ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter  
Atthakatha Book 53 : PALI ROMAN Sangani.A. (atthasalini)

                           Dutiyacittavannana
     [399] Dutiyacitte sasankharenati padam visesam, tampi hettha vuttameva. 1-
Idam pana cittam kincapi chasu arammanesu somanassitassa lobham uppadetva
"satto satto"tiadina nayena paramasantassa uppajjati, tathapi sasankharikatta
sappayogena saupayena uppajjanato "yada kulaputto micchaditthikakulassa
kumarikam pattheti, te ca `annaditthika tumhe'ti kumarikam na denti, athanne
nataka `yam tumhe karotha, tamevayam karissati'ti dapenti, so tehi saddhim
titthiyeva upasankamati, aditova vematiko hoti, gacchante gacchante kale
`etesam kiriya manapa'ti laddhim roceti, ditthim ganhati ":- evarupe kale
idam labbhatiti veditabbam.
     Yevapanakesu panettha thinamiddham adhikam. Tattha thinata 2- thinam. Middhanata
middham, anussahanata 3- asattivighato 4- cati attho, thinanca middhanca thinamiddham.
Tattha thinam anussahanalakkhanam, viriyavinodanarasam, 5- samsidanapaccupatthanam. Middham
akammannatalakkhanam, odahanarasam, 6- linatapaccupatthanam, 7- pacalayikaniddapaccupatathanam
va. Ubhayampi aratitandivijamhikadisu ayonisomanasikarapadatthananti.
                          Dutiyacittam nitthitam.
                           -----------
@Footnote: 1 cha.Ma. vuttatthameva                           2 cha.Ma. thinanata
@3 cha.Ma. anussahasamhananata, visuddhi. 3/45 khandhaniddesa   4 Si. sattivighato
@5 Ma. viriyapanodanarasam      6 cha.Ma. onahanarasam     7 cha.Ma. linabhavapaccupatthanam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page313.

Tatiyacittavannana [400] Tatiyam chasu arammanesu somanassitassa lobham uppadetva "satto satto"tiadina nayena aparamasantassa rajamallayuddhanatasamajjadini 1- passato manapiyasaddasavanadisu pasutassa va uppajjati. Idha manena saddhim panca apannakangani honti. Tattha mannatiti mano. So unnatilakkhano, sampaggaharaso, ketukamyatapaccupatthano, ditthivippayuttalobhapadatthano, ummado viya datthabboti. Tatiyacittam nitthitam. ---------- Catutthacittavannana [402] Catuttham vuttappakaresuyeva thanesu yada sise khelam khipanti, padapamsum okiranti, tada tassa pariharanattham saussahena antarantara olokentanam rajanatakesu nikkhamantesu 2- ussaranaya vattamanaya tena tena chiddena olokentanancati evamadisu thanesu uppajjati. Idha pana manathinamiddhehi 3- saddhim satta yevapanaka honti. Ubhayatthapi micchaditthi parihayati. Tam thapetva sesanam vasena dhammaganana veditabbati. Catutthacittam nitthitam. ----------- Pancamacittavannana [403] Pancamam chasu arammanesu vedanavasena majjhattassa lobham uppadetva "satto satto"tiadina nayena paramasantassa uppajjati. Somanassatthane panettha upekkhavedana hoti. Pitipadam parihayati. Sesam sabbam pathamacittasadisameva. Pancamacittam nitthitam. ----------- @Footnote: 1 cha. narayanavirajanamallayuddhanatasamajjadini @2 cha.Ma. nikkhantesu 3 cha.Ma. thinamiddhehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page314.

Chatthacittadivannana [409-412] Chatthasattamatthamanipi vedanam parivattetva pitipadanca hapetva dutiyatatiyacatutthesu vuttanayeneva veditabbani. Imesu atthasu lobhasahagatacittesu sahajatadhipati arammanadhipatiti dvepi adhipatayo labbhanti. -------------- Navamacittavannana [413] Navamam chasu arammanesu domanassitassa patigham uppadayatova uppajjati. Tassa samayavavatthanavare tava dutthu mano, hinavedanatta va kucchitam manoti dummano, dummanassa bhavo domanassam, tena sahagatanti domanassasahagatam. Asampiyayanabhavena arammanasmim patihannatiti patigham, tena sampayuttanti patighasampayuttam. Dhammuddese tisupi thanesu domanassavedanava agata. Tattha 1- vedanati padam vuttatthameva, 1- tatha dukkhadomanassapadani. Lakkhanadito pana anittharammananubhavanalakkhanam domanassam. Yatha tatha va anitthakarasambhogarasam, cetasikabadhapaccupatthanam, ekanteneva hadayavatthupadatthanam. Mulakammapathesu yatha purimacittesu "lobho hoti, abhijjha hoti"ti agatam. Evam "doso hoti, byapado hoti"ti vuttam. Tattha dussanti tena, sayam va dussati, dussanamattameva va tanti doso. So candikkalakkhano pahatasiviso viya, visappanaraso visanipato viya, attano nissayadahanaraso va davaggi viya, dussanapaccupatthano laddhokaso viya sapatto, aghatavatthupadatthano visasamsatthaputimuttam viya datthabbo. Byapajjati tena cittam putibhavam upagacchati, byapadayati va vinayacararupasampattihitasukhadiniti byapado, atthato panesa dosoyeva. Idha pana patipatiya 2- ekunatimsa padani honti, aggahitaggahanena cuddasa. Tesam vasena savibhattikavibhattikarasippabhedo veditabbo. @Footnote: 1-1 cha.Ma. vedanapadam vuttameva 2 cha.Ma. padapatipatiya

--------------------------------------------------------------------------------------------- page315.

