ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 28 : PALI ROMAN Sutta.A.1 (paramattha.1)

Pucchati. Kismim kubbati santhavanti ahanti va mamanti va tanhaditthisanthavam
kisamim kubbati, adhikaranatthe bhummavacanam. Kissa lokoti upayogatthe samivacanam,
kim upadaya lokoti sankhyam gacchatiti ayam hi ettha adhippayo. Kismim lokoti
bhavena bhavalakkhanadhikaranatthesu 1- bhummavacanam. Kismim sati kena karanena loko
vihannati piliyati badhiyatiti ayam hi ettha adhippayo.
      [171] Atha bhagava yasma chasu ajjhattikabahiresu ayatanesu uppannesu
sattaloko ca dhanadhannadivasena sankharaloko ca uppanno hoti, yasma cettha
sattaloko tesveva chasu duvidhampi santhavam karoti. Cakkhvayatanam va hi
"aham maman"ti ganhanto 2- ganhati avasesesu va annataram. Yathaha "cakkhu
attati yo vadeyya, tam na upapajjati"tiadi. 3- Yasma ca etaniyeva cha
upadaya duvidhopi lokoti sankhyam gacchati, yasma ca tesveva chasu sati sattaloko
dukkhapatubhavena vihannati, yathaha:-
              "hatthesu bhikkhave sati adananikkhepanam hoti, padesu
           sati abhikkamapatikkamo hoti, pabbesu sati saminjanapasaranam hoti,
           kucchismim sati jighacchapipasa hoti, evameva kho bhikkhave cakkhusmim
           sati cakkhusamphassapaccaya uppajjati. Ajjhattam sukhadukkhan"tiadi. 4-
      Tatha tesu adharabhutesu patihato sankharaloko vihannati. Yathaha:-
              "cakkhusmim anidassane sappatighe patihannati "iti ca
              "cakkhum bhikkhave patihannati manapamanapesu rupesu"ti 5- evamadi.
@Footnote: 1 cha.Ma. bhavenabhavalakkhanakaranatthesu       2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 Ma.u. 14/422/362                 4 sam.sala. 18/305-308/214-5 (sya)
@5 abhi.dha. 34/597/182
      Tatha tehiyeva karanabhutehi duvidhopi loko vihannati. Yathaha:-
             "cakkhum avinjati 1- manapamanapiyesu 2- rupesu"ti ca, "cakkhum
         bhikkhave adittam, rupa aditta, kena adittam, ragaggina"ti 3-
         evamadi.
             Tasma chaajjhattikabahirayatanavasena tam puccham vissajjento
         aha "../../bdpicture/chasu loko samuppanno"ti.
      [172] Atha so yakkho attana vattavasena putthapanham bhagavata
dvadasayatanavasena 4- sankhipitva vissajjitam na sutthu upalakkhetva tanca attham
tappatipakkhanca natukamo sankhepeneva vattavivattam pucchanto aha "katamam
tan"ti. Tattha upadatabbatthena upadanam, dukkhasaccassetam adhivacanam. Yattha
loko vihannatiti "../../bdpicture/chasu loko vihannati"ti evam bhagavata yattha chabbidhe
upadane loko vihannatiti vutto, tam katamam upadananti evam upaddhagathaya
sarupeneva dukkhasaccam pucchi. Samudayasaccam pana tassa karanabhavena gahitameva
hoti. Niyyanam pucchitoti imaya pana upaddhagathaya maggasaccam pucchi.
Maggasaccena hi ariyasavako dukkham parijananto, samudayam pajahanto, nirodham
sacchikaronto, maggam bhavento ca 5- lokamha niyyati, tasma niyyananti
vuccati. Kathanti kena pakarena. Dukkha pamuccatiti "upadanan"ti vutta
vattadukkha pamokkham papunati. Evamettha sarupeneva maggasaccam pucchi, nirodhasaccam
pana tassa visayabhavena gahitameva hoti.
      [173] Evam yakkhena sarupena dassetva ca adassetva ca catusaccavasena
panham puttho bhagava teneva nayena vissajjento aha "panca kamaguna"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. vihannati               2 cha.Ma....manapesu
@3 vi.maha. 4/53/44-5, sam.sala. 18/31/23-4 (sya)
@4 cha.Ma. chayatanavasena           5 cha.Ma. ayam patho na dissati
Tattha pancakamagunasankhatagocaraggahanena taggocarani pancayatanani gahitaneva
honti. Mano chattho etesanti manochattha. Paveditati pakasita. Ettha
ajjhattikesu chatthassa manayatanassa gahanena tassa visayabhutam dhammayatanam
gahitameva hoti. Evam "katamam tam upadanan"ti imam panham vissajjento
punapi puttho 1- dvadasayatanavaseneva dukkhasaccam pakasesi. Manogahanena
sattannam vinnanadhatunam gahitatta tasu purimapancavinnanadhatuggahanena tasam
vatthuni panca cakkhvayatanadini ayatanani, manodhatumanovinnanadhatuggahanena
tasam vatthugocarabhedam dhammayatanam gahitamevati evampi dvadasayatanavasena
dukkhasaccam pakasesi. Lokuttaramanayatanadhammayatanekadeso panettha yattha loko
vihannati, tam sandhaya nidditthatta na sangayhati.
