยา สพฺพงฺคโสภเน สิวิราชสฺส วิชิเต สพฺเพ เต ลจฺฉสี วเร ฯ [๑๐๕๐] อิทํ วตฺวาน มฆวา เทวราชา สุชมฺปติ ผุสฺสติยา วรํ ทตฺวา อนุโมทิตฺถ วาสโว ฯ ทสวรคาถา นาม ฯ [๑๐๕๑] |๑๐๕๑.๑| ตโต ^๒- จุตา สา ผุสฺสตี ขตฺติเย อุปปชฺชถ เชตุตฺตรมฺหิ นคเร สญฺชเยน สมาคมิ ฯ |๑๐๕๑.๒| ทส มาเส ธารยิตฺวา กโรนฺตี ปุร ปทกฺขิณํ เวสฺสานํ วีถิยา มชฺเฌ ชเนสิ ผุสฺสตี มมํ ฯ |๑๐๕๑.๓| น มยฺหํ มตฺติกํ นามํ นปิ เปติกสมฺภวํ ชาโตมฺหิ เวสฺสวีถิยา ตสฺมา เวสฺสนฺตโร อหุ ฯ |๑๐๕๑.๔| ยทาหํ ทารโก โหมิ ชาติยา อฏฺวสฺสิโก ตทา นิสชฺช ปาสาเท ทานํ ทาตุ วิจินฺตยึ หทยํ ทเทยฺยํ จกฺขุ มํสมฺปิ รุธิรมฺปิจ ทเทยฺยํ กายํ สาเวตฺวา ยทิ โกจิ ยาจโก มมํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ขุชฺชเจลาปกากิณฺเณ ฯ ^๒ อิมา ฉ คาถาโย สีหฬโปตฺถเกเยว ทิสฺสนฺติ @น อญฺเสุ ฯ |๑๐๕๑.๕| สภาวํ จินฺตยนฺตสฺส อกมฺปิตมสณฺิตํ อกมฺปิ ตตฺถ ปวี สิเนรุวนวฏํสกา ฯ [๑๐๕๒] ปรุฬฺหกจฺฉนขโลมา ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา ปคฺคยฺห ทกฺขิณํ พาหุ กึ มํ ยาจนฺติ พฺราหฺมณา ฯ [๑๐๕๓] รตนํ เทว ยาจาม สิวีนํ รฏฺวฑฺฒนํ ททาหิ ปวรํ นาคํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ ฯ [๑๐๕๔] ททามิ น วิกมฺปามิ ยํ มํ ยาจนฺติ พฺราหฺมณา ปภินฺนํ กุญฺชรํ ทนฺตึ โอปคุยฺหํ ^๑- คชุตฺตมํ ฯ [๑๐๕๕] หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห ราชา จาคาธิมานโส พฺราหฺมณานํ อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ฯ [๑๐๕๖] |๑๐๕๖.๑| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ เมทนี สมกมฺปถ ฯ |๑๐๕๖.๒| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ ขุพฺภิตฺถ นครํ ตทา ฯ |๑๐๕๖.๓| สมากุลํ ปุรํ อาสิ โฆโส จ วิปุโล มหา หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ [๑๐๕๗] อเถตฺถ ^๒- วตฺตติ สทฺโท ตุมุโล เภรโว มหา หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ ขุพฺภิตฺถ นครํ ตทา ฯ อเถตฺถ วตฺตติ สทฺโท ตุมุโล เภรโว มหา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. โอปวยฺหํ ฯ ^๒ อิทํ คาถาทฺวยํ สี. โปตฺถเกเยว ทิสฺสติ ฯ หตฺถินาเค ปทินฺนมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ [๑๐๕๘] |๑๐๕๘.๑| อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา |๑๐๕๘.๒| เกวโล จาปิ นิคโม สิวิโย จาปิ ^๑- สมาคตา ทิสฺวา นาคํ นิยฺยมานํ เต รญฺโ ปฏิเวทยุ ฯ |๑๐๕๘.๓| วิธมํ เทว เต รฏฺ ปุตฺโต เวสฺสนฺตโร ตว กถํ โน หตฺถินํ ทชฺชา นาคํ รฏฺสฺส ปูชิตํ ฯ |๑๐๕๘.๔| กถํ โน กุญฺชรํ ทชฺชา อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ เขตฺตญฺุ สพฺพยุทฺธานํ สพฺพเสตํ คชุตฺตมํ ฯ |๑๐๕๘.๕| ปณฺฑุกมฺพลสญฺฉนฺนํ ปภินฺนํ สตฺตุมทฺทนํ ทนฺตึ สวาลวีชนึ เสตํ เกลาสสาทิสํ ฯ |๑๐๕๘.๖| สเสตจฺฉตฺตํ สุปตฺเถยฺยํ ^๒- สาถพฺพนํ สหตฺถิปํ อคฺคยานํ ราชวาหึ พฺราหฺมณานํ อทา ทานํ ^๓- ฯ [๑๐๕๙] |๑๐๕๙.๑| อนฺนํ ปานญฺจ โส ^๔- ทชฺชา วตฺถเสนาสนานิ จ เอตํ โข ทานปฏิรูปํ เอตํ โข พฺราหฺมณารหํ ฯ |๑๐๕๙.๒| อยํ เต วํสราชา โน สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ^๕- กถํ เวสฺสนฺตโร ปุตฺโต คชํ ภาเชติ สญฺชย ฯ |๑๐๕๙.๓| สเจ ตฺวํ น กริสฺสสิ สิวีนํ วจนํ อิทํ มญฺเ ตํ สห ปุตฺเตน สิวิหตฺเถ ^๖- กริสฺสเร ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สิวโย จ ฯ ^๒ ม. สอุปาเธยฺยํ ฯ ^๓ ม. คชํ ฯ สี. ยุ. ธนํ ฯ ^๔ ม. @โย ฯ ^๕ สี. รฏฺวฑฺฒนํ ฯ ยุ. รฏฺวฑฺฒน ฯ ^๖ ม. สิวี หตฺเถ ฯ [๑๐๖๐] |๑๐๖๐.๑| กามํ ชนปโท มาสิ รฏฺญฺจาปิ วินสฺสตุ นาหํ สิวีนํ วจนา ราชปุตฺตํ อทูสกํ ปพฺพาเชยฺยํ สกา รฏฺา ปุตฺโต หิ มม โอรโส ฯ |๑๐๖๐.๒| กามํ ชนปโท มาสิ รฏฺญฺจาปิ วินสฺสตุ นาหํ สิวีนํ วจนา ราชปุตฺตํ อทูสกํ ปพฺพาเชยฺยํ สกา รฏฺา ปุตฺโต หิ มม อตฺรโช ฯ |๑๐๖๐.๓| น จาหํ ตสฺมึ ทุพฺเภยฺยํ อริยสีลวโต หิ โส อสิโลโกปิ เม อสฺส ปาปญฺจ ปสเว พหุ กถํ เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ สตฺเถน ฆาตยามเส ฯ [๑๐๖๑] มา นํ ทณฺเฑน สตฺเถน น หิ โส พนฺธนารโห ปพฺพาเชหิ จ นํ รฏฺา วงฺเก วสตุ ปพฺพเต ฯ [๑๐๖๒] |๑๐๖๒.๑| เอโส เจ สิวีนํ ฉนฺโท ฉนฺทํ น ปนุทามเส อิมํ โส วสตุ รตฺตึ กาเม จ ปริภุญฺชตุ ฯ |๑๐๖๒.๒| ตโต รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ^๑- สมคฺคา สิวิโย ^๒- หุตฺวา รฏฺา ปพฺพาชยนฺตุ นํ ฯ [๑๐๖๓] |๑๐๖๓.๑| อุฏฺเหิ กตฺเต ตรมาโน คนฺตฺวา เวสฺสนฺตรํ วท สิวิโย เทว เต กุทฺธา เนคมา จ สมาคตา อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา ฯ |๑๐๖๓.๒| หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สูริย--- ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ^๒ ม. สพฺพตฺถ สิวโย ฯ เกวโล จาปิ นิคโม สิวิโย จาปิ สมาคตา ฯ |๑๐๖๓.๓| อสฺมา รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ สมคฺคา สิวิโย หุตฺวา รฏฺา ปพฺพาชยนฺติ ตํ ฯ [๑๐๖๔] |๑๐๖๔.๑| ส กตฺตา ตรมาโนว สิวิราเชน เปสิโต อามุตฺตหตฺถาภรโณ สุวตฺโถ จนฺทนปฺโผสิโต ^๑- |๑๐๖๔.๒| สีสํ นฺหาโต อุทเก โส อามุตฺตมณิกุณฺฑโล อุปาคมิ ปุรํ รมฺมํ เวสฺสนฺตรนิเวสนํ ฯ |๑๐๖๔.๓| ตตฺถทฺทส กุมารํ โส รมมานํ สเก ปุเร ปริกิณฺณํ อมจฺเจหิ ติทสานํ ว วาสวํ ฯ [๑๐๖๕] |๑๐๖๕.๑| โส ตตฺถ คนฺตฺวา ตรมาโน กตฺตา เวสฺสนฺตรํ พฺรวิ ทุกฺขนฺเต เวทยิสฺสามิ มา เม กุชฺฌ รเถสภ ฯ |๑๐๖๕.๒| วนฺทิตฺวา โรทมาโน โส กตฺตา ราชานมพฺรวิ ภตฺตา เมสิ มหาราช สพฺพกามรสาหโร ทุกฺขนฺเต เวทยิสฺสามิ ตตฺถ อสฺสาสยนฺตุ มํ ฯ |๑๐๖๕.๓| สิวิโย เทว เต กุทฺธา เนคมา จ สมาคตา อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา ฯ |๑๐๖๕.๔| หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา เกวโล จาปิ นิคโม สิวิโย จาปิ สมาคตา ฯ |๑๐๖๕.๕| อสฺมา รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ สมคฺคา สิวิโย หุตฺวา รฏฺา ปพฺพาชยนฺติ ตํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. จนฺทนภูสิโต ฯ [๑๐๖๖] กิสฺมึ เม สิวิโย กุทฺธา โย น ปสฺสามิ ทุกฺกฏํ ตํ เม กตฺเต วิยาจิกฺข กสฺมา ปพฺพาชยนฺติ มํ ฯ [๑๐๖๗] อุคฺคา จ ราชปุตฺตา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา นาคทาเนน ขียนฺติ ตสฺมา ปพฺพาชยนฺติ ตํ ฯ [๑๐๖๘] |๑๐๖๘.๑| หทยํ จกฺขุมฺปหํ ทชฺชํ กึ เม พาหิรกํ ธนํ หิรญฺ วา สุวณฺณํ วา มุตฺตา เวฬุริยา มณิ |๑๐๖๘.๒| ทกฺขิณํ วามหํ ^๑- พาหุ ทิสฺวา ยาจกมาคเต ทเทยฺยํ น วิกมฺเปยฺยํ ทาเน เม รมตี ^๒- มโน ฯ |๑๐๖๘.๓| กามํ มํ สิวิโย สพฺเพ ปพฺพาเชนฺตุ หนนฺตุ วา เนว ทานา วิรมิสฺสํ กามํ ฉินฺทนฺตุ สตฺตธา ฯ [๑๐๖๙] เอวนฺตํ สิวิโย อาหุ เนคมา จ สมาคตา โกนฺติมาราย ตีเรน คิริมารญฺชรํ ปติ เยน ปพฺพาชิตา ยนฺติ เตน คจฺฉตุ สุพฺพโต ฯ [๑๐๗๐] โสหํ เตน คมิสฺสามิ เยน คจฺฉนฺติ ทูสกา รตฺตินฺทิวํ เม ขมถ ยาว ทานํ ททามิหํ ฯ [๑๐๗๑] |๑๐๗๑.๑| อามนฺตยิตฺถ ราชา นํ มทฺทึ สพฺพงฺคโสภนึ ยํ เต กิญฺจิ มยา ทินฺนํ ธนํ ธญฺญฺจ วิชฺชติ |๑๐๗๑.๒| หิรญฺ วา สุวณฺณํ วา มุตฺตา เวฬุริยา พหู สพฺพนฺตํ นิทเหยฺยาสิ ยญฺจ เต เปตฺติกํ ธนํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วาปหํ ฯ ^๒ ม. รมเต ฯ [๑๐๗๒] ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี มทฺที สพฺพงฺคโสภนา กุหึ เทว นิทหามิ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ [๑๐๗๓] สีลวนฺเตสุ ทชฺเชสิ ทานํ มทฺทิ ยถารหํ น หิ ทานา ปรํ อตฺถิ ปติฏฺา สพฺพปาณินํ ฯ [๑๐๗๔] |๑๐๗๔.๑| ปุตฺเตสุ มทฺทิ ทเยสิ สสฺสุยา สสฺสุรมฺหิ จ โย จ ตํ ภตฺตา มญฺเยฺย สกฺกจฺจนฺตํ อุปฏฺเห ฯ |๑๐๗๔.๒| โน เจ ตํ ภตฺตา มญฺเยฺย มยา วิปฺปวเสน เต อญฺ ภตฺตารํ ปริเยส มา กิลิตฺถ ^๑- มยา วินา ฯ [๑๐๗๕] อหํ หิ วนํ คจฺฉามิ โฆรํ วาฬมิคายุตํ สํสโย ชีวิตํ มยฺหํ เอกกสฺส พฺรหาวเน ฯ [๑๐๗๖] |๑๐๗๖.๑| ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี มทฺที สพฺพงฺคโสภนา อภุมฺเม กถํ นุ ภณสิ ปาปกํ วต ภาสสิ ฯ |๑๐๗๖.๒| เนส ธมฺโม มหาราช ยํ ตฺวํ คจฺเฉยฺย เอกโก อหํปิ เตน คจฺฉามิ เยน คจฺฉสิ ขตฺติย ฯ |๑๐๗๖.๓| มรณํ วา ตยา สทฺธึ ชีวิตํ วา ตยา วินา ตเทว มรณํ เสยฺโย ยญฺเจ ชีเว ตยา วินา ฯ |๑๐๗๖.๔| อคฺคึ อุชฺชาลยิตฺวาน เอกชาลสมาหิตํ ตตฺเถว มรณํ ^๒- เสยฺโย ยญฺเจ ชีเว ตยา วินา ฯ |๑๐๗๖.๕| ยถา อารญฺกํ นาคํ ทนฺตึ อเนฺวติ หตฺถินี เชสฺสนฺตํ คิริทุคฺเคสุ สเมสุ วิสเมสุ จ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. กิลิตฺโถ ฯ ^๒ ม. ตตฺถ เม มรณํ เสยฺโย ฯ |๑๐๗๖.๖| เอวนฺตํ อนุคจฺฉามิ ปุตฺเต อาทาย ปจฺฉโต สุภรา เต ภวิสฺสามิ น เต เหสฺสามิ ทุพฺภรา ฯ [๑๐๗๗] |๑๐๗๗.๑| อิเม กุมาเร ปสฺสนฺโต มญฺชุเก ปิยภาณิเน อาสีเน วนคุมฺพสฺมึ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๒| อิเม กุมาเร ปสฺสนฺโต มญฺชุเก ปิยภาณิเน กีฬนฺเต วนคุมฺพสฺมึ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๓| อิเม กุมาเร ปสฺสนฺโต มญฺชุเก ปิยภาณิเน อสฺสเม รมณียมฺหิ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๔| อิเม กุมาเร ปสฺสนฺโต มญฺชุเก ปิยภาณิเน กีฬนฺเต อสฺสเม รมฺเม น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๕| อิเม กุมาเร ปสฺสนฺโต มาลธารี อลงฺกเต อสฺสเม รมณียมฺหิ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๖| อิเม กุมาเร ปสฺสนฺโต มาลธารี อลงฺกเต กีฬนฺเต อสฺสเม รมฺเม น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๗| ยทา ทกฺขสิ นจฺจนฺเต กุมาเร มาลธาริเน อสฺสเม รมณียมฺหิ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๘| ยทา ทกฺขสิ นจฺจนฺเต กุมาเร มาลธาริเน กีฬนฺเต อสฺสเม รมฺเม น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๙| ยทา ทกฺขสิ มาตงฺคํ กุญฺชรํ สฏฺิหายนํ เอกํ อรญฺเ วิจรนฺตํ ^๑- น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. จรนฺตํ ฯ |๑๐๗๗.๑๐| ยทา ทกฺขสิ มาตงฺคํ กุญฺชรํ สฏฺิหายนํ สายํ ปาโต วิจรนฺตํ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๑| ยทา กเรณุสงฺฆสฺส ยูถสฺส ปุรโต วชํ โกญฺจํ กาหติ มาตงฺโค กุญฺชโร สฏฺิหายโน ตสฺส ตํ นทโต สุตฺวา น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๒| อุภโต วนวิกาเส ยทา ทกฺขสิ กามทํ วเน วาฬมิคากิณฺเณ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๓| มิคํ ทิสฺวาน สายณฺหํ ปญฺจมาลินิมาคตํ ^๑- กึปุริเส จ นจฺจนฺเต น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๔| ยทา สุสฺสสิ ^๒- นิคฺโฆสํ สนฺทมานาย สินฺธุยา คีตํ กึปุริสานญฺจ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๕| ยทา สุสฺสสิ ^๒- นิคฺโฆสํ คิริคพฺภรจาริโน วสฺสมานสฺสุลูกสฺส น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๖| ยทา สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส ขคฺคสฺส ควยสฺส จ วเน สุสฺสสิ ^๒- วาฬานํ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๗| ยทา โมรีหิ ปริกิณฺณํ วรหินํ ^๓- มตฺถกาสินํ โมรํ ทกฺขสิ ^๔- นจฺจนฺตํ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๑๘| ยทา โมรีหิ ปริกิณฺณํ อณฺฑชํ จิตฺรเปกฺขนํ ^๕- โมรํ ทกฺขสิ นจฺจนฺตํ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปญฺจมาลินมาคตํ ฯ ^๒ ม. โสสฺสสิ ฯ ^๓ ม. พริหีนํ ฯ ^๔ ม. ทกฺขิสิ ฯ @อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ^๕ ม. จิตฺรปกฺขินํ ฯ |๑๐๗๗.๑๙| ยทา โมรีหิ ปริกิณฺณํ นีลคีวํ สิขณฺฑินํ โมรํ ทกฺขสิ นจฺจนฺตํ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๒๐| ยทา ทกฺขสิ เหมนฺเต ปุปฺผิเต ธรณีรุเห สุรภิสมฺปวายนฺเต ^๑- น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๒๑| ยทา เหมนฺติเก มาเส หริตํ ทกฺขสิ เมทนึ อินฺทโคปกสญฺฉนฺนํ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๒๒| ยทา ทกฺขสิ เหมนฺเต ปุปฺผิเต ธรณีรุเห กุฏชํ พิมฺพชาลญฺจ ปุปฺผิตํ โลทฺทปทฺมกํ สุรภิสมฺปวายนฺเต ^๒- น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ |๑๐๗๗.๒๓| ยทา เหมนฺติเก มาเส วนํ ทกฺขสิ ปุปฺผิตํ โอปุปฺผานิ จ ปทฺมานิ น รชฺชสฺส สริสฺสสิ ฯ หิมวนฺตํ นิฏฺิตํ ฯ [๑๐๗๘] |๑๐๗๘.๑| เตสํ ลาลปิตํ ^๓- สุตฺวา ปุตฺตสฺส สุณิสาย จ กลูนํ ปริเทเวสิ ราชปุตฺตี ยสสฺสินี ฯ |๑๐๗๘.๒| เสยฺโย วิสํ เม ขายิตํ ปปาตา ปปเตยฺยหํ รชฺชุยา พชฺฌมิยาหํ กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๗๘.๓| อชฺฌายกํ ทานปตึ ยาจโยคํ อมจฺฉรึ กสฺมา ^๔- เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ^๕- ฯ @เชิงอรรถ: ^๑-๒ ม. สุรภึ ฯ ^๓ ลาลปฺปิตํ ฯ ^๔-๕ ม. อิทํ คาถาปาททฺวยํ นตฺถิ ฯ |๑๐๗๘.๔| ปูชิตํ ปฏิราชูหิ กิตฺติมนฺตํ ยสสฺสินํ กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๗๘.๕| มาตาเปติภรํ ชนฺตุ กุเล เชฏฺาปจายินํ กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๗๘.๖| รญฺโ หิตํ เทวหิตํ ^๑- าตีนํ สขินํ หิตํ หิตํ สพฺพสฺส รฏฺสฺส กสฺมา เวสฺสนฺตรํ ปุตฺตํ ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ [๑๐๗๙] |๑๐๗๙.๑| มธูนีว ปลิตานิ ^๒- อมฺพาว ปติตา ฉมา เอวํ เหสฺสติ เต รฏฺ ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๗๙.๒| หํโส นิกฺขีณปตฺโตว ปลฺลลสฺมึ อนูทเก อปวิฏฺโ อมจฺเจหิ เอโก ราชา วิหิยฺยสิ ฯ |๑๐๗๙.๓| ตนฺตํ พฺรูมิ มหาราช อตฺโถ เต มา อุปจฺจคา มา นํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสิ อทูสกํ ฯ [๑๐๘๐] ธมฺมสฺสาปจิตึ กุมฺมึ ^๓- สิวีนํ วินยํ ธชํ ปพฺพาเชมิ สกํ ปุตฺตํ ปาณา ปิยตโร หิ เม ฯ [๑๐๘๑] |๑๐๘๑.๑| ยสฺส ปุพฺเพ ธชคฺคานิ กณิการาว ปุปฺผิตา ยายนฺตมนุยายนฺติ สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติ ฯ |๑๐๘๑.๒| ยสฺส ปุพฺเพ ธชคฺคานิ กณิการวนานิว ยายนฺตมนุยายนฺติ สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติ ฯ |๑๐๘๑.๓| ยสฺส ปุพฺเพ อนีกานิ กณิการาว ปุปฺผิตา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เทวิหิตํ ฯ ^๒ ม. ปลาตานิ ฯ ^๓ ม. กุมฺมิ ฯ ยายนฺตมนุยายนฺติ สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติ ฯ |๑๐๘๑.