Yevapanakesu chandadhimokkhamanasikarauddhaccani niyatani. Issamacchariyakukkuccesu pana annatarena saddhim panca panca hutvapi uppajjanti. Evam imepi tayo dhamma aniyatayevapanaka nama. Tesu issatiti issa, sa parasampattinam ussuyanalakkhana, tattheva anabhiratirasa, tato vimukhabhavapaccupatthana, parasampattipadatthana, sannojananti datthabba. Maccherassa bhavo macchariyam, tam laddhanam va labhitabbanam va attano sampattinam niguhanalakkhanam, tasamyeva parehi sadharanabhavaakkhamanarasam, sankocanapaccupatthanam katukancukatapaccupatthanam va, attano sampattipadatthanam, cetaso virupabhavoti datthabbam. Kucchitam katam kukatam, tassa bhavo kukkuccam, tam pacchanutapanalakkhanam, katakatanusocanarasam, vippatisarapaccupatthanam, katakatapadatthanam, dasabyam viya datthabbam. Ayam tava uddesavare viseso. [415] Niddesavare vedananiddese asatam satapatipakkhavasena veditabbam. [418] Dosaniddese dussatiti doso. Dussanati dussanakaro. Dussitattanti dussitabhavo. Pakatibhavavijahanatthena byapajjanam byapatti. Byapajjanati byapajjanakaro. Virujjhatiti virodho. Punappunam virujjhatiti pativirodho. Viruddhakarapativiruddhakaravasena va idam vuttam. Candiko vuccati cando thaddhapuggalo, tassa bhavo candikkam. Na etena suropitam vacanam hoti, duruttam aparipunnameva hotiti asuroPo. Kuddhakale hi paripunnavacanam nama natthi, sacepi kassaci hoti, tam appamanam. Apare pana assujananatthena assuropanato assuropoti vadanti, tam akaranam, somanassassapi assujananato. Hettha vuttaattamanata patipakkhato na attamanatati anattamanata. Sa pana yasma cittasseva, na sattassa. Tasma cittassati vuttam. Sesamettha sangahasunnatavaresu ca hettha vuttanayeneva veditabbanti. Navamacittam nitthitam. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page316.

Dasamacittavannana [421] Dasamam sasankharatta parehi ussahitassa va paresam va aparadham saritassa sayameva va paresam aparadham anussaritva kujjhamanassa uppajjati. Idhapi padapatipatiya ekunatimsa aggahitaggahanena ca cuddaseva padani honti. Yevapanakesu pana thinamiddhampi labbhati. Tasma ettha vina issamacchariyakukkuccehi cattari apannakangani thinamiddhanti ime cha, issadinam uppattikale tesu annatarena saddhim satta yevapanaka ekakkhane uppajjanti. Sesam sabbam sabbavaresu navamasadisameva. Imesu pana dvisu domanassacittesu sahajatadhipatiyeva labbhati, no 1- arammanadhipati. Na hi kuddho kinci garum karotiti. Dasamacittam nitthitam. ------------- Ekadasamacittavannana [422] Ekadasamam chasu arammanesu vedanavasena majjhattassa kankhapavattikale uppajjati. Tassa samayavavatthane vicikicchasampayuttanti padam apubbam. Tassattho vicikicchaya sampayuttanti vicikicchasampayuttam. Dhammuddese vicikiccha hotiti padameva viseso. Tattha vigata cikicchati vicikiccha. Sabhavam va vicinanto etaya kicchati kilamatiti vicikiccha, sa samsayalakkhana, kampanarasa, anicchayapaccupatthana anekam sagahapaccupatthana va, ayonisomanasikarapadatthana, patipattiantarayakarati datthabba. Idha padapatipatiya tevisati padani honti, aggahitaggahanena cuddasa. Tesam vasena savibhattikavibhattikarasivinicchayo veditabbo. Manasikaro uddhaccanti dveyeva 2- yevapanaka. @Footnote: 1 cha.Ma. na 2 ka. dvepi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page317.