      Ettha chandam virajetvati ettha dvadasayatanabhede dukkhasacce
tanevayatanani khandhato dhatuto namarupatoti tatha tatha vavatthapetva tilakkhanam
aropetva vipassanto arahattamaggapariyosanaya vipassanaya tanhasankhatam
chandam sabbaso virajetva vinetva viddhamsetvati attho. Evam dukkha pamuccatiti
imina pakarena etasma vattadukkha pamuccatiti. Evamimaya upaddhagathaya
"niyyanam pucchito bruhi, katham dukkha pamuccati"ti ayam panho vissajjito
hoti, maggasaccanca pakasitam. Samudayanirodhasaccani panettha purimanayeneva
sangahitatta pakasitaneva hontiti veditabbani. Upaddhagathaya va dukkhasaccam,
chandena samudayasaccam. "virajetva"ti ettha viragena nirodhasaccam, "viraga
vimuccati"ti vacanato 2- maggasaccam. "evan"ti upadaya nidassanena maggasaccam,
@Footnote: 1 cha.Ma. ayam patho na dissati          2 cha.Ma. vacanato va
Dukkhanirodhanti vacanato va. "dukkha pamuccati"ti dukkhapamokkhena nirodhasaccanti
evam cettha cattari saccani pakasitani hontiti veditabbani.
      [174] Evam catusaccagabbhaya gathaya lakkhanato niyyanam pakasetva
puna tadeva sakena niruttabhilapena nigamento aha "etam lokassa
niyyanan"ti. Ettha etanti pubbe vuttassa niddeso, lokassati tedhatulokassa.
Yathatathanti aviparitam. Etam vo ahamakkhamiti sacepi mam sahassakkhattum puccheyyatha,
etam vo ahamakkhami, na annam kasma? yasma evam dukkha pamuccati, na
annathati adhippayo. Atha va etena niyyanena ekadvattikkhattum niggatanampi
etam vo ahamakkhami, uparivisesadhigamayapi etadeva ahamakkhamiti attho.
Kasma? yasma evam dukkha pamuccati asesanissesati arahattanikutena
Desanam nitthapesi. Desanapariyosane dvepi yakkhasenapatayo sotapattiphale
patitthahimsu saddhim yakkhasahassena.
      [175] Atha hemavato pakatiyapi dhammagaru, idani ariyabhumiyam patitthaya
sutthutaram atitto vicitrapatibhanaya desanaya bhagavantam sekkhasekkhabhumim pucchanto
"ko sudha tarati 1- oghanti gatham abhasi. Tattha ko sudha tarati oghanti imina
caturogham ko taratiti sekkhabhumim pucchati avisesena. Yasma annavanti na
vitthatamattam napi gambhiramattam, apica pana yam vitthatataranca gambhirataranca tam vuccati,
tadisova samsarannavo. 2- Ayam hi samantato pariyantabhavena vitthato, hettha
patitthabhavena upari alambanabhavena ca gambhiro, tasma "ko idha tarati annavam,
tasmim ca appatitthe analambe gamthire annave ko na sidati"ti asekkhabhumim
pucchati.
@Footnote: 1 cha.Ma. taratiti  2 cha.Ma. tadiso ca samsarannavo
      [176] Atha bhagava yo bhikkhu jivitahetupi vitikkamam akaronto sabbada
silasampanno lokiyalokuttaraya ca pannaya pannava, upacarappanasamadhina
iriyapathahetthimamaggaphalehi ca susamahito, tilakkhanam aropetva vipassanaya
niyakajjhattacintanasilo, sataccakiriyavahaya 1- appamadasatiya ca samannagato,
yasma so catutthamaggena imam suduttaram ogham anavasesam tarati, tasma sekkhabhumim
vissajjento "sabbada silasampanno"ti imam tisikkhagabbhagathamaha. Ettha hi
silasampadaya adhisilasikkha, satisamadhihi adhicittasikkha, ajjhattacintitapannahi
adhipannasikkhati tisso sikkha saupakara sanisamsa ca vutta. Upakaro hi
sikkhanam lokiyapanna sati ca, anisamso samannaphalaniti.
      [177] Evam pathamagathaya sekkhabhumim dassetva idani asekkhabhumim
dassento dutiyagathamaha. Tassattho:- virato kamasannayati ya kaci
kamasanna, tato sabbato catutthamaggasampayuttaya samucchedaviratiya virato.
"viratto"tipi patho, tada "kamasannaya"ti bhummavacanam hoti, sagathavagge pana
"kamasannasu"tipi 2- patho. Catuhipi maggehi dasannam samyojananam atitatta
sabbasamyojanatigo, catuttheneva va uddhambhagiyasabbasamyojanatigo, 3- tatratatrabhi-
nandinitanhasankhataya nandiya tinnam ca bhavanam parikkhinatta nandibhavaparikkhino
so tadiso khinasavo bhikkhu gambhire samsarannave na sidati nandiparikkhayena
ca 4- saupadisesam, bhavaparikkhayena ca anupadisesam nibbanadhatuphalam 5- samapajja 6-
paramassasappattiyati.