๔| ยสฺส ปุพฺเพ อนีกานิ กณิการวนานิ ว ยายนฺตมนุยายนฺติ สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติ ฯ |๑๐๘๑.๕| อินฺทโคปกวณฺณาภา คนฺธารา ปณฺฑุกมฺพลา ยายนฺตมนุยายนฺติ สฺวชฺเชโกว คมิสฺสติ ฯ |๑๐๘๑.๖| โย ปุพฺเพ หตฺถินา ยาติ สิวิกาย รเถน จ สฺวชฺช เวสฺสนฺตโร ราชา กถํ คจฺฉติ ปตฺติโก ฯ |๑๐๘๑.๗| กถํ จนฺทนลิตฺตงฺโค นจฺจคีตปฺปโพธโน ขุราชินํ ผรสุญฺจ ขาริกาชญฺจ หาริติ ^๑- ฯ |๑๐๘๑.๘| กสฺมา นาภิหรียนฺติ กาสาวา อชินานิ จ ปวิสนฺตํ พฺรหารญฺ กสฺมา จีรํ น พชฺฌเร ฯ |๑๐๘๑.๙| กถํ นุ จีรํ ธาเรนฺติ ราชปพฺพชิตา ชนา กถํ กุสมยํ จีรํ มทฺที ปริทเหสฺสติ ^๒- ฯ |๑๐๘๑.๑๐| กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา โขมโกทุมฺพรานิ จ กุสจีรานิ ธาเรนฺตี กถํ มทฺที กริสฺสติ ฯ |๑๐๘๑.๑๑| วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา สิวิกาย รเถน จ สา กถชฺช อนุจฺจงฺคี ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกา ฯ |๑๐๘๑.๑๒| ยสฺสา มุทุตลา หตฺถา จลนา ^๓- จ สุเข ิตา สา กถชฺช อนุจฺจงฺคี ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. หาหิติ ฯ ^๒ ม. ปริทหิสฺสติ ฯ ^๓ สี. ม. จรณา ฯ |๑๐๘๑.๑๓| ยสฺสา มุทุตลา ปาทา จลนา ^๑- จ สุเข ิตา ปาทุกาหิ สุวณฺณาหิ ปีฬมานาว คจฺฉติ สา กถชฺช อนุจฺจงฺคี ปถํ คจฺฉติ ปตฺติกา ฯ |๑๐๘๑.๑๔| ยสฺสุ อิตฺถีสหสฺสสฺส ^๒- ปุรโต คจฺฉติ มาลินี สา กถชฺช อนุจฺจงฺคี วนํ คจฺฉติ เอกิกา ฯ |๑๐๘๑.๑๕| ยา สา ^๓- สิวาย สุตฺวาน มุหุ อุตฺตสเต ปุเร สา กถชฺช อนุจฺจงฺคี วนํ คจฺฉติ ภีรุกา ฯ |๑๐๘๑.๑๖| ยา สา ^๓- อินฺทสโคตฺตสฺส อุลูกสฺส ปวสฺสโต สุตฺวาน นทโต ภีตา วารุณีว ปเวธติ สา กถชฺช อนุจฺจงฺคี วนํ คจฺฉติ ภีรุกา ฯ |๑๐๘๑.๑๗| สกุณี หตปุตฺตาว สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ สุญฺ อาคมฺมิมํ ปุรํ ฯ |๑๐๘๑.๑๘| สกุณี หตปุตฺตาว สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ กีสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตี ฯ |๑๐๘๑.๑๙| สกุณี หตปุตฺตาว สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ เตน เตน ปธาวิสฺสํ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตี ฯ |๑๐๘๑.๒๐| กุรุรี ^๔- หตจฺฉาปาว สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ สุญฺ อาคมฺมิมํ ปุรํ ฯ |๑๐๘๑.๒๑| กุรุรี หตจฺฉาปาว สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ กีสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตี ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ม. จรณา ฯ ^๒ ม. ยาสฺสุ อิตฺถิสหสฺสานํ ฯ ^๓ ม. ยาสฺสุ ฯ @^๔ ม. กุรรี ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ |๑๐๘๑.๒๒| กุรุรี หตจฺฉาปาว สุญฺ ทิสฺวา กุลาวกํ เตน เตน ปธาวิสฺสํ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตี ฯ |๑๐๘๑.๒๓| สา นูน จกฺกวกฺกีว ^๑- ปลฺลลสฺมึ อนูทเก จิรํ ทุกฺเขน ฌายิสฺสํ สุญฺ อาคมฺมิมํ ปุรํ ฯ |๑๐๘๑.๒๔| สา นูน จกฺกวกฺกีว ปลฺลลสฺมึ อนูทเก กีสา ปณฺฑุ ภวิสฺสามิ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตี ฯ |๑๐๘๑.๒๕| สา นูน จกฺกวกฺกีว ปลฺลลสฺมึ อนูทเก เตน เตน ปธาวิสฺสํ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสตี ฯ |๑๐๘๑.๒๖| เอวํ เม วิลปนฺติยา ราชปุตฺตํ อทูสกํ ปพฺพาเชสิ จ ^๒- นํ รฏฺา มญฺเ เหสฺสามิ ชีวิตํ ฯ [๑๐๘๒] |๑๐๘๒.๑| ตสฺสา ลาลปิตํ สุตฺวา สพฺพา อนฺเตปุเร อหุ ^๓- พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุ สิวิกญฺา สมาคตา ฯ |๑๐๘๒.๒| สาลาว สมฺปมทฺทิตา ^๔- มาลุเตน ปมทฺทิตา เสนฺติ ปุตฺตา จ ทารา จ เวสฺสนฺตรนิเวสเน ฯ |๑๐๘๒.๓| โอโรธา จ กุมารา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุ เวสฺสนฺตรนิเวสเน ฯ |๑๐๘๒.๔| หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุ เวสฺสนฺตรนิเวสเน ฯ |๑๐๘๒.๕| ตโต รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ อถ เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทาตุ อุปาคมิ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. จกฺกวาถีว ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ^๒ ม. ว. ฯ ^๓ ม พหู ฯ ^๔ ม. สมฺปมถิตา ฯ |๑๐๘๒.๖| วตฺถานิ วตฺถกามานํ โสณฺฑานํ เทถ วารุณึ โภชนํ โภชนตฺถีนํ สมฺมเทว ปเวจฺฉถ ฯ |๑๐๘๒.๗| มา จ กิญฺจิ วนิพฺพเก เหยิตฺถ อิธาคเต ตปฺเปถ อนฺนปาเนน คจฺฉนฺตุ ปฏิปูชิตา ฯ |๑๐๘๒.๘| (อเถตฺถ วตฺตติ สทฺโท ตุมุโล เภรโว มหา ทาเนน ตํ นีหรนฺติ ปุน ทานํ อทา ตุวํ ^๑- ฯ) [๑๐๘๓] |๑๐๘๓.๑| เต สุ มตฺตา กิลนฺตาว สมฺปตนฺติ วนิพฺพกา นิกฺขมนฺเต มหาราเช สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๐๘๓.๒| อจฺเฉจฺฉุ วต โภ รุกฺขํ นานาผลททํ ทุมํ ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺา ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๘๓.๓| อจฺเฉจฺฉุ วต โภ รุกฺขํ นานาผลธรํ ทุมํ ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺา ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๘๓.๔| อจฺเฉจฺฉุ วต โภ รุกฺขํ สพฺพกามททํ ทุมํ ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺา ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๘๓.๕| อจฺเฉจฺฉุ วต โภ รุกฺขํ สพฺพกามรสาหรํ ยถา เวสฺสนฺตรํ รฏฺา ปพฺพาเชนฺติ อทูสกํ ฯ |๑๐๘๓.๖| เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา เย จ มชฺฌิมโปริสา พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุ นิกฺขมนฺเต มหาราเช สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ อยํ คาถา ม. โปตฺถเกเยว ทิสฺสติ ฯ |๑๐๘๓.๗| อติยกฺขา เวสฺสวรา ^๑- อิตฺถาคารา จ ราชิโน พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุ นิกฺขมนฺเต มหาราเช สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๐๘๓.๘| ถิโยปิ ตตฺถ ปกฺกนฺทุ ยา ตมฺหิ นคเร อหุ นิกฺขมนฺเต มหาราเช สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๐๘๓.๙| เย พฺราหฺมณา เย จ สมณา อญฺเ วาปิ วนิพฺพกา พาหา ปคฺคยฺห ปกฺกนฺทุ อธมฺโม กิร โภ อิติ ฯ |๑๐๘๓.๑๐| ยถา เวสฺสนฺตโร ราชา ยชมาโน สเก ปุเร สิวีนํ วจนตฺเถน สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๑| สตฺต หตฺถิสเต ทตฺวา สพฺพาลงฺการภูสิเต สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค เหมกปฺปนิวาสเส ^๒- อารุเฬฺห คามณีเยภิ โตมรงฺกุสปาณิภิ เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๒| สตฺต อสฺสสเต ทตฺวา สพฺพาลงฺการภูสิเต อาชานิเยว ชาติยา สินฺธเว สีฆวาหเน อารุเฬฺห คามณีเยภิ อินฺทิยาจาปธาริภิ ^๓- เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๓| สตฺต รถสเต ทตฺวา สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช ทีเป อโถปิ เวยฺยคฺเฆ สพฺพาลงฺการภูสิเต |๑๐๘๓.๑๔| อารุเฬฺห คามณีเยภิ จาปหตฺเถหิ จมฺมิภิ ^๔- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วสฺสวรา ฯ ^๒ ม. เหมกปฺปนวาสเส ฯ ^๓ ม. อิลฺลิยา ... ฯ ^๔ ม. วมฺมิภิ ฯ เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๕| สตฺต อิตฺถีสเต ทตฺวา เอกเมกา รเถ ิตา สนฺนทฺธา นิกฺขรชฺชูหิ สุวณฺเณหิ อลงฺกตา |๑๐๘๓.๑๖| ปีตาลงฺการา ปีตวสนา ปีตาภรณภูสิตา ^๑- อาฬารปฺปมุขา ^๒- หสุลา สุสญฺา ตนุมชฺฌิมา เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๗| สตฺต เธนุสเต ทตฺวา สพฺพา กํสุปธาริโน ^๓- เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๘| สตฺต ทาสีสเต ทตฺวา สตฺต ทาสสตานิ จ เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๑๙| หตฺถี อสฺเส รเถ ทตฺวา นาริโย จ อลงฺกตา เอส เวสฺสนฺตโร ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ |๑๐๘๓.๒๐| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ มหาทาเน ปทินฺนมฺหิ เมทนี สมกมฺปถ ฯ |๑๐๘๓.๒๑| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ ยํ ปญฺชลีกโต ราชา สมฺหา รฏฺา นิรชฺชติ ฯ [๑๐๘๔] อเถตฺถ วตฺตติ สทฺโท ตุมุโล เภรโว มหา ทาเนน ตํ นีหรนฺติ ปุน ทานํ ททาติ โส ^๔- ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. -วิภูสิตา ฯ ^๒ ม. อาฬารปมฺหา ฯ ปมฺหนฺติ อกฺขิคณฺโฑ ฯ ^๓ ม. กํสฺปธารณา ฯ @^๔ สี. ม. ปุน ทานํ อทา ตุวํ ฯ [๑๐๘๕] เต สุ มตฺตา กิลนฺตาว สมฺปตนฺติ วนิพฺพกา นิกฺขมนฺเต มหาราเช สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ [๑๐๘๖] |๑๐๘๖.๑| อามนฺตยิตฺถ ราชานํ สญฺชยํ ธมฺมิกํ ^๑- วรํ อวรุทฺธสิ มํ เทว วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ ฯ |๑๐๘๖.๒| เย หิ เกจิ มหาราช ภูตา เย จ ภวิสฺสเร อติตฺตาเยว กาเมหิ คจฺฉนฺติ ยมสาธนํ ฯ |๑๐๘๖.๓| โสหํ สเก อภิสสึ ยชมาโน สเก ปุเร สิวีนํ วจนตฺเถน สมฺหา รฏฺา นิรชฺชหํ |๑๐๘๖.๔| อฆนฺตํ ปฏิเสวิสฺสํ วเน วาฬมิคากิณฺเณ ขคฺคทีปินิเสวิเต อหํ ปุญฺานิ กโรมิ ตุเมฺห ปงฺกมฺหิ สีทถ ฯ [๑๐๘๗] อนุชานาหิ มํ อมฺม ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ โสหํ สเก อภิสสึ ยชมาโน สเก ปุเร สิวีนํ วจนตฺเถน สมฺหา รฏฺา นิรชฺชหํ |๑๐๘๗.๑| อฆนฺตํ ปฏิเสวิสฺสํ วเน วาฬมิคากิณฺเณ ขคฺคทีปินิเสวิเต อหํ ปุญฺานิ กโรมิ วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ ^๒- ฯ [๑๐๘๘] อนุชานามิ ตํ ปุตฺต ปพฺพชฺชา เต สมิชฺฌตุ อยญฺจ มทฺที กลฺยาณี สุสญฺา ตนุมชฺฌิมา อจฺฉตํ สห ปุตฺเตหิ กึ อรญฺเ กริสฺสติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ธมฺมินํ ฯ ^๒ ม. ตุเมฺห ปงฺกมฺหิ สีทถ ฯ [๑๐๘๙] นาหํ อกามา ทาสึปิ อรญฺ เนตุมุสฺสเห สเจ อิจฺฉติ อเนฺวตุ สเจ นิจฺฉติ อจฺฉตุ ฯ [๑๐๙๐] |๑๐๙๐.๑| ตโต สุณฺหํ มหาราชา ยาจิตุ ปฏิปชฺชถ มา จนฺทนสมาจาเร รโชชลฺลํ อธารยิ ฯ |๑๐๙๐.๒| กาสิยานิ ปธาเรตฺวา ^๑- กุสจีรํ อธารยิ ทุกฺโข วาโส อรญฺสฺมึ มา หิ ตฺวํ ลกฺขเณ คมิ ฯ [๑๐๙๑] ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี มทฺที สพฺพงฺคโสภนา นาหนฺตํ สุขมิจฺเฉยฺยํ ยํ เม เวสฺสนฺตรํ วินา ฯ [๑๐๙๒] |๑๐๙๒.๑| ตมพฺรวิ มหาราชา สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ วเน เย โหนฺติ ทุสฺสหา ฯ |๑๐๙๒.๒| พหู กีฏา ปฏงฺคา จ มกสา มธุมกฺขิกา เตปิ ตํ ตตฺถ หึเสยฺยุ ตนฺเต ทุกฺขตรํ สิยา ฯ |๑๐๙๒.๓| อปเร ปสฺส สนฺตาเส นทีนูปนิเสวิเต สปฺปา อชครา นาม อวิสา เต มหพฺพลา ฯ |๑๐๙๒.๔| เต มนุสฺสํ มิคํ วาปิ อปิจาสนฺนมาคตํ ปริกฺขิปิตฺวา โภเคหิ วสมาเนนฺติ อตฺตโน ฯ |๑๐๙๒.๕| อญฺเปิ กณฺหา ชฏิโน อจฺฉา นาม อฆมฺมิคา น เตหิ ปุริโส ทิฏฺโ รุกฺขมารุยฺห มุจฺจติ ฯ |๑๐๙๒.๖| สงฺฆฏฺฏยนฺตา สิงฺคานิ ติกฺขคฺคานิ ปหาริโน มหิสา ^๒- วิจรนฺเตตฺถ นทึ โสตุมฺพรํ ปติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. มา กาสิยานิ ธาเรตฺวา ฯ ^๒ ม. มหึสา ฯ |๑๐๙๒.๗| ทิสฺวา มิคานํ ยูถานํ ควํ สญฺจริตํ ^๑- วเน เธนุว วจฺฉคิทฺธาว กถํ มทฺทิ กริสฺสสิ ฯ |๑๐๙๒.๘| ทิสฺวา สมฺปติเต โฆเร ทุมฺมคฺเคสุ ปฺลวงฺคเม อเขตฺตญฺาย เต มทฺทิ ภวิสฺสเต มหพฺภยํ ฯ |๑๐๙๒.๙| ยา ตฺวํ สิวาย สุตฺวาน มุหุ อุตฺตสเต ^๒- ปุเร สา ตฺวํ วงฺกํ อนุปฺปตฺตา กถํ มทฺทิ กริสฺสสิ ฯ |๑๐๙๒.๑๐| ิเต มชฺฌนฺติเก กาเล สนฺนิสินฺเนสุ ปกฺขิสุ สุณเตว พฺรหารญฺ ตตฺถ กึ คนฺตุมิจฺฉสิ ฯ [๑๐๙๓] |๑๐๙๓.๑| ตมพฺรวิ ราชปุตฺตี มทฺที สพฺพงฺคโสภนา ยานิ เอตานิ อกฺขาสิ วเน ปฏิภยานิ เม สพฺพานิ อภิสมฺโภสฺสํ คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๒| กาสํ กุสํ โปตกิลํ อุสิรํ มุญฺชปพฺพชํ อุรสา ปนูทหิสฺสามิ นาสฺส เหสฺสามิ ทุนฺนยา ฯ |๑๐๙๓.๓| พหูหิ วตฺตจริยาหิ กุมารี วินฺทเต ปตึ อุทรสฺสุปโรเธน โคหนุเวฏฺเนน จ อคฺคิสฺส ปาริจริยาย อุทกุมฺมุชฺชเนน จ เวธพฺยํ ^๓- กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๔| อปิสฺสา โหติ อปฺปตฺโต อุจฺฉิฏฺ ปริภุญฺชิตุ ^๔- โย นํ หตฺเถ คเหตฺวาน อกามํ ปริกฑฺฒติ เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สญฺจรตํ ฯ ^๒ ม. อุตฺตสยี ฯ ^๓ สี. ยุ. เวธพฺพํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ @^๔ ม. อุจฺฉิฏฺมฺปิ ภุญฺชิตุ ฯ |๑๐๙๓.๕| เกสคฺคหณมุกฺเขปา ภูมฺยา จ ปริสุมฺภนา ทตฺวา จ โน ปกฺกมติ พหุ ทุกฺขํ อนปฺปกํ เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๖| สุกฺกจฺฉวี เวธเวรา ทตฺวา สุภคฺคมานิโน อกามํ ปริกฑฺฒนฺติ อุลูกญฺเว วายสา เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๗| อปิ าติกุเล ผีเต กํสปฺปชฺโชตเน วสํ เนวาติวากฺยํ น ลเภ ภาตูหิ สขินีหิ ^๑- จ เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๘| นคฺคา นที อนูทกา นคฺคํ รฏฺ อราชิกํ อิตฺถีปิ วิธวา นคฺคา ยสฺสาปิ ทส ภาตโร เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๙| ธโช รถสฺส ปญฺาณํ ธูโม ปญฺาณมคฺคิโน ราชา รฏฺสฺส ปญฺาณํ ภตฺตา ปญฺาณมิตฺถิยา เวธพฺยํ กฏุกํ โลเก คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๐๙๓.๑๐| ยา ทลิทฺที ทลิทฺทสฺส อฑฺฒา อฑฺฒสฺส กิตฺติมา ตํ เว เทวา ปสํสนฺติ ทุกฺกรํ หิ กโรติ สา ฯ |๑๐๙๓.๑๑| สามิกํ อนุพนฺธิสฺสํ สทา กาสายวาสินี ปพฺยาปิ อภิชฺชนฺตฺยา เวธพฺยํ กฏุกิตฺถิยา ฯ |๑๐๙๓.๑๒| อปิ สาครปริยนฺตํ พหุวิตฺตธรํ มหึ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สขินีหิปิ ฯ สี. ยุ. สขิกาหิ จ ฯ นานารตนปริปูรํ นิจฺเฉ เวสฺสนฺตรํ วินา ฯ |๑๐๙๓.๑๓| กถนฺนุ ตาสํ หทยํ สุขรา วต อิตฺถิโย ยา สามิเก ทุกฺขิตมฺหิ สุขมิจฺฉนฺติ อตฺตโน ฯ |๑๐๙๓.๑๔| นิกฺขมนฺเต มหาราเช สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ตมหํ อนุพนฺธิสฺสํ สพฺพกามทโท หิ เม ฯ [๑๐๙๔] ตมพฺรวี มหาราชา มทฺทึ สพฺพงฺคโสภนํ อิเม เต ทหรา ปุตฺตา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ นิกฺขิปฺป ลกฺขเณ คจฺฉ มยนฺเต โปสยามเส ฯ [๑๐๙๕] ตมพฺรวี ราชปุตฺตี มทฺที สพฺพงฺคโสภนา ปิยา เม ปุตฺตกา เทว ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ตฺยมฺหํ ตตฺถ รมิสฺสนฺติ อรญฺเ ชีวิโสกินํ ฯ [๑๐๙๖] |๑๐๙๖.