[424] Niddesavarassa cittekaggataniddese yasma idam dubbalam cittam, pavattatthitimattamevettha 1- hoti, tasma "santhiti"tiadini avatva cittassa thititi ekameva padam vuttam. Teneva ca karanena uddesavarepi "samadhindriyan"tiadi na vuttam. [425] Vicikicchaniddese kankhanavasena kankha. Kankhaya ayanati kankhayana. Purimakankha hi uttarakankham aneti nama. 2- Akaravasena va etam vuttam. Kankhasamangicittam kankhaya ayitatta kankhayitam nama, tassa bhavo kankhayitattam. Vimatiti namati. Vicikiccha vuttatthaeva. Kampanatthena dvidha elayatiti dvelhakam. Patipattinivaranena dvidhapatho viyati dvedhapatho. "niccam nu kho idam, aniccam nu kho"tiadippavattiya ekasmim akare santhatum asamatthataya samantato setiti samsayo. Ekamsam gahetum asamatthataya na ekamsagahoti anekamsagaho. 3- Nicchetum asakkonti arammanato osakkatiti asappana. Ogahitum asakkonti parimantato 4- sappatiti parisappana. Pariyogahitum asamatthataya apariyogahana. Nicchayavasena arammane pavattitum asamatthataya thambhitattam, 5- cittassa thaddhabhavoti attho. Vicikiccha hi uppajjitva cittam thaddham karoti. Yasma pana sa uppajjamana arammanam gahetva manam vilikhanti viya, tasma manovilekhoti vutta. Sesam sabbattha uttanatthamevati. 6- Ekadasamacittam nitthitam. -------------- Dvadasamacittavannana [427] Dvadasame 7- dvadasamassa samayavavatthane uddhaccena sampayuttanti uddhaccasampayuttam. Idanhi cittam chasu arammanesu vedanavasena majjhattam hutva @Footnote: 1 cha.Ma. pavattitathitimattakamevettha 2 Ma. ayati nama @3 cha.Ma. na ekamsaggahoti anekamsaggaho 4 cha.Ma. parisamantato @5 Ma. chambhitattam 6 cha.Ma. uttanatthameva @7 cha.Ma. ayam patho na dissati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page318.

Uddhatam hoti. Idha dhammuddese vicikicchathane "uddhaccam hoti"ti agatam. Padapatipatiya atthavisati padani honti. Aggahitaggahanena cuddasa. Tesam vasena savibhattikavibhattikarasividhanam veditabbam. Adhimokkho manasikaroti dveva yevapanaka. [429] Niddesavarassa uddhaccaniddese cittassati na sattassa na posassa. Uddhaccanti uddhatakaro. Na vupasamoti avupasamo. Ceto vikkhipatiti cetaso vikkhePo. Bhantattam cittassati cittassa bhantabhavo bhantayanabhantagonadini viya. Imina ekarammanasmimyeva vipphandanam kathitam. Uddhaccanhi ekarammane vipphandati, vicikiccha nanarammane. Sesam sabbavaresu hettha vuttanayeneva veditabbam. Idani imasmim cittadvaye pakinnakavinicchayo hoti:- "arammane pavattanacittani 1- nama kati"ti vuttasminhi 2- "imaneva dve"ti vattabbam. Tattha vicikicchasahagatam ekantena pavattati, 3- uddhaccasahagatam pana laddhadhimokkhatta laddhapatittham 4- patitthaya patitthaya 4- pavattati. Yatha hi vattacaturassesu dvisu manisu pabbharatthane pavattetva vissatthesu vattamani ekanteneva pavattati, caturasso patitthaya patitthaya pavattati. Evam sampadamidam veditabbam. Sabbesupi hinadibhedo na uddhato, sabbesam ekantahinatta. Sahajatadhipati labbhamanopi na uddhato, hettha dassitanayatta. Nanabhavato panettha vimamsadhipati nama natthi. Pacchimadvaye sesopi natthiyeva. Kasma? kanci dhammam dhuram katva anuppajjanato Patthane ca patisiddhito. 5- Imehi pana dvadasahipi akusalacittehi kamme ayuhite thapetva uddhaccasahagatam sesani ekadaseva patisandhim akaddhanti. Vicikicchasahagate aladdhadhimokkhe dubbalepi patisandhim akaddhamane uddhaccasahagatam laddhadhimokkham @Footnote: 1 cha.Ma. pavattanakacittani 2 cha.Ma. hi vutte 3 cha.Ma. pavattati. evamuparipi @4-4 cha.Ma. ime patha na dissanti 5 cha.Ma. patisiddhato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page319.

Balavam kasma nakaddhatiti? dassanena pahatabbabhavato. Yadi hi akaddheyya, dassanena pahatabbapadavibhange agaccheyya. Tasma thapetva tam sesani ekadasa akaddhanti. Tesu hi yena kenaci kamme ayuhite taya cetanaya catusu apayesu patisandhi hoti, akusalavipakesu ahetukamanovinnanadhatuupekkhasahagataya patisandhim ganhati. Itarassapi ettheva patisandhidanam bhaveyya. Yasma pana tam 1- natthi, tasma dassanena pahatabbapadavibhange nagatanti. "akusala dhamma"ti padassa vannana nitthita. ----------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 53 page 312-319. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=53&A=7796&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=53&A=7796&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=34&i=311              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=34&A=2796              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=34&A=2327              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=34&A=2327              Contents of The Tipitaka Volume 34 http://84000.org/tipitaka/read/?index_34

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]