      [178] Atha hemavato sahayanca yakkhaparisanca oloketva
pitisomanassajato "gambhirapannan"ti evamadihi gathahi bhagavantam abhitthavitva
@Footnote: 1 Ma. sataccakiriyamappahaya  2 sam.sa. 15/96/62
@3 ka. udadhambhagiyasamyojanatigo  4 cha.Ma. ayam saddo na dissati
@5 cha.Ma. nibbanathalam  6 Si. asajja
Sabbavatiya parisaya sahayena ca saddhim abhivadetva padakkhinam katva attano
vasanatthanam agamasi.
      Tasam pana gathanam ayam atthavannana:- gambhirapannanti gambhiraya
pannaya samannagatam. Tattha patisambhidayam vuttanayeneva gambhirapanna veditabba.
Vuttam hi tattha "gambhiresu khandhesu nanam pavattatiti gambhirapanna"tiadi. 1-
Iti gambhirapannam. 2- Nipunatthadassinti nipunehi khattiyapanditadihi abhisankhatanam
panhanam atthadassim, attanam va yani nipunani karanani duppativijjhani
annehi tesam dassanena nipunatthadassim. Ragadikincanabhavena akincanam. Duvidhe
kame tividhe ca bhave alagganena kamabhave asattam. Khandhadippabhedesu
sabbarammanesu chandaragabandhanabhavena sabbadhi vippamuttam. Dibbe pathe
kamamananti atthasamapattibhede dibbe pathe samapajjanavasena cankamantam. Tattha
kincapi na taya velaya bhagava dibbe pathe kamati, apica kho pubbe kamanam
upadaya kamanasattisambhavena tattha laddhavasibhavataya evam vuccati. Atha va ye
te visuddhideva arahanto, tesam pathe santavihare 3- kamanenapetam vuttam.
Mahantanam gunanam esanena mahesim.
      [179] Dutiyagathaya aparena pariyayena thuti araddhati katva puna
nipunatthadassiggahanam nidasseti. 4- Atha va nipunatthe dassetaranti attho.
Pannadadanti pannapatilabhasamvattanikaya patipattiya kathanena pannadayakam.
Kamalaye asattanti yvayam kamesu tanhaditthivasena duvidho alayo, tattha
asattam. Sabbavidunti sabbadhammavidum, sabbannunti vuttam hoti. Sumedhanti tassa
sabbannubhavassa maggabhutaya paramipannasankhataya medhaya samannagatam. Ariye
@Footnote: 1 khu.pati. 31/4/406  2 cha.Ma. ayam patho na dissati
@3 i. chasattavihare    4 Si. na dissati
Patheti atthangike magge, phalasamapattiyam va. Kamamananti pannaya ajjhogahamanam
maggalakkhanam natva desanato, pavisamanam va khane khane phalasamapattisamapajjanato,
catubbidhamaggabhavanasankhataya 1- kamanasattiya kamitapubbam va.
      [180] Sudittham vata no ajjati ajja amhehi sundaram dittham, ajja
va amhakam sundaram ditthi, dassananti attho. Suppabhatam suhutthitanti ajja
amhakam sutthu pabhatam, sobhanam va pabhatam ahosi, ajja vata no sundaram
utthitam ahosi, anuparodhasayanato utthitam. 2- Kim karanam? yam addasama sambuddham,
yasma sambuddham addasamati attano labhasampattim arabbha pamojjam pavedeti.
      [181] Iddhimantoti kammavipakajiddhiya samannagata. Yasassinoti
labhaggaparivaraggasampanna. Saranam yantiti kincapi maggeneva gata, tathapi
sotapannabhavaparidipanattham pasadadassanattham 3- ca vacam bhindati.
      [182] Gama gamanti devagama devagamam. Naga naganti devapabbata
devapabbatam. Namassamana sambuddham, dhammassa ca sudhammatanti "sammasambuddho
vata bhagava, svakkhato vata bhagavata dhammo"tiadina nayena buddhasubodhitanca
dhammasudhammatanca, "suppatipanno vata bhagavato savakasamgho"tiadina samghasuppatipattinca
abhitthavitva 4- namassamana dhammaghosaka hutva vicarissamati vuttam hoti.
Sesamettha uttanamevati.
                      Paratthajotikaya khuddakatthakathaya
                          suttanipatatthakathaya
                      hemavatasuttavannana nitthita.
                          -------------
@Footnote: 1 Si. catubbidhe hi magge bhavanasankhataya   2 Si. anuppageva sayanato utthitam,
@  i. anuppageva sayanato utthanam          3 Si. pasadupadassanatthanca
@  Ma. pasadanurupadassanatthanaca             4 cha.Ma. abhitthavitva abhitthavitva



             The Pali Atthakatha in Roman Book 28 page 240-246. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=5678&modeTY=2              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=28&A=5678&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=309              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7410              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7371              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7371              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

first pageprevious pagedispage pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]