๑| ตมพฺรวี มหาราชา สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน สาลีนโมทนํ ภุตฺวา สุจิมํสูปเสจนํ รุกฺขผลานิ ภุญฺชนฺตา กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๒| ภุตฺวา สตปเล กํเส โสวณฺเณ สตราชิเก รุกฺขปตฺเตสุ ภุญฺชนฺตา กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๓| กาสิยานิ จ ธาเรตฺวา โขมโกทุมฺพรานิ จ กุสจีรานิ ธาเรนฺตา กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๔| วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา สิวิกาย รเถน จ ปตฺติกา ปริธาวนฺตา กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๕| กูฏาคาเร สยิตฺวาน นิวาเต ผุสิตคฺคเฬ สยนฺตา รุกฺขมูลสฺมึ กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๖| ปลฺลงฺเกสุ สยิตฺวาน โคนเก จิตฺรสนฺถเต สยนฺตา ติณสนฺถาเร กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๗| คนฺธเกน วิลิมฺปิตฺวา อคฺคลุจนฺทเนน จ รโชชลฺลานิ ธาเรนฺตา กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๖.๘| จามรีโมรหตฺเถหิ วีชิตงฺคา สุเข ิตา ^๑- ผุฏฺา ฑํเสหิ มกเสหิ กถํ กาหนฺติ ทารกา ฯ [๑๐๙๗] |๑๐๙๗.๑| ตมพฺรวี ราชปุตฺตี มทฺที สพฺพงฺคโสภนา มา เทว ปริเทวสิ มา จ ตฺวํ วิมโน อหุ ยถา มยํ ภวิสฺสาม ตถา เหสฺสนฺติ ทารกา ฯ |๑๐๙๗.๒| อิทํ วตฺวาน ปกฺกามิ มทฺที สพฺพงฺคโสภนา สิวิมคฺเคน อเนฺวสิ ปุตฺเต อาทาย ลกฺขณา ฯ [๑๐๙๘] |๑๐๙๘.๑| ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย ปิตุ มาตุญฺจ วนฺทิตฺวา กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ ฯ |๑๐๙๘.๒| จตุวาหึ รถํ ยุตฺตํ สีฆมารุยฺห สนฺทนํ อาทาย ปุตฺต ทารญฺจ วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ ฯ [๑๐๙๙] ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา เยนาสิ พหุโก ชโน อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม อโรคา โหนฺตุ าตโย [๑๑๐๐] นิกฺขมิตฺวาน นครา นิวตฺติตฺวา วิโลกิเต @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สุเขธิตา ฯ ตทาปิ ปวี กมฺปิ สิเนรุวนวฏํสกา ฯ [๑๑๐๑] อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ รมฺมรูปํว ทิสฺสติ อาวาโส สิวิเสฏฺสฺส เปตฺติกํ ภวนํ มม ฯ [๑๑๐๒] ตํ พฺราหฺมณา อนฺวคมุ เต ตํ อสฺเส อยาจิสุ ยาจิโต ปฏิปาเทสิ จตุนฺนํ จตุโร หเย ฯ [๑๑๐๓] อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ จิตฺตรูปํ น ทิสฺสติ มิคา โรหิจฺจวณฺเณน ทกฺขิณสฺสา วหนฺติ มํ ฯ [๑๑๐๔] อเถตฺถ ปญฺจโม อาคา โส ตํ รถมยาจถ ตสฺส ตํ ปฏิยาทาสิ ^๑- น จสฺสุ ปหโต มโน ฯ [๑๑๐๕] ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา โอโรเปตฺวา สกํ ชนํ อสฺสาสยิ อสฺสรถํ พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน ฯ [๑๑๐๖] ตฺวํ มทฺทิ กณฺหํ คณฺหาหิ ลหุกา เอสา กนิฏฺกา ^๒- อหํ ชาลึ คเหสฺสามิ ครุโก ภาติโก หิ โส ฯ [๑๑๐๗] ราชา กุมารมาทาย ราชปุตฺตี จ ทาริกํ สมฺโมทมานา ปกฺกามุ อญฺมญฺ ปิยํวทา ฯ ทานกณฺฑํ นาม ฯ [๑๑๐๘] |๑๑๐๘.๑| ยทิ เกจิ มนุชา เอนฺติ อนุมคฺเค ปฏิปเถ มคฺคนฺเต ปฏิปุจฺฉาม กุหึ วงฺกตปพฺพโต ฯ |๑๑๐๘.๒| เต ตตฺถ อเมฺห ปสฺสิตฺวา กลูนํ ปริเทวยุ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตสฺส ตํ ยาจิโต ทาสิ ฯ ^๒ ม. กนิฏฺิกา ฯ ทุกฺขนฺเต ปฏิเวเทนฺติ ทูเร วงฺกตปพฺพโต ฯ [๑๑๐๙] |๑๑๐๙.๑| ยทิ ปสฺสนฺติ ปวเน ทารกา ผลิเต ^๑- ทุเม เตสํ ผลานํ เหตุมฺหิ อุปโรทนฺติ ทารกา ฯ |๑๑๐๙.๒| โรทนฺเต ทารเก ทิสฺวา อุพฺพิคฺคา ^๒- วิปุลา ทุมา สยเมโวนมิตฺวาน อุปคจฺฉนฺติ ทารเก ฯ |๑๑๐๙.๓| อิทํ อจฺเฉรกํ ทิสฺวา อพฺภูตํ โลมหํสนํ สาธุการํ ปวตฺเตสิ มทฺที สพฺพงฺคโสภนา ฯ |๑๑๐๙.๔| อจฺเฉรํ วต โลกสฺมึ อพฺภูตํ โลมหํสนํ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน สยเมโวนตา ทุมา ฯ [๑๑๑๐] สงฺขิปึสุ ปถํ ยกฺขา อนุกมฺปาย ทารเก นิกฺขนฺตทิวเสเนว เจตรฏฺมุปาคมุ ฯ [๑๑๑๑] เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ เจตรฏฺมุปาคมุ อิทฺธํ ผีตํ ชนปทํ พหุมํสสุโรทกํ ฯ [๑๑๑๒] |๑๑๑๒.๑| เจติโย ปริกรึสุ ^๓- ทิสฺวา ลกฺขณมาคตํ สุขุมาลี วตายยฺยา ^๔- ปตฺติกา ปริธาวติ ฯ |๑๑๑๒.๒| วยฺหาหิ ปริยายิตฺวา สิวิกาย รเถน จ สาชฺช มทฺที อรญฺสฺมึ ปตฺติกา ปริธาวติ ฯ [๑๑๑๓] |๑๑๑๓.๑| ตํ ทิสฺวา เจตปาโมกฺขา โรทมานา อุปาคมุ กจฺจิ นุ เทว กุสลํ กจฺจิ เทว อนามยํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ผลิเน ฯ ^๒ ม. อุพฺพิทฺธา ฯ ^๓ ม. ปริวารึสุ ฯ ^๔ ม. วต อยฺยา ฯ |๑๑๑๓.๒| กจฺจิ ปิตา อโรคา เต สิวีนญฺจ อนามยํ โก เต พลํ มหาราช โก นุ เต รถมณฺฑลํ ฯ |๑๑๑๓.๓| อนสฺสโก อรถโก ทีฆมทฺธานมาคโต กจฺจามิตฺเตหิ ปกโต อนุปฺปตฺโตสิมํ ทิสํ ฯ [๑๑๑๔] |๑๑๑๔.๑| กุสลญฺเจว เม สมฺมา อโถ สมฺมา อนามยํ อโถ ปิตา อโรคา เม สิวีนญฺจ อนามยํ ฯ |๑๑๑๔.๒| อหํ หิ กุญฺชรํ ทชฺชํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ เขตฺตญฺุ สพฺพยุทฺธานํ สพฺพเสตํ คชุตฺตมํ ฯ |๑๑๑๔.๓| ปณฺฑุกมฺพลสญฺฉนฺนํ ปภินฺนํ สตฺตุมทฺทนํ ทนฺตึ สวาลวีชนึ เสตํ เกลาสสาทิสํ ฯ |๑๑๑๔.๔| สเสตจฺฉตฺตํ สุปตฺเถยฺยํ ^๑- สาถพฺพนํ สหตฺถิปํ อคฺคยานํ ราชวาหึ พฺราหฺมณานํ อทาสหํ ฯ |๑๑๑๔.๕| ตสฺมึ เม สิวิโย กุทฺธา ปิตา จุปหโตมโน อวรุทฺธสิ มํ ราชา วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ โอกาสํ สมฺมา ชานาถ วเน ยตฺถ วเสมฺหเส ^๒- ฯ [๑๑๑๕] |๑๑๑๕.๑| สฺวาคตนฺเต มหาราช อโถ เต อทุราคตํ อิสฺสโรสิ อนุปฺปตฺโต ยํ อิธตฺถิ ปเวทย ฯ |๑๑๑๕.๒| สากํ ภึสํ มธุ มํสํ สุทฺธํ สาลีนโมทนํ ปริภุญฺช มหาราช ปาหุโน โนสิ อาคโต ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สอุปาเธยฺยํ ฯ ^๒ ม. วสามเส ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ [๑๑๑๖] ปฏิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ อวรุทฺธสิ มํ ราชา วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ โอกาสํ สมฺมา ชานาถ วเน ยตฺถ วเสมฺหเส ฯ [๑๑๑๗] |๑๑๑๗.๑| อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ เจตรฏฺเ รเถสภ ยาว เจตา คมิสฺสนฺติ รญฺโ สนฺติก ยาจิตุ ฯ |๑๑๑๗.๒| นิชฺฌาเปตุ มหาราชํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒนํ ตํ ตํ เจตา ปุรกฺขิตฺวา ^๑- ปตีตา ลทฺธปจฺจยา ปริวาเรตฺวาน คจฺฉนฺติ เอวํ ชานาหิ ขตฺติย ฯ [๑๑๑๘] |๑๑๑๘.๑| มา โว รุจิตฺถ คมนํ รญฺโ สนฺติก ยาจิตุ นิชฺฌาเปตุ มหาราชํ ราชาปิ ตตฺถ นิสฺสโร ฯ |๑๑๑๘.๒| อจฺจุคฺคตา หิ สิวิโย พลคฺคา เนคมา จ เย เต ปธํเสตุมิจฺฉนฺติ ^๒- ราชานํ มม การณา ฯ [๑๑๑๙] |๑๑๑๙.๑| สเจ เอสา ปวตฺเตตฺถ รฏฺสฺมึ รฏฺวฑฺฒน อิเธว รชฺชํ กาเรหิ เจเตหิ ปริวาริโต ฯ |๑๑๑๙.๒| อิทฺธํ ผีตญฺจิทํ รฏฺ อิทฺโธ ชนปโท มหา มตึ กโรหิ ตฺวํ เทว รชฺชสฺสมนุสาสิตุ ฯ [๑๑๒๐] |๑๑๒๐.๑| น เม ฉนฺโท มติ อตฺถิ รชฺชสฺสมนุสาสิตุ ปพฺพาชิตสฺส รฏฺสฺมา เจตปุตฺตา สุณาถ เม ฯ |๑๑๒๐.๒| อตุฏฺา สิวิโย อสฺสุ พลคฺคา เนคมา จ เย ปพฺพาชิตสฺส รฏฺสฺมา เจตา รชฺเชภิเสจยุ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปุรกฺขตฺวา ฯ ^๒ ม. เต วิธํเสตุ... ฯ |๑๑๒๐.๓| อสมฺโมทิยํปิ โว อสฺส อจฺจนฺตํ มม การณา สิวีหิ ภณฺฑนญฺจาปิ วิคฺคโห เม น รุจฺจติ ฯ |๑๑๒๐.๔| อถสฺส ภณฺฑนํ โฆรํ สมฺปหาโร อนปฺปโก เอกสฺส การณา มยฺหํ หึเสยฺย พหุโก ชโน ฯ |๑๑๒๐.๕| ปฏิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ อวรุทฺธสิ มํ ราชา วงฺกํ คจฺฉามิ ปพฺพตํ โอกาสํ สมฺมา ชานาถ วเน ยตฺถ วเสมฺหเส ฯ [๑๑๒๑] |๑๑๒๑.๑| ตคฺฆ เต มยมกฺขาม ยถาปิ กุสลา ตถา ราชิสี ยตฺถ สมฺมนฺติ อาหุตคฺคี สมาหิตา ฯ |๑๑๒๑.๒| เอส เสโล มหาราช ปพฺพโต คนฺธมาทโน ยตฺถ ตฺวํ สห ปุตฺเตหิ สห ภริยาย จจฺฉสิ ฯ [๑๑๒๒] |๑๑๒๒.๑| ตํ เจตา อนุสาสึสุ อสฺสุเนตฺตา รุทมฺมุขา อิโต คจฺฉ มหาราช อุชุ เยนุตฺตรามุโข ฯ |๑๑๒๒.๒| อถ ทกฺขสิ ภทฺทนฺเต เวปุลฺลํ นาม ปพฺพตํ นานาทุมคณากิณฺณํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ ฯ |๑๑๒๒.๓| ตมติกฺกมฺม ภทฺทนฺเต อถ ทกฺขสิ อาปกํ นทึ เกตุมตึ นาม คมฺภีรํ คิริคพฺภรํ ฯ |๑๑๒๒.๔| ปุถุโลมมจฺฉากิณฺณํ สุปติตฺถํ มโหทกํ ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ อสฺสาเสตฺวา สปุตฺตเก ฯ |๑๑๒๒.๕| อถ ทกฺขสิ ภทฺทนฺเต นิโคฺรธํ มธุวิปฺผลํ รมฺมเก สิขเร ชาตํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ ฯ |๑๑๒๒.๖| อถ ทกฺขสิ ภทฺทนฺเต นาลิกํ นาม ปพฺพตํ นานาทิชคณากิณฺณํ เสลํ กึปุริสายุตํ ฯ |๑๑๒๒.๗| ตสฺส อุตฺตรปุพฺเพน มุจลินฺโท นาม โส สโร ปุณฺฑรีเกหิ สญฺฉนฺโน เสตโสคนฺธิเยหิ จ ฯ |๑๑๒๒.๘| โส วนํ เมฆสงฺกาสํ ธุวํ หริตสทฺทลํ สีโหวามิสเปกฺขีว วนสณฺฑํ วิคาหิย ปุปฺผรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ ผลรุกฺเขหิ จูภยํ ฯ |๑๑๒๒.๙| ตตฺถ พินฺทุสฺสรา วคฺคู นานาวณฺณา พหู ทิชา กูชนฺตมุปกูชนฺติ อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเม ฯ |๑๑๒๒.๑๐| คนฺตฺวา คิริวิทุคฺคานิ นทีนํ ปภวานิ จ โส อทฺทส ^๑- โปกฺขรณึ กรญฺชกกุธายุตํ ฯ |๑๑๒๒.๑๑| ปุถุโลมมจฺฉากิณฺณํ สุปติตฺถํ มโหทกํ สมญฺจ จตุรสฺสญฺจ สาธุ อปฺปฏิคนฺธิยํ ฯ |๑๑๒๒.๑๒| ตสฺสา อุตฺตรปุพฺเพน ปณฺณสาลํ อมาปย ปณฺณสาลํ อมาเปตฺวา อุญฺฉาจริยาย อีหถ ฯ วนปฺปเวสนํ นาม ฯ [๑๑๒๓] |๑๑๒๓.๑| อหุ วาสี กลิงฺเคสุ ชูชโก นาม พฺราหฺมโณ ตสฺสาปิ ทหรา ภริยา นาเมนามิตฺตตาปนา ฯ |๑๑๒๓.๒| ตา นํ ตตฺถ คตาโวจุ นทีอุทกหาริยา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. ทกฺขสิ ฯ ถิโย นํ ปริภาสึสุ สมาคนฺตฺวา กุตูหลา ฯ |๑๑๒๓.๓| อมิตฺตา นูน เต มาตา อมิตฺโต นูน เต ปิตา เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ |๑๑๒๓.๔| อหิตํ วต เต าตี มนฺตยึสุ รโหคตา เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ ^[๑]- |๑๑๒๓.๕| ทุกฺกฏํ วต เต าตี มนฺตยึสุ รโหคตา เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ |๑๑๒๓.๖| ปาปกํ วต เต าตี มนฺตยึสุ รโหคตา เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ |๑๑๒๓.๗| อมนาปํ วต เต าตี มนฺตยึสุ รโหคตา เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ |๑๑๒๓.๘| อมนาปวาสํ วสิ ชิณฺเณน ปตินา สห ^๒- ยา ตฺวํ วสสิ ชิณฺณสฺส มตนฺเต ชีวิตา วรํ ฯ |๑๑๒๓.๙| น หิ นูน ตุยฺหํ กลฺยาณี ปิตา มาตา จ โสภเน อญฺ ภตฺตารํ วินฺทึสุ เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ |๑๑๒๓.๑๐| ทุยิฏฺนฺเต นวมิยํ อกตํ อคฺคิหุตฺตกํ เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหริยํ สตึ ฯ |๑๑๒๓.๑๑| สมเณ พฺราหฺมเณ นูน พฺรหฺมจริยปรายเน @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อมิตฺตา วต เต ญฺาตี มนฺตยึสุ รโหคตา @ เย ตํ ชิณฺณสฺส ปาทํสุ เอวํ ทหาริยํ สตึ ฯ @^๒ สี. ยุ. เอวํ ทหริยา สตี ฯ สา ตฺวํ โลเก อภิสฺสสิ ^๑- สีลวนฺเต พหุสฺสุเต ยา ตฺวํ วสสิ ชิณฺณสฺส เอวํ ทหริยํ สตึ ^๒- ฯ |๑๑๒๓.๑๒| น ทุกฺขํ อหินา ทฏฺ น ทุกฺขํ สตฺติยา หตํ ตญฺจ ทุกฺขญฺจ ติปฺปญฺจ ยํ ปสฺเส ชิณฺณกํ ปตึ ฯ |๑๑๒๓.๑๓| นตฺถิ ขิฑฺฑา นตฺถิ รติ ชิณฺเณน ปตินา สห นตฺถิ อลฺลาปสลฺลาโป ชคฺฆิตมฺปิ ^๓- น โสภติ ฯ |๑๑๒๓.๑๔| ยทา จ ทหโร ทหรา มนฺตยึสุ ^๔- รโหคตา สพฺเพ โสกา วินสฺสนฺติ ^๕- เยเกจิ หทยสฺสิตา ฯ |๑๑๒๓.๑๕| ทหรา ตฺวํ รูปวตี ปุริสานํภิปตฺถิตา คจฺฉ าติกุเล อจฺฉ กึ ชิณฺโณ รมยิสฺสติ ฯ [๑๑๒๔] น เต พฺราหฺมณ คจฺฉามิ นทึ อุทกหาริยา ถิโย มํ ปริภาสนฺติ ตยา ชิณฺเณน พฺราหฺมณ ฯ [๑๑๒๕] มา เม ตฺวํ อกรา กมฺมํ มา เม อุทกมาหริ อหํ อุทกมาหิสฺสํ มา โภตี กุปฺปิตา อหุ ฯ [๑๑๒๖] |๑๑๒๖.๑| นาหํ ตมฺหิ กุเล ชาตา ยํ ตฺวํ อุทกมาหเร เอวํ พฺราหฺมณ ชานาหิ น เต วจฺฉามิหํ ฆเร ฯ |๑๑๒๖.๒| สเจ เม ทาสํ ทาสึ วา นานยิสฺสสิ พฺราหฺมณ เอวํ พฺราหฺมณ ชานาหิ น เต วจฺฉามิ สนฺติเก ฯ [๑๑๒๗] นตฺถิ เม สิปฺปฏฺานํ วา ธนํ ธญฺญฺจ พฺราหฺมณิ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อภิสปิ ฯ ^๒ ม. ทหริยา สตี ฯ ^๓ ม. ชคฺฆิตุมฺปิ ฯ ^๔ ม. มนฺตยนฺติ ฯ @^๕ ม. สพฺเพสํ โสกา นสฺสนฺติ ฯ กุโตหํ ทาสํ ทาสึ วา อานยิสฺสามิ โภติยา อหํ โภตึ อุปฏฺิสฺสํ มา โภตี กุปฺปิตา อหุ ฯ [๑๑๒๘] |๑๑๒๘.๑| เอหิ เต อหมกฺขิสฺสํ ยถา เม วจนํ สุตํ เอส เวสฺสนฺตโร ราชา วงฺเก วสติ ปพฺพเต ฯ |๑๑๒๘.๒| ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ยาจสฺสุ ทาสํ ทาสิญฺจ พฺราหฺมณ โส เต ทสฺสติ ยาจิโต ทาสํ ทาสิญฺจ ขตฺติโย ฯ [๑๑๒๙] ชิณฺโณหมสฺมิ ทุพฺพโล ^๑- ทีโฆ จทฺธา สุทุคฺคโม มา โภตี ปริเทเวสิ มา โภตี ^๒- วิมนา อหุ อหํ โภตึ อุปฏฺิสฺสํ มา โภตี กุปฺปิตา อหุ ฯ [๑๑๓๐] |๑๑๓๐.๑| ยถา อคนฺตฺวา สงฺคามํ อยุทฺเธว ปราชิโต เอวเมว ตุวํ พฺรหฺเม อคนฺตฺวาว ปราชิโต ฯ |๑๑๓๐.๒| สเจ เม ทาสํ ทาสึ วา นานยิสฺสสิ พฺราหฺมณ เอวํ พฺราหฺมณ ชานาหิ น เต วจฺฉามิหํ ฆเร อมนาปนฺเต กริสฺสามิ ตนฺเต ทุกฺขํ ภวิสฺสติ ฯ |๑๑๓๐.๓| นกฺขตฺเต อุตุปุพฺเพสุ ยทา มํ ทกฺขสิลงฺกตํ อญฺเหิ สทฺธึ รมมานํ ตนฺเต ทุกฺขํ ภวิสฺสติ ฯ |๑๑๓๐.๔| อทสฺสเนน มยฺหนฺเต ชิณฺณสฺส ปริเทวโต ภิยฺโย วงฺกา ปลิตา จ พหู เหสฺสนฺติ พฺราหฺมณ ฯ [๑๑๓๑] |๑๑๓๑.๑| ตโต โส พฺราหฺมโณ ภีโต พฺราหฺมณิยา วสานุโค อฏฺฏิโต กามราเคน พฺราหฺมณึ เอตทพฺรวิ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. อพโล ฯ ^๒ ม. มา จ ตวํ ฯ |๑๑๓๑.๒| ปาเถยฺยํ เม กโรหิ ตฺวํ สงฺกุลา สงฺคุฬานิ ^๑- จ มธุปิณฺฑิกา จ สุกตาโย สตฺตุภตฺตญฺจ พฺราหฺมณิ ฯ |๑๑๓๑.๓| อานยิสฺสํ เมถุนเก อุโภ ทาสกุมารเก เต จ ^๒- ปริจริสฺสนฺติ รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา ฯ [๑๑๓๒] |๑๑๓๒.๑| อิทํ วตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ ปฏิมุญฺจิ อุปาหนํ ^๓- ตโต โส มนฺตยิตฺวาน ภริยํ กตฺวา ปทกฺขิณํ ฯ |๑๑๓๒.๒| ปกฺกามิ โส รุณฺณมุโข พฺราหฺมโณ สหิตพฺพโต สิวีนํ นครํ ผีตํ ทาสปริเยสนญฺจรํ ฯ [๑๑๓๓] |๑๑๓๓.๑| โส ตตฺถ คนฺตฺวา อวจาสิ ^๔- เย ตตฺถาสุ สมาคตา กุหึ เวสฺสนฺตโร ราชา กตฺถ ปสฺเสมุ ขตฺติยํ ฯ |๑๑๓๓.๒| เต ชนา ตํ อวจึสุ เย ตตฺถาสุ สมาคตา ตุเมฺหหิ พฺรหฺเม ปกโต อติทาเนน ขตฺติโย ปพฺพาชิโต สกา รฏฺา วงฺเก วสติ ปพฺพเต ฯ |๑๑๓๓.๓| ตุเมฺหหิ พฺรหฺเม ปกโต อติทาเนน ขตฺติโย อาทาย ปุตฺตทารญฺจ วงฺเก วสติ ปพฺพเต ฯ [๑๑๓๔] |๑๑๓๔.๑| โส โจทิโต พฺราหฺมณิยา พฺราหฺมโณ กามคิทฺธิมา อฆนฺตํ ปฏิเสวิตฺถ วเน วาฬมิคากิณฺเณ ขคฺคทีปินิเสวิเต ฯ |๑๑๓๔.๒| อาทาย เวลุวํ ทณฺฑํ อคฺคิหุตฺตํ กมณฺฑลุ โส ปาวิสิ พฺรหารญฺ ยตฺถ อสฺโสสิ กามทํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สงฺกุลฺยา สคุฬานิ จ ฯ ^๒ ม. ตํ ฯ ^๓ ม. อุปาหนา ฯ ^๔ ม. อวจ ฯ |๑๑๓๔.๓| ตํ ปวิฏฺ พฺรหารญฺ โกกา นํ ปริวารยุ วิกฺกนฺทิ โส วิปฺปนฏฺโ ทูเร ปนฺถา อปกฺกมิ ฯ |๑๑๓๔.๔| ตโต โส พฺราหฺมโณ คนฺตฺวา โภคลุทฺโธ อสญฺโต วงฺกสฺโสหรเณ นฏฺโ ^๑- (สุนเขหิ ปริวาริโต ^๒-) (รุกฺขสฺมิญฺจ นิสินฺโน ว ^๓-) อิมา คาถา อภาสถ ฯ [๑๑๓๕] |๑๑๓๕.๑| โก ราชปุตฺตํ นิสภํ ชยนฺตมปราชิตํ ภเย เขมสฺส ทาตารํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๒| โย ยาจตํ ปติฏฺาสิ ภูตานํ ธรณีริว ธรณูปมํ มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๓| โย ยาจตํ คตี อาสิ สวนฺตีนํว สาคโร อุทธูปมํ ^๔- มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๔| กลฺยาณติตฺถํ สุปิวํ สีตูทกํ มโนรมํ ปุณฺฑรีเกหิ สญฺฉนฺนํ ยุตฺตํ กิญฺชกฺขเรณุนา รหทูปมํ มหาราชํ โก เม วสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๕| อสฺสตฺถํว ปเถ ชาตํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ สมนฺตานํ วิสเมตารํ ^๕- กิลนฺตานํ ปฏิคฺคหํ ตถูปมํ มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๖| นิโคฺรธํว ปเถ ชาตํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วงฺกสฺโสโรหเณ นฏฺเ ฯ ^๒-๓ อิทํ ปาททฺวยํ สพฺพตฺถ โปตฺถเกสุ น ทิสฺสติ @เปตฺวา อฏฺกถาโปตฺถกํเยว ฯ ^๔ ม. สาครูปมํ ฯ ^๕ วิสเมตานนฺติปิ ฯ สนฺตานํ วิสเมตารํ กิลนฺตานํ ปฏิคฺคหํ ตถูปมํ มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๗| อมฺพํ อิว ปเถ ชาตํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ สนฺตานํ วิสเมตารํ กิลนฺตานํ ปฏิคฺคหํ ตถูปมํ มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๘| สาลํ อิว ปเถ ชาตํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ สนฺตานํ วิสเมตารํ กิลนฺตานํ ปฏิคฺคหํ ตถูปมํ มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๙| ทุมํ อิว ปเถ ชาตํ สีตจฺฉายํ มโนรมํ สนฺตานํ วิสเมตารํ กิลนฺตานํ ปฏิคฺคหํ ตถูปมํ มหาราชํ โก เม เวสฺสนฺตรํ วิทู ฯ |๑๑๓๕.๑๐| เอวญฺจ เม วิลปโต ปวิฏฺสฺส พฺรหาวเน อหํ ชานนฺติ โย วชฺชา นนฺทึ โส ชนเย มม ฯ |๑๑๓๕.๑๑| เอวญฺจ เม วิลปโต ปวิฏฺสฺส พฺรหาวเน อหํ ชานนฺติ โย วชฺชา เวสฺสนฺตรนิวาสนํ ^๑- ตาย โส เอกวาจาย ปสเว ปุญฺ อนปฺปกํ ฯ [๑๑๓๖] |๑๑๓๖.๑| ตสฺส เจโต ปฏิสฺโสสิ อรญฺ ลุทฺทโก จโร ตุเมฺหหิ พฺรหฺเม ปกโต อติทาเนน ขตฺติโย ปพฺพาชิโต สกา รฏฺา วงฺเก วสติ ปพฺพเต ฯ |๑๑๓๖.๒| ตุเมฺหหิ พฺรหฺเม ปกโต อติทาเนน ขตฺติโย @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อยํ คาถาปาโท นตฺถิ ฯ อาทาย ปุตฺตทารญฺจ วงฺเก วสติ ปพฺพเต ฯ |๑๑๓๖.๓| อกิจฺจการี ทุมฺเมโธ รฏฺา วิวนมาคโต ^๑- ราชปุตฺตํ คเวสนฺโต พโก มจฺฉมิโวทเก ฯ |๑๑๓๖.๔| ตสฺส ตฺยาหํ น ทสฺสามิ ชีวิตํ อิธ พฺราหฺมณ อยํ หิ เต มยา นุนฺโน สโร ปาสฺสติ ^๒- โลหิตํ ฯ |๑๑๓๖.๕| สิโร เต วชฺฌยิตฺวาน หทยํ เฉตฺวา สพนฺธนํ ปนฺถสกุณํ ยชิสฺสามิ ตุยฺหํ มํเสน พฺราหฺมณ ฯ |๑๑๓๖.๖| ตุยฺหํ มํเสน เมเทน มตฺถเกน จ พฺราหฺมณ อาหุตึ ปคฺคเหสฺสามิ เฉตฺวาน หทยํ ตว ฯ |๑๑๓๖.๗| ตํ เม สุยิฏฺ สุหุตํ ตุยฺหํ มํเสน พฺราหฺมณ น จ ตฺวํ ราชปุตฺตสฺส ภริยํ ปุตฺเต จ เนสฺสสิ ฯ [๑๑๓๗] |๑๑๓๗.๑| อวชฺโฌ พฺราหฺมโณ ทูโต เจตปุตฺต สุโณหิ เม ตสฺมา หิ ทูตํ น หนฺติ เอส ธมฺโม สนนฺตโน ฯ |๑๑๓๗.๒| นิชฺฌตฺตา สิวิโย สพฺเพ ปิตา นํ ทฏฺฐุมิจฺฉติ มาตา จ ทุพฺพลา ตสฺส อจิรา จกฺขูนิ ชียเร ฯ |๑๑๓๗.๓| เตสาหํ ปหิโต ทูโต เจตปุตฺต สุโณหิ เม ราชปุตฺตํ นยิสฺสามิ ยทิ ชานาสิ สํส เม ฯ [๑๑๓๘] ปิยสฺส เม ปิโย ทูโต ปุณฺณปตฺตํ ททามิ เต อิมญฺจ มธุโน ตุมฺพํ มิคสตฺถิญฺจ พฺราหฺมณ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปวนมาคโต ฯ ^๒ ม. ปิสฺสติ ฯ ตญฺจ เต เทสมกฺขิสฺสํ ยตฺถ สมฺมติ กามโท ฯ ชูชกปพฺพํ นาม ฯ [๑๑๓๙] |๑๑๓๙.๑| เอส เสโล มหาพฺรเหฺม ปพฺพโต คนฺธมาทโน ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ฯ |๑๑๓๙.๒| ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ |๑๑๓๙.๓| เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ นานาผลธรา ทุมา อุคฺคตา อพฺภกูฏาว นีลา อญฺชนปพฺพตา ฯ |๑๑๓๙.๔| ธวสฺสกณฺณา ขทิรา สาลา ผนฺทนมาลุวา สมฺปเวเธนฺติ ^๑- วาเตน สกึ ปีตาว มาณวา ฯ |๑๑๓๙.๕| อุปริ ทุมปริยาเยสุ สงฺคีติโยว สุยฺยเร นชฺชุหา โกกิลา สงฺฆา สมฺปตนฺติ ทุมา ทุมํ ฯ |๑๑๓๙.๖| อวฺหยนฺเตว คจฺฉนฺตํ สาขาปตฺตสมีริตา รมยนฺเตว อาคนฺตุ โมทยนฺติ นิวาสนํ ^๒- ฯ |๑๑๓๙.๗| ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ [๑๑๔๐] |๑๑๔๐.๑| อมฺพา กปิตฺถา ปนสา สาลา ชมฺพู วิเภทกา หรีตกี อามลกา อสฺสตฺถา พทรานิ จ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สมฺปเวธนฺติ ฯ ^๒ ม. นิวาสินํ ฯ |๑๑๔๐.๒| จารุติมฺพรุกฺขา เจตฺถ นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา มธุมธุกา เถวนฺติ นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพรา |๑๑๔๐.๓| ปาเรวตา ภเวยฺยา จ มุทฺทิกา จ มธุตฺถิกา มธุ อเนลกํ ตตฺถ สกมาทาย ภุญฺชเร ฯ |๑๑๔๐.๔| อญฺเตฺถ ปุปฺผิตา อมฺพา อญฺเ ติฏฺนฺติ โทวิลา อญฺเ อามา จ ปกฺกา จ ภิงฺควณฺณา ^๑- ตทูภยํ ฯ |๑๑๔๐.๕| อเถตฺถ เหฏฺา ปุริโส อมฺพปกฺกานิ คณฺหติ อามานิ เจว ปกฺกานิ วณฺณคนฺธรสุตฺตมา ^๒- ฯ |๑๑๔๐.๖| อเตว เม อจฺฉริยํ หิงฺกาโร ปฏิภาติ มํ เทวานมิว อาวาโส โสภติ นนฺทนูปโม ฯ |๑๑๔๐.๗| วิเภทกา นาฬิเกรา ขชฺชุรีนํ พฺรหาวเน มาลาว คนฺถิตา นฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร ฯ นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ นภํ ตารา จิตามิว |๑๑๔๐.๘| กุฏชี กุฏฺตคฺครา ปาฏลิโย จ ปุปฺผิตา ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา โกวิฬารา จ ปุปฺผิตา ฯ |๑๑๔๐.๙| อุทฺธาลกา โสมรุกฺขา อครุภลฺลิยา ^๓- พหู ปตฺตชีวา จ กุกฺกุฏา ^๔- อสนา เจตฺถ ปุปฺผิตา ฯ |๑๑๔๐.๑๐| กุฏชา สลฬา นีปา โกสมฺพลพุชา ธวา สาลา จ ปุปฺผิตา ตตฺถ ปลาลขลสนฺนิภา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เภงฺควณฺณา ฯ ^๒ ม. ...สุตฺตเม ฯ ^๓ ม. อครุผลฺลิยา ฯ ^๔ สี. ม. @กกุธา ฯ |๑๑๔๐.๑๑| ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี ภูมิภาเค มโนรเม ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา เทวานมิว นนฺทเน ฯ |๑๑๔๐.๑๒| อเถตฺถ ปุปฺผรสมตฺตา โกกิลา มญฺชุภาณิกา อภินาเทนฺติ ตํ วนํ ^๑- อุตุสมฺปุปฺผิเต ทุเม ฯ |๑๑๔๐.๑๓| ภสฺสนฺติ มกรนฺเทหิ โปกฺขเร โปกฺขเร มธู อเถตฺถ วาตา วายนฺติ ทกฺขิณา อถ ปจฺฉิมา ฯ |๑๑๔๐.๑๔| ปทุมกิญฺชกฺขเรณูหิ โอกิณฺโณ โหติ อสฺสโม ถูลา สิงฺฆาฏกา เจตฺถ สสาทิยา ปสาทิยา ^๒- ฯ |๑๑๔๐.๑๕| มจฺฉกจฺฉปพฺยาวิธา พหู เจตฺถ มุปยานกา มธุ ภึเสหิ ^๓- สวติ ขีรํ สปฺปิ มุฬาลิภิ สุรภิ ตํ วนํ วาติ นานาคนฺธสเมริตํ ^๔- ฯ |๑๑๔๐.๑๖| สมฺโมทิเตว ^๕- คนฺเธน ปุปฺผสาขาหิ ตํ วนํ ภมรา ปุปฺผคนฺเธน สมนฺตามภินาทิตา ฯ |๑๑๔๐.๑๗| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นานาวณฺณา พหู ทิชา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน ฯ |๑๑๔๐.๑๘| นนฺทิกา ชีวปุตฺตา จ ชีวปุตฺตา ปิยา จ โน ปิยา ปุตฺตา ปิยา นนฺทา ทิชา โปกฺขรณีฆรา ฯ |๑๑๔๐.๑๙| มาลาว คนฺถิตา นฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ กุสเลหิ ^๖- สุคนฺถิตา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปวนํ ฯ ^๒ สํสาริยา ปสาริยาติปิ ปาโ ฯ ม. สํสาทิยา ปสาทิยา ฯ @^๓ ม. ภิเสหิ ฯ ^๔ ม. ...สโมทิตํ ฯ ^๕ ม. สมฺมทฺทเตว ฯ ^๖ ม. กุสเลเหว ฯ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ |๑๑๔๐.๒๐| ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ [๑๑๔๑] อิทญฺจ เม สตฺตุภตฺตํ มธุนา ปฏิสํยุตํ มธุปิณฺฑิกา จ สุกตาโย สตฺตุภตฺตํ ททามิ เต ฯ [๑๑๔๒] |๑๑๔๒.๑| ตุเยฺหว สมฺพลํ โหตุ นาหํ อิจฺฉามิ สมฺพลํ อิโตปิ พฺรเหฺม คณฺหาหิ คจฺฉ พฺรเหฺม ยถาสุขํ ฯ |๑๑๔๒.๒| อยํ เอกปที เอติ อุชุ คจฺฉติ อสฺสมํ อิสีปิ อจฺจุโต ตตฺถ ปงฺกทนฺโต รชสฺสิโร ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ ฯ |๑๑๔๒.๓| จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ตํ ตฺวํ คนฺตฺวาน ปุจฺฉสฺสุ โส เต มคฺคํ ปวกฺขติ ฯ [๑๑๔๓] อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ เจตํ กตฺวา ปทกฺขิณํ อุทคฺคจิตฺโต ปกฺกามิ เยนาสิ อจฺจุโต อิสิ ฯ จุลฺลวนวณฺณนา ^๑- ฯ [๑๑๔๔] |๑๑๔๔.๑| คจฺฉนฺโต โส ภารทฺวาโช อทฺทส อจฺจุตํ อิสึ ทิสฺวาน ตํ ภารทฺวาโช สมฺโมทิ อิสินา สห ฯ |๑๑๔๔.๒| กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู ฯ |๑๑๔๔.๓| กจฺจิ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา ^๒- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. จูฬวนวณฺณา ฯ ^๒ ม. สริสปา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ วเน วาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ ฯ [๑๑๔๕] |๑๑๔๕.๑| กุสลญฺเจว เม พฺรเหฺม อโถ พฺรเหฺม อนามยํ อโถ อุญฺเฉน ยาเปมิ อโถ มูลผลา พหู ฯ |๑๑๔๕.๒| อโถ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ ฯ |๑๑๔๕.๓| พหูนิ วสฺสปูคานิ อสฺสเม สมฺมโต มม นาภิชานามิ อุปฺปนฺนํ อาพาธํ อมโนรมํ ฯ |๑๑๔๕.๔| สฺวาคตนฺเต มหาพฺรเหฺม อโถ เต อทุราคตํ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ฯ |๑๑๔๕.๕| ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ มธุเก กาสมาริโย ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ภุญฺช พฺรเหฺม วรํ วรํ ฯ |๑๑๔๕.๖| อิทํปิ ปานิยํ สีตํ อาภตํ คิริคพฺภรา ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ ฯ [๑๑๔๖] ปฏิคฺคหิตํ ยํ ทินฺนํ สพฺพสฺส อคฺฆิยํ กตํ สญฺชยสฺส สกํ ปุตฺตํ สิวีหิ วิปฺปวาสิตํ ตมหํ ทสฺสนมาคโต ยทิ ชานาสิ สํส เม ฯ [๑๑๔๗] |๑๑๔๗.๑| น ภวํ เอติ ปุญฺตฺถํ สิวิราชสฺส ทสฺสนํ มญฺเ ภวํ ปตฺถยติ รญฺโ ภริยํ ปติพฺพตํ ฯ มญฺเ กณฺหาชินํ ทาสึ ชาลึ ทาสญฺจ อิจฺฉสิ |๑๑๔๗.๒| อถวา ตโย มาตาปุตฺเต อรญฺา เนตุมาคโต น ตสฺส โภคา วิชฺชนฺติ ธนํ ธญฺญฺจ พฺราหฺมณ ฯ [๑๑๔๘] |๑๑๔๘.๑| อกุทฺธรูโปหํ โภโต ^๑- นาหํ ยาจิตุมาคโต สาหุ ทสฺสนมริยานํ สนฺนิวาโส สทา สุโข |๑๑๔๘.๒| อทิฏฺปุพฺโพ สิวิราชา สิวีหิ วิปฺปวาสิโต ตมหํ ทสฺสนมาคโต ยทิ ชานาสิ สํส เม ฯ [๑๑๔๙] |๑๑๔๙.๑| เอส เสโล มหาพฺรเหฺม ปพฺพโต คนฺธมาทโน ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ ฯ |๑๑๔๙.๒| ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ |๑๑๔๙.๓| เอเต นีลา ปทิสฺสนฺติ นานาผลธรา ทุมา อุคฺคตา อพฺภกูฏาว นีลา อญฺชนปพฺพตา |๑๑๔๙.๔| ธวสฺสกณฺณา ขทิรา สาลา ผนฺทนมาลุวา สมฺปเวเธนฺติ วาเตน สกึ ปีตาว มาณวา ฯ |๑๑๔๙.๕| อุปริ ทุมปริยาเยสุ สงฺคีติโยว สุยฺยเร นชฺชุหา โกกิลา สงฺฆา สมฺปตนฺติ ทุมา ทุมํ ฯ |๑๑๔๙.๖| อวฺหยนฺเตว คจฺฉนฺตํ สาขา ปตฺตสมีริตา รมยนฺเตว อาคนฺตุ โมทยนฺติ นิวาสินํ ฯ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ |๑๑๔๙.๗| ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. โภตา ฯ |๑๑๔๙.๘| กิเรรีมาลา วิตตา ภูมิภาเค มโนรเม สทฺทลา หริตา ภูมิ น ตตฺถุทฺธํสเต รโช ฯ |๑๑๔๙.๙| มยูรคีวสงฺกาสา ตูลผสฺสสมูปมา ติณานิ นาติวตฺตนฺติ สมนฺตา จตุรงฺคุลา ฯ |๑๑๔๙.๑๐| อมฺพา ชมฺพู กปิฏฺา จ นีเจ ปกฺกา จุทุมฺพรา ปริโภเคหิ รุกฺเขหิ วนนฺตํ รติวฑฺฒนํ ฯ |๑๑๔๙.๑๑| เวฬุริยวณฺณสนฺนิภํ มจฺฉคุมฺพนิเสวิตํ สุจิ สุคนฺธํ สลิลํ อาโป ตตฺถปิ สนฺทติ ฯ |๑๑๔๙.๑๒| ตสฺสาวิทูเร โปกฺขรณี ภูมิภาเค มโนรเม ปทุมุปฺปลสญฺฉนฺนา เทวานมิว นนฺทเน ฯ |๑๑๔๙.๑๓| ตีณิ อุปฺปลชาตานิ ตสฺมึ สรสิ พฺราหฺมณ วิจิตฺรนีลาเนกานิ เสตา โลหิตกานิ จ ฯ [๑๑๕๐] |๑๑๕๐.๑| โขมาว ตตฺถ ปทุมา เสตโสคนฺธิเยหิ จ ^๑- กลมฺพเกหิ สญฺฉนฺโน มุจลินฺโท นาม โส สโร ฯ |๑๑๕๐.๒| อเถตฺถ ปทุมา ผุลฺลา อปริยนฺตาว ทิสฺสเร คิมฺหา เหมนฺติกา ผุลฺลา ชณฺณุตคฺฆา อุปตฺถรา ฯ |๑๑๕๐.๓| สุรภี สมฺปวายนฺติ วิจิตฺรา ปุปฺผสนฺถตา ภมรา ปุปฺผคนฺเธน สมนฺตามภินาทิตา ฯ [๑๑๕๑] |๑๑๕๑.๑| อเถตฺถ อุทกนฺตสฺมึ รุกฺขา ติฏฺนฺติ พฺราหฺมณ กทมฺพา ปาฏลี ผุลฺลา โกวิฬารา จ ปุปฺผิตา ฯ |๑๑๕๑.๒| องฺโกลา กจฺจิการา จ ปาริชญฺา จ ปุปฺผิตา @เชิงอรรถ: ^๑ ม ...คนฺธิเกหิ จ ฯ วารณา วุยฺหนา ^๑- รุกฺขา มุจลินฺทมุภโต ^๒- สรํ ฯ |๑๑๕๑.๓| สิรีสา เสตปาริสา ^๓- สาธุ วายนฺติ ปทฺมกา นิคฺคณฺฑี สรนิคฺคณฺฑี ^๔- อสนา เจตฺถ ปุปฺผิตา ฯ |๑๑๕๑.๔| ปงฺกุรา ^๕- พหุลา เสลา โสภญฺชนา จ ปุปฺผิตา เกตกา กณิการา จ กณเวรา จ ปุปฺผิตา ฯ |๑๑๕๑.๕| อชฺชุนา อชฺชุกณฺณา จ มหานามา จ ปุปฺผิตา สมฺปุปฺผิตคฺคา ติฏฺนฺติ ปชฺชลนฺเตว กึสุกา ฯ |๑๑๕๑.๖| เสตปณฺณิ สตฺตปณฺณา กทลิโย กุสุมฺภรา ธนุตกฺการิปุปฺเผหิ สีสปาวรณานิ จ ฯ |๑๑๕๑.๗| อจฺฉิปา สิมฺพลีรุกฺขา ^๖- สลฺลกิโย จ ปุปฺผิตา เสตเครูตคริกา มํสิโกฏฺกุลาวรา ^๗- ฯ |๑๑๕๑.๘| ทหรา รุกฺขา วุฑฺฒา จ อกุฏิลา เจตฺถ ปุปฺผิตา อสฺสมํ อุภโต นฺติ อคฺยาคารํ สมนฺตโต ฯ [๑๑๕๒] |๑๑๕๒.๑| อเถตฺถ อุทกนฺตสฺมึ พหู ชาตา ผณิชฺชกา มุคฺคติโย กรติโย เสวาลํ สีสกํ พหุ ^๘- ฯ |๑๑๕๒.๒| อุทฺธาปวตฺตํ ^๙- อุลฺลุฬิตํ มกฺขิกา หิงฺคุชาลิกา ทาสิมกญฺจโก เจตฺถ พหู นีเจ กลมฺพกา ฯ |๑๑๕๒.๓| เอฬมฺพเกหิ สญฺฉนฺนา รุกฺขา ติฏฺนฺติ พฺราหฺมณ สตฺตาหํ ธาริยมานานํ คนฺโธ เตสํ น ฉิชฺชติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วยนา ฯ สี. ยุ. สายนา ฯ ^๒ สี. ยุ. ...มภิโต ฯ ^๓ สี. ยุ. เสตวาริสา ฯ @^๔ ม. นิคฺคุณฺฑี สิรีนิคฺคุณฺฑี ฯ ^๕ ม. ปงฺคุรา ฯ ^๖ ม. อจฺฉิวา สลฺลวา ฯ สี. .. @สพลา ฯ ยุ. ... สิมลา ฯ ^๗ ม. ...กฏฺ... ฯ ^๘ ม. เสวาลสีสกา พหู ฯ ^๙ ม. @อุทฺทาปวตฺตํ ฯ |๑๑๕๒.๔| อุภโต สรญฺจ มุจลินฺทํ ปุปฺผา ติฏฺนฺติ ภาคโส อินฺทิวเรหิ สญฺฉนฺนํ วนนฺตมุปโสภติ |๑๑๕๒.๕| อฑฺฒมาสํ ธาริยมานานํ คนฺโธ เตสํ น ฉิชฺชติ ฯ นีลปุปฺผิเสตวารี ปุปฺผิตา คิริกณฺณิกา กเลรุกฺเขหิ ^๑- สญฺฉนฺนํ วนนฺตํ ตุลสีหิ จ ฯ |๑๑๕๒.๖| สมฺโมทิเตว ^๒- คนฺเธน ปุปฺผสาขาหิ ตํ วนํ ภมรา ปุปฺผคนฺเธน สมนฺตามภินาทิตา ฯ |๑๑๕๒.๗| ตีณิ กกฺการุชาตานิ ตสฺมึ สรสิ พฺราหฺมณ กุมฺภมตฺตานิ เจกานิ มุรมตฺตานิ ^๓- วา อุโภ ฯ [๑๑๕๓] |๑๑๕๓.๑| อเถตฺถ สาสโป พหุโก นาทิโย หริตายุโต อสีตาลาว ติฏฺนฺติ เฉชฺชา อินฺทิวรา พหู ฯ |๑๑๕๓.๒| อปฺโผฏา สุริยวลฺลี จ กาฬิยา มธุคนฺธิยา อโสกา มุทยนฺตี จ วลฺลิโภ ขุทฺทปุปฺผิโย ฯ |๑๑๕๓.๓| โกรณฺฑกา อโนชา จ ปุปฺผิตา นาคมลฺลิกา ^๔- รุกฺขมารุยฺห ติฏฺนฺติ ผุลฺลา กึสุกวลฺลิโย ฯ |๑๑๕๓.๔| กเฏรุหา ปวาเสนฺติ โยธิกา มธุคนฺธิยา นิลิยา สุมนา ภณฺฑี โสภติ ปทุมุตฺตโร ฯ |๑๑๕๓.๕| ปาฏลิสมุทฺทกปฺปาสี กณิการา จ ปุปฺผิตา เหมชาลาว ทิสฺสนฺติ รุจิรา อคฺคิสิขูปมา ^๕- ฯ |๑๑๕๓.๖| ยานิ ตานิ จ ปุปฺผานิ ถลชานูทกานิ จ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. กเฏรุเกหิ ฯ ยุ. กเฏรุกฺเขหิ ฯ ^๒ ม. สมฺมทฺทเตว ฯ ^๓ ม. มุรชมตฺตานิ @ตา อุโภ ฯ ^๔ สี. ยุ. นาควลฺลิตา ฯ ^๕ ม. รุจิรคฺคิ สิขูปมา ฯ สพฺพานิ ตตฺถ ทิสฺสนฺติ เอวํ รมฺโม มโหทธิ ฯ [๑๑๕๔] |๑๑๕๔.๑| อถสฺสา โปกฺขรณิยา พหุกา วาริโคจรา โรหิตา นลเปสิงฺคู ^๑- กุมฺภิลา มกรา สุสู ฯ |๑๑๕๔.๒| มธุ จ มธุลฏฺิ จ ตาลิยา จ ปิยงฺคุกา กุทฺทชา ภทฺทมุฏฺา ^๒- จ สตฺตปุปฺผา ^๓- จ โลลุปา ฯ |๑๑๕๔.๓| สุรภิมรุตครา ^๔- พหุกา ตุงฺควลฺลิโย ^๕- ปทฺมกา นารทา โกฏฺา ฌามกา จ หเรณุกา ฯ |๑๑๕๔.๔| หลิทฺทกา คนฺธเสลา หริเวรา จ คุคฺคุลา วิเภทกา โจรโกฏฺา ^๖- กปฺปุรา จ กลิงฺคุกา ฯ [๑๑๕๕] |๑๑๕๕.๑| อเถตฺถ สีหา พฺยคฺฆา จ ปุริสาลู จ หตฺถิโย เอเณยฺยา ปสทา เจว โรหิตา ^๗- สรภา มิคา ฯ |๑๑๕๕.๒| โกฏฺสุณา สุโณปิ จ ตุลิยา นฬสนฺนิภา จามรี จลนี ลงฺฆี ฌาปิตา มกฺกฏา ปิจุ ฯ |๑๑๕๕.๓| กกฺกฏา กตมายา จ อิกฺกา โคณสิรา พหู ขคฺคา วราหา นกุลา กาฬเกตฺถ พหุตโส ฯ |๑๑๕๕.๔| มหิสา ^๘- โสณา สิคาลา จปฺปกา ^๙- จ สมนฺตโต อากุจฺจา ปจลากา จ จิตฺรกา จาปิ ทีปิโย ฯ |๑๑๕๕.๕| เปลกา จ วิฆาสาทา สีหา โกกนิสาตกา ^๑๐- อฏฺปาทา จ โมรา จ ภสฺสรา จ กุกุฏฺกา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. นฬปี สิงฺคู ฯ ^๒ ม. กุฏณฺฑชา ภทฺทมุตฺตา ฯ ^๓ สตปุปฺผาติปิ ปาโ ฯ @ม. เสตปุปฺผา ฯ ^๔ ม. สุรภี จ รุกฺขา ตครา ฯ ^๕ ม. ตุวงฺควณฺฏกา ฯ @^๖ ม. วิเภทิกา โจรกา กุฏา ฯ ^๗ ม. โรหิจฺจา ฯ ^๘ ม. มหึสา ฯ ^๙ ม. @ปมฺปกา ฯ ^๑๐ ม. โคคณิสาทกา ฯ |๑๑๕๕.๖| จงฺโกรา กุกฺกุฏา นาคา อญฺมญฺ ปกูชิโน พกา พลากา นชฺชุหา ทินฺทิภา โกญฺจวาทิกา ^๑- |๑๑๕๕.๗| พฺยคฺฆินสา โลหปิฏฺา จปฺปกา ^๒- ชีวชีวกา กปิญฺชรา ติตฺติราโย กุลาวา ปฏิกุฏฺกา ฯ |๑๑๕๕.๘| มณฺฑาลกา เจลเกฬุ ภณฺฑุติตฺติรนามกา เจลาวกา ปิงฺคุลาโย โคธกา องฺคเหตุกา ฯ |๑๑๕๕.๙| กรวิกา ^๓- จ สคฺคา จ อุหุงฺการา จ กุกฺกุหา นานาทิชคณากิณฺณํ นานาสรนิกูชิตํ ฯ [๑๑๕๖] |๑๑๕๖.๑| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นีลกา ^๔- มญฺชุภาณิกา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน ฯ |๑๑๕๖.๒| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ ทิชา มญฺชุสฺสราสิตา เสตกฺขิกูฏา ภทฺรกฺขา อณฺฑชา จิตฺรเปกฺขณา ^๕- ฯ |๑๑๕๖.๓| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ ทิชา มญฺชุสฺสราสิตา สิขณฺฑี นีลคีวาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน ฯ |๑๑๕๖.๔| กุกฺกุฏฺกา กุฬีรกา โกฏฺา โปกฺขรสาตกา กาฬเวยฺยา พลียกฺขา กทมฺพา สุวสาลิกา ฯ |๑๑๕๖.๕| หลิทฺทา โลหิตา เสตา อเถตฺถ นฬกา พหู วารณา ภิงฺคราชา จ กทมฺพา สุวโกกิลา ฯ |๑๑๕๖.๖| อุกฺกุสา กุรุรา หํสา อาฏา ปริวเทนฺติกา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. กุญฺชวาชิตา ฯ สี. ยุ. กุณฺชวาทิกา ฯ ^๒ ม. ปมฺมกา ฯ สี. ยุ. ปมฺปกา ฯ @^๓ ม. กรวิยา ฯ ^๔ ม. สาลิกาติปิ ปาโ ฯ ^๕ ม. จิตฺรเปกฺขุณา ฯ จากหํสา ^๑- อติพลา นชฺชุหา ชีวชีวกา ฯ |๑๑๕๖.๗| ปาเรวตา รวิหํสา จากวากา ^๒- นทีจรา วารณาภิรุทา รมฺมา อุโภ กาลุปกูชิโน |๑๑๕๖.๘| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นานาวณฺณา พหู ทิชา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน ฯ |๑๑๕๖.๙| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ นานาวณฺณา พหู ทิชา สพฺเพ มญฺชู นิกูชนฺติ มุจลินฺทมุภโต สรํ ฯ |๑๑๕๖.๑๐| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ กรวีกา ^๓- นาม เต ทิชา โมทนฺติ สห ภริยาหิ อญฺมญฺ ปกูชิโน ฯ |๑๑๕๖.๑๑| อเถตฺถ สกุณา สนฺติ กรวีกา ^๓- นาม เต ทิชา สพฺเพ มญฺชู นิกูชนฺติ มุจลินฺทมุภโต สรํ ฯ |๑๑๕๖.๑๒| เอเณยฺยา ปสทากิณฺณํ นาคสํเสวิตํ วนํ นานาลตาหิ สญฺฉนฺนํ กทลิมิคเสวิตํ ฯ |๑๑๕๖.๑๓| อเถตฺถ สามา พหุกา ^๔- นิวาโร วรโก พหุ สาลิ อกฏฺปาโก จ อุจฺฉุ ตตฺถ อนปฺปโก ฯ |๑๑๕๖.๑๔| อยํ เอกปที เอติ อุชุ คจฺฉติ อสฺสมํ ขุทฺทํ ปิปาสํ อรตึ ตตฺถ ปตฺโต น วินฺทติ ฯ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร ราชา สห ปุตฺเตหิ สมฺมติ |๑๑๕๖.๑๕| ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจ มสญฺชฏํ จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปากหํสา ฯ ^๒ ม. จกฺกวากา ฯ ^๓ ม. กรวิยา นาม ฯ ^๔ ม. สาสโป @พหุโก ฯ [๑๑๕๗] อิทํ สุตฺวา พฺรหฺมพนฺธุ อิสึ กตฺวา ปทกฺขิณํ อุทคฺคจิตฺโต ปกฺกามิ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหุ ฯ มหาวนวณฺณนา ฯ [๑๑๕๘] อุฏฺเหิ ชาลิ ปติฏฺ โปราณํ วิย ทิสฺสติ พฺราหฺมณํ วิย ปสฺสามิ นนฺทิโย มาภิกีรเร ฯ [๑๑๕๙] อหํปิ ตาต ปสฺสามิ โย โส พฺรหฺมาว ทิสฺสติ อทฺธิโก ^๑- วิย อายาติ อติถี โน ภวิสฺสติ ฯ [๑๑๖๐] |๑๑๖๐.๑| กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู ฯ |๑๑๖๐.๒| กจฺจิ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ ฯ [๑๑๖๑] |๑๑๖๑.๑| กุสลญฺเจว โน พฺรเหฺม อโถ พฺรเหฺม อนามยํ อโถ อุญฺเฉน ยาเปม อโถ มูลผลา พหู ฯ |๑๑๖๑.๒| อโถ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ หึสา มยฺหํ ^๒- น วิชฺชติ ฯ |๑๑๖๑.๓| สตฺต โน มาเส วสตํ อรญฺเ ชีวิโสกินํ ^๓- อิทํปิ ปมํ ปสฺสามิ ^๔- พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ อาทาย เวฬุวํ ทณฺฑํ อคฺคิหุตฺตํ กมณฺฑลุ ฯ |๑๑๖๑.๔| สฺวาคตนฺเต มหาพฺรเหฺม อโถ เต อทุราคตํ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. อตฺถิโก ฯ ^๒ ม. อมฺหํ ฯ ^๓ ม. ชีวโสกินํ ฯ ^๔ ม. ปสฺสาม ฯ |๑๑๖๑.๕| ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ มธุเก กาสมาริโย ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ภุญฺช พฺรเหฺม วรํ วรํ ฯ |๑๑๖๑.๖| อิทํปิ ปานิยํ สีตํ อาภตํ คิริคพฺภรา ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ ฯ |๑๑๖๑.๗| อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน เกน วา ปน เหตุนา อนุปฺปตโต พฺรหารญฺ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ [๑๑๖๒] ยถา วาริวโห ปูโร สพฺพกาลํ น ขียติ เอวนฺตํ ยาจิตาคญฺฉึ ปุตฺเต เม เทหิ ยาจิโต ฯ [๑๑๖๓] |๑๑๖๓.๑| ททามิ น วิกมฺปามิ อิสฺสโร นย พฺราหฺมณ ปาโต คตา ราชปุตฺตี สายํ อุญฺฉาโต เอหิติ |๑๑๖๓.๒| เอกรตฺตึ วสิตฺวาน ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ ฯ ตสฺสา นฺหาโต อุปคฺฆาเต ^๑- อถ เน มาลธาริเน |๑๑๖๓.๓| เอกรตฺตึ วสิตฺวาน ปาโต คจฺฉสิ พฺราหฺมณ ฯ นานาปุปฺเผหิ สญฺฉนฺเน นานาคนฺเธหิ ภูสิเต นานามูลผลากิณฺเณ คจฺฉ สฺวาทาย พฺราหฺมณ ฯ [๑๑๖๔] |๑๑๖๔.๑| น วาสมภิโรจามิ คมนํ มยฺหํปิ ^๒- รุจฺจติ อนฺตราโยปิ เม อสฺส คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๑๖๔.๒| น เหตา ยาจโยคี นํ อนฺตรายสฺส การิยา อิตฺถิกา ^๓- มนฺตํ ชานนฺติ สพฺพํ คณฺหนฺติ วามโต ฯ |๑๑๖๔.๓| สทฺธาย ทานํ ททโต มา สมทกฺขิ มาตรํ ^๔- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ... นฺหาเต อุปฆาเต ฯ ^๒ ม. มยฺห ฯ ^๓ ม. อตฺถิโย ฯ ^๔ ม. มาสํ @อทกฺขิ มาตรํ ฯ อนฺตรายํปิ สา กยิรา คจฺฉญฺเว รเถสภ ฯ |๑๑๖๔.๔| อามนฺตยสฺสุ เต ปุตฺเต มา เต มาตรมทฺทสุ สทฺธาย ทานํ ททโต เอวํ ปุญฺ ปวฑฺฒติ ฯ |๑๑๖๔.๕| อามนฺตยสฺสุ เต ปุตฺเต มา เต มาตรมทฺทสุ มาทิสสฺส ธนํ ทตฺวา ราช สคฺคํ คมิสฺสสิ ฯ [๑๑๖๕] |๑๑๖๕.๑| สเจ ตฺวํ นิจฺฉเส ทฏฺฐุ มม ภริยํ ปติพฺพตํ อยฺยกสฺสปิเม เทหิ ^๑- ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๖๕.๒| อิเม กุมาเร ทิสฺวาน มญฺชุเก ปิยภาณิเน ปตีโต สุมโน วิตฺโต พหุ ทสฺสติ เต ธนํ ฯ [๑๑๖๖] อจฺเฉทนสฺส ภายามิ ราชปุตฺต สุโณหิ เม ราชทณฺฑาย มํ ทชฺชา วิกฺกีเณยฺย หเนยฺย วา ฉินฺโน ^๒- ธนญฺจ ทาเส จ คารยฺหสฺส พฺรหฺมพนฺธุยา ฯ [๑๑๖๗] อิเม กุมาเร ทิสฺวาน มญฺชุเก ปิยภาณิเน ธมฺเม ิโต มหาราชา สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ลทฺธา ปีติโสมนสฺสํ พหุ ทสฺสติ เต ธนํ ฯ [๑๑๖๘] นาหนฺตํปิ กริสฺสามิ ยํ มํ ตฺวํ อนุสาสสิ ทารเกว อหํ เนสฺสํ พฺราหฺมณิยา ปริจาริเก ฯ [๑๑๖๙] ตโต กุมารา พฺยตฺถิตา ^๓- สุตฺวา ลุทฺทสฺส ภาสิตํ เตน เตน ปธาวึสุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ฯ [๑๑๗๐] |๑๑๗๐.๑| เอหิ ตาต ปิยปุตฺต ปูเรถ มม ปารมึ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อยฺยถสฺสปิ ทสฺเสหิ ฯ ^๒ ม. ชิโน ฯ ^๓ ม. พฺยถิตา ฯ สี. ยุ. พฺยธิตา ฯ หทยํ เมภิสิญฺเจถ กโรถ วจนํ มม ฯ |๑๑๗๐.๒| ยานนาวาว ^๑- เม โหถ อจลา ภวสาคเร ชาติปารํ ตริสฺสามิ สนฺตาเรสฺสํ สเทวกํ ฯ |๑๑๗๐.๓| เอหิ อมฺม ปิยา ธีตา ^๒- ปิยา เม ทานปารมี ^๓- หทยํ เมภิสิญฺเจถ กโรถ วจนํ มม ฯ |๑๑๗๐.๔| ยานนาวาว ^๔- เม โหถ อจลา ภวสาคเร ชาติปารํ ตริสฺสามิ อุทฺธริสฺสํ สเทวกํ ฯ [๑๑๗๑] |๑๑๗๑.๑| ตโต กุมาเร อาทาย ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ฯ |๑๑๗๑.๒| ตโต กุมาเร อาทาย ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ พฺราหฺมณสฺส อทา จิตฺโต ^๕- ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ฯ |๑๑๗๑.๓| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ ยํ กุมาเร ปทินฺนมฺหิ เมทนี สมกมฺปถ ^๖- ฯ |๑๑๗๑.๔| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ ยํ ปญฺชลิกโต ราชา กุมาเร สุขวจฺฉิเต พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ฯ [๑๑๗๒] |๑๑๗๒.๑| ตโต โส พฺราหฺมโณ ลุทฺโท ลตํ ทนฺเตหิ ฉินฺทิย ลตาย หตฺเถ พนฺธิตฺวา ลตาย อนุปชฺชถ ^๗- ฯ |๑๑๗๒.๒| ตโต โส รชฺชุมาทาย ทณฺฑญฺจาทาย พฺราหฺมโณ @เชิงอรรถ: ^๑-๔ ม. ยานา นาวา จ ฯ ^๒ ม. ปิยธีติ ฯ ^๓ ม. ปูเรถ มม ปารมึ ฯ @^๕ วิตฺโตติปิ ปาโ ฯ ^๖ ม. สมฺปกมฺปถ ฯ ^๗ ม. อนุมชฺชถ ฯ อาโกฏยนฺโต เต เนติ สิวิราชสฺส เปกฺขโต ฯ [๑๑๗๓] |๑๑๗๓.๑| ตโต กุมารา ปกฺกามุ พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย อสฺสุปุณฺเณหิ เนตฺเตหิ ปิตรํ โส อุทิกฺขติ ฯ |๑๑๗๓.๒| เวธมสฺสตฺถปตฺตํว ปิตุ ปาทานิ วนฺทติ ปิตุ ปาทานิ วนฺทิตฺวา อิทํ วจนมพฺรวิ ฯ |๑๑๗๓.๓| อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา ตฺวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ ยาว อมฺมํปิ ปสฺเสมุ อถ โน ตาต ทสฺสสิ ฯ |๑๑๗๓.๔| อมฺมา จ ตาต นิกฺขนฺตา ตวญฺจ โน ตาต ทสฺสสิ มา โน ตฺวํ ตาต อททา ยาว อมฺมาปิ เอติ ^๑- โน ฯ ตทายํ พฺราหฺมโณ กามํ วิกฺกีณาตุ หนาตุ วา |๑๑๗๓.๕| พลงฺกปาโท อทฺธนโข ^๒- อโถ โอพทฺธปิณฺฑิโก ^๓- ทีโฆตฺตโรฏฺโ จปโล กฬาโร ภคฺคนาสโก ฯ |๑๑๗๓.๖| กุมฺโภทโร ภคฺคปิฏฺี อโถ วิสมจกฺขุโก โลหมสฺสุ หริตเกโส วลีนํ ติลกาหโต ฯ |๑๑๗๓.๗| ปิงฺคโล จ วินโต จ วิกโฏ จ พฺรหา ขโร อชินานิปิ ^๔- สนฺนทฺโธ อมนุสฺโส ภยานโก ฯ |๑๑๗๓.๘| มนุสฺโส อุทาหุ ยกฺโข มํสโลหิตโภชโน คามา อรญฺมาคมฺม ธนํ ตํ ตาต ยาจติ ฯ |๑๑๗๓.๙| นียมาเน ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสิ อสฺมา นูน เต หทยํ อยสา ^๕- ทฬฺหพนฺธนํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เอตฺ ฯ ^๒ ม. อนฺธนโข ฯ ^๓ ม. โอวทฺธ ... ฯ ^๔ ม. อชินานิ จ ฯ @^๕ ม. อายสํ ฯ |๑๑๗๓.๑๐| โย โน พนฺเธ ^๑- น ชานาสิ พฺราหฺมเณน ธเนสินา อจฺจายิเกน ลุทฺเทน โย โน คาโวว สุมฺภติ ฯ |๑๑๗๓.๑๑| อิเธว อจฺฉตํ กณฺหา น สา ชานาติ กิสฺมิญฺจิ มิคีว ขีรสมฺมตฺตา ยูถา หีนา ว กนฺทติ ^๒- ฯ [๑๑๗๔] |๑๑๗๔.๑| น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ ยญฺจ อมฺมํ น ปสฺสิสฺสํ ^๓- ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโต ฯ |๑๑๗๔.๒| น เม อิทํ ตถา ทุกฺขํ ลพฺภา หิ ปุมุนา อิทํ ยญฺจ ตาตํ น ปสฺสิสฺสํ ^๔- ตํ เม ทุกฺขตรํ อิโต ฯ |๑๑๗๔.๓| สา นูน กปณา อมฺมา จิรํ รตฺตาย ^๕- รุจฺจติ กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี กุมารึ จารุทสฺสนึ ฯ |๑๑๗๔.๔| โส นูน กปโณ ตาโต จิรํ รตฺตาย รุจฺจติ กณฺหาชินํ อปสฺสนฺโต กุมารึ จารุทสฺสนึ ฯ |๑๑๗๔.๕| สา นูน กปณา อมฺมา จิรํ รุจฺจติ อสฺสเม กณฺหาชินํ อปสฺสนฺตี กุมารึ จารุทสฺสนึ ฯ |๑๑๗๔.๖| โส นูน กปโณ ตาโต จิรํ รุจฺจติ อสฺสเม กณฺหาชินํ อปสฺสนฺโต กุมารึ จารุทสฺสนึ ฯ |๑๑๗๔.๗| สา นูน กปณา อมฺมา จิรํ รตฺตาย รุจฺจติ อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา นทีว อวสุสฺสติ ^๖- ฯ |๑๑๗๔.๘| โส นูน กปโณ ตาโต จิรํ รตฺตาย รุจฺจติ อฑฺฒรตฺเตว รตฺเต วา นทีว อวสุสฺสติ ^๗- ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. พทฺเธ ฯ ^๒ ม. หีนา ปกนฺทติ ฯ ^๓-๔ ม. ปสฺสามิ ฯ ^๕ ม. จิรรตฺตาย ฯ @^๖-๗ ม. อวสุจฺฉติ ฯ |๑๑๗๔.๙| อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา เวทิสา สินฺธุวาริตา ^๑- วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ ตานิ อชฺช ชหามเส ฯ |๑๑๗๔.๑๐| อสฺสตฺถา ปนสา เจเม นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา วิวิธานิ ผลชาตานิ ตานิ อชฺช ชหามเส ฯ |๑๑๗๔.๑๑| อิเม ติฏฺนฺติ อารามา อยํ สีตูทกา นที ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ อชฺช ชหามเส ฯ |๑๑๗๔.๑๒| วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธาเรม ตานิ อชฺช ชหามเส ฯ |๑๑๗๔.๑๓| วิวิธานิ ผลชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชาม ตานิ อชฺช ชหามเส ฯ |๑๑๗๔.๑๔| อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺธา จ โน อิเม เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ อชฺช ชหามเส ฯ [๑๑๗๕] |๑๑๗๕.๑| นียมานา กุมารา เต ปิตรํ เอตทพฺรวุ อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาสิ ตฺวญฺจ ตาต สุขี ภว ฯ |๑๑๗๕.๒| อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺธา จ โน อิเม ตานิ อมฺมาย ทชฺชาสิ ^๒- โสกนฺเตหิ วิเนสฺสติ ฯ |๑๑๗๕.๓| อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺธา จ โน อิเม ตานิ อมฺมา อุทิกฺขนฺตี โสกํ ปฏิวิเนสฺสติ ฯ [๑๑๗๖] |๑๑๗๖.๑| ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย ปณฺณสาลํ ปวิสิตฺวา กลูนํ ปริเทวยิ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สินฺทุวารกา ฯ ^๒ ม. ทชฺเชสิ ฯ |๑๑๗๖.๒| กนฺวชฺชจฺฉาตา ^๑- ตสิตา อุปรุจฺเฉนฺติ ^๒- ทารกา สายํ สํเวสนากาเล โก เน ทสฺสติ โภชนํ ฯ |๑๑๗๖.๓| กนฺวชฺชจฺฉาตา ^๓- ตสิตา อุปรุจฺเฉนฺติ ^๔- ทารกา สายํ สํเวสนากาเล อมฺม ฉาตมฺห เทถ โน ฯ |๑๑๗๖.๔| กถนฺนุ ปถํ คจฺฉนฺติ ปตฺติกา อนุปาหนา สนฺตา สูเนหิ ปาเทหิ โก เน หตฺเถ คเหสฺสติ ฯ |๑๑๗๖.๕| กถนฺนุ โส น ลชฺเชยฺย สมฺมุขา ปหรํ มม อทูสกานํ ปุตฺตานํ อลชฺชี วต พฺราหฺมโณ ฯ |๑๑๗๖.๖| โยปิเม ทาสีทาสสฺส อญฺโ วาปน เปสิโย ตสฺสาปิ สุวิหีนสฺส โก ลชฺชี ปหริสฺสติ ฯ |๑๑๗๖.๗| วาริชสฺเสว เม สโต พนฺธสฺส กุมินามุเข อกฺโกสติ ปหรติ ปิเย ปุตฺเต อปสฺสโต ฯ [๑๑๗๗] |๑๑๗๗.๑| อาทู จาปํ คเหตฺวาน ขคฺคํ พนฺธิย วามโต อานิสฺสามิ สเก ปุตฺเต ปุตฺตานํ หิ วโธ ทุกฺโข ฯ |๑๑๗๗.๒| อฏฺานเมตํ ^๕- ทุกฺขรูปํ ยํ กุมารา วิหญฺเร สตญฺจ ธมฺมมญฺาย โก ทตฺวา อนุตปฺปติ ฯ [๑๑๗๘] |๑๑๗๘.๑| สจฺจํ กิเรวมาหํสุ นรา เอกจฺจิยา อิธ ยสฺส นตฺถิ สกา มาตา ยถา นตฺถิ ^๖- ตเถว โส ฯ |๑๑๗๘.๒| เอหิ กเณฺห มริสฺสาม นตฺถตฺโถ ชีวิเตน โน @เชิงอรรถ: ^๑-๓ ม. กํ นวชช ฉาตา ฯ ^๒-๔ ม. อุปรุจฺฉนฺติ ฯ ^๕ ยุ. อทฺธา หิ เมตํ ฯ @^๖ ปิตา อตฺถีติปิ ฯ ทินฺนมฺหาปิ ^๑- ชนินฺเทน พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โย โน คาโวว สุมฺภติ ฯ |๑๑๗๘.๓| อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา เวทิสา สินฺธุวาริตา วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ ตานิ กเณฺห ชหามเส ฯ |๑๑๗๘.๔| อสฺสตฺถา ปนสา เจเม นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา วิวิธานิ ผลชาตานิ ตานิ กเณฺห ชหามเส ฯ |๑๑๗๘.๕| อิเม ติฏฺนฺติ อารามา อยํ สีตูทกา นที ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ กเณฺห ชหามเส ฯ |๑๑๗๘.๖| วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธาเรม ตานิ กเณฺห ชหามเส ฯ |๑๑๗๘.๗| วิวิธานิ ผลชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชาม ตานิ กเณฺห ชหามเส ฯ |๑๑๗๘.๘| อิเม โน หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺธา จ โน อิเม เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬาม ตานิ กเณฺห ชหามเส ฯ [๑๑๗๙] นียมานา กุมารา เต พฺราหฺมณสฺส ปมุญฺจิย เตน เตน ปธาวึสุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ ฯ [๑๑๘๐] ตโต โส รชฺชุมาทาย ทณฺฑญฺจาทาย พฺราหฺมโณ อาโกฏยนฺโต เต เนติ สิวิราชสฺส เปกฺขโต ฯ [๑๑๘๑] |๑๑๘๑.๑| ตํ ตํ กณฺหาชินาโวจ อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ ลฏฺิยา ปฏิโกเฏติ ฆเร ชาตํว ทาสิยํ ฯ |๑๑๘๑.๒| น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ทินฺนมฺหาติ ฯ ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน ขาทิตุ ตาต เนติ โน นียมาเน ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสิ ฯ [๑๑๘๒] |๑๑๘๒.๑| อิเม โน ปาทุกา ทุกฺขา ทีโฆ จทฺธา สุทุคฺคโม นีเจ โวลมฺพเก สุริเย ^๑- พฺราหฺมโณว ตเรติ ^๒- โน ฯ |๑๑๘๒.๒| โอกนฺทามฺหเส ^๓- ภูตานิ ปพฺพตานิ วนานิ จ สรสฺส สิรสา วนฺทาม สุปติตฺเถ จ อาปเก ฯ |๑๑๘๒.๓| ติณลตานิ โอสโธฺย ปพฺพตานิ วนานิ จ อมฺมํ อาโรคฺยํ วชฺชาถ อยํ โน เนติ พฺราหฺมโณ ฯ |๑๑๘๒.๔| วชฺชนฺตุ โภนฺโต อมฺมญฺจ มทฺทึ อสฺมาก มาตรํ สเจ อนุปฺปติตุกามา ^๔- ขิปฺปํ อนุปฺปเตยฺย ^๕- โน ฯ |๑๑๘๒.๕| อยํ เอกปที เอติ อุชุ คจฺฉติ อสฺสมํ ตเมวานุปฺปเตยฺยาสิ อปิ ปสฺเสสิ โน ^๖- ลหุ ฯ |๑๑๘๒.๖| อโห วต เร ชฏินี วนมูลผลหาริยา ^๗- สุญฺ ทิสฺวาน อสฺสมํ ตนฺเต ทุกฺขํ ภวิสฺสติ ฯ |๑๑๘๒.๗| อติเวลํ นุ อมฺมาย อุญฺฉาลทฺธํ อนปฺปกํ ^๘- ยา โน พนฺเธ น ชานาติ พฺราหฺมเณน ธเนสินา ฯ |๑๑๘๒.๘| อจฺจายิเกน ลุทฺเทน โย โน คาโวว สุมฺภติ อปชฺช อมฺมํ ปสฺเสมุ สายํ อุญฺฉาโต อาคตํ ฯ |๑๑๘๒.๙| ทชฺชา อมฺมา พฺราหฺมณสฺส ผลํ ขุทฺเทน มิสฺสิตํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. โจลมฺพเต สูริโย ฯ ^๒ ม. พฺราหฺมโณ จ ธาเรติ ฯ ^๓ ม. โอกนฺทามเส ฯ @^๔ ม. อนุปติตุกามาสิ ฯ ^๕ ม. อนุปติยาสิ ฯ ^๖ ม. เน ฯ ^๗ ม. ...หาริเก ฯ @^๘ ม. อุญฺฉา ลทฺโธ อนปฺปโก ฯ ตทายํ อสิโต ฉาโต น พาฬฺหํ ตรเยยฺย โน ฯ |๑๑๘๒.๑๐| สูนา จ วต โน ปาทา พาฬฺหํ ตาเรติ พฺราหฺมโณ อิติ ตตฺถ วิลปึสุ กุมารา มาตุคิทฺธิโน ฯ ทารกปพฺพํ นาม ฯ [๑๑๘๓] |๑๑๘๓.๑| เตสํ ลาลปิตํ สุตฺวา ตโย วาฬา วเน มิคา สีโห พฺยคฺโฆ จ ทีปิ จ อิทํ วจนมพฺรวุ ฯ |๑๑๘๓.๒| มา เหว โน ราชปุตฺตี สายํ อุญฺฉาโต อาคมา มา เหวมฺหาก นิพฺโภเค เหยิตฺถ วเน มิคา ฯ |๑๑๘๓.๓| สีโห จ นํ วิเหเยฺย พฺยคฺโฆ ทีปิ จ ลกฺขณํ เนว ชาลิกุมารสฺส กุโต กณฺหาชินา สิยา อุภเยเนว ชิยฺเยถ ปติปุตฺเต จ ลกฺขณา ฯ [๑๑๘๔] |๑๑๘๔.๑| ขณิตฺติกํ เม ปติตํ ทกฺขิณกฺขิ จ ผนฺทติ อผลา ผลิโน รุกฺขา สพฺพา มุยฺหนฺติ เม ทิสา ฯ |๑๑๘๔.๒| ตสฺสา สายณฺหกาลมฺหิ อสฺสมาคมนํ ปติ อตฺถงฺคตมฺหิ สุริเย วาฬา ปนฺเถ อุปฏฺหุ ฯ |๑๑๘๔.๓| นีเจ โวลมฺพเก สุริเย ^๒- ทูเร จ วต อสฺสโม ยญฺจ เนสํ อิโต หิสฺสํ ^๓- ตนฺเต ภุญฺเชยฺยุ โภชนํ ฯ |๑๑๘๔.๔| โส นูน ขตฺติโย เอโก ปณฺณสาลาย อจฺฉติ โตเสนฺโต ทารเก ฉาเต มมํ ทิสฺวา อนายตึ ฯ |๑๑๘๔.๕| เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ลาลปฺปิตํ ฯ ^๒ ม. โจลมฺพเต สูริโย ฯ ^๓ ม. หสฺสํ ฯ สายํ สํเวสนากาเล ขีรปีตาว อจฺฉเร ฯ |๑๑๘๔.๖| เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา สายํ สํเวสนากาเล วาริปีตาว อจฺฉเร ฯ |๑๑๘๔.๗| เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ วจฺฉา พาลาว มาตรํ ฯ |๑๑๘๔.๘| เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ หํสาวุปริปลฺลเล ฯ |๑๑๘๔.๙| เต นูน ปุตฺตกา มยฺหํ กปณาย วรากิยา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ อสฺสมสฺสาวิทูรโต ฯ |๑๑๘๔.๑๐| เอกายโน เอกปโถ สรา โสพฺภา จ ปสฺสโต อญฺ มคฺคํ น ปสฺสามิ เยน คจฺเฉยฺย อสฺสมํ ฯ |๑๑๘๔.๑๑| มิคา นมตฺถุ ราชาโน กานนสฺมึ มหพฺพลา ธมฺเมน ภาตโร โหถ มคฺคํ เม เทถ ยาจิตา ฯ |๑๑๘๔.๑๒| อวรุทฺธสฺสาหํ ภริยา ราชปุตฺตสฺส สิรีมโต ตญฺจาหํ นาติมญฺามิ รามํ สีตาวนุพฺพตา ฯ |๑๑๘๔.๑๓| ตุเมฺห จ ปุตฺเต ปสฺเสถ ^๑- สายํ สํเวสนํ ปติ อหญฺจ ปุตฺเต ปสฺเสยฺยํ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๔.๑๔| พหุญฺจิทํ มูลผลํ ภกฺโข จายํ อนปฺปโก ตโต อุปฑฺฒํ ทสฺสามิ มคฺคํ เม เทถ ยาจิตา ฯ |๑๑๘๔.๑๕| ราชปุตฺตี จ โน มาตา ราชปุตฺโต จ โน ปิตา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปสฺสถ ฯ ธมฺเมน ภาตโร โหถ มคฺคํ เม เทถ ยาจิตา ฯ [๑๑๘๕] ตสฺสา ลาลปฺปมานาย พหุ การุญฺสญฺหิตํ สุตฺวา เนลปตึ วาจํ วาฬา ปนฺถา อปกฺกมุ ฯ [๑๑๘๖] |๑๑๘๖.๑| อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ วจฺฉา พาลาว มาตรํ ฯ |๑๑๘๖.๒| อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ หํสาวุปริปลฺลเล ฯ |๑๑๘๖.๓| อิมมฺหิ นํ ปเทสมฺหิ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา ปจฺจุคฺคตา มํ ติฏฺนฺติ อสฺสมสฺสาวิทูรโต ฯ |๑๑๘๖.๔| เต ^๑- มิคา วิย อุกฺกณฺณา สมนฺตามภิธาวิโน อานนฺทิโน ปมุทิตา วคฺคมานาว กมฺปเร ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๕| ฉคิลีว ^๒- มิคี ฉาปํ ปกฺขี มุตฺตาว ปญฺชรา โอหาย ปุตฺเต นิกฺขมฺม ^๓- สีหีวามิสคิทฺธินี ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๖| อิทํ เนสํ ปรกฺกนฺตํ ^๔- นาคานมิว ปพฺพเต จิตกา ปริกิณฺณาโย อสฺสมสฺสาวิทูรโต ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๗| วาลุกายปิ โอกิณฺณา ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา สมนฺตามภิธาวนฺติ น เต ปสฺสามิ ทารเก ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เทฺว ฯ ^๒ ม. ฉกลีว ฯ ^๓ ม. นิกฺขมึ ฯ ^๔ ม. ปทกฺกนฺตํ ฯ |๑๑๘๖.๘| เย มํ ปุเร ปจฺจุเทนฺติ ^๑- อรญฺา ทูรมายตึ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๙| ฉคิลีว มิคี ^๒- ฉาปา ปจฺจุคฺคนฺตฺวาน มาตรํ ทูเร มํ ปฏิวิโลเกนฺติ ^๓- เต น ปสฺสามิ ทารเก ฯ |๑๑๘๖.๑๐| อิทญฺจ เนสํ กีฬนํ ^๔- ปติตํ ปณฺฑุเวลุวํ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๑๑| ถนา จ มยฺห เม ^๕- ปูรา อุโร จ สมฺปทาลติ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๑๒| อุจฺจงฺเก เม โก วิจินติ ^๖- ถนา เมกาว ลมฺพติ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๖.๑๓| ยสฺสา ^๗- สายณฺหสมยํ ปุตฺตกา ปํสุกุณฺิตา อุจฺจงฺเก ^๘- เม วิวตฺตนฺติ เต น ปสฺสามิ ทารเก ฯ |๑๑๘๖.๑๔| อยํ โส อสฺสโม ปุพฺเพ สมชฺโช ปฏิภาติ มํ ตฺยชฺช ปุตฺเต อปสฺสนฺตฺยา ภมเต วิย อสฺสโม ฯ |๑๑๘๖.๑๕| กิมิทํ อปฺปสทฺโทว อสฺสโม ปฏิภาติ มํ กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ |๑๑๘๖.๑๖| กิมิทํ อปฺปสทฺโทว อสฺสโม ปฏิภาติ มํ สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ [๑๑๘๗] |๑๑๘๗.๑| กิมิทํ ตุณฺหีภูโตสิ อปิ รตฺเตว เม มโน กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปจฺจุฏฺเนฺติ ฯ ^๒ ม. ฉกลึว มิคึ ฯ ^๓ ม. ปวิโลเกนฺติ ฯ ^๔ ม. อิทํ @เนสํ กีฬานกํ ฯ ^๕ ม. มยฺหิเม ฯ ^๖ ม. อุจฺฉงฺเคโก วิจินาติ ฯ ^๗ ม. ยสฺสุ ฯ @^๘ ม. อุจฺฉงฺเค ฯ |๑๑๘๗.๒| กิมิทํ ตุณฺหีภูโตสิ อปิ รตฺเตว เม มโน สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ |๑๑๘๗.๓| กจฺจิ นุ เม อยฺยปุตฺต มิคา ขาทึสุ ทารเก อรญฺเ อีริเณ วิวเน เกน นีตา เม ทารกา ฯ |๑๑๘๗.๔| อาทู เต ปหิตา ทูตา อาทู สุตฺตา ปิยํวทา อาทู พหิ โน นิกฺขนฺตา ขิฑฺฑาสุ ปสุตา นุ เต ฯ |๑๑๘๗.๕| เนวาสํ เกสา ทิสฺสนฺติ หตฺถปาทา จ ชาลิโน สกุณานญฺจ โอปาโต เกน นีตา เม ทารกา ฯ [๑๑๘๘] |๑๑๘๘.๑| อิทํ ตโต ทุกฺขตรํ สลฺลวิทฺโธ ยถา วโณ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๘๘.๒| อิทํปิ ทุติยํ สลฺลํ กมฺเปติ หทยํ มม ยญฺจ ปุตฺเต น ปสฺสามิ ตฺวญฺจ มํ นาภิภาสสิ ฯ |๑๑๘๘.๓| อชฺช เจ ^๑- เม อิมํ รตฺตึ ราชปุตฺต น สํสสิ มญฺเ โอกฺกนฺตสนฺตํ ^๒- มํ ปาโต ทกฺขสิ โน มตํ ฯ [๑๑๘๙] นนุ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสฺสินี ปาโต คตาสิ อุญฺฉาย กิมิทํ สายมาคตา ฯ [๑๑๙๐] |๑๑๙๐.๑| นนุ ตฺวํ สทฺทมสฺโสสิ เย สรํ ปาตุมาคตา สีหสฺส วินทนฺตสฺส ^๓- พฺยคฺฆสฺส จ นิกูชิตํ ฯ |๑๑๙๐.๒| อหุ ปุพฺพนิมิตฺตํ เม วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน ขณิตฺโต เม หตฺถา ปติโต อุคฺคีวญฺจาปิ อํสโต ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อชฺเชว ฯ ^๒ โอกฺกนฺตสตฺตนฺติปิ ฯ ^๓ ม. สีหสฺสปิ นทนฺตสฺส ฯ |๑๑๙๐.๓| ตทาหํ พฺยตฺถิตา ภีตา ปุถุ กตฺวาน อญฺชลึ สพฺพา ทิสา นมสฺสิสฺสํ อปิ โสตฺถิ อิโต สิยา ฯ |๑๑๙๐.๔| มา เหว โน ราชปุตฺโต หโต สีเหน ทีปินา ทารกา วา ปรามฏฺา อจฺฉโกกตรจฺฉิภิ ฯ |๑๑๙๐.๕| สีโห พฺยคฺโฆ จ ทีปิ จ ตโย วาฬา วเน มิคา เต มํ ปริยาวรุ มคฺคํ เตน สายมฺหิ อาคตา ฯ [๑๑๙๑] |๑๑๙๑.๑| อหํ ปติญฺจ ปุตฺเต จ อาจริยมิว มาณโว อนุฏฺิตา ทิวารตฺตึ ชฏินี พฺรหฺมจารินี ฯ |๑๑๙๑.๒| อชินานิ ปริทหิตฺวา วนมูลผลหาริยา วิจรามิ ทิวารตฺตึ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา ฯ |๑๑๙๑.๓| อิทํ สุวณฺณหาลิทฺทํ อาภตํ ปณฺฑุเวลุวํ รุกฺขปกฺกานิ จาหาสึ อิเม โว ปุตฺตกีฬนา ฯ |๑๑๙๑.๔| อิทํ มูฬาลิวตฺตกํ สาลุกํ ชิญฺชโรทกํ ^๑- ภุญฺช ขุทฺเทน สํยุตฺตํ สห ปุตฺเตหิ ขตฺติย ฯ |๑๑๙๑.๕| ปทุมํ ชาลิโน เทหิ กุมุทํ ปน กุมาริยา มาลิเน ปสฺส นจฺจนฺเต สิวิปุตฺตานิ อวฺหย ฯ |๑๑๙๑.๖| ตโต กณฺหาชินา ยาติ นิสาเมหิ รเถสภ มญฺชุสฺสราย วคฺคุยา อสฺสมํ อุปคจฺฉนฺติยา ^๒- ฯ |๑๑๙๑.๗| สมานสุขทุกฺขมฺหา รฏฺา ปพฺพาชิตา อุโภ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. จิญฺจเภทกํ ฯ ^๒ ม. อุปยนฺติยา ฯ อปิ สิวิปุตฺเต ปสฺเสสิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ |๑๑๙๑.๘| สมเณ พฺราหฺมเณ นูน พฺรหฺมจริยปรายเน อหํ โลเก อภิสสึ ^๑- สีลวนฺเต พหุสฺสุเต ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ [๑๑๙๒] |๑๑๙๒.๑| อิเม เต ชมฺพุกา รุกฺขา เวทิสา สินฺธุวาริตา วิวิธานิ รุกฺขชาตานิ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๒.๒| อสฺสตฺถา ปนสา เจเม นิโคฺรธา จ กปิตฺถนา วิวิธานิ ผลชาตานิ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๒.๓| อิเม ติฏฺนฺติ อาราเม อยํ สีตูทกา นที ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๒.๔| วิวิธานิ ปุปฺผชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ธารึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๒.๕| วิวิธานิ ผลชาตานิ อสฺมึ อุปริ ปพฺพเต ยานสฺสุ ปุพฺเพ ภุญฺชึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๒.๖| อิเม เต หตฺถิกา อสฺสา พลิพทฺธา จ โน อิเม เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ [๑๑๙๓] |๑๑๙๓.๑| อิเม สามา สโสลูกา พหุกา กทลีมิคา เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๓.๒| อิเม หํสา จ โกญฺจา จ มยุรา จิตฺรเปขุณา เยหิสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อภิสฺสปึ ฯ [๑๑๙๔] |๑๑๙๔.๑| อิมา ตา วนคุมฺพาโย ปุปฺผิตา สพฺพกาลิกา ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ |๑๑๙๔.๒| อิมา ตา โปกฺขรณี รมฺมา จกฺกวากูปกูชิตา มณฺฑาลเกหิ สญฺฉนฺนา ปทุมุปฺปลเกหิ จ ยตฺถสฺสุ ปุพฺเพ กีฬึสุ เต กุมารา น ทิสฺสเร ฯ [๑๑๙๕] |๑๑๙๕.๑| น เต กฏฺานิ ภินฺนานิ น เต อุทกมาภตํ อคฺคิปิ เต น หาปิโต กินฺนุ มนฺโทว ฌายสิ ฯ |๑๑๙๕.๒| ปิโย ปิเยน สงฺคมฺม สโมหํ ^๑- พฺยปหญฺติ ตฺยชฺช ปุตฺเต น ปสฺสามิ ชาลึ กณฺหาชินํ จุโภ ฯ [๑๑๙๖] |๑๑๙๖.๑| น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ |๑๑๙๖.๒| น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ [๑๑๙๗] |๑๑๙๗.๑| สา ตตฺถ ปริเทวิตฺวา ปพฺพตานิ วนานิ จ ปุนเทวสฺสมํ คนฺตฺวา สามิกสฺสนฺติ โรทติ ^๒- ฯ |๑๑๙๗.๒| น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา กาโกลาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ |๑๑๙๗.๓| น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา สกุณาปิ น วสฺสนฺติ มตา เม นูน ทารกา ฯ |๑๑๙๗.๔| น โข โน เทว ปสฺสามิ เยน เต นีหฏา มตา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สโม เม ฯ ^๒ ม. โรทิ สามิกสนฺติเก ฯ สามิกสนฺติเก โรทิ อิติปิ ฯ วิจรนฺตี รุกฺขมูเลสุ ปพฺพเตสุ คุหาสุ จ ฯ |๑๑๙๗.๕| อิติ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสฺสินี พาหา ปคฺคยฺห กนฺทิตฺวา ตตฺเถว ปติตา ฉมา ฯ [๑๑๙๘] |๑๑๙๘.๑| ตมชฺฌปตฺตํ ราชปุตฺตึ อุทเกนาภิสิญฺจถ อสฺสตฺถํ นํ วิทิตฺวาน อถ นํ เอตทพฺรวิ ฯ |๑๑๙๘.๒| อาทิเยเนว เต มทฺทิ ทุกฺขํ นกฺขาตุมิจฺฉิสํ ทลิทฺโท ยาจโก วุฑฺโฒ พฺราหฺมโณ ฆรมาคโต ฯ |๑๑๙๘.๓| ตสฺส ทินฺนา มยา ปุตฺตา มทฺทิ มา ภายิ อสฺสส มํ ปสฺส มทฺทิ มา ปุตฺเต มา พาฬฺหํ ปริเทวยิ ลจฺฉาม ปุตฺเต ชีวนฺตา อโรคา จ ภวามเส ฯ |๑๑๙๘.๔| ปุตฺเต ปสุญฺจ ธญฺญฺจ ยญฺจ อญฺ ฆเร ธนํ ทชฺชา สปฺปุริโส ทานํ ทิสฺวา ยาจกมาคเต อนุโมทาหิ เม มทฺทิ ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ฯ [๑๑๙๙] |๑๑๙๙.๑| อนุโมทามิ เต เทว ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ทตฺวา จิตฺตํ ปสาเทหิ ภิยฺโย ทานํ ทโท ภว ฯ |๑๑๙๙.๒| โย ตฺวํ มจฺเฉรภูเตสุ มนุสฺเสสุ ชนาธิป พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ฯ [๑๒๐๐] นินฺนาทิตา เต ปวี สทฺโท เต ติทิวงฺคโต สมนฺตา วิชฺชุตา อาคู ^๒- คิรีนํว ปฏิสฺสุตา ฯ [๑๒๐๑] |๑๒๐๑.๑| ตสฺส เต อนุโมทนฺติ อุโภ นารทปพฺพตา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปริเทวสิ ฯ ^๒ ม. อาคุ ฯ อินฺโท จ พฺรหฺมา จ ปชาปตี จ โสโม ยโม เวสฺสวโณ จ ราชา สพฺเพ เทวานุโมทนฺติ ตาวตึสา สอินฺทกา ฯ |๑๒๐๑.๒| อิติ มทฺที วราโรหา ราชปุตฺตี ยสสฺสินี เวสฺสนฺตรสฺส อนุโมทิ ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ฯ มทฺทีปพฺพํ นาม ฯ [๑๒๐๒] ตโต รตฺยา วิวสเน ^๑- สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ สกฺโก พฺราหฺมณวณฺเณน ปาโต เนสํ อทิสฺสถ ฯ [๑๒๐๓] |๑๒๐๓.๑| กจฺจิ นุ โภโต กุสลํ กจฺจิ โภโต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู ฯ |๑๒๐๓.๒| กจฺจิ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ ฯ [๑๒๐๔] |๑๒๐๔.๑| กุสลญฺเจว โน พฺรหฺเม อโถ พฺรหฺเม อนามยํ อโถ อุญฺเฉน ยาเปม อโถ มูลผลา พหู ฯ |๑๒๐๔.๒| อโถ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ หึสา มยฺหํ น วิชฺชติ ฯ |๑๒๐๔.๓| สตฺต โน มาเส วสตํ อรญฺเ ชีวิโสกินํ อิทํปิ ทุติยํ ปสฺสาม พฺราหฺมณํ เทววณฺณินํ อาทาย เวลุวํ ทณฺฑํ ธาเรนฺตํ อชินกฺขิปํ ฯ |๑๒๐๔.๔| สฺวาคตนฺเต มหาพฺรเหฺม อโถ เต อทุราคตํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. วิวสาเน ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ อนฺโต ปวิส ภทฺทนฺเต ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ เต ฯ |๑๒๐๔.๕| ติณฺฑุกานิ ปิยาลานิ มธุเก กาสมาริโย ผลานิ ขุทฺทกปฺปานิ ภุญฺเช พฺรเหฺม วรํ วรํ ฯ |๑๒๐๔.๖| อิทํปิ ปานิยํ สีตํ อาภตํ คิริคพฺภรา ตโต ปิว มหาพฺรเหฺม สเจ ตฺวํ อภิกงฺขสิ ฯ |๑๒๐๔.๗| อถ ตฺวํ เกน วณฺเณน เกน วา ปน เหตุนา อนุปฺปตฺโตสิ พฺรหารญฺ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต ฯ [๑๒๐๕] ยถา วาริวโห ปูโร สพฺพกาลํ น ขียติ เอวนฺตํ ยาจิตาคจฺฉึ ภริยํ เม เทหิ ยาจิโต ฯ [๑๒๐๖] ททามิ น วิกมฺปามิ ยํ มํ ยาจสิ พฺราหฺมณ สนฺตํ นปฺปฏิคูหามิ ^๑- ทาเน เม รมเต มโน ฯ [๑๒๐๗] |๑๒๐๗.๑| มทฺทึ หตฺเถ คเหตฺวาน อุทกสฺส กมณฺฑลุ พฺราหฺมณสฺส อทา ทานํ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒโน ฯ |๑๒๐๗.๒| ตทาสิ ยํ ภึสนกํ ตทาสิ โลมหํสนํ มทฺทึ ปริจฺจชนฺตสฺส เมทนี สมกมฺปถ ^๒- ฯ |๑๒๐๗.๓| เนวสฺส มทฺที ภกุฏี ^๓- น สนฺธียติ น โรทติ เปกฺขเตวสฺส ตุณฺหิยา ^๔- เอส ชานาติ ยํ วรํ ฯ [๑๒๐๘] |๑๒๐๘.๑| ชาลึ กณฺหาชินํ ธีตํ มทฺทึ เทวึ ปติพฺพตํ จชมาโน น จินฺเตสึ โพธิยาเยว การณา ฯ |๑๒๐๘.๒| น เม เทสฺสา อุโภ ปุตฺตา มทฺที เทวี น อปฺปิยา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. นปฺปฏิคุยฺหามิ ฯ ^๒ ม. สมฺปกมฺปถ ฯ ^๓ ม. เนว สา มทฺที ภากุฏี ฯ @^๔ ม. ตุณฺหี สา ฯ สพฺพญฺุตํ ปิยํ มยฺหํ ตสฺมา ปิเย อทาสหํ ^๑- ฯ [๑๒๐๙] โกมารี ยสฺสาหํ ภริยา สามิโก มม อิสฺสโร ยสฺสิจฺเฉ ตสฺส มํ ทชฺชา วิกฺกีเณยฺย หเนยฺย วา ฯ [๑๒๑๐] |๑๒๑๐.๑| เตสํ สงฺกปฺปมญฺาย เทวินฺโท เอตทพฺรวิ สพฺเพ ชิตา เต ปจฺจุหา เย ทิพฺพา เย จ มานุสา |๑๒๑๐.๒| นินฺนาทิตา เต ปวี สทฺโท เต ติทิวงฺคโต สมนฺตา วิชฺชุตา อาคู คิรีนํว ปฏิสฺสุตา ฯ |๑๒๑๐.๓| ตสฺส เต อนุโมทนฺติ อุโภ นารทปพฺพตา อินฺโท จ พฺรหฺมา จ ปชาปตี จ โสโม ยโม เวสฺสวโณ จ ราชา สพฺเพ เทวานุโมทนฺติ ทุกฺกรํ หิ กโรติ โส ฯ |๑๒๑๐.๔| ทุทฺททํ ททมานานํ ทุกฺกรํ กมฺมกุพฺพตํ อสนฺโต นานุกุพฺพนฺติ สตํ ธมฺโม ทุรนฺวโย ฯ |๑๒๑๐.๕| ตสฺมา สตญฺจ อสตญฺจ ^๒- นานา โหติ อิโต คติ อสนฺโต นิรยํ ยนฺติ สนฺโต สคฺคปรายนา ฯ |๑๒๑๐.๖| ยเมตํ กุมาเร อททา ^๓- ภริยํ อททา ^๓- วเน วสํ พฺรหฺมยานมโนกฺกมฺม สคฺเค เต ตํ วิปจฺจตุ ฯ [๑๒๑๑] |๑๒๑๑.๑| ททามิ โภโต ภริยํ มทฺทึ สพฺพงฺคโสภินึ ตฺวญฺเจว มทฺทิยา ฉนฺโน มทฺที จ ปตินา สห ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อิมา เทฺว คาถา น ทิสฺสนฺติ ฯ ^๒ ม. อสตํ ฯ ^๓ อทา ฯ |๑๒๑๑.๒| ยถา ปโย จ สงฺโข จ อุโภ สมานวณฺณิโน เอวํ ตุวญฺจ มทฺที จ สมานมนเจตสา ฯ |๑๒๑๑.๓| อวรุทฺเธตฺถ อรญฺสฺมึ อุโภ สมฺมถ อสฺสเม ขตฺติยา โคตฺตสมฺปนฺนา สุชาตา มาตุเปติโต ยถา ปุญฺานิ กยิราถ ททนฺตา อปราปรํ ฯ [๑๒๑๒] สกฺโกหมสฺมิ เทวินฺโท อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก วรํ วรสฺสุ ราชิสิ วเร อฏฺ ททามิ เต ฯ [๑๒๑๓] |๑๒๑๓.๑| วรญฺเจ เม อโท สกฺก สพฺพภูตานมิสฺสร ปิตา มํ อนุโมเทยฺย อิโต ปตฺตํ สกํ ฆรํ อาสเนน นิมนฺเตยฺย ปเมตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๒| ปุริสสฺส วธํ น โรเจยฺยํ อปิ กิพฺพิสการกํ วชฺฌํ วธมฺหา โมเจยฺยํ ทุติเยตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๓| เย วุฑฺฒา เย จ ทหรา เย จ มชฺฌิมโปริสา มเมว อุปชีเวยฺยุ ตติเยตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๔| ปรทารํ น คจฺเฉยฺยํ สทารปสุโต สิยํ ถีนํ วสํ น คจฺเฉยฺยํ จตุตฺเถตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๕| ปุตฺโต เม สกฺก ชาเยถ โส จ ทีฆายุโก สิยา ธมฺเมน ชิเน ปวึ ปญฺจเมตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๖| ตโต รตฺยา วิวสเน สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ ทิพฺยา ภกฺขา ปาตุภเวยฺยุ ฉฏฺเมตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๗| ททโต เม น ขีเยถ ทตฺวา นานุตเปยฺยหํ ททํ จิตฺตํ ปสาเทยฺยํ สตฺตเมตํ วรํ วเร ฯ |๑๒๑๓.๘| อิโต วิมุจฺจมานาหํ สคฺคคามี วิเสสคู อนิพฺพตฺตี ^๑- ตโต อสฺสํ อฏฺเมตํ วรํ วเร ฯ [๑๒๑๔] |๑๒๑๔.๑| ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา เทวินฺโท เอตทพฺรวิ อจิรํ วต เต ตาโต ปิตา ตํ ทฏฺฐุเมสฺสติ ฯ |๑๒๑๔.๒| อิทํ วตฺวาน มฆวา เทวราชา สุชมฺปติ เวสฺสนฺตเร วรํ ทตฺวา สคฺคกายํ อปกฺกมิ ฯ สกฺกปพฺพํ นาม ฯ [๑๒๑๕] |๑๒๑๕.๑| กสฺเสตํ มุขมาภาติ เหมํวุตฺตตฺตมคฺคินา นิกฺขํว ชาตรูปสฺส อุกฺกามุขปหํสิตํ ฯ |๑๒๑๕.๒| อุโภ สทิสปจฺจงฺคา อุโภ สทิสลกฺขณา ชาลิสฺส สทิโส เอโก เอกา กณฺหาชินา ยถา ฯ |๑๒๑๕.๓| สีหา วิลาว นิกฺขนฺตา อุโภ สมฺปตฺติรูปกา ชาตรูปมยาเยว อิเม ทิสฺสนฺติ ทารกา ฯ [๑๒๑๖] กุโต นุ ตฺวํ ภารทฺวาช อิเม อาเนสิ ทารเก อชฺช รฏฺมนุปฺปตฺโต กุโต อาคจฺฉสิ พฺราหฺมณ ^๒- ฯ [๑๒๑๗] มยฺหนฺเต ทารกา เทว ทินฺนา วิตฺเตน สญฺชย อชฺช ปณฺณรสา รตฺติ ยโต ลทฺธา ^๓- เม ทารกา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ อนิวตฺตีติปิ ปาโ ฯ ^๒ กุหึ คจฺฉสิ พฺราหฺมณาติปิ ปาโ ฯ ^๓ สี ยุ. ทินฺนา ฯ [๑๒๑๘] เกน วาจาย เปยฺเยน ^๑- สมฺมา าเยน สทฺทเห โก เต ตํ ทานมททา ปุตฺตเก ทานมุตฺตมํ ฯ [๑๒๑๙] |๑๒๑๙.๑| โย ยาจตํ ปติฏฺาสิ ภูตานํ ธรณีริว โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ ฯ |๑๒๑๙.๒| โย ยาจตํ คติ อาสิ สวนฺตีนํว สาคโร โส เม เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ ฯ [๑๒๒๐] |๑๒๒๐.๑| ทุกฺกฏํ วต โภ รญฺา สทฺเธน ฆรเมสินา กถํ นุ ปุตฺตเก ทชฺชา อรญฺเ อวรุทฺธโก ฯ |๑๒๒๐.๒| อิมํ โภนฺโต นิสาเมถ ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา กถํ เวสฺสนฺตโร ราชา ปุตฺเตทาสิ วเน วสํ ฯ |๑๒๒๐.๓| ทาสํ ทาสิญฺจ โส ทชฺชา อสฺสํ จสฺสตรีรถํ หตฺถิญฺจ กุญฺชรํ ทชฺชา กถํ โส ทชฺช ทารเก ฯ [๑๒๒๑] ยสฺส นาสฺส ฆเร ทาโส อสฺโส จสฺสตรีรโถ หตฺถี จ กุญฺชโร นาโค กึ โส ทชฺชา ปิตามห ฯ [๑๒๒๒] ทานมสฺส ปสํสาม นาวนินฺทาม โปตก ^๓- กถํ นุ หทยํ อาสิ ตุเมฺห ทตฺวา วนิพฺพเก ฯ [๑๒๒๓] (ปิตา มยฺหํ มหาราช อเมฺห ทตฺวา วนิพฺพเก สุตฺวาน กลูนํ วาจํ อจฺฉกณฺหาย ภาสิตํ ^๔-) ฯ [๑๒๒๔] ทุกฺขสฺส หทยํ อาสิ อโถ อุณฺหํปิ อสฺสสิ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เกน วา วาจเปยฺเยน ฯ ^๒ สี. ยุ. นตฺถิ ฯ ^๓ ม. น จ นินฺทาม ปุตฺตกา ฯ @^๔ อยํ คาถา อฏฺกถาโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ ฯ โรหณี เหว ตามฺพกฺขี ปิตา อสฺสูนิ วตฺตยิ ฯ [๑๒๒๕] |๑๒๒๕.๑| ยนฺตํ กณฺหาชินาโวจ อยํ มํ ตาต พฺราหฺมโณ ลฏฺิยา ปฏิโกเฏติ ฆเร ชาตํว ทาสิยํ ฯ |๑๒๒๕.๒| น จายํ พฺราหฺมโณ ตาต ธมฺมิกา โหนฺติ พฺราหฺมณา ยกฺโข พฺราหฺมณวณฺเณน ขาทิตุ ตาต เนติ โน ฯ นียมาเน ปิสาเจน กินฺนุ ตาต อุทิกฺขสิ ฯ [๑๒๒๖] ราชปุตฺตี จ โว มาตา ราชปุตฺโต จ โว ปิตา ปุพฺเพ เม องฺกมารุยฺห กินฺนุ ติฏฺถ อารกา ฯ [๑๒๒๗] ราชปุตฺตี จ โน มาตา ราชปุตฺโต จ โน ปิตา ทาสา มยํ พฺราหฺมณสฺส ตสฺมา ติฏฺาม อารกา ฯ [๑๒๒๘] |๑๒๒๘.๑| มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ ฑยฺหเต หทยํ มม จิตกายํว เม กาโย อาสเน น สุขํ ลเภ ฯ |๑๒๒๘.๒| มา สมฺเมวํ อวจุตฺถ ภิยฺโย โสกํ ชเนถ มํ นิกฺกีณิสฺสามิ ทพฺเพน น โว ทาสา ภวิสฺสถ ฯ |๑๒๒๘.๓| กิมคฺฆิยํ หิ โว ตาต พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา ยถาภูตํ เม อกฺขาถ ปฏิปาเทนฺตุ พฺราหฺมณํ ฯ [๑๒๒๙] สหสฺสคฺฆํ หิ มํ ตาต พฺราหฺมณสฺส ปิตา อทา อจฺฉํ ^๑- กณฺหาชินํ กญฺ หตฺถิอาทิสเตน ^๒- จ ฯ [๑๒๓๐] อุฏฺเหิ กตฺเต ตรมาโน พฺราหฺมณสฺส อวากร ทาสีสตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถูสภํ สตํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อถ ฯ ^๒ ม. หตฺถินา จ สเตน จ ฯ ชาตรูปสหสฺสญฺจ โปตานํ ^๑- เทหิ นิกฺกยํ ฯ [๑๒๓๑] ตโต กตฺตา ตรมาโน พฺราหฺมณสฺส อวากริ ทาสีสตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถูสภํ สตํ ชาตรูปสหสฺสญฺจ โปตานํทาสิ นิกฺกยํ ฯ [๑๒๓๒] (ทาสีสตํ ทาสสตํ ควํ หตฺถูสภํ สตํ อสฺสตรีรถญฺเจว สพฺพโภเค สตํ สตํ ชาตรูปสหสฺสญฺจ พฺราหฺมณสฺส ธเนสิโน อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โปตานํทาสิ นิกฺกยํ ^๒-) ฯ [๑๒๓๓] |๑๒๓๓.๑| นิกฺกีณิตฺวา จ นฺหาเปตฺวา โภชยิตฺวาน ทารเก สมลงฺกริตฺวา ภณฺเฑหิ ^๓- อุจฺจงฺเก อุปเวสยุ ฯ |๑๒๓๓.๒| สีสํ นฺหาเต สุจิวตฺเถ สพฺพาภรณภูสิเต ราชา องฺเก กริตฺวาน อยฺยโก ปริปุจฺฉถ ฯ |๑๒๓๓.๓| กุณฺฑเล ฆุสิเต มาเล สพฺพาลงฺการภูสิเต ราชา องฺเก กริตฺวาน อิทํ วจนมพฺรวิ ฯ |๑๒๓๓.๔| กจฺจิ อุโภ อโรคา เต ชาลิ มาตาปิตา ตว กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ กจฺจิ มูลผลา พหู ฯ |๑๒๓๓.๕| กจฺจิ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ ฯ [๑๒๓๔] |๑๒๓๔.๑| อโถ อุโภ อโรคา เต เทว มาตาปิตา มม @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปุตฺตานํ ฯ ^๒ อิมา เทฺว คาถา อฏฺกถาโปตฺถเกเยว ทิสฺสนฺติ ฯ @^๓ ม. ภณฺเฑน ฯ อโถ อุญฺเฉน ยาเปนฺติ อโถ มูลผลา พหู ฯ |๑๒๓๔.๒| อโถ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ หึสา เนสํ น วิชฺชติ ฯ |๑๒๓๔.๓| ขณนฺตาลุกลมฺพานิ วิฬานิตกฺกลานิ จ โกลํ ภลฺลาตกํ เพลํ ^๑- สา โน อาหจฺจ โปสติ ฯ |๑๒๓๔.๔| ยญฺเจว สา อาหรติ วนมูลผลหาริยา ตํ โน สพฺเพ สมาคนฺตฺวา รตฺตึ ภุญฺชาม โน ทิวา ฯ |๑๒๓๔.๕| อมฺมา จ โน กีสา ปณฺฑุ อาหรนฺตี ทุมปฺผลํ วาตาตเปน สุขุมาลี ปทุมํ หตฺถคตํมิว ฯ |๑๒๓๔.๖| อมฺมาย ปตนูเกสา วิจรนฺตฺยา พฺรหาวเน วเน วาฬมิคากิณฺเณ ขคฺคทีปินิเสวิเต ฯ |๑๒๓๔.๗| เกเสสุ ชฏํ พนฺธิตฺวา กจฺเฉ ชลฺลมธารยิ (ธาเรนฺโต พฺราหฺมณวณฺณํ อาสทญฺจมสญฺชฏํ ^๒-) จมฺมวาสี ฉมา เสติ ชาตเวทํ นมสฺสติ ฯ [๑๒๓๕] ปุตฺตา ปิยา มนุสฺสานํ โลกสฺมึ อุปปชฺชิสุ น หิ นูนมฺหากํ อยฺยสฺส ปุตฺเต สิเนโห อชายถ ฯ [๑๒๓๖] |๑๒๓๖.๑| ทุกฺกฏญฺจ หิ โน โปต ^๓- ภูนหจฺจํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกํ ฯ |๑๒๓๖.๒| ยํ เม กิญฺจิ อิธ อตฺถิ ธนํ ธญฺญฺจ วิชฺชติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เพลฺลํ ฯ ^๒ อิทํ อฏฺกถาโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ ฯ ^๓ ม. ปุตฺต ฯ เอตุ เวสฺสนฺตโร ราชา สิวิรฏฺเ ปสาสตุ ฯ [๑๒๓๗] น เทว มยฺหํ วจนา เอหิติ สิวิสุตฺตโม สยเมว เทโว คนฺตฺวาน สิญฺจ โภเคหิ อตฺรชํ ฯ [๑๒๓๘] |๑๒๓๘.๑| ตโต เสนาปตึ ราชา สญฺชโย อชฺฌภาสถ อตฺถี อสฺสา รถา ปตฺติ เสนา สนฺนาหยนฺตุ นํ เนคมา จ มํ อเนฺวนฺตุ พฺราหฺมณา จ ปุโรหิตา |๑๒๓๘.๒| ตโต สฏฺี สหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวณฺเณหิลงฺกตา ฯ |๑๒๓๘.๓| นีลวตฺถธราเนเก ^๑- ปีตาเนเก นิวาสิตา อญฺเ โลหิตอุณฺหีสา สุทฺธาเนเก นิวาสิตา ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา นานาวณฺเณหิลงฺกตา ฯ |๑๒๓๘.๔| หิมวา ยถา คนฺธโร ปพฺพโต คนฺธมาทโน นานารุกฺเขหิ สญฺฉนฺโน มหาภูตคณาลโย ฯ |๑๒๓๘.๕| โอสเธหิ จ ทิพฺเพหิ ทิสา ภาติ ปวาติ จ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา ทิสา ภนฺตุ ปวนฺตุ จ ฯ |๑๒๓๘.๖| ตโต นาคสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค เหมกปฺปนิวาสเส ^๒- ฯ |๑๒๓๘.๗| อารุเฬฺห ^๓- คามณีเยภิ โตมรงฺกุสปาณิภิ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา หตฺถิกฺขนฺเธหิ ทสฺสิตา ฯ |๑๒๓๘.๘| ตโต อสฺสสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. นีลวณฺณธราเนเก ฯ ^๒ ม. สุวณฺณกจฺฉา มาตงฺคา เหมกปฺปนวาสสา ฯ @^๓ ม. อารุฬฺหา ฯ อปรํปิ อีทิสเมว ฯ อาชานิเยว ^๑- ชาติยา สินฺธเว สีฆวาหเน ^๒- ฯ |๑๒๓๘.๙| อารุเฬฺห คามณีเยภิ อินฺทิยาจาปธาริภิ ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา อสฺสปิฏฺเ อลงฺกตา ฯ |๑๒๓๘.๑๐| ตโต รถสหสฺสานิ โยชยนฺตุ จตุทฺทส อโยสุกตเนมิโย สุวณฺณจิตฺรโปกฺขเร ฯ |๑๒๓๘.๑๑| อาโรเปนฺตุ ธเช ตตฺถ จมฺมานิ กวจานิ จ วิปฺผาเลนฺตุ ^๓- จ จาปานิ ทฬฺหธมฺมา ปหาริโน ขิปฺปมายนฺตุ สนฺนทฺธา รเถสุ รถชีวิโน ฯ [๑๒๓๙] |๑๒๓๙.๑| ลาชา โอโลกิยา ปุปฺผา มาลาคนฺธวิเลปนา อคฺฆิยานิ จ ติฏฺนฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ ฯ |๑๒๓๙.๒| คาเม คาเม สตํ กุมฺภา เมรยสฺส สุราย จ มคฺคมฺหิ ปติตา นฺตุ ^๔- เยน มคฺเคน เอหิติ ฯ |๑๒๓๙.๓| มํสา ปูวา จ สงฺกุลฺยา ^๕- กุมฺมาสา มจฺฉสํยุตา มคฺคมฺหิ ปติตา นฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ ฯ |๑๒๓๙.๔| สปฺปิ เตลํ ทธิ ขีรํ กงฺคุปิฏฺา ^๖- พหู สุรา มคฺคมฺหิ ปติตา นฺตุ เยน มคฺเคน เอหิติ ฯ |๑๒๓๙.๕| อาฬาริกา จ สูทา จ นฏนฏฺฏกคายิโน ปาณิสฺสรา กุมฺภถูนิโย มุทฺทิกา ^๗- โสกชฺฌายิกา ฯ |๑๒๓๙.๖| อาหญฺนฺตุ สพฺพวีณา เภริโย ทินฺทิมานิ จ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อาชานียาว ฯ ^๒ ม. สินฺธวา สีฆวาหนา ฯ ^๓ ม. วิปฺปาเลนฺตุ ฯ @^๔ ม. ปติติฏฺนฺตุ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ^๕ ม. มํสา ปูวา สงฺกุลิโย ฯ @^๖ ม. กงฺคุพีชา ฯ ^๗ ม. มณฺฑกา ฯ ขรมุขานิ ธมนฺตุ ^๑- นทนฺตุ เอกโปกฺขรา |๑๒๓๙.๗| มุทิงฺคา ปณฺฑวา สงฺขา โคธา ปริวทนฺติกา ^๒- ทินฺทิมานิ จ หญฺนฺตุ กุฏุมฺพา ทินฺทิมานิ ^๓- จ ฯ [๑๒๔๐] |๑๒๔๐.๑| สา เสนา มหตี อาสิ อุยฺยุตฺตา สิวิวาหินี ชาลินา มคฺคนาเยน วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ ฯ |๑๒๔๐.๒| โกญฺจํ นทติ มาตงฺโค กุญฺชโร สฏฺิหายโน กจฺฉาย พชฺฌมานาย โกญฺจํ นทติ วารโณ ฯ |๑๒๔๐.๓| อาชานิยา หสิยนฺติ ^๔- เนมิโฆโส อชายถ นภํ รโช อฉาเทสิ อุยฺยุตฺตา สิวิวาหินี ฯ |๑๒๔๐.๔| สา เสนา มหตี อาสิ อุยฺยุตฺตา หาริหาริณี ชาลินา มคฺคนาเยน วงฺกํ ปายาสิ ปพฺพตํ ฯ |๑๒๔๐.๕| เต ปาวึสุ พฺรหารญฺ พหุสาขํ มโหทกํ ^๕- ปุปฺผรุกฺเขหิ สญฺฉนฺนํ ผลรุกฺเขหิ จูภยํ ฯ |๑๒๔๐.๖| ตตฺถ วินฺทุสฺสรา วคฺคู นานาวณฺณา พหู ทิชา กูชนฺตมุปกูชนฺติ อุตุสํปุปฺผิเต ทุเม ฯ |๑๒๔๐.๗| เต คนฺตฺวา ทีฆมทฺธานํ อโหรตฺตานมจฺจเย ปเทสนฺตํ อุปาคญฺฉุ ยตฺถ เวสฺสนฺตโร อหุ ฯ มหาราชปพฺพํ นาม ฯ [๑๒๔๑] |๑๒๔๑.๑| เตสํ สุตฺวาน นิคฺโฆสํ ภีโต เวสฺสนฺตโร อหุ ปพฺพตํ อภิรูหิตฺวา ภีโต เสนํ อุทิกฺขติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ธเมนฺตุ ฯ สี.ยุ. วทนฺตุ ฯ ^๒ ม. ปริวเทนฺติกา ฯ ^๓ ม. กุตุมฺปทินฺทิมานิ จ ฯ @^๔ สี. ยุ. อหิสฺสึสุ ฯ ^๕ ยุ. พหุทิชํ ฯ |๑๒๔๑.๒| อิงฺฆ มทฺทิ นิสาเมหิ นิคฺโฆโส ยาทิโส วเน อาชานิยา หสิยนฺติ ธชคฺคาเนว ทิสฺสเร ฯ |๑๒๔๑.๓| อิเม นูน อรญฺมฺหิ มิคสงฺฆานิ ลุทฺทกา วาคุราหิ ปริกฺขิปฺป โสพฺเภ ^๑- ปาเตตฺวา ตาวเท วิกฺโกสมานา ติปฺปาหิ หนฺติ เนสํ วรํ วรํ ฯ |๑๒๔๑.๔| ตถา มยํ อทูสกา อรญฺเ อวรุทฺธกา อมิตฺตหตฺถตฺถคตา ^๒- ปสฺส ทุพฺพลฆาตกํ ฯ [๑๒๔๒] อมิตฺตา นปฺปสเหยฺยุ อคฺคิว อุทกณฺณเว ตเทว ตฺวํ วิจินฺเตหิ อปิ โสตฺถิ อิโต สิยา ฯ [๑๒๔๓] ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา โอโรหิตฺวาน ปพฺพตา นิสีทิ ปณฺณสาลายํ ทฬฺหํ กตฺวาน มานสํ ฯ [๑๒๔๔] |๑๒๔๔.๑| นิวตฺตยิตฺวาน รถํ วุฏฺาเปตฺวาน เสนิโย เอกํ อรญฺเ วิหรนฺตํ ปิตา ปุตฺตํ อุปาคมิ ฯ |๑๒๔๔.๒| หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห เอกํโส ปญฺชลีกโต ปริกิณฺโณ ^๓- อมจฺเจหิ ปุตฺตํ สิญฺจิตุปาคมิ |๑๒๔๔.๓| ตตฺถทฺทส กุมารํ โส รมฺมรูปํ สมาหิตํ นิสินฺนํ ปณฺณสาลายํ ฌายนฺตํ อกุโตภยํ ฯ [๑๒๔๕] |๑๒๔๕.๑| ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ ปิตรํ ปุตฺตคิทฺธินํ เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อวนฺทิสุ ฯ |๑๒๔๕.๒| มทฺที จ สิรสา ปาเท สสฺสุรสฺสาภิวาทยิ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. โสพฺภํ ฯ ^๒ ม. อมิตฺตหตฺถตฺตํ คตา ฯ ^๓ สี. ยุ. ปริขิตฺโต ฯ มทฺที อหญฺหิ เต เทว ปาเท วนฺทามิ เต หุสา ^๑- เตสุ ตตฺถ ปลิสชฺช ปาณินา ปริมชฺชถ ฯ [๑๒๔๖] |๑๒๔๖.๑| กจฺจิ โว กุสลํ ปุตฺต กจฺจิ ปุตฺต อนามยํ กจฺจิ อุญฺเฉน ยาเปถ กจฺจิ มูลผลา พหู ฯ |๑๒๔๖.๒| กจฺจิ ฑํสา มกสา จ อปฺปเมว สิรึสปา วเน วาฬมิคากิณฺเณ กจฺจิ หึสา น วิชฺชติ ฯ [๑๒๔๗] |๑๒๔๗.๑| อตฺถิ โน ชีวิกา เทว สา จ ยาทิสิกีทิสา กสิรา ชีวิกา โหม อุญฺฉาจริยาย ชีวิตํ ฯ |๑๒๔๗.๒| อนิทฺธินํ มหาราช ทเมตฺยสฺสํว ^๒- สารถิ ตฺยมฺหา อนิทฺธิกา ทนฺตา อสมิทฺธิ ทเมติ โน ฯ |๑๒๔๗.๓| อปิ โน กีสานิ มํสานิ ปิตุ มาตุ อทสฺสนา อวรุทฺธานํ มหาราช อรญฺเ ชีวิโสกินํ ฯ [๑๒๔๘] |๑๒๔๘.๑| เยปิ เต สิวิเสฏฺสฺส ทายาทปฺปตฺตมานสา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส วสานุคา อจฺจายิกสฺส ลุทฺทสฺส โย เน คาโวว สุมฺภติ ฯ |๑๒๔๘.๒| เต ราชปุตฺติยา ปุตฺเต ยทิ ชานาถ สํสถ ปริยาปุณาถ โน ขิปฺปํ สปฺปทฏฺว มาณวํ ฯ [๑๒๔๙] เอเต ^๓- กุมารา นิกฺกีตา ชาลี กณฺหาชินา จุโภ พฺราหฺมณสฺส ธนํ ทตฺวา ปุตฺต มา ภายิ อสฺสส ฯ [๑๒๕๐] กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ กจฺจิ ตาต อนามยํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สุณฺหา ฯ ^๒ ม. ทเมตสฺสํว ฯ ^๓ ม. อุโภ ฯ กจฺจิ นุ ตาต เม มาตุ จกฺขุ น ปริหายติ ฯ [๑๒๕๑] กุสลญฺเจว เม ปุตฺต อโถ ปุตฺต อนามยํ อโถ จ ปุตฺต เต มาตุ จกฺขุ น ปริหายติ ฯ [๑๒๕๒] กจฺจิ อโรคํ โยคฺคนฺเต กจฺจิ วหติ วาหนํ กจฺจิ ผีโต ชนปโท กจฺจิ วุฏฺิ น ฉิชฺชติ ฯ [๑๒๕๓] อโถ อโรคํ โยคฺคมฺเม อโถ วหติ วาหนํ อโถ ผีโต ชนปโท อโถ วุฏฺิ น ฉิชฺชติ ฯ [๑๒๕๔] |๑๒๕๔.๑| อิจฺเจวํ มนฺตยนฺตานํ มาตา เนสํ อทิสฺสถ ราชปุตฺตี คิริทฺวาเร ปตฺติกา อนุปาหนา ฯ |๑๒๕๔.๒| ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตึ มาตรํ ปุตฺตคิทฺธินึ เวสฺสนฺตโร จ มทฺที จ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อวนฺทิสุ ฯ |๑๒๕๔.๓| มทฺที จ สิรสา ปาเท สสฺสุยา อภิวาทยิ มทฺที อหญฺหิ เต อยฺเย ปาเท วนฺทามิ เต หุสา ฯ [๑๒๕๕] |๑๒๕๕.๑| มทฺทิญฺจ ปุตฺตกา ทิสฺวา ทูรโต โสตฺถิมาคตา กนฺทนฺตา อภิธาวึสุ วจฺฉา พาลาว มาตรํ ฯ |๑๒๕๕.๒| มทฺที จ ปุตฺตเก ทิสฺวา ทูรโต โสตฺถิมาคเต วารุณีว ปเวเธนฺติ ถนธาราภิสิญฺจถ ฯ [๑๒๕๖] |๑๒๕๖.๑| สมาคตาน าตีนํ มหาโฆโส อชายถ ปพฺพตา สมนาทึสุ มหี อากมฺปิตา อหุ วุฏฺิธารํ ปวตฺเตนฺโต เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท ฯ |๑๒๕๖.๒| อถ เวสฺสนฺตโร ราชา าตีหิ สมคจฺฉถ นตฺตาโร สุณิสา ปุตฺโต ราชา เทวี จ เอกโต ฯ |๑๒๕๖.๓| ยทา สมาคตา อาสุ ตทาสิ โลมหํสนํ ปญฺชลิกา ตสฺส ยาจนฺติ โรทนฺตา เภรเว วเน ฯ |๑๒๕๖.๔| เวสฺสนฺตรญฺจ มทฺทิญฺจ สพฺเพ รฏฺา สมาคตา ตฺวํ โนสิ อิสฺสโร ราชา รชฺชํ กาเรถ โน อุโภ ฯ ฉกฺขตฺติยปพฺพํ นาม ฯ [๑๒๕๗] ธมฺเมน รชฺชํ กาเรนฺตํ รฏฺา ปพฺพาชยิตฺถ มํ ตฺวญฺจ ชานปทา เจว เนคมา จ สมาคตา ฯ [๑๒๕๘] ทุกฺกฏญฺจ หิ โน ปุตฺต ภูนหจฺจํ กตํ มยา โยหํ สิวีนํ วจนา ปพฺพาเชสึ อทูสกํ ฯ [๑๒๕๙] เยนเกนจิ วณฺเณน ปิตุ ทุกฺขํ อุทพฺพเห มาตุยา ภคินิยาปิ อปิ ปาเณหิ อตฺตโน ฯ (นฺหานกาโล มหาราช รโชชลฺลํ ปวาหย ^๑-) [๑๒๖๐] ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา รโชชลฺลํ ปวาหยิ รโชชลฺลํ ปวาเหตฺวา สงฺขํ วณฺณํ อธารยิ ฯ ^๒- [๑๒๖๑] |๑๒๖๑.๑| สีสนฺหาโต สุจิวตฺโถ สพฺพาภรณภูสิโต ปจฺจยํ นาคมารุยฺห ขคฺคํ พนฺธิ ปรนฺตปํ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ กตฺถจิ โปตฺถเก ทิสฺสติ ฯ ^๓ กตฺถจิ โปตฺถเก เอวํ ทิสฺสติ สพฺพํ วตฺตํ @จเชตฺวาน ราชเวสมธารยิ ฯ |๑๒๖๑.๒| ตโต สฏฺี สหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา สหชาตา ปริกรึสุ ^๑- นนฺทยนฺตา รเถสภํ ฯ |๑๒๖๑.๓| ตโต มทฺทึปิ นฺหาเปสุ สิวิกญฺา สมาคตา เวสฺสนฺตโร ตํ ปาเลตุ ชาลี กณฺหาชินา จุโภ อโถปิ ตํ มหาราชา สญฺชโย อภิรกฺขตุ ฯ [๑๒๖๒] |๑๒๖๒.๑| อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน ^๒- อานนฺทิยํ อาจารึสุ รมณีเย คิริพฺพเช ฯ |๑๒๖๒.๒| อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน ^๓- อานนฺทจิตฺตา สุมนา ปุตฺเต สงฺคมฺม ลกฺขณา ฯ |๑๒๖๒.๓| อิทญฺจ ปจฺจยํ ลทฺธา ปุพฺเพ กิเลสมตฺตโน ^๔- อานนฺทจิตฺตา ปตีตา สห ปุตฺเตหิ ลกฺขณา ฯ [๑๒๖๓] |๑๒๖๓.๑| เอกภตฺตี ^๕- ปุเร อาสึ นิจฺจํ ถณฺฑิลสายินี อิติ เมตํ วตํ อาสิ ตุมฺหํ กามา หิ ปุตฺตกา ฯ |๑๒๖๓.๒| ตํ เม วตํ สมิทฺธชฺช ตุมฺเห สงฺคมฺม ปุตฺตกา มาตุชํปิ ตํ ปาเลตุ ปิตุชํปิ จ ปุตฺตกา อโถปิ ตํ มหาราชา สญฺชโย อภิรกฺขตุ ฯ |๑๒๖๓.๓| ยงฺกิญฺจิตฺถิ กตํ ปุญฺ มยฺหญฺเจว ปิตุจฺจ เต สพฺเพน เตน กุสเลน อชโร ตฺวํ ^๖- อมโร ภว ฯ [๑๒๖๔] |๑๒๖๔.๑| กปฺปาสิกญฺจ โกเสยฺยํ โขมโกทุมฺพรานิ จ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปกิรึสุ ฯ ^๒-๓-๔ ม. สลฺเลขมตฺตโน ฯ ^๕ เอกภตฺตาติปิ ฯ ^๖ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ |๑๒๖๔.๒| ตโต โขมญฺจ กายูรํ คีเวยฺยํ รตนามยํ สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ |๑๒๖๔.๓| ตโต โขมญฺจ กายูรํ องฺคทํ มณิเมขลํ สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ |๑๒๖๔.๔| อุณฺณตํ มุขผุลฺลญฺจ นานารตฺเต จ มาณิเย ^๑- สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ |๑๒๖๔.๕| อุคฺคตฺถนํ คิงฺคมกํ เมขลํ ปฏิปาทุกํ ^๒- สสฺสุ สุณฺหาย ปาเหสิ เยหิ มทฺที อโสภถ ฯ |๑๒๖๔.๖| สุตฺตญฺจ สุตฺตวชฺชญฺจ อุปนิชฺฌาย เสยฺยสิ อโสภถ ราชปุตฺตี เทวกญฺาว นนฺทเน ฯ |๑๒๖๔.๗| สีสนฺหาตา สุจิวตฺถา สพฺพาภรณภูสิตา อโสภถ ราชปุตฺตี ตาวตึสาว อจฺฉรา ฯ |๑๒๖๔.๘| กทลีว วาตจฺฉุปิตา ชาตา จิตฺตลตาวเน ทนฺตาวรณสมฺปนฺนา ราชปุตฺตี อโสภถ ฯ |๑๒๖๔.๙| สกุณี มานุสินีว ชาตา จิตฺตปฺปตฺตา ปติ นิโคฺรธปกฺกพิมฺโพฏฺี ราชปุตฺตี อโสภถ ฯ [๑๒๖๕] |๑๒๖๕.๑| ตสฺสา จ นาคมาเนสุ นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ ฯ |๑๒๖๕.๒| สา มทฺที นาคมารุหิ นาติวุฑฺฒํว กุญฺชรํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. มาณิเก ฯ ^๒ ม. ปฏิปาทกํ ฯ ยุ. ปาลิปาทกํ ฯ สตฺติกฺขมํ สรกฺขมํ อีสาทนฺตํ อุรุฬฺหวํ ฯ [๑๒๖๖] |๑๒๖๖.๑| สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน นาญฺมญฺ วิเหยุ ฯ |๑๒๖๖.๒| สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ เวสฺสนฺตรสฺส เตเชน นาญฺมญฺ วิเหยุ ฯ |๑๒๖๖.๓| สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ เอกชฺฌํ สนฺนิปาตึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๖.๔| สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ เอกชฺฌํ สนฺนิปาตึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๖.๕| สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ มิคา อหุ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๖.๖| สพฺพมฺหิ ตํ อรญฺมฺหิ ยาวนฺเตตฺถ ทิชา อหุ นาสฺส มญฺชูนิ กูชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ [๑๒๖๗] |๑๒๖๗.๑| ปฏิยตฺโต ราชมคฺโค วิจิตฺโต ปุปฺผสนฺถโต วสิ เวสฺสนฺตโร ราชา ^๑- ยตฺถ ยาว ^๒- เชตุตฺตรา ฯ |๑๒๖๗.๒| ตโต สฏฺี สหสฺสานิ โยธิโน จารุทสฺสนา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยตฺถ ฯ ^๒ ม. ยาว ตาว ฯ สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๗.๓| โอโรธา จ กุมารา จ เวสิยานา จ พฺราหฺมณา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๗.๔| หตฺถาโรหา อนีกฏฺา รถิกา ปตฺติการกา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๗.๕| สมาคตา ชานปทา เนคมา จ สมาคตา สมนฺตา ปริกรึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๗.๖| กโรฏิยา จมฺมธรา อินฺทิหตฺถา สุวมฺมิกา ^๑- ปุรโต ปฏิปชฺชึสุ เวสฺสนฺตเร ปยาตมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ [๑๒๖๘] |๑๒๖๘.๑| เต ปาวึสุ ^๒- ปุรํ รมฺมํ พหุปาการโตรณํ ^๓- อุเปตํ อนฺนปาเนหิ นจฺจคีเตหิ จูภยํ ฯ |๑๒๖๘.๒| วิตฺตา ชานปทา อาสุ เนคมา จ สมาคตา อนุปฺปตฺเต กุมารมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๘.๓| เจลุกฺเขโป ปวตฺติตฺถ ^๔- อาคเต ธนทายเก นนฺทิปฺปเวสิ ^๕- นคเร พนฺธนา โมกฺโข อโฆสถ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อิลฺลีหตฺถา ฯ สี. ยุ. ขคฺคหตฺถา ฯ ^๒ ม. ปาวิสุ ฯ ^๓ ม. มหาปาการ- ฯ @^๔ ม. อวตฺติตฺถ ฯ ^๕ ม. นนฺทึ ปเวสิ ฯ [๑๒๖๙] |๑๒๖๙.๑| ชาตรูปมยํ วสฺสํ เทโว ปาวสฺสิ ตาวเท เวสฺสนฺตเร ปวิฏฺมฺหิ สิวีนํ รฏฺวฑฺฒเน ฯ |๑๒๖๙.๒| ตโต เวสฺสนฺตโร ราชา ทานํ ทตฺวาน ขตฺติโย กายสฺส เภทา สปฺปญฺโ สคฺคํ โส อุปปชฺชถาติ ฯ นครกณฺฑํ นาม ฯ มหาเวสฺสนฺตรชาตกํ ทสมํ ฯ มหานิปาตํ นิฏฺิตํ

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๓๖๕-๔๕๓. https://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=28&A=7624&w= อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน :- https://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=28&A=7624 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=28&item=1045&items=225 อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาฯ :- https://84000.org/tipitaka/pitaka_item/m_siri.php?B=28&siri=22 ศึกษาอรรถกถาชาดกนี้ได้ที่ :- https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=28&i=1045 อ่านอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=44&A=6531 The Pali Atthakatha in Roman :- https://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=44&A=6531 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๘ https://84000.org/tipitaka/read/?index_28 https://84000.org/tipitaka/english/